BÔ Y TÊ TR U O N G d a i h o c d u d c h à n ô i T R A N CAM V IÊ T PHÜCiNG r->Ni \ U- V « NGHIÊN CÛU CÀC DÂC DIEM Tffl/C VÂT & THÀNH PHAN HOÀ HOC CÂY CÛC UÊN CHI DAI (KHO LUÂN TOT NGHIÊP DlTOC SÏ KHO 1998-2003) NGUÔi h u ô ng dân : - - NOI THUC HIÊN THOI GIAN PGS.TS. N g'uyên K im Cân (Viên dtidc liêu-Bô y te ) TS. N gu yên V iet Thân ( BM Dudc liêu-OH Di/dc Hà Nôi ) Viên di/çc liêu-Bô Y te - BM D l/ üc lieu- DH Dtfüc HN : Thâng 3/2003 - thâng 6/2003 : - 1-J.s 'o HA NOI 6-2003 »% ] Si.M W tfc,N," LÙICÂM ON Em xin dUüc bày tô long kinh trong và biê't an sâu sac tôi PGS. TS. Nguyën Kim Cân, Khoa Hoâ Phân tich - Tiêu chuân, Viên D l/ ü c lieu và TS. Nguyën Viê't Thân, Bô mon D l/ ü c lieu , trudng Dai hoc D l/ üc Hà Nôi, nhCtng nguài ââ tân tinh hudng dan, chï bâo em câc bi/dc di cân thiê't khi tiëp cân và thi/c hiên dê tài. Em xin cam on Ban Giâm doc cùng tâp the cân bô khoa Hoâ PT-TC, Viên Di/üc lieu; Ban Giâm hiêu và Bô mon D l/ üc lieu trudng Dai hoc D l/ ü c Hà Nôi dâ tao diêu kiên tôt nhât dê em cô thê hoàn thành dê tài này. Trong quâ trinh thi/c hiên dê tài em cüng nhân dUüc su giüp dû, dông viên nhiêt tinh cüa PGS. TS Trân Van Sung - Viên Hoâ hoc, TT KHTN&CNQG; DS.CKI. Dinh Thi Thuyet, TS. Nguyën Thj Bich Thu, DS. Nguyën Chien Binh, CN. Dào Xuân Thanh, TS Nguyën Tâp- Viên D l/ üc lieu. Em xin chân thành cam on nhiïng giüp dü quy bâu dô. Hà Nôi,thâng 6-2003 Trân Cam Viêt Phuong MUC LUC DAT VAN DE PHÀN I: TÔNG QUAN 1.1. Vài nét vê dâc diëm cây Cuc liên chi dai 1.1.1. Tom tàt dâc diëm bô 1.1.2. Tôm tàt dâc diëm ho 1.1.3. Sa luac vê chi Parthenium 1.1.4. Dâc diëm thuc vât cây 1.2. Nghiên cüu vê thành phàn hoâ hoc cüa cây 1.3. Công dung cüa cây trong Y hoc 1.3.1. Théo co truyen dân gian 1.3.2. Théo Tây y 1.4. Câc tac dung khâc PHÀN II: THUC NGHIÊM VÀ KÊT QU 2.1. Nguyên vât lieu và phuong phâp nghiên cüu 2.2. Két quâ thuc nghiêm và nhân xét 2.2.1. Thuc vât 2.2.2. Xâc dinh câc nhôm chat chmh 2.2.3. Nghiên ciru quy trïnh chiêt xuâ't, phân lâp, tinh chê' 2.2.4. Môt so dâc diëm cüa chat phân lâp duoc PHÀN III: KÊT LUÂN VÀ DE XUAT Phu lue 1 Phu lue 2 Phu lue 3 Phu lue 4 Tài lieu tham khâo T rang 1 2 2 2 2 4 4 5 15 15 15 16 17 17 18 18 20 33 38 40 43 44 45 48 57 DAT VAN DE Viêt Nam nâm trong vùng khi hâu nhiêt dôi cô thàm thuc vât phong phu và da dang. Dây là diêu kiên thuân lai cho viêc nghiên cüu và phât trién tài nguyên cây thuoc. Qua diêu tra khâo sât dâ phât hiên duoc 1863 loài cây thuoc (dên nâm 1999), tù nhüng loài quÿ cô giâ tri dên nhùng loài thông thiràng dùng theo kinh nghiêm dân gian hoâc chua duoc nghiên cüu mot câch dây du và cô hê thông. Cây Cüc liên chi dai (Parthenium hysterophorus L. Asteraceae) là loài cô nguôn gôc à châu Mÿ nhiêt dôi, duoc phât tan vào nhiêu xü nhiêt dôi khâc. Ô nuôc ta, thuông gâp cây moc dai à nhiêu noi, doc theo duông di, câc bâi cât à miên Bâc Viêt Nam, nhât là à Hà Nôi và câc vùng lân cân. Mac dù nguôn nguyên lieu khâ dôi dào nhimg cây chua duoc nhân dân ta sir dung. Trên thé giôi, cây dâ duoc sü dung de chüa mot sô bênh nhu tri chûng tim dâp nhanh, chüa câc vét loét, mot sô bênh ngoài da nhu Herpes..., phàn trên mât dât duoc dùng làm thuoc bo, thuoc ha nhiêt, thuoc càm, thuoc diêu kinh... Ô Viêt Nam, thành phàn hoâ hoc cüa cây cho dên nay hâu nhu chua duoc nghiên cüu và üng dung. Nêu duoc nghiên cüu mot câch cô hê thông và toàn diên, Cüc liên chi dai cô thë trô thành nguôn nguyên lieu thiên nhiên quÿ dë tao ra câc sân phâm cô ich. Xuât phât tù thuc tê' trên, chüng tôi tien hành dë tài: “Nghiên cüu câc dâc diëm thuc vât, thành phàn hoâ hoc cây Cüc liên chi dai”, vôi nôi dung: - Nghiên cûu vê mât thuc vât cây Cuc liên chi dai: Mô ta, tên khoa hoc, vi phâu, soi bôt. - Nghiên cüu thành phàn hoâ hoc cây Cuc liên chi dai: Sorbô dinh tinh câc nhom chat trong cây, Chiet xuât và phân lâp hoat chat. Chüng tôi mong rang câc két quà thu duoc së là co sô cho nhüng nghiên cüu tiêp theo, sâu rông hün vê cây Cüc liên chi dai và câc loài thuôc chi Parthenium à Viêt Nam. 1 PHANI: TÔNGQUAN 1.1. Vài nét vê dâc diëm thuc vât cua cây Cuc liên chi dai (Parthenium hysterophorus L.), ho Cuc (Asteraceae = Compositae). 1.1.1. Tom tât dâc diém bô [3,5]: Bô Cuc (Asterales = Compositales): Gôm nhüng cây thâo, hoa xép thành dàu, bao phân dmh lién nhau thành 1 ong bao quanh vôi nhuy, hai la noân hop thành bàu duôi 1 ô, dung 1 noân dâo. Quâ bé mang dài côn lai à dînh bien thành 1 mào long. Vê mât hê thông sinh, bô Cuc à vi tri cao nhât trong dèng tien hoâ tùf Bô noân bên, và cüng là bô cao nhât cüa lôp cây 2 la màm thich nghi cao dô vôi loi thu phân nhô sâu bo. Tuy vây vi tri cüa nô chira rô ràng. Hàu hét câc tac già coi Bô Cuc nhu là 1 dông tien hoâ tù Bô noân bên lên vi bâu chî cô 1 ô và xép gàn Bô Bi và Bô Hoa chuông vi 2 Bô này cô bao phân xép xit nhau hoâc dmh liên nhau. Bô Cuc chî cô 1 Ho Cuc. 1.1.2. Tôm tât dâc diêm ho [3,5]: Ho Cuc (Asteraceae = Compositae): Cây thâo hay cây bui, ît khi là dây leo hay cây gô, hiém khi là cây nhô hay cây to. La don, ît khi la kép lông chim hoâc tiêu giâm, moc so le, không cô la kèm. Rê cô thê phông to lên và chüra chât dur trü, nhung chat du triî này không phâi là tinh bot mà là môt chât dông phân cûa tinh bot tan trong nuôc goi là inulin. Cum hoa là dàu hoâc câc dàu lai tu hop thành chùm dàu hoâc ngù dàu. Môi dàu cô mot dé cum hoa chung phang, loi hoâc lôm thành hinh chén. Phia ngoài dé chung duoc bao boc bôi câc lâ bâc xép sît nhau trên mot hàng hay nhiêu hàng, goi là t6ng bao lâ bâc. Sô hoa trên mot dàu cüng khâc nhau tü 1oo. Môi hoa à kê mot lâ hînh vây nhô. 2 Hoa luông tmh hoâc don tmh, co khi don vô tmh do câ bô nhi và bô nhuy không phât triën. Dài không bao giô cô dang la, thuông bien thành mào long. Dài thuông giàm vï nhiêm vu bâo vê duoc dàm nhân bôi câc la bâc cûa tong bao. Tràng cô 5 cânh hoa liên nhau thành ông cô 5 thuÿ, hoâc hinh luôi nhô cô 3-5 râng, hoâc thành hinh môi, môi trên 3 thuÿ, môi duôi 2 thuÿ. Bô nhi gom (4-) 5 nhi dînh liên nhau bôi bao phân thành mot ông bao quanh vôi, chî nhi rôi và dmh vào ông tràng, bao phân dmh lai vôi nhau thành 1 ông, mô bàng khe nüt doc vào phfa trong. Bô nhuy gom cô 2 la noân luôn luôn dmh lai vôi nhau thành bâu duôi 1 ô, chu’a mot noân. Gôc vôi nhuy cô tuyén mât. Nüm nhuy luôn chia thành 2 nhânh, ban dàu ép lai vôi nhau, mât trong cûa nüm nhuy là nai tiê'p nhân hat phân, mât ngoài cô long dé quét hat phân khi vôi nhuy di qua ông bao phân. Nhüng hat phân này duoc sâu bo mang di thu phân cho hoa khâc khi câc nhânh cûa nüm nhuy dâ tâch nhau ra. Quà dông (bé), cô khi trân, môi quà cô 1 hat. Dé giüp su phât tân, môi quâ cô thé cô mot chùm long (phât tân nhô giô), cô gai nhon, cô môc nhô hoâc long dînh (phât tân nhô dông vât). Hat cô phôi lôn, không cô nôi nhü. La màm to, nhiêu khi chüa dày dàu. Dây là ho lôn nhâ't cûa thuc vât cô hoa, cô khoâng 1.000 - 1.100 chi vôi khoàng 20.000 loài, phân bô khàp thé giôi. ô Viêt Nam cô khoâng 125 chi, trên 350 loài. Ho Cüc duoc chia làm 2 phân ho [5]: - Phân ho Hoa ông (Tubuliflorae = Asteroideae): Trên cum hoa chî cô hoa hinh ông, hoâc hoa hinh ông à giüa, hoa hinh luôi nhô ô xung quanh dàu. Cây không cô nhua mû. - Phân ho Hoa luôi nhô (Liguliflorae = Cichorioideae): trên cum hoa chî cô hoa hinh luôi nhô. Cây cô nhua mû. Cô tài lieu lai chia ho Cüc thành 3 ho phu [6]: - Ho phu Hoa luôi nhô: dâu dông giao, câu tao bôi toàn hoa hinh luôi nhô, luông tmh, không dêu. 3 - Ho phu Hoa ong: dàu dông giao, càu tao bôi toàn hoa hïnh ong, lirông tmh, dêu. - Ho phu Hoa toâ trôn (Radiatae): dàu di giao, càu tao bôi hoa hinh ong dêu, ltfông tmh à giüa ; và hoa hînh luôi nhô không dêu, bat thu hoâc duc ô xung quanh. Dàu thirông tu hop thành ngù. • Giâi phâu [6]: Long tiet - chân ngân, dàu da bào, dât trong mot chô lôm cüa biëu bî. Ho phu Hoa luôi nhô cô ong nhua mü hïnh mang luôi. Ho phu Hoa ông và Hoa toà trôn cô ong tiét rat nhô. Ho phu Hoa ong côn cô té bào tiét tinh dàu riêng lè. 1.1.3. Saluac vê chi Parthenium [4]: a. Vi tri phân loai chi: Cây Cuc liên chi dai Parthenium hysterophorus L. Asteraceae thuôc chi Parthenium, phân ho Hoa toâ trôn Radiatae, ho Cuc Asteraceae, bô Cuc Asterales, liên bô Cuc Asteranae, phân lôp Cuc Asteridae, lôp Ngoc lan Magnoliopsida. b. Mot so loài thuôc chi Parthenium: Ngoài Parthenium hysterophorus, câc nhà khoa hoc cüng dâ tiê'n hành nghiên cüu vê môt sô loài thuôc chi Parthenium nhu P. argentatum (guayule), P. tomentosum, P. bipinnatifidum, P. glomeratum, P. rollinsianum. Câc nghiên ciru cho thây câc loài này cô nhüng khâc nhau câ vê dâc diém thirc vât và thành phân hoâ hoc. 1.1.4. Dâc diém thitc vât cây [4,5,7,8,27,30]: a. Tên khoa hoc [7,8,27]: Parthenium hysterophorus L. [= Argyrochoeta bipinnatifida Cav. = Villanova bipinnatifida Orteg. [8]= Tanacetum parthenium (L.) Sch. Bip. = Chrysanthemum parthenium (L.) Bemh. = Pyrethrum parthenium Smith. = 4 Matricaria parthenium L., M. parthenoides Hort., M. carpensis Hort., M. eximia Hort., M. odorata Lam], ho Cüc (Asteraceae = Compositea) [27]. Cüc liên chi dai côn goi là cây trüng éch, Camomille sauvage, cô bui, cô cà rôt, cô sao, cô thüm chüa sot, cô dâng, White top, chatak chandani, ramphool, garghas....[ 7,8]. b. Mô ta thuc vât [4,5,7,8,30]: Cây Cüc liên chi dai Parthenium hysterophorus L. , ho Cüc Asteraceae là cây thâo phân nhânh, sông hàng nâm, cao 0,25-lm, rat nhiêu cành, toàn thân cành dêu cô long ngân. La moc so le, la phia duôi xê 2 lân long chim, gân nhu không cô cuông, thuÿ tù, la phia trên chê long chim hoâc nguyên, mât trên cô long bôt, mât duôi cô long xâm. Cum hoa hinh dàu, tu lai thành chuÿ. Tông bao 6-7 mm hinh ban càu, cô 2 loai la bâc: 5 la bâc ô phia trong rông hün, hinh khiên, moc dôi so vôi la bâc ngoài, 5 hoa câi. Quâ bé 5 do câc hoa câi ô xung quanh sinh ra, hînh trüng nguoc rông, dài cô 2mm, cô lông à dînh. Cây cô hoa quâ kéo dài tù thâng 10 dên thâng 6 nâm sau. Thuât ngü “Parthenium” bât nguôn tù tiêng Latinh “Parthenice” chï công dung y hoc cüa nô. John Lindley (1838) trong Flora Medica mô tâ cây này nhu sau: “Toàn cây dâng, mùi hâc, cô dôc, kich img. Mùi hâc dâc biêt này không hâp dân vôi loài ong và chî càn mot nâm cum hoa là cô thê duôi duoc côn trùng. Cây dâ tùng là thuoc chua sot pho bien.[30] 1.2. Nghiên cuti vê thành phàn hoâ hoc cüa cây: Câc phân tfch hoâ hoc cho thây toàn bô cây, bao gôm câ lông và phân hoa cô chüa Terpenoid cô vông lacton là Sesquiterpene lactone, thành phân chrnh là Parthenin; và câc acid phenolic khâc nhu acid caffeic, acid vanilic, acid ansic, acid p-ansic, acid chlorogenic, acid p-hydroxybenzoic [32,37]. Ngoài ra cây côn chüa mot sô flavonoid nhu quercetagenin 3,7-dimethyl ether; 6-hydroxykaempferol 3,7-dimethyl arabinoglucoside... [42]. 5 ether; kaempferol 3-0- Théo câc bâo câo gàn dây, trong phân hoa cô chüa nhiêu acid amin tu do nhu: acid amino-n-butyric, acid aspartic, prolin, arginin, cystin, acid glutamic, glycine, isoleucin, leucin, methionin, omithin, tryptophan, tyrosin [35]. S. Chandra và công su dâ nghiên cüu vê tinh dàu trong thành phân câc loài cô dai, trong dô cô Parthenium hysterophorus. Câc nghiên cüu cho thây trong Parthenium cô khoâng 0,04 - 0,05 % tinh dâu. Câc hop chat chinh là germacrane - D và geraionl. Germacrane - D là chat trung gian quan trong dé sinh téng hop nhôm hop châ't cadinene. Ngoài ra côn mot sô hop chât khâc duoc tim thây vôi tÿ le nhô nhu Oct-l-en-3-ol, trans-ocimen, b-myrcen, geranyl acetat, caryophyllen, a-humulen, a-famesen, caryophyllen oxid. [15] Mot so hop chat dâ duoc phân lâp và xâc dinh câu truc tîï Parthenium hysterophorus: 6 Bàng 1: Thành phân hoa hoc cûa Parthenium hysterophorus L. STT T° nông Hop châ't - Công thuc câ'u tao [a chây ] D 25 (trong CHC13) (t°C) 1 Parthenin PhoIR ^max(nm) vKBrmax (e) (cm 1) i 9H Q Hlg0 Tinh thé 5 PhoUV 163-166° 4 y_x 2 1 2 15 20 3450 Ha sot [[ ] [ ] 2 1 1755 Chong ung (c. 2,71) 340(22) 1718 thu [23] 1655 Diêt cô [24] 1592 Diêt sâu bo [36] fi 2 2 , -olide 6 r Dihydroparthenin c h o lieu 215 (15100) O -pseudoguaiadien- Tài +7,02 Z==\ ^ ° 1- Hydroxy-4-oxo-2,ll(13) Tac dung r \ 4 ?H rH > +78,4 145° 277 (71) (c. 0,651) Tinh thé oh^ O > 3450 [ ] 1760 [24] 1 0 1742 O 11,13-Dihydro 1-hydroxy -4-oxo-2-pseudoguaiadien 3 1 2 , -olide 6 J t 9H Dihydroisoparthenin Ci H O 5 20 210-213° 219 (22200) 282 ( 2 2 0 4 1 -Hydroxy-4-oxo-7(ll) -pseudoguaiadien- 1 2 , -olide 6 \ p JT o 0 7 ) 3400 [ ] 1745 [18] 1 0 [24] 4 8a- Epoxymethacryl- oxyparthenin [13] C H O [14] 19 8 22 7 - (2,3-Epoxy-2-methylpropanoyl) 1,8- dihydroxy-4-oxo-2,11 -pseudoguaiadien 1 2 5 , -olide 6 8a-Epoxymethacryl-oxy-ll,13- [13] dihydroparthenin [14] ^19^240 7 11(3,13-dihydro, 8-(2,3-Epoxy-2- methylpropanoyl) 1,8-dihydroxy-4-oxo2 ,1 1 6 -pseudoguaiadien- , -olide 1 2 6 13-Methoxydihydro » parthenin ,— clfiH22o5 Long ] (. “T ' Y * » CH OCH —< ^ 3 2 13-Me ether 1,13-Dihydroxy [ ] 1 1 QH y 0 0 -4-oxo-2-pseudoguaiadien-12,6-olide 8 r 4 9 4 10 8a-EpoxymethacryI- oxy- ambrosin [13] c h o [14] 19 22 6 8-(2,3-Epoxy-2-methylpropanoyl) 8 - hydroxy-4-oxo-2,11 -pseudoguaiadien1 2 11 , -olide 6 1 13-Methoxydihydro ambrosin C H 0 16 22 Long 4 [H] ,H \ ch och2- / ' ~ ' Ï V -o Y 3 -231,5 298(13000) 1770 (c. 0,549) 205(8700) 1695 1645 W o 1600 o Me ether 13-hydroxy-4-oxo - -pseudoguaiadien 2 12 1 2 , -olide 6 Anhydrotetrahydro 112-113,5° +36,5 (c. 2,90) parthenin ^-'] H 5 180 3 Tinh thë 10 285 (40) 1765 Chong ung [24] 208 (1260) 1750 thu [35] ♦ Anhydrodihydro 13 isoparthenin C H O 15 20 4 217(11100) 154-156° +7,17 2 0 0 (13000) 1752 1675 (c. 1,256) Chông ung [24] thu [35] 3 Tinh thé Tetrahydro 14 anhydro 161-162,5° parthenin A C H O 15 22 [oc]d24+23,2 218 (10500) 1755 Chong ung [24] (c. 0,732 ) 300 (31) 1675 thu [35] +78 290 (93) 1755 3 Tinh thé Tetrahydro 15 ambrosin C H O 15 20 123-125° (c. 0,705 ) [24] 1735 3 Tinh thé 11- Epitetrahydro 16 parthenin C H] 0 14 4 3600 +24,90 189-191° (c. 2,294 ) 4 3480 1770 1743 Tinh thé 11 [24] i 17 Ci5H 0 Tinh thë 287-289° Tetrahydro 182-184° 18 18 3 [a]D 23 8 6 ,l 206 (9400) ] D24 +66,4 [24] 1675 (c. 0,99 ) [a 1755 246 (10600) [24] (c. 0,80 ) anhydro norparthenone A Q H O 5 18 3 Tinh thë 19 199-201° Tetrahydro [a]D24-39 241 (11000) (c. 0,51) anhydro norparthenone B C, H 0 4 18 3600 [24] 1755 [35] 1700 4 Tinh thë 2 0 350 quercetagenin 3,7-dimethyI ether c h o 17 14 276 ?H Js. OH r Y 8 258 ojççC; OH 0 12 [39] 4 21 6-hydroxykaempfero 1 3,7-dimethyl ether ci7Hi o 5 V r 7 r [39] 339 OH 277 OHlY S°CH3 OH 0 22 Hymenolin Q 186-188° 5H 20O 4 Tinh thé 23 2P-hydroxycoronopilin C* u O M 5n 20w 5 Tinh thé hinh kim Khâng [18] khuân [23] [24] 3500 nuOH J1 OH# ( 185-187° X ^/ 1750 [18] 1733 [ 1655 [24] 2 0 ] 1275 1380 0 24 Coronopilin c IsH (o Tinh thé 2 1 1 4 , - Dihydroparthenin 2 rV\ ( ohh 177-178° 3 13 [a]D21-30,2 [18] (c. 4,2 trong [23] EtOH ) [24] 4 14 1.3. Công dung cüa cây trong Y hoc: 1.3.1. Théo co truyên dân gian: Cây chua duoc dùng à Viêt Nam vôi mue dfch y hoc. Ô câc nuôc khâc, nhu à Caribe và mot so nuôc Trung Mÿ, Parthenium duoc dùng nhu mot phuong thuoc dân gian. Cây duoc dùng ngoài de chûa câc bênh vê da, con nuôc sâc cüa no thuàng duoc dùng trong dé chûa nhiêu loai bênh khâc nhau[17]. Nguôi ta sü dung lâ dem giâ ra trôn vôi dâu thàu dàu dé xât, kfch thich su giâm bôt sân dich, làm thuôc ha nhiêt, thuôc tê, tri ung nhot. Thân mang lâ hâm hoâc sâc uông dé tri chung tim dâp nhanh. Cây con duoc dùng ngoài dé chûa câc vét loét và nhiéu bênh ngoài da nhu Herpes [16]. Théo “Dictionary of Economie plants” (India), phân trên mât dât duoc dùng làm thuôc bo, thuôc ha nhiêt, thuôc câm, thuôc diêu kinh...Nuôc sâc ré cây dùng tôt trong bênh kiêt ly.[44] Nguôi da dô nam Mÿ sü dung nuôc sâc ré cây dé chûa ly amip [48], Ô Phân lan, nuôc hâm Parthenium, trong dô cô P. hysterophorus duoc dùng de chûa bênh lao phoi. Trong phép chûa vi luong dông cân (Homoeopathy system), câc di ûng do Parthenium lai cô thê chûa duoc bàng thuôc diêu ché tù Parthenium [30] 1.3.2. Théo Tây y: Parthenin, mot sesquiterpen lacton duoc coi là hoat châ't chfnh cüa cây. Sesquiterpen lacton chiém vi tri quan trong trong nghiên cûu y hoc và nông nghiêp do câc tâc dung dôc té bào, chông ung thu, khâng trùng, diêt côn trùng và diêt nâm. Vông lacton không no trong câu truc cô quan hê dén câc tâc dung dôc và khâng trùng. Dây nôi a, (3 không bâo hoà cüa vong lacton dê dàng két hop vôi câc nhôm SH, OH, NH trong câc acid amin và protein cüa té bào vi khuân, bién thành chât dôc làm roi loan quâ trinh sông cüa vi khuàn. Con tâc dung khâng ung thu cüa nhüng hop châ't này cô liên quan dén dây nôi dôi liên hop vôi nhôm C=0 cüa vong lacton [6,34,38,40]. 15 100 mg Parthenin hoà tan trong nuôc dât trên luôi sê gây chây nuôc bot nhiêu. Parthenin vôi liêu lg/ngày cô tac dung chûa sot, chûa nhüc dàu thiràng xuyên hay tùng con. Liêu cao gây dôc [7,8]. Parthenin dùng vôi liêu nhô tàng dân tù lOOmg dén 2g sê gây câm giâc nông trong da dày và giüp su tiêu hoâ [7,8]. Liêu duôi liêu gây chét cüa Parthenin cô tac dung chông khôi u hoat dông à chuôt. Thuoc hoâc là chûa khôi hoàn toàn, hoâc là kéo dài thôi gian sông cüa chuôt sau khi bi tiêm té bào ung thu [34]. Ngoài ra, Parthenin côn cô tac dung chông bênh dau dây thàn kinh và mot sô thë thâp khôp [48] P. hysterophorus cüng duoc coi là mot phuong thuoc dây triën vong chûa amip gan [46] 1.4. Câc tac dung khâc: Nuôc chiét la Cüc liên chi dai và natri chlorid vôi nông dô 20 % duoc nghiên cüu buôc dâu cô tac dung tôt trong viêc rüa câc ung nhot, mun lôn ngoài da. Nuôc chiét toàn phàn cüa phàn trên mât dât cüng cô tac dung nhung kém hün [27]. Truôc dây và ngay câ hiên tai, ngoài câc loi fch nhu trên thî Cüc liên chi dai vân duoc coi là mot trong câc loài cô dôc nguy hai nhâ't. Nhiêu tac dông cô hai trên nguôi và vât nuôi dâ duoc bao cao. Dô là gây ra hen, viêm phoi, viêm da, viêm müi di ûng, sot cô khô (di ûng müi hong mùa khô). Câc di ûng qua duông hô hâp chü yéu do hoa và phân hoa gây ra (do hit phâi) [45,46]. Ô Jamaica, nuôc sâc cüa Cüc liên chi dai duoc dùng dë diêt bo chét cho và bo chét kÿ sinh khâc [17]. Parthenin tuÿ liêu cô thë phâ huÿ nhiêm sâc thë bach eau cüa nguôi và câu truc vi nhân trong hông eau da sâc cüa chuôt [17]. Parthenin vôi nông dô tù 0,02 dén 0,1 mg/ml kïm hâm su này mâm cüa cô eut Ion (Agératum Conyzoides) [11]. Mot sesquiterpen lacton khâc trong Cüc liên chi dai là hymenin dâ duoc thü hoat tmh khâng khuân và cho két quà tôt [36]. 16 PHAN II: THUC NGHIÊM VÀ KÊT QU 2.1. NGUYËN VÂT LIÊU VÀ PHUONG PHÂP THUC NGHIÊM: 2.1.1. Nguyën vât lieu: - Duoc lieu: Duoc thu hâi tir câc bâi dâ't hoang và dông cô ô Dông Anh-Hà Nôi vào thâng 3-6. Phân loai riêng lâ, hoa, thân, rë. Sây khô à nhiêt dô 50°-55°C, tan nhô bàng thuyên tan, rây qua rây cô 1,5 mm. - Hoâ chât: Dat tiêu chuân Duoc diën Viêt Nam. 2.1.2. Phuong phâp nghiên cûu: a- Nghiên cûu dâc diëm thuc vât: - Dë nghiên cûu vê mât thuc vât chung tôi tien hành khâo sât, quan sât do dac, chup lai câc hinh ânh quan sât duoc, mô tâ hinh thâi thuc vât cüa cây, xâc dinh tên khoa hoc cüa cây Cuc liên chi dai (Parthenium hysterophorus L.). - Nghiên cüu câc dâc diëm giài phâu thân, lâ, dâc diëm bôt duoc lieu. b- Nghiên cûu thành phân hoâ hoc: - Dinh tmh câc nhôm chât cüa câc bô phân cây Parthenium hysterophorus L. bâng phân iïng hoâ hoc và phuong phâp sâc kÿ lôp mông. - Phân lâp hoat chât bàng phuong phâp chiët xuât và kët tinh. - Nhân dang chât phân lâp bàng câch dua vào câc tu lieu: + Pho tü ngoai do trên mây UV-VIS Spectrophotometer carry 1E tai Khoa Hoâ PT-TC Viên Duoc lieu. + Pho hông ngoai do trên mây FT-IR Spectrophotometer 870 tai Khoa Hoâ PT-TC Viên duoc lieu. + Pho khôi và pho công huong tir hat nhân do tai Viên Hoâ hoc. 2.2. KÊT QU THUC NGHIÊM VÀ NHÂN XÉT: 2.2.1. Thurc vât: 2.2.1.1. Bac âiém hinh thâi thuc vât: a. Mô ta: Hinh 1: Anh cây Cuc liên chi dai Cây thâo, phân nhânh, cao 0,5-lm, râ't nhiêu cành, toàn thân cành dêu cô lông ngân. Thân cô khfa tù 8-10 rânh. Lâ moc so le, lâ phia dirôd xè 2 lân lông chim, cuông rôt ngân, thuÿ tù, lâ phia trên chë lông chim hoâc nguyên, mât trên và mât duôi dêu cô lông xâm. Cum hoa hinh dâu, tu lai thành chuÿ, màu tràng. Téng bao 5-6 mm, hinh bân càu, cô 2 loai lâ bàc: 5 lâ bâc à phia trong rông hofn, hinh khiên, moc dôi so vôi lâ bâc ngoài. Quà bê-’5, hinh trüng nguçfc rông, dài cô 2mm, cô lông à dmh. Trong thcd gian ra hoa, quà (tù thâng 1 dén thâng 6), cây trô nên mânh hon, cành mang cum hoa vuçrt cao hàn lên, lâ thua và nhô hofn. Cây sông hàng nàm, moc hoang à câc bâi cât, bô d ê ,... 18 2.2.I.2. Dâc diêm câu tao giâi phâu: a. Dâc âiêm vi phâu lâ (Hinh 2). * Phân gân lâ: Gân lâ loi câ hai phia, phia duôi thuông 1cm hon, mât gân phia trên và duôi thuàng cô hai duông khfa doc tao nên nhüng duông loi lôm doc theo gân lâ. Biëu bi trên và duôi là mot lôp té bào hinh trüng nhô xép dêu dân, mang lông che chô da bào, dôi khi thây lông tiê't, lông che chô thuông cô 4-6 té bào xép thành hàng. Tai nhüng chô loi cüa gân lâ thuông cô lôp té bào mô dày gôc tao nên bôi 2-3 hàng té bào nhô. Mô mêm là nhüng té bào hînh da giâc hay trôn thành mông, cô kich thuôc lôn không dêu, giüa gân lâ cô mot bô libe gô hinh trüng, cô libe ôm lây bo gô. Tai nhüng chô loi thông thuông cô mot bô libe gô cô kich thuôc lôn và hai bô libe cô kich thuôc nhô hon à hai bên bô libe gô lôn. * Phân phién lâ: Biëu bi là mot hàng té bào hinh chü nhât câu tao tuong tu nhu à phân gân lâ nhung cô kich thuôc lôn hon. Mô giâu câu tao bôi 1-2 hàng té bào xép vuông gôc vôi biëu bi. Dôi khi thây mot sô bô libe gô cûa gân phu. b. Dâc âiêm vi phâu thân (Hinh 3). Mât ngoài thân thuông cô 10-14 duông khia doc tao thành nhüng rânh loi lôm. Mât cât thân thuông hinh trôn, tü ngoài vào trong thây: Biëu bi là mot hàng té bào hinh chü nhât nhô xép dêu dân, dôi khi thây lông che chô da bào, lông tiét. Mô mêm vô câu tao bôi 2-3 lôp té bào hinh trüng, thành mông, cô kich thuôc lôn. Tai nhüng dînh loi sât vôi lôp biëu bi là 3-4 lôp té bào mô dày gôc, cô kich thuôc tuong dôi dêu dân. Soi xép thành bô hinh bân nguyêt phia trên môi bô libe gô, cô kich thuôc tuong dôi lôn. Bô libe gô hinh trüng, kich thuôc lôn. Bô libe gô cüng vôi nhu mô gô xép thành vông liên tue. Bô libe gô ô nhüng chô loi thuông phât triën hon nhüng bô khâc. Giüa hai dinh loi thuông cô hai bô libe gô nhô hon, cô câu tao tuong tu. Gô câu tao bôi câc mach gô lôn, xép thành hàng tâp trung thành bô. Trong cùng là mô mêm ruôt 19 câu tao bôi câc té bào thành mông hinh trèn hay da giâc lôn, càng vào trong mô mêm ruôt càng to. c. Dâc âiêm bot duoc lieu (Hinh 4): Duoc lieu là phân trên mât dâ't dâ phoi hoâc sây khô cüa cây Cüc liên chi dai. Bôt màu lue xâm, mùi hâc, vi dâng. Quan sât duôi kfnh hiën vi thây: - Lông che chô (1): cô nhiêu loai lông che chô dâu da bào, chân don bào. Duôi kfnh hiën vi cô thë thây mot sô loai sau: + Lông che chô dâu nhon, gôc loi. + Lông che chô da bào cô té bào ô dâu dài thuôn trôn, câc té bào ô phân chân ngân. + Lông che chô da bào cô câc té bào ô dâu trôn, câc té bào ô phân chân hinh chü nhât. - Lông tiét (2): cô lông tiét da bào và lông tiét dom bào. Lông tiét da bào gom vài té bào trôn xép xft nhau. - Mânh biëu bï (5) mang lông che chô, lông tiét, nhiéu khi lông che chô rung di dë lai gôc lông. - Mành biëu bi mang lô khi (3). - Hat phân hoa hinh câu gai (4). - Mành mô mêm (6). - Mânh mô cô chüa nhua màu vàng nâu (7). - Mânh cânh hoa (8). - Mânh biëu bî dài hoa (9). - Mânh mach vach, mach diëm (10). - Mânh mach xoân (11). - Soi, bô soi (12): düng riêng lê hoâc tâp trung thành tùng dâm. 2.2.1.3. Xâc âinh tên khoa hoc: TS. Nguyên Tâp, Viên duoc lieu dâ xâc dinh cây chüng tôi dang nghiên cûu cô tên khoa hoc là Parthenium hysterophorus L., ho Cüc Asteraceae. 20 Hïnh 2 : Ânh môt phân vi phâu lâ Cuc liên chi dai Hïnh 3 : Ânh môt phân vi phâu thân Cuc liên chi dai Hïnh 4: Môt sô dâc diëm cüa bôt Cuc liên chi dai 1: Lông che chcf 2: Lông tiét 3: Mânh biëu bï mang lô khi 4: Hat phân hoa 5: Mânh biëu bï 6: Mânh mô mêm 7: Mânh mô chûa nhua 8: Mânh cânh hoa 9: Mânh biëu bï dài hoa 10: Mânh mach vach, mach diëm 11 : Mânh mach xoân 12:Bo soi 2.2.2. Xâc dinh câc nhôm chat chînh: 2.2.2.I. Dinh tinh câc nhôm chat bàng phân ûng hoâ hoc: Chuan bi dung diçh thit. Duoc liêu duoc phân loai riêng lâ, hoa, thân, rê. - Chiét duoc liêu bàng ether dâu, cô dich chiét dén tÿ le 1:1. Dich chiét ether dâu dë dinh tmh dâu béo, sterol, carotenoid. - Bâ sau chiét ether dâu chiét bàng chloroform, cô dich chiét dén tÿ le 1:1 duoc dung dich dinh tmh terpenoid. - Bâ sau chiét chloroform duoc chiét côn dén kiêt, cô dich chiét dén tÿ lê 1:1. Dich chiét côn dë dinh tînh alcaloid, glycosid, saponin, flavonoid, coumarin, anthranoid. - Bâ côn lai chiét nuôc duoc dung dich dinh tmh tanin, duông khir, acid hûu co. 1/ Dinh tinh Alcaloid: Lây 3 ong nghiêm nhô, phân vào môi ong 1 ml dich chiét côn cûa lâ. r a/ - Ong 1: Nhô vài giot thuôc thir Mayer: xuât hiên tüa trâng (phàn ung duong tmh). A/ - Ong 2: Nhô vài giot thuôc thuf Bouchardat: xuât hiên tüa nâu (phàn ûng duong tmh). A/ - Ong 3: Nhô vài giot thuôc thü Dragendorff: xuât hiên tüa dô cam (phân üng duong tmh). Tién hành tuong tu nhu trên vôi câc mâu hoa, thân, rê. Kê't quâ cho thây câc phàn üng dêu duong tmh. So bô kêt luân: trong cây Parthenium hysterophorus cô alcaloid ô tât câ câc bô phân. 2/ Dinh tinh Glycosid tim: Lây 6 ong nghiêm nhô, phân vào môi ong 1 ml dich chiét côn. a. Phân ûng Liebermann: ong nghiêm 1 bôc hoi dén càn, thêm 1 ml anhydrid 21 acetic, làc dêu cho cân tan hét. Nghiêng thành ong nghiêm 45°, thêm dông luong acid sulfuric dâc theo thành ong dé dich lông trong ong nghiêm chia thành 2 lôp. Kët quâ: Ô mât tiép xüc giüa 2 lôp chât lông câ mâu lâ, hoa, thân, rê dêu không thây cô vong tim dô (phân ung âm tmh). b. Phân ûng Légal: ong nghiêm 2: Nhô 1 giot thuôc thü Natrinitroprussiat 0,5 % và 2 giot dung dich Natrihydroxyd 10%. Làc dêu. Kët qud: Lâ, hoa xuât hiên màu hông (phân üng duong tmh); Thân, rê không thây xuât hiên màu hông (phân üng âm tmh). c. Phdn ûng Baljet: ong nghiêm 3: Thêm vài giot thuôc thü picrosodic môi pha gôm 9,5 ml dung dich acid picric 1 % và 0,5 ml dung dich natrihydroxyd. Kët qud: Cà lâ, hoa, thân rê dêu thây xuât hiên màu dô cam (phàn üng duong tmh). d. Phdn ûng Kedde: ong nghiêm 4: Nhô vài giot thuôc thü môi pha gôm 2 ml dung dich acid 3,5 dinitrobenzoic 2 % trong côn, 2 ml dung dich Kalihydroxyd và 2 ml nuôc. Kët qud: Lâ, hoa cho màu hông, thân rê cho màu tim (phân üng duong tmh). e. Phân üng Keller-Kiliani: ông nghiêm 5: Bôc hüi dén khô, hoà tan nông cân trong ông nghiêm vôi 3 ml acid acetic và 1 giot Sât (III) chlorid 5 %, làc dêu. Nghiêng ông nghiêm 45°, thêm dông luong acid sulfuric dâc theo thành ông nghiêm, de phân lôp. Kët quâ: Ô mât ngân câch giüa 2 lôp châ't lông câ lâ, hoa, thân, rê dêu không thây xuât hiên vong tim dô (phân üng âm tmh). /. Phân ûng vôi thuoc thüXanthydrol: ông nghiêm 6: Bôc hoi dén khô, thêm 1 ml thuôc thü Xanthydrol. Dun câch thuÿ ông nghiêm soi 3 phüt. Kët quâ: Câ lâ, hoa, thân, rê dêu không thây xuâ't hiên màu dô (phân üng âm tmh). Sa bô két luân: toàn cây không cô Glycosid tim. 3! Dinh tmh Saponin: 22 a. Hiên tuçfng tao bot: Lây 1 ml dich chiét côn vào 1 ông nghiêm lôn , thêm 5 ml nuôc cât, làc manh trong 15 giây thây tao bot bên sau 10 phüt. Thêm 1-2 giot acid hydrochloric, bot vân bên. Phân biêt Saponin steroid và Saponin triterpenoid: Bô tri thf nghiêm trong 2 ông nghiêm nhu sau: Bâng 2: Tao bot à pH khâc nhau A7 Ong nghiêm 1 Ong nghiêm 2 Dich chiét duac lieu 1 ml 1 ml Dung dich NaOH 0,1N (pH=13) 5 ml 0 ml Dung dich HC1 0,1N (pH=l) 0 ml 5 ml Làc manh ông nghiêm trong 15 giây Côt bot cao Hiên tuang tao bot Côt bot thâ'p (Lâ, hoa, thân, rê) Sa bô kêt luân: Trong cây Cüc liên chi dai cô Saponin steroid. b. Phân ûng phâ huyê't trên lam kînh: Chuan bi dich mâu 0.2% (dà loai fibrin): trôn 1 thé tich Natri-citrat 4% vôi 9 thé tich mâu thô tuai. Bào quàn à 2°C-4°C (mâu thô dâ loai fibrin). Lây 40ml dung dich natri chlorid 0.9% vào bïnh dinh müc 100ml. Thêm chmh xâc 2ml mâu dâ loai fibrin, lâc nhe. Thêm dung dich Natri chlorid 0.9% vira dû 100ml, lâc kÿ. Tien hành phân ûng: cho vào ông nghiêm 2ml dich chiét côn, cô thành cân, hoà tan cân trong 1ml dung dich natri chlorua 0.9% duoc dich thu. Nhô 1 giot dich mâu 0.2% lên phién kmh. Dây lâ kmh. Soi duôi kïnh hiën vi vât kmh 10 dë quan sât hông câu ô trang thâi bïnh thuông. Nhô 1 giot dich thü vào mép lâ kmh. Mép dôi diên dùng giây loc hüt nuôc duôi lâ kmh. Quan sât duôi kfnh hiën vi ta thây hông câu bi vô dàn (phân üng duang tinh). c. Phân ûng màu dinh tinh: 23 Dich chiét côn phân vào câc ong nghiêm, lâ, hoa, thân, rê môi mâu 2 ong, môi ong 2 ml roi cô câch thuÿ dë làm câc phân ring: - Phân ûng Liebermann-Bouchardat: Hoâ tan nông cân trong 1 ml anhydrid acetic, thêm 1 giot acid sulfuric dâc. Két quâ: Lâ: xuât hiên mâu xanh thâm; Hoa: xuât hiên mâu xanh lue Thân: xuât hiên mâu vàng nâu; Rê: xuât hiên mâu vàng nâu - Phân ûng Salkovski: Nhô vài giot acid sulfuric dâc vào cân. Lâ, Hoa: xuâ't hiên màu nâu Thân, Rê: xuât hiên màu nâu dô Sa bô két luân: Cüc liên chi dai cô Saponin à tât câ câc bô phân 4/ Dinh tmh Flavonoid: a. Phân ûng vôi Kièm: - Nhô 1 giot dich chiét côn lên giây loc, dë khô, ha lên miêng lo amoniac dâc. Két quâ: Lâ, Hoa, Thân: màu vàng tâng lên (phân üng duang tmh) Rê: không màu (phân üng âm tmh) - Phân üng vôi NaOH 10%: 1ml dich chiét côn thêm vài giot dung dich NaOH 10%. Két quâ: Lâ: cô két tüa vàng (phàn üng duang tmh) Hoa, Thân: tüa tan ngay, màu vàng tâng (phân üng duang tmh). Rë: không thây tüa, màu vàng không tâng (phân üng âm tmh). b. Phân ûng vâi Sât (III) chlorid 5%: 1 ml dich chiét côn thêm vài giot dung dich FeCl3 5%. Két quâ: Lâ, Hoa: màu xanh den (phân üng duong tmh); Thân: vàng xanh; Rê: vàng (phân üng âm tmh). c. Phân ûng Cyanidin: 1 ml dich chiét côn thêm mot ît bôt Mg (Zn) kim loai, nhô 3-5 giot HC1 dâc. Dun câch thuÿ vài phüt. Két quâ: Lâ: màu nâu; Hoa: nâu dô (phàn üng duang tmh); Thân, Rê: không màu (phân üng âm tmh). Sa bô két luân: Lâ, hoa cô flavonoid; Thân, rê không cô flavonoid. 24 5/ Dinh tinh Coumarin: a. Phân ûng mô dông vong lacton: - Lâ'y 2 ong nghiêm, môi ông 1 ml dich chiêt côn Ông 1: thêm 0,5 ml dung dich NaOH 10% 9 A? Ong 2: dê nguyën Dun câ 2 ông dén soi, dé nguôi. Quan sât: Lâ Hoa Thân Rê Ô ng 1 Tüa vàng duc màu vàng duc màu vàng duc màu trâng duc Ô ng 2 trong trong trong màu trâng duc - Thêm vào câ 2 ông, môi ông 2 ml nuôc cât, lâc dêu. Quan sât: Lâ Hoa Thân Rê Ông 1 trong trong trong trong Ô ng 2 tüa duc duc duc trong Lâ Hoa Thân Rê - Thêm vào ông 1 vài giot HC1 dâc. Quan sât: ♦ Ông 1 duc duc duc duc Ô ng 2 duc duc duc duc b. Phân ûng vôi thuoc thü diazo: 1 ml dich chiét côn thêm 2 ml dung dich natrihydroxyd 10%, dun câch thuÿ dén sôi roi de nguôi. Nhô vài giot thuôc thur diazo. Kët quâ: Lâ, Hoa, Thân: không xuàt hiên màu dô gach (phân img âm tmh). Rê: màu vàng cam (phân ung âm tmh). Sa bô két luân: Toàn cây không cô coumarin. 6/ Dinh tmh Anthranoid: 25 Phân ûng Borntraeger: Lâ'y 1ml dich chiét côn, thêm 1ml amoniac, lâc nhe. Két quai Câ lâ, hoa, thân, rê: Lôp chloroform không màu, lôp nuôc không thây màu dô sâm (phàn üng âm tmh). Phân ûng vi thâng hoa: Cho bôt duoc liêu vào nàp kim loai, phia trên - cô dây bàng mot tâm kmh, trên tâm kmh cô dë bông tâm uôt. Ho nàp kinh trên ngon lira dèn côn trong vài phüt. Lây tâm kinh, dë nguôi. Dem soi duôi kmh hiën vi. Két quâ: Không thây tinh thë hinh kim màu vàng (phân üng âm tmh) Sa bô két luân: Cây không cô Anthranoid. 71 Dinh tinh Tanin: Lây 4 ong nghiêm nhô, phân vào môi ong 1ml dich chiét nuôc. a. Phân ûng vôi Gelatin: a/ ^ Ong 1: Nho 1-2 giot dung dich gelatin 1 %. Két quâ: Cà hoa, lâ, thân, rë dêu không thây xuât hiên tüa bông trâng (phân üng âm tmh). b. Phân ûng vôi Sat (III) chlorid 5%: Ong 2: Nhô 1-2 giot FeCl3 5%. Két quâ: Lâ, Hoa: cô tüa xanh den (phân üng duong tmh), cô thë do su cô mât cüa mot sô nhôm hop chat mà trong phân tu cô nhiêu nhôm - OH. Thân, Rê: không xuâ't hiên tüa (phân üng âm tmh). c. Phân ûng vôi Pb(CH3COO)2 10%: Ong 3: Nhô 1-2 giot Pb (CH3COO)2l() % Két quâ: Lâ, Hoa, Thân: không xuâ't hiên tüa bông (phân üng âm tmh). Rê: cô tüa bông (phàn üng duong tmh). d. Phân ûng vôi Cu(CH3COO)210%: Ong 4: Nhô 1-2 giot Cu(CH3COO)2 10%. Két quâ: Lâ, Hoa, Thân: không xuâ't hiên tüa (phân üng âm tmh). Rê: cô tüa (ît) (phân ung duong tmh).. 26 Sa bô két luân: Cây không cô Tanin. 8/ Dinh tmh Sterol: Dich chiét ether dàu phân vào 2 ông nghiêm, môi ông 2 ml. Bôc hoi dén cân. a. Phân ûng Salkovski: Cho vào ông nghiêm chira cân 2 ml chloroform, lâc cho tan hét cân. Nghiêng thành ông nghiêm 45° roi thêm tir tir 1 ml acid sulfuric dâc doc theo thành ông dé dich lông phân thành 2 lôp. Két quâ: Câ lâ, hoa, thân, rê: ô mât tiép xüc giûa 2 lôp chât lông cô màu nâu dô, lôp chât lông bên trên chuyën sang màu vàng xanh (phân ûng duong tmh). b. Phân ûng Liebermann: Cân khô trong ông nghiêm duoc hoà tan trong 1 ml anhydrid acetic. Nghiêng thành ông nghiêm 45° roi thêm tir tù theo thành ông 1 ml acid sulfuric dâc, dich lông trong ông nghiêm phân thành 2 lôp. Két quâ: Cà lâ, hoa, thân, rê: bê mât phân câch xuât hiên vông tîm dô (phàn ûng duong tmh). Sa bô két luân: Cây cô Sterol. 91 Dinh tmh terpenoid: Lây 6 ông nghiêm nhô, phân vào môi ông 1 ml dich chiét chloroform. Bôc hai dén khô de làm câc phàn ung sau: /v' a. Phân ûng vôi Hydroxymat feric: Ong 1: Hoà trong ethanol, thêm 1 giot dung dich Hydroxylamin clohydrat 2N, 1 giot KOH 2N trong MeOH. Dun câch thuÿ 1-2 phüt. De nguôi. Acid hoa bàng 1-2 giot HC1 N, thêm 1 giot FeCl3 1 %. Két quâ:_ Lâ, hoa: xuât hiên màu dô tia (phân ung duong tmh). Thân: xuât hiên màu hông (phân ung duong tmh yéu). Rê: không màu (phàn ung âm tmh). b. Phân ûng Légal: Ong 2: thêm 1 ml ethanol 90°, lâc dêu. Nhô 1 giot thuôc thu* Natrinitroprussiat 0,5 % và 2 giot dung dich Natrihydroxyd 10%. Lâc dêu. Két quâ: Lâ, hoa, thân xuât hiên màu hông (phân ung duong tmh); 27 Rê không thây xuât hiên màu hông (phân üng âm tmh). 9 ' c. Phan ûng Baljet: Ong 3: thêm 1 ml ethanol 90°, làc dêu. Thêm vài giot thuôc thir picrosodic môi pha gôm 9,5 ml dung dich acid picric 1 % và 0,5 ml dung dich natrihydroxyd. Két quâ: Cà lâ, hoa, thân rê dêu thây xuât hiên màu dô cam (phân üng duong tmh). d. Phân ûng Kedde: Ông 4: Hoà tan cân vôi 1 ml ethanol 90°. Nhô vào dô vài giot thuôc thu" môi pha gôm 2 ml dung dich acid 3,5 dinitrobenzoic 2 % trong côn, 2 ml dung dich Kalihydroxyd và 2 ml nuôc. Két quâ: Lâ, hoa cho màu hông, thân rê cho màu tim (phàn üng duong tmh). A/ e. Phân ûng khüTollens: Ong5: Hoà tan cân vôi 1 ml ethanol 90°. Thêm 5-6 giot AgN03 trong NH4OH. Dun câch thuÿ 1-2 phüt. Két quâ: Lâ, Hoa, Thân, Rê: Trên thành ông nghiêm dêu cô Ag giâi phông (phân üng duong tmh). /. Phân ûng vôi Vanilin phosphoric: Ong 6: Hoà tan cân vôi 1 ml methanol 80°. Thêm 1-2 giot thuôc thir Vanilin phosphoric 1 %. Két quâ: Lâ, hoa, thân: xuât hiên màu nâu tim (phân üng duong tmh) Rê: màu vàng (phân üng âm tmh). Sa bô két luân: Lâ, Hoa, Thân cô Terpenoid. Rê không cô Terpenoid. 101 Dinh tinh acid hüu cff: Lây 1 ml dich chiét nuôc, cô dén cân. Hoà cân trong 1 ml nuôc cât, thêm 1 ft Natricarbonat. Két quâ: Lâ, hoa, thân, rê: dêu cô bot khi (phàn üng duong tinh) Sa bô két luân : Cây cô acid hüu co. / / / Dinh tinh ditùng: a. Duông khû tu do: 28 Lây 2ml dich chiét nuôc, thêm 1ml thuoc thü Fehling A và 1ml thuoc thvr Fehling B, dun câch thuÿ soi 5 phüt. Két quâ: Lâ, hoa, thân, rê: dêu cô tûa dô gach (phân üng duong tmh). Sa bô két luân: Cây cô duông khû tu do. b. Polysaccharid: - Dich chiét nuôc thêm vài giot thuôc thir xanh methylen 0,15 % trong côn. Két quâ: Lâ, hoa, thân, rë: không xuât hiên tüa xanh. - Nhô vài giot côn 60° vào dich chiét nuôc. Két quâ: Lâ, hoa, thân, rê: không xuât hiên tüa bông (phân üng âm tmh).. Sa bô két luân: Cây không cô Polysaccharid. 121 Dinh tinh phàn dâu béo: - Chat béo: Nhô 1 giot dich chiét ether dâu lên giây loc hoâc giây bông kmh, ho khô. Két quâ: Lâ, rê: dë lai vét mô. Hoa, Thân: không dë lai vêt mô. Sa bô két luân:_ Lâ, rê: cô chât béo. Hoa, thân: không cô chat béo. - Carotenoid: 5 ml dich chiét ether dâu cô dén cân. Thêm 1 ml acid sulfuric dâc. Két quâ: Lâ, hoa, thân: xuât hiên màu xanh. Rê: không cô màu xanh. Sa bô két luân: Lâ, hoa, thân: cô carotenoid. Rê: không cô carotenoid. 2.22.2. Dinh tmh mot so nhôm chât bàng sâc ky lâp mông: 1/ Saponin: - Dung dich châm sâc kÿ: lg bôt duoc liêu (lâ, hoa) chiét Soxhlet vôi ether dâu dë loai chât béo rôi chiét vôi hôn hop methanol-nuôc (4:1). Câ't thu hôi methanol, hoà tan cân trong nuôc dë cô dung dich 10% rôi lâc vôi n-butanol. Tâch lôp n-butanol, lâc lôp n-butanol nhiêu làn vôi nuôc dë loai tap. Cât thu hôi n-butanol. Hoà tan cân vôi 1 ml methanol dë cô dung dich châm sâc kÿ. - Dung môi khai triën: n-butanol: acid acetic bâng: nuôc (5:1:4) (lôp trên). - Thuôc thir hiên màu: Vanilin phosphoric 1 % trong methanol. 29 Sau khi khai triën, de khô bàn mông ô nhiêt dô phông, phun thuôc thu, sây bân mông ô 105°C dén khi hiên rô vét. Trên sâc kÿ dô cüa cà lâ và hoa xuât hiên 2 vêt màu tim sâm cô Rf = 0,51 và 0,4; 1 vét màu tim nhat cô Rf = 0,28 (Hinh 5). 2/ Flavonoid: - Dung dich châm sâc kÿ: lg duoc lieu (lâ, hoa) chiét vôi ether dàu bàng Soxhlet de loai chât béo roi chiét vôi Methanol. Cô dich methanol tôi khô. Cân hoà 0,5 ml methanol de châm sâc kÿ. Châm 20|j,l dich methanol cüa lâ và hoa trên bàn mông 5x15. - Dung môi khai triën: chloroform : methanol (85:15). - Thuôc thü hiên màu: Soi UV; Sât (III) chlorid 5% trong MeOH Bân mông sau khi triën khai sây khô, soi UV, sau dô phun thuôc thü Sât (III) chlorid, trên sâc kÿ dé xuât hiên câc vét nhu sau: Lâ Vét Soi UV Hoa Sât (III) chlorid Soi UV Sât (III) chlorid Màu Rf Màu Màu Rf Màu 1 Lo 0,67 Xanh den Lo 0,62 Xanh den 2 Lo 0,52 Xanh den Lo 0,53 Xanh den 3 Lo 0,41 Xanh thâm Lo 0,42 Xanh thâm 3/ Terpenoid: - Dung dich châm sâc kÿ: Chiét lg duoc lieu (lâ, hoa) bàng chloroform (Soxhlet). Dich chloroform loai tap bàng chi acetat 5 % trong côn loâng, loc. Dich loc thu hôi chân không dén hét côn roi làc vôi chloroform. Lây dich chloroform, thu hôi dung môi. Cân thu duoc hoà tan trong chloroform. Châm 20ja.l dich chloroform cüa lâ và hoa trên bân mông 5x15. - Dung môi khai triën: n-hexan : ethylacetat (2: 8). - Thuôc thü hiên màu: hoi Iod 30 Bân mông sau khi khai triën, dé khô à nhiêt dô phong, dât trong bînh bao hoà Iod tùf 10-15’. Trên sàc kÿ dô, cà lâ và hoa dèu xuât hiên vêt màu vàng cam côR f = 0,39. • • M » a b Hinh 5: Sâc kÿ dô SKLM dinh tinh Hinh 6: Sâc kÿ dô SKLM dinh tinh Saponin trong lâ và hoa Terpenoid trong lâ và hoa a: Dich chiê't lâ a: Dich chiê't lâ b: Dich chiê't hoa b: Dich chiét hoa Kët quâ dinh tmh câc nhôm chât chmh trong cây Parthenium hysterophorus L. bàng phân ûng hoâ hoc diïçrc thé hiên à Bàng 3 31 Bàng 3: Két quâ dinh tmh câc nhôm chât chinh trong cây P. hysterophorus STT 1 2 3 Phân urng dinh tmh Lâ Hoa Thân Rê So bô kêt luân - PU* vôi TT Mayer + + + + Lâ, hoa, thân, rê - PU* vôi TT Bouchardat + + + ++ dèu cô alcaloid. - PU vôi TT Dragendorff ++ + + + - P I/ Liebermann - - - - Lâ, hoa, thân, rê - PU Légal + + - - déu - PU Baljet ++ + + + glycosid tim. - PU* Kedde ++ ++ ++ + - PU vôi TT Keller-Kiliani - - - - - PU vôi TT Xanthydrol - - - - ++ ++ + + Lâ, hoa, thân, rê - PU Liebermann + + + + dêu cô saponin. - PU Salkovski + + + ++ Alcaloid: Glycosid tim: 5 6 7 cô Saponin: - Tao bot 4 không Lâ, Flavonoid: hoa cô - PU vôi Kièm + + + - flavonoid. - PU vôi FeCl 5 % 3 + + - - Thân, rê không cô - PU Cyanidin + + - - flavonoid. Lâ, hoa, thân, rê Coumarin: - PU ma dông vong lacton + + + + dêu - PU diazo hoâ - - - - coumarin. không cô Lâ, hoa, thân, rê Anthranoid: - PU Bomtraeger - - - - déu không cô - Vi thàng hoa - - - - anthranoid. - - - - Lâ, hoa, thân, rê + + - - dêu không cô tanin. - - - + - - - + Tanin: - PU vôi Gelatin 1 % - PU vôi FeCl 5 % 3 - PU vôi Pb(CH COO 3 ) 2 - PU vôi Cu(CH COO 3 ) 2 32 8 9 1 0 Sterol: Lâ, hoa, thân, ré - PU Liebermann + + + + - PU* Salkovski + + + + - PU”Hydroxymat feric ++ ++ + - Lâ, hoa, thân cô - PU* Légal + + - - terpenoid;, rê không - PU- Baljet ++ + + + cô terpenoid - PI; Kedde ++ ++ ++ + - PU* khir Tollens + + + + - PU" Vanilin phosphoric ++ + + - Terpenoid: Lâ, hoa, thân, rê Acid hüu ca: - PU' vôi Na C 0 2 1 1 3 + + + + dêu cô acid hùu ca. Lâ, hoa, thân, ré Dtfông: - PU* vôi TT Fehling + + - PU vôi TT Xanh methylen — + + "" déu cô duông khir tu do, không cô ' 1 2 dêu cô sterol. polysaccharid. Lâ, rê cô chât béo. Dâu béo: - Chât béo + - - + Lâ, hoa, thân cô - Carotenoid + + + ” carotenoid. 2.2.3. Nghiên curu quy trinh chiét xuât, phân lâp, tinh ché Parthenin: Qua tîm hiëu tài liêu, chüng tôi dâc biêt chu ÿ tôi hop chât Terpenoidhoat chât chînh cüa cây. Trong Terpenoid, câc hop chât cô vong lacton, nhât là sesquiterpen lacton cô vi tri quan trong trong y hoc và nông nghiêp do câc tac dung dôc té bào, khâng ung thu, khâng trùng, diêt côn trùng, diêt nâ'm cüa chüng. Vi vây, chüng tôi dinh huông chiét xuât sesquiterpen lacton là Parthenin và nghiên cüu mot sô phuong phâp (PP) chiét xuât, phân lâp, tinh ché chât chiét duoc de tim phuong phâp tôi uu và hiêu quâ kinh té hon. 2.2.3.I. Chiét bàng Chloroform - loai tap truâc (PPr Sa dô 1): (theo tài lieu [25]) a. Chiét xuât: 33 Lâ (hoâc hoa) Cuc liên chi dai dâ phoi khô, tan nhô (100 g) dà xü lÿ bàng dung dich chî acetat 2 % trong côn loâng. De yên trong 30 phut. Sây khô. Chiêt bàng chloroform trong Soxhlet dên kiêt. Sa dô 1 : Chiê't chloroform-Loai tap truôc. b. Phân lâp - Tinh ché: Dich chiêt chloroform thu hôi dung môi duoc cân màu xanh den. Hoà tan cân trong 200 ml ethanol 40° (nông). Loc bô bâ. Cô can dich loc côn khoâng 30 ml (dên hét côn), thêm 70 ml nuôc cât, chuyén toàn bô vào binh gan. Lâc dich nuôc vôi chloroform (50, 30, 30, 30 ml). Lâ'y dich chloroform 34 và làm khan bàng Natrisulfat. Thu hôi dung môi duoc cân cô khôi luong mc= 1,477 g. Hiêu suât cân thô duac tmh theo công thuc: a x 100 H % =---------------- xlOO % b x (100-h) Trong dô a: khôi luong cân (g) u i u-'- i a ^ng du(?c hçu h: dô âm (%) \ Hiêu suât cân thô thu duoc tù 100 g duoc liêu (dô âm 10,1%) là: 1,477 x 100 Hj% = --------------------- xl00%= 1,64 % 100 x (100-10,1) Cân thu duoc kêt tinh nhiêu làn trong Ethylacetat và Ether dâu. Dé lanh qua dêm thu duoc tinh thë hînh kim. 2.23.2. Chiét bàng Chloroform - loai tap sau ( PP2- So dô 2): (theo [6]) a. Chiét xuât: 100 g lâ (hoâc hoa) Cüc liên chi dai sây khô, tan nhô, chiét vôi chloroform trong Soxhlet trong 12-16 h. 35 b. Phân lâp -T in h c h é : Dich chiê't chloroform thu hôi dung môi duoc cân. Cân hoà tan trong dung dich chi acetat 2 % trong con loàng. De qua dêm, loc. Dich loc thu hôi trong chân không côn khoâng 100 ml (dê'n hê't côn), chuyën vào binh gan. Làc vôi chloroform (50, 30, 20 ml). Gan lâ'y lôp chloroform và loc qua Natrisulfat khan. Thu hôi dung môi duoc cân dang dàu màu vàng nâu cô khô'i luong mc= 2,299 g. Hiêu suât cân thô thu duoc tir 100 g duoc lieu (dô âm 13,3 %) là: 2,299 x 100 H2 % = --------------------- x 100% = 2,65 % 100 x (100-13,3) Cân dem kê't tinh nhiêu lân trong Ethyl acetat và Ether dàu. De lanh qua dêm thu duoc tinh thë hinh kim. 2.2.33. Chiê't bàng ethanol 40° - Ngâm kiêt (PP3 - so dô 3): a. Chiê't xuât: 100 g lâ (hoâc hoa) Cuc liên chi dai tâm dung dich chi acetat 2 % trong con loâng (trong binh gan). Dë yên 30 phüt. Thêm 500 ml EtOH 40°, ngâm qua dêm. Rut dich chiêt vôi toc dô 15-20 giot/phüt dê'n kiêt (dich chiê't 1). Bâ côn lai thêm 300 ml EtOH 40°, ngâm qua dêm, rut dich chiê't (dich chiê't 2). Tiê'p tue làm nhu vây vôi 200 ml EtOH 40° duoc dich chiê't 3. b. Phân lâp -T in h chê': Gôp 3 dich chiê't trên, câ't thu hôi trong chân không côn khoâng 100 ml (dê'n hê't côn), loc. Dich loc dem chiê't vôi Chloroform, gan lâ'y lôp chloroform. Loc qua Na2S04 khan. Thu hôi dung môi thu duoc cân dang dàu màu vàng nâu cô khô'i luong mc=2,312 g. Hiêu suât cân thô thu duoc tù 100 g duoc lieu (dô àm 15,2 %) là: 2,312 x 100 H3% = -----------------------x 100% = 2,73 % 100 x (100-15,2) Cân thu duoc kê't tinh nhiêu làn trong Ethyl acetat : Ether dàu. Dë lanh qua dêm duoc tinh thë hinh kim. 36 N g â m k i êt Bàng 4: Két quâ chiét xuât và tinh ché 100 g dvcac lieu Bô phân Hiêu suât PP 1 (%) Parthenoid Két tinh Hiêu suât PP 2 (%) Parthenoid Két tinh Parthenoid Két tinh toàn phàn toàn phàn toàn phàn Hiêu suât PP3 (%) Lâ 1,64 0,13 2,65 0,22 2,73 0,44 Hoa 1,45 0,09 2,60 0,27 2,65 0,40 Thuc nghiêm cho thây PP3 cô hiêu suât cao nhât và kinh té hon câ. 37 Tinh thé trên duac chüng tôi dàt tên là chât PL tù lâ và chât PH tù hoa. Tién hành xâc dinh dô tinh khiét, diém chây, nâng suât quay eue, dô tan, do ph6 dé dô'i chiêu vôi câc tài liêu vê Parthenin. Hinh7: Anh tinh thé chât PL duoi kmh hién vi 2.2.4. Môt so dâc diém cûa chât phân lâp diroc (chât PL và PH): 1. Tinh chât: - Thé chât: Tinh thé hinh kim, không màu (Hinh 7), không mùi, vi dâng. - Dô tan: Khô tan trong nuôc, tan trong nuôc sôi, tan trong ethanol, methanol, chloroform, ethylacetat, không tan trong ether dàu. 2. Nhiêt dô nông chây: t°nc=166-168°C 3. Nâng suât quay eue: Nâng suât quay eue riêng [a]D25 = +100,37 ° 4. Dô tinh khiét: a. Sâc ky lôp mông: Kiëm tra dô tinh khiét cüa chât PL và PH voi câc hê dung môi khai triën: 38 - Hê 1: n-hexan: ethylacetat (2:8) - Hê 2: Toluen : Aceton : Methanol : Amoniac (5:3:1,8:0,2) - Hê 3: Chloroform : Aceton (4:1) Thuoc thir hiên màu: hüi Iod, phun tiép Vanilin phosphoric 1% trong Methanol. Két quâ trên sâc kÿ dô à cà 3 hê dung môi chi xuâ't hiên mot vét cô màu cam dén nâu cam trong hoi Iod và màu tim hông khi phun Vanilin phosphoric; 2 chât PLvà PH cô Rf trùng nhau, tuong ûng vôi 3 hê trên là: 0,39 ; 0,64 và 0,44. Nhu vây, 2 chat trên giông nhau và tinh khiét. b. Kiêm tra dô tinh khiét cüa chât phân lâp duac bàng phuong phâp HPLC Mây sac ky lông hiêu nâng cao Shimadzu Pha tinh: côt LiChrospher RP -18 (4,6mm x 150mm ID). Pha dông: Methanol- Nuôc (80-20) Buôc sông phât hiên: 220 nm Thë tfch tiêm: 10pl ( 0, 0.1% ) Két quâ duoc thë hiên à Hinh 8. Hai chât PL và PH cô thôi gian luu nhu nhau, diên tich peak hâu nhu trùng khit. Chûng tô PL và PH là 1 chât, cô dô tinh khiét cao. Chüng tôi du kiê'n cô thë xây dung phuong phâp dinh lirçmg parthenoid trong duoc liêu bàng HPLC dë phuc vu cho công tac tiêu chuan hoâ duoc liêu. 3. Quang pho tü ngoai (Phu lue 1) trong dung môi ethanol tuyêt dôi cô dinh hâ'p thu eue dai à buôc sông 221nm. 4. Quang pho hông ngoai (KBr) (Phu lue 2) cô câc dinh: Buôc sông (cm 1) Dâc trung cho nhôm chüc 3385,49 -OH 1736,56 ; 1716,07 C=0 (lacton) 1649,50 C=C 1075,96 vC-O, 50H (alcol) 39 5. Pho khô'i (Phu lue 3) và Pho công huàng tù hat nhân (Phu lue 4): Sa bô xâc dinh chât PL và PH cô công thuc phân tu Cl5H180 4, khôi luong phân tü M=262, phân tir cô 1 nhôm methylen exocyclic, 1 nhôm lacton, 1 nhôm ceton, 1 nhôm CH3 bâc 3, 1 nhôm CH3 bâc 4. Tù nhûng dâc diëm cüa câc chât PL và PH, chung tôi thây PL giông hêt PH và cô công thuc thô giông Parthenin, cô câc nhôm chut co bân giông Parthenin, diëm chây tuong tu nhung [a]D25thï khâc; pho công huông tù H1và C13 cüng nhu pho khôi chua duoc nghiên cüu kÿ dë khâng dinh. Muôn xâc dinh chfnh xâc câu truc cân nghiên cüu thêm câc pho H-H-COSY, HSQC, HMBC, NOESY. 40 PHAN III: KÉT LUÂN VÀ DE XUÂT 3.1. Két luân: Tù nhùng nghiên cüu vê dàc diëm thuc vât và thành phân hoa hoc cây Cüc liên chi dai Parthenium hysterophorus, chüng tôi rüt ra mot so két luân: 3.1.1. Vê mât thuc vât: - Dâ mô tâ hinh thâi và xâc dinh cây dang nghiên cüu cô tên khoa hoc là Parthenium hysterophorus L., ho Cüc Asteraceae. - Dâ nghiên cüu vi phâu thân, lâ, bot duoc liêu Cüc liên chi dai gôp phân vào công tac kiëm nghiêm duoc liêu. 3.1.2. Vê mât hoâ hoc: - Phàn trên mât dât P. hysterophorus sa bô xâc dinh cô câc nhôm chât: Alcaloid, Saponin, Flavonoid, Terpenoid, Sterol, Acid h m ca. - Rê P. hysterophorus sa bô xâc dinh cô câc nhôm chât: Alcaloid, Saponin, Sterol, Acid hûu co. - Bàng phuong phâp cân dâ so bô dinh luong duoc hàm luong parthenoid toàn phàn trong lâ và hoa P. hysterophorus tuÿ thuôc phuong phâp chiét: + Lâ: PP1: 1,64 %; PP2: 2,65 %; PP3: 2,73 % + Hoa: PP1: 1,45 %; PP2: 2,60 %; PP3: 2,65 % - Phân lâp thu duoc 1 chât tinh khiét (chât PL tù lâ và PH tù hoa) cô: + T° nông chây = 166-168°; [a]D25 = +100,37 0 ("O + Pho tù ngoai cô dînh hâp thu eue dai À.max: 221 nm + Pho hông ngoai cô câc dînh: 3385,49; 1736,56; 1716,07; 1649,50; 1075,96 c m 1. + Tù pho khôi (MS) và pho công hucmg tù hat nhân (NMR), so bô xâc dinh chât PL và PH cô công thüc phân tù Cl5H180 4, khôi luong phân tù M=262. So sânh vôi tài liêu và ngân hàng pho, chua thé khâng dinh PL và PH là Parthenin. Du kién dây là mot dân xuât hoâc dông phân cûa Parthenin, cô khâ 41 nàng là môt chât môi. Vi vây, dë xâc dinh câ'u truc phân tir cüa chât PL và PH cân tiëp tue nghiên cün thêm vê câc pho HBMC, HSQC, NOESY, COSYGP. 3.2. Dê xuât: - Tiëp tue nghiên cün thêm vê câc pho HBMC, HSQC, NOESY, COSYGP dê xâc dinh chmh xâc câu truc phân tü cüa chât PL. - Nghiên cün vê tâc dung duoc lÿ, sinh hoc cüa câc thành phân hoâ hoc cây Cuc liên chi dai dë üng dung trong Y hoc và nông nghiêp ô Viêt Nam. - Nghiên cün vê dông hoâ tîch luÿ hàm luong hoat chât chmh, xâc dinh thôi vu thu hâi. A 42 Hinh 8: HPLC cüa chât phân lâp Rétention Time •C:\CLASS-VP\Data\Public\Preperative\PH-1 001,1: 220 nm, 8 nm C:\CLASS-VP\Data\Public\Preperative\PL-1 001,1: 220 nm, 8 nm Phu lue 1: Pho tü ngoai cüa chât P Ly PH - 0 .0 0 0 5 ABS 200.00 PL,PH Gain Baseline 12 May 2003 123 OFF SBU Page 8 0 0 .0 0 2.0 3 NM 800.00 600.00 400.00 : 0.0000 -> 4.0000 Parameters Filing Calculator Uieu resultsj generate peak and data tables NM ABS eports 43 More 190.00 -> 800.00 PL Phu lue 2: Pho hông ngoai cüa chat PL Wed May 14 15:52:23 2003 Phu lue 3: Pho khôi cüa chât PL File Operator Acquired Instrument Sample Name Mise Info Vial Number C :\HPCHEM\l\DATA\M-DIP328.D Phong Cau truc, Vien Hoa hoc 16 May 103 10:59 am using AcqMethod N-DIP 5989B MS PL Solvent: CHC13 “Average of T . 4 93 to 4.786 m i n ’ Abundance 111 12000 J 10000 J » 8000 _j 244 6000 J 95 55 53 216 4000 J 79- 145 107 161 173 133 2 01 189 229 2000 262 321 278 291 m /z -- : 60 80 100 120 140 160 180 200 220 240 260 280 352 306 300 320 340 Average of 4.4 93 to 4.786 min. M - D I P 3 2 8 .D m/ z m/z abund. 50.15 61. 15 306 62 .15 1055 51.15 52 .15 63 .10 755 4337 64 .15 53 .15 54 .15 1226 65 .15 66 .15 55.15 4769 67 .15 56.15 603 57 .15 1027 68 .15 58 .15 69 .15 133 22 59. 10 70 .15 60.15 268 71 .15 Average of 4.4 93 to 4 786 min. abund. m/z 11 72 .10 101 73 .10 505 74 .10 316 75.10 2152 76 .20 1139 77 .10 3081 78 .10 747 79.10 1357 80 .15 461 81. 15 882 82 .05 .D M-DIP328, abund. 158 388 141 138 74 3062 860 3108 783 2265 2127 m/ z 83 .05 84 .10 85 .05 86 .10 87 .05 88 .05 89 .05 91 .05 92 .15 93 .10 94 .10 abund. 2910 540 1448 164 288 53 261 4086 799 3172 1766 m/z 95.15 96.10 97.05 98 .05 99.10 100.05 101.05 102.05 103.05 104.05 105.05 Average of abund. 5642 1086 1057 405 323 124 181 214 706 440 2858 .493 to 4 106.10 107.05 108 05 109.05 110.05 111 00 112 00 113.00 114.05 115.00 116.00 ,786 min. . . abund. m/ z 807 117.00 3304 118.00 119.00 1901 1964 120.00 1179 121.00 122.00 13001 123 .00 1359 887 124.00 155 125.00 1340 126.00 604 127.00 M-DIP32 8,.D abund. 1815 669 2147 1055 3019 2560 7435 3126 1118 295 446 m/ z 128 .00 129.00 130 .00 131.00 132 .00 133 .00 134.00 135.00 136.00 137 .00 138 .00 abund. 901 1963 725 2540 1061 2617 1151 2231 1411 2412 2370 m/ z 139.00 140 .00 141. 00 142.00 143.00 144 .00 145.00 146 .00 147 .00 148 .00 149 .00 Average of abund. 2178 412 1068 581 1226 892 3405 1491 2542 980 2163 .493 to m/ z 150 .00 151.00 152.00 153 .00 154.00 155.00 156.00 157.00 158.00 159.00 160.00 ,786 min. m/z abund. 1122 161. 00 3131 162.00 163.00 1511 164 .00 503 165.00 257 166.00 1079 167 .00 559 168.00 1213 169.00 860 170 .05 2205 1642 171.00 M-DIP32 8 .D abund. 3642 1254 2888 1233 1558 542 391 218 492 473 1710 m/z 172.05 173.00 173.95 174.95 175.95 176.95 177.95 178.95 179.95 180.95 182 .00 abund. 836 2704 1354 1867 948 1352 744 651 300 341 182 abund. m/z 1045 182.95 325 183.95 861 184.95 315 185.95 1543 186.95 1608 187.95 2303 188.95 1456 189.95 1430 190.95 704 191.95 681 192.95 Average of 4.493 to m/z 194.00 195.00 196.00 196.95 197.95 199.00 200.05 200 .95 201. 95 202.95 204.00 ,786 min. m/z abund. 204.95 237 205.95 115 206.95 112 207.95 369 208.95 586 210.05 1241 210.95 666 212.00 2812 213.05 1520 214.05 1002 215.05 674 M-DIP32 8.D abund. 1451 781 587 432 164 20 561 121 327 151 972 m/z 216.05 217.05 218.05 219.00 220 .05 221.05 222.00 223.05 225.05 226.05 227.05 abund. 4160 2321 794 678 493 197 137 80 56 486 329 m/z . m/z 228 .05 229.05 230 .05 231.05 232.05 233 .05 234.05 235.05 236.05 237.00 241.05 abund. 241 2189 407 317 117 462 633 179 222 34 90 m/z 242.00 243.10 244.00 245.00 246 .00 247.00 248 .00 249.00 250.00 256.10 257.10 abund. 32 61 6824 1419 632 934 288 154 133 388 55 m/ z 260.00 261.00 262.00 263.00 264.05 278.05 279.10 281.10 284.20 291.10 306.05 47 abund. 144 253 1236 386 269 188 114 56 31 151 167 m/ z 309.05 321.05 322.10 352.15 353.15 abun d. 187 572 159 328 57 •7 .285 1.000 1. 00?/ 1 . 038 1. 01' 2.369 0 . 981 1H . 1.105 JZ 2 . 2 1 0 ___ 0.548 1.108 CDCL3 , 0 . 997 Phu lue 4: Pho công huâng tù hat nhân cüa chât PL ■7 . 5 8 8 •7 . 5 7 6 ..00" ro • ~ 3.247 T S T3S o CO U 13 2 : II f »-> G II O 1—* O II t—1 II II II II II 0) n ir1 œ S w co ^ M K> OT 00 O s 1 13 h! n U) u> o o n o 1—1 n u> ftj o U) h( O o K) OJ o -J 3 U) M 1—1cr> fD O o s o oo rt fD M ÏC s 11 w pc N CO H a i—*w w s n o H s: co CO O D t-1 D X ?o < m n M z H pc > en O o t—1 (.J 1'.) 1 Iv) ÜJ O 2 s n tr1 t-tl h--1 1 II en o l— h-1 II U) o O PC II II s a C II w PC II N fü II O II h-> o o o o U) o o o o o o O (/) 0) o en O O'i t—1 1 UJ vp o l~J o 'O U) o en ch l'J a hJ t-' 00 U) O 00 O K) o U) UJ U) t—’ CT\ O 00 l-> o U) (—1 -o c c w (/) 0) H) o O U) K PC fD N N n 13 Tl i—i •-3 a G 50 z H- eu t" o CO 3 rt 13 00 1-3 fD (D 50 PC 50 ! O a G (D 2 r-o i > n c Hw Hg rt g H2 O M 3 t—J O rt Ci U l-.j. a1 OJ a> a'i in M P5 < -j o M cnvQ C en (_n tu U) LO n o en h-j 3 o o U) Ch fü rt fD H (/> u 50 O O Z O 171 z X > 13 s z m O O C M M fD D rt. D CU rt CU £U M CO 0) G 3 - ~ fD O rt 1 fD H f U) S U N G -P L , en CM 00 vo oo r-~ LD LO r- o r- LO CD CL3, oo \—1 1H . ri— i [...]... liờu duoc phõn loai riờng lõ, hoa, thõn, rờ - Chi t duoc liờu bng ether dõu, cụ dich chi t dộn t le 1:1 Dich chi t ether dõu dở dinh tmh dõu bộo, sterol, carotenoid - Bõ sau chi t ether dõu chi t bng chloroform, cụ dich chi t dộn t le 1:1 duoc dung dich dinh tmh terpenoid - Bõ sau chi t chloroform duoc chi t cụn dộn kiờt, cụ dich chi t dộn t lờ 1:1 Dich chi t cụn dở dinh tợnh alcaloid, glycosid, saponin,... tinh Hinh 6: Sõc k dụ SKLM dinh tinh Saponin trong lõ v hoa Terpenoid trong lõ v hoa a: Dich chi 't lõ a: Dich chi 't lõ b: Dich chi 't hoa b: Dich chi t hoa Kởt quõ dinh tmh cõc nhụm chõt chmh trong cõy Parthenium hysterophorus L bng phõn ỷng hoõ hoc diùỗrc thộ hiờn Bng 3 31 Bng 3: Kột quõ dinh tmh cõc nhụm chõt chinh trong cõy P hysterophorus STT 1 2 3 Phõn urng dinh tmh Lõ Hoa Thõn Rờ So bụ kờt luõn... triởn vong chỷa amip gan [46] 1.4 Cõc tac dung khõc: Nuục chi t la Cỹc liờn chi dai v natri chlorid vụi nụng dụ 20 % duoc nghiờn cỹu buục dõu cụ tac dung tụt trong viờc rỹa cõc ung nhot, mun lụn ngoi da Nuục chi t ton phn cỹa phn trờn mõt dõt cỹng cụ tac dung nhung kộm hỹn [27] Truục dõy v ngay cõ hiờn tai, ngoi cõc loi fch nhu trờn thợ Cỹc liờn chi dai võn duoc coi l mot trong cõc loi cụ dục nguy hai... NHN XẫT: 2.2.1 Thurc võt: 2.2.1.1 Bac õiộm hinh thõi thuc võt: a Mụ ta: Hinh 1: Anh cõy Cuc liờn chi dai Cõy thõo, phõn nhõnh, cao 0,5-lm, rõ't nhiờu cnh, ton thõn cnh dờu cụ lụng ngõn Thõn cụ khfa tự 8-10 rõnh Lõ moc so le, lõ phia dirụd xố 2 lõn lụng chim, cuụng rụt ngõn, thu tự, lõ phia trờn chở lụng chim hoõc nguyờn, mõt trờn v mõt duụi dờu cụ lụng xõm Cum hoa hinh dõu, tu lai thnh chu, mu trng... nõu Thõn, Rờ: xuõt hiờn mu nõu dụ Sa bụ kột luõn: Cỹc liờn chi dai cụ Saponin tõt cõ cõc bụ phõn 4/ Dinh tmh Flavonoid: a Phõn ỷng vụi Kiốm: - Nhụ 1 giot dich chi t cụn lờn giõy loc, dở khụ, ha lờn miờng lo amoniac dõc Kột quõ: Lõ, Hoa, Thõn: mu vng tõng lờn (phõn ỹng duang tmh) Rờ: khụng mu (phõn ỹng õm tmh) - Phõn ỹng vụi NaOH 10%: 1ml dich chi t cụn thờm vi giot dung dich NaOH 10% Kột quõ: Lõ: cụ... duụng khỷ tu do b Polysaccharid: - Dich chi t nuục thờm vi giot thuục thir xanh methylen 0,15 % trong cụn Kột quõ: Lõ, hoa, thõn, rở: khụng xuõt hiờn tỹa xanh - Nhụ vi giot cụn 60 vo dich chi t nuục Kột quõ: Lõ, hoa, thõn, rờ: khụng xuõt hiờn tỹa bụng (phõn ỹng õm tmh) Sa bụ kột luõn: Cõy khụng cụ Polysaccharid 121 Dinh tinh phn dõu bộo: - Chat bộo: Nhụ 1 giot dich chi t ether dõu lờn giõy loc hoõc giõy... - Carotenoid: 5 ml dich chi t ether dõu cụ dộn cõn Thờm 1 ml acid sulfuric dõc Kột quõ: Lõ, hoa, thõn: xuõt hiờn mu xanh Rờ: khụng cụ mu xanh Sa bụ kột luõn: Lõ, hoa, thõn: cụ carotenoid Rờ: khụng cụ carotenoid 2.22.2 Dinh tmh mot so nhụm chõt bng sõc ky lõp mụng: 1/ Saponin: - Dung dich chõm sõc k: lg bụt duoc liờu (lõ, hoa) chi t Soxhlet vụi ether dõu dở loai chõt bộo rụi chi t vụi hụn hop methanol-nuục... dõ xõc dinh cõy chỹng tụi dang nghiờn cỷu cụ tờn khoa hoc l Parthenium hysterophorus L., ho Cỹc Asteraceae 20 Hùnh 2 : nh mụt phõn vi phõu lõ Cuc liờn chi dai Hùnh 3 : nh mụt phõn vi phõu thõn Cuc liờn chi dai Hùnh 4: Mụt sụ dõc diởm cỹa bụt Cuc liờn chi dai 1: Lụng che chcf 2: Lụng tiột 3: Mõnh biởu bù mang lụ khi 4: Hat phõn hoa 5: Mõnh biởu bù 6: Mõnh mụ mờm 7: Mõnh mụ chỷa nhua 8: Mõnh cõnh hoa... Saponin: 22 a Hiờn tuỗfng tao bot: Lõy 1 ml dich chi t cụn vo 1 ụng nghiờm lụn , thờm 5 ml nuục cõt, lc manh trong 15 giõy thõy tao bot bờn sau 10 phỹt Thờm 1-2 giot acid hydrochloric, bot võn bờn Phõn biờt Saponin steroid v Saponin triterpenoid: Bụ tri thf nghiờm trong 2 ụng nghiờm nhu sau: Bõng 2: Tao bot pH khõc nhau A7 Ong nghiờm 1 Ong nghiờm 2 Dich chi t duac lieu 1 ml 1 ml Dung dich NaOH 0,1N (pH=13)... võt cỹa cõy, xõc dinh tờn khoa hoc cỹa cõy Cuc liờn chi dai (Parthenium hysterophorus L.) - Nghiờn cỹu cõc dõc diởm gii phõu thõn, lõ, dõc diởm bụt duoc lieu b- Nghiờn cỷu thnh phõn hoõ hoc: - Dinh tmh cõc nhụm chõt cỹa cõc bụ phõn cõy Parthenium hysterophorus L bõng phõn iùng hoõ hoc v phuong phõp sõc k lụp mụng - Phõn lõp hoat chõt bng phuong phõp chi t xuõt v kởt tinh - Nhõn dang chõt phõn lõp bng ... thõn, rờ - Chi t duoc liờu bng ether dõu, cụ dich chi t dộn t le 1:1 Dich chi t ether dõu dở dinh tmh dõu bộo, sterol, carotenoid - Bõ sau chi t ether dõu chi t bng chloroform, cụ dich chi t dộn... terpenoid - Bõ sau chi t chloroform duoc chi t cụn dộn kiờt, cụ dich chi t dộn t lờ 1:1 Dich chi t cụn dở dinh tợnh alcaloid, glycosid, saponin, flavonoid, coumarin, anthranoid - Bõ cụn lai chi t nuục... dich chi t vụi toc dụ 15-20 giot/phỹt dờ'n kiờt (dich chi 't 1) Bõ cụn lai thờm 300 ml EtOH 40, ngõm qua dờm, rut dich chi 't (dich chi 't 2) Tiờ'p tue lm nhu võy vụi 200 ml EtOH 40 duoc dich chi 't