TRƯỜNG ĐẠI HỌC CẦN THƠ KHOA LUẬT  LUẬN VĂN TỐT NGHIỆP CỬ NHÂN LUẬT KHÓA 36 (2010 – 2014) ĐỀ TÀI: PHÁP LUẬT VỀ KINH DOANH VẬN TẢI HÀNG HĨA BẰNG ĐƯỜNG HÀNG KHƠNG TRONG LÃNH THỔ VIỆT NAM Giảng viên hướng dẫn: Sinh viên thực hiện: TS Cao Nhất Linh Mai Thị Út Bộ môn: Luật Thương mại MSSV: 5106208 Lớp : Luật Thương mại Cần Thơ, tháng 11/2013 Pháp luật kinh doanh vận tải hàng hóa đường hàng khơng lãnh thổ Việt Nam MỤC LỤC LỜI NÓI ĐẦU CHƯƠNG 1: KHÁI QUÁT CHUNG VỀ VẬN TẢI HÀNG HÓA BẰNG ĐƯỜNG HÀNG KHÔNG TRONG LÃNH THỔ VIỆT NAM 1.1 Các khái niệm liên quan đến vận tải hàng hóa đường hàng khơng………… 1.1.1 Khái niệm hàng hóa 1.1.2 Khái niệm vận tải 1.1.3 Khái niệm vận tải hàng hoá đường hàng không 1.2 Đặc điểm vận tải hàng hóa đường hàng khơng 10 1.2.1 Ưu điểm 10 1.2.2 Nhược điểm 11 1.3 Vai trò vận tải hàng hóa đường hàng khơng 12 1.4 Lịch sử hình thành phát triển vận tải hàng hóa đường hàng không… 13 1.4.1 Thế giới 13 1.4.2 Tại Việt Nam 15 CHƯƠNG 2: PHÁP LUẬT VỀ KINH DOANH VẬN CHUYỂN HÀNG HĨA BẰNG ĐƯỜNG HÀNG KHƠNG TRONG LÃNH THỔ VIỆT NAM 19 2.1 Điều kiện kinh doanh dịch vụ vận chuyển hàng hóa đường hàng khơng… 19 2.1.1 Điều kiện chung doanh nghiệp 19 2.1.2 Điều kiện doanh nghiệp có vốn đầu tư nước 22 2.2 Hợp đồng vận chuyển hàng hóa đường hàng khơng 23 2.2.1 Chủ thể có liên quan đến hợp đồng vận chuyển hàng hóa đường hàng không 23 GVHD: TS Cao Nhất Linh SVTH: Mai Thị Út Pháp luật kinh doanh vận tải hàng hóa đường hàng khơng lãnh thổ Việt Nam 2.2.1.1 Người vận chuyển 23 2.2.1.2 Người thuê vận chuyển 24 2.2.1.3 Người nhận hàng 25 2.2.2 Hình thức hợp đồng vận chuyển hàng hóa đường hàng không 25 2.2.3 Đối tượng hợp đồng vận chuyển hàng hóa đường hàng khơng 26 2.2.4 Nội dung hợp đồng vận chuyển hàng hóa đường hàng không 27 2.2.4.1 Chứng từ vận chuyển hàng hóa đường hàng khơng 27 2.2.4.2 Điều lệ vận chuyển 28 2.2.4.3 Giá cước vận tải hàng hóa đường hàng khơng 29 2.3 Quyền nghĩa vụ bên hợp đồng vận chuyển hàng hóa đường hàng khơng 30 2.3.1 Quyền nghĩa vụ người vận chuyển 31 2.3.1.1 Quyền người vận chuyển 31 2.3.1.2 Nghĩa vụ người vận chuyển 32 2.3.2 Quyền nghĩa vụ người gửi hàng 33 2.3.2.1 Quyền người gửi hàng 33 2.3.2.2 Nghĩa vụ người gửi hàng 34 2.4 Trách nhiệm bồi thường thiệt hại 35 2.4.1 Bồi thường thiệt hại cho người gửi hàng 35 2.4.2 Bồi thường thiệt hại cho người vận chuyển 37 2.5 Giới hạn trách nhiệm bồi thường thiệt hại người vận chuyển 37 2.5.1 Mức giới hạn trách nhiệm bồi thường thiệt hại người vận chuyển 38 2.5.2 Đơn vị tính mức giới hạn trách nhiệm bồi thường thiệt hại 39 2.5.3 Những trường hợp không hưởng giới hạn trách nhiệm bồi thường thiệt hại 39 GVHD: TS Cao Nhất Linh SVTH: Mai Thị Út Pháp luật kinh doanh vận tải hàng hóa đường hàng khơng lãnh thổ Việt Nam 2.6 Miễn trách nhiệm bồi thường thiệt hại người vận chuyển 40 2.7 Giải tranh chấp hợp đồng vận chuyển hàng hóa đường hàng không 43 2.7.1 Tranh chấp phương thức giải tranh chấp 43 2.7.2 Khiếu nại 44 2.7.3 Khởi kiện 44 CHƯƠNG 3: THỰC TIỄN VÀ GIẢI PHÁP PHÁT TRIỂN KINH DOANH VẬN TẢI HÀNG HĨA BẰNG ĐƯỜNG HÀNG KHƠNG TRONG LÃNH THỔ VIỆT NAM 46 3.1 Thực trạng kinh doanh vận tải hàng hóa đường hàng khơng 46 3.1.1 Thuận lợi 46 3.1.2 Thành tựu kinh doanh vận tải hàng hóa đường hàng không 48 3.1.3 Những vấn đề bất cập kinh doanh vận chuyển hàng hóa đường hàng khơng 49 3.2 Một số bất cập quy định pháp luật vận tải hàng hóa đường hàng không 53 3.3 Giải pháp phát triển kinh doanh vận tải hàng hóa đường hàng khơng Việt Nam 54 3.3.1 Định hướng phát triển vận tải hàng hóa đường hàng không 54 3.3.2 Một số giải pháp phát triển vận tải hàng hóa đường hàng khơng lãnh thổ Việt Nam 55 3.4 Một số giải pháp góp phần hoàn thiện pháp luật vận tải hàng hóa đường hàng không 56 KẾT LUẬN 59 DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO 60 GVHD: TS Cao Nhất Linh SVTH: Mai Thị Út Pháp luật kinh doanh vận tải hàng hóa đường hàng khơng lãnh thổ Việt Nam LỜI NĨI ĐẦU Lý chọn đề tài Trong hoạt động vận tải vận tải hàng khơng loại hình vận tải quan trọng góp phần đáng kể vào việc thúc đẩy trình mua bán, trao đổi hàng hóa Mặc dù vận chuyển 1% tổng khối lượng hàng hóa vận tải hàng khơng lại chiếm đến 20% giá trị hàng hóa giới Trong xu hướng hội nhập toàn cầu kinh tế nay, vai trị vận tải hàng khơng ngày nâng cao Từ Việt Nam gia nhập vào Tổ chức Thương mại giới WTO, tạo điều kiện cho ngành kinh tế ngành hàng không hội nhập vào thị trường khu vực giới Điều vừa tạo thời thuận lợi thách thức doanh nghiệp kinh doanh vận tải hàng không Cơ hội mở rộng thị trường, tiếp thu kinh nghiệm quản lý từ nước phát triển, thu hút nguồn vốn đầu tư nước ngồi,…Mặt khác, trở thành thành viên thức WTO, Việt Nam cam kết mở cửa thị trường dịch vụ Điều tác động trực tiếp đến vận tải hàng khơng Bởi vì, bên cạnh hội, doanh nghiệp vận tải hàng khơng cịn phải đối mặt với nhiều thách thức Đó cạnh tranh khốc liệt doanh nghiệp Việt Nam doanh nghiệp nước với ưu vốn, kinh nghiệm quản lý, phương tiện vận chuyển đại Bên cạnh đó, hệ thống pháp luật hàng khơng chưa thật đáp ứng phát triển đa dạng hoạt động vận tải hàng không Các doanh nghiệp Việt Nam chưa am tường quy định pháp luật vận tải hàng không nước quốc tế Chính điều hạn chế phát triển ngành hàng khơng nói chung ngành vận tải hàng khơng nói riêng Để tạo điều kiện giúp doanh nghiệp Việt Nam hiểu rõ quy định pháp luật vận tải hàng không, đặc biệt vận tải hàng hóa đường hàng không nước, nhằm hạn chế rủi ro khía cạnh pháp lý phát sinh tương lai tăng cường khả cạnh tranh doanh nghiệp nước ta sân nhà Đó lý người viết chọn đề tài “Pháp luật kinh doanh vận tải hàng hóa đường hàng khơng lãnh thổ Việt Nam” làm đề tài luận văn tốt nghiệp Phạm vi nghiên cứu GVHD: TS Cao Nhất Linh SVTH: Mai Thị Út Pháp luật kinh doanh vận tải hàng hóa đường hàng không lãnh thổ Việt Nam Vận tải hàng hóa đường hàng khơng xem ngành dịch vụ đầy tiềm với ưu vị trí địa lý, nguồn nhân lực, sách phát triển nhà nước,… Tuy nhiên, doanh nghiệp Việt Nam chưa làm chủ thị trường hấp dẫn họ chưa am tường quy định pháp luật hàng không nước Trong phạm vi nghiên cứu mình, người viết đề cập đến quy định pháp luật kinh doanh vận tải hàng hóa đường hàng khơng lãnh thổ Việt Nam thực tế áp dụng Qua đó, đề xuất số giải pháp nhằm hoàn thiện pháp luật vận tải hàng hóa đường hàng khơng nước Mục đích nghiên cứu Việc nghiên cứu tìm hiểu vấn đề “Kinh doanh vận tải hàng hóa đường hàng không lãnh thổ Việt Nam” nhằm giúp doanh nghiệp nước hiểu rõ quy định pháp luật vận tải hàng không Từ đó, đề xuất số giải pháp hồn thiện pháp luật hàng khơng, góp phần phát triển vận tải hàng hóa đường hàng khơng lãnh thổ Việt Nam Phương pháp nghiên cứu Để hoàn thành luận văn này, người viết sử dụng nhiều phương pháp nghiên cứu bao gồm: phương pháp phân tích luật viết, liệt kê, thu thập xử lý tài liệu Kết cấu luận văn Kết cấu luận văn mục lục, lời mở đầu, danh mục tài liệu tham khảo, nội dụng luận văn gồm có ba chương: Chương Khái quát chung vận tải hàng hóa đường hàng khơng lãnh thổ Việt Nam Ở chương này, người viết giới thiệu đến người đọc cách khái quát khái niệm liên quan đến vận tải hàng hóa đường hàng khơng, đặc điểm, vai trị lịch sử hình thành phát triển loại hình vận tải này, nhằm giúp người đọc hiểu cách khái qt vận tải hàng hóa đường hàng khơng Chương Pháp luật kinh doanh vận tải hàng hóa đường hàng khơng Trong chương này, người viết tập trung phân tích điều kiện kinh doanh, hợp đồng vận chuyển hàng hóa đường hàng khơng, sở pháp lý điều chỉnh quyền nghĩa vụ bên tham gia quy định vấn đề giới hạn trách nhiệm miễn trừ trách nhiệm bồi thường thiệt hại người vận chuyển GVHD: TS Cao Nhất Linh SVTH: Mai Thị Út Pháp luật kinh doanh vận tải hàng hóa đường hàng không lãnh thổ Việt Nam Chương Thực tiễn giải pháp phát triển kinh doanh vận tải hàng hóa đường hàng khơng lãnh thổ Việt Nam Nội dung chương bao gồm thành tựu vận tải hàng hóa đường hàng khơng đạt thời gian qua tồn tại, hạn chế cần khắc phục Từ đó, người viết đưa số kiến nghị nhằm hoàn thiện quy định pháp luật vận tải hàng không tương lai Sự hiểu biết người nhỏ bé so với vận động phát triển không ngừng sống Người viết hoàn thành luận văn nỗ lực thân giúp đỡ thầy cô, đặc biệt Giảng viên hướng dẫn luận văn Tuy nhiên, thiếu sót trình nghiên cứu điều khơng thể tránh khỏi người viết chưa có nhiều kinh nghiệm nghiên cứu hiểu biết cịn hạn hẹp Vì vậy, người viết mong nhận góp ý từ q thầy cơ, bạn bè để luận văn hoàn thiện GVHD: TS Cao Nhất Linh SVTH: Mai Thị Út Pháp luật kinh doanh vận tải hàng hóa đường hàng không lãnh thổ Việt Nam CHƯƠNG KHÁI QUÁT CHUNG VỀ VẬN TẢI HÀNG HÓA BẰNG ĐƯỜNG HÀNG KHÔNG TRONG LÃNH THỔ VIỆT NAM 1.1 Các khái niệm liên quan đến vận tải hàng hóa đường hàng khơng 1.1.1 Khái niệm hàng hóa Hàng hóa đời từ sớm đóng vai trị quan trọng đời sống người Trải qua thời kỳ phát triển xã hội, hàng hóa trở nên phong phú đa dạng Hàng hóa phạm trù kinh tế trị Theo nghĩa rộng, hàng hóa tất trao đổi, mua bán Theo nghĩa hẹp, hàng hóa vật chất tồn có hình dạng xác định khơng gian trao đổi, mua bán Sự đời Chủ nghĩa Mác-Lênin cho nhìn rõ nét khái niệm hàng hóa Theo đó, “hàng hóa sản phẩm lao động, thỏa mãn nhu cầu định người thông qua trao đổi, mua bán” Hàng hóa có hai thuộc tính giá trị giá trị sử dụng1 Trong hệ thống pháp luật Việt Nam, khái niệm hàng hóa khơng quy định chung mà tùy thuộc vào lĩnh vực có quy định cụ thể hàng hóa Điều nhằm tạo thuận lợi việc áp dụng pháp luật, lĩnh vực hoạt động mang đặc trưng riêng Trong lĩnh vực giao thông đường thủy nội địa, “hàng hóa tài sản nào, kể container, cao hay công cụ vận chuyển, đóng góp tương tự khác mà khơng người vận tải cung cấp”2 Theo Luật Thương mại năm 2005 quy định: “hàng hóa bao gồm tất loại động sản, kể động sản hình thành tương lai vật gắn liền với đất đai”3 Luật Giao thông đường năm 2008 quy định chi tiết hàng hóa Theo đó, hàng hóa hiểu “…máy móc, thiết bị, nguyên vật liệu, nhiên liệu, Giáo trình Những nguyên lý chủ nghĩa Mác - Lênin (dành cho sinh viên đại học, cao đẳng khối không chuyên ngành Mác – Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh), Nxb Chính trị quốc gia, Hà Nội, 2009, tr.195 – 196 Khoản Điều 2, Quy định vận tải hàng hóa đường thủy nội địa (ban hành kèm theo Quyết định số 33/2004/QĐ-BGTVT ban hành quy định vận tải hàng hóa nội địa) Khoản Điều 2, Luật Thương mại năm 2005 GVHD: TS Cao Nhất Linh SVTH: Mai Thị Út Pháp luật kinh doanh vận tải hàng hóa đường hàng không lãnh thổ Việt Nam hàng tiêu dùng, động vật sống loại động sản khác vận chuyển phương tiện giao thông đường bộ”4 Trong lĩnh vực vận tải đường biển nội địa, “hàng hóa máy móc, thiết bị, nguyên vật liệu, nhiên liệu, hàng tiêu dùng động vật khác, kể động vật sống, công-te-nơ công cụ tương tự người gửi hàng cung cấp để đóng hàng vận chuyển theo hợp đồng vận chuyển hàng hóa đường biển”5 Tuy nhiên, lĩnh vực vận tải hàng không, “Hàng hóa tài sản chuyên chở tàu bay trừ thư, bưu phẩm, bưu kiện, hành lý, đồ vật phục vụ tàu bay suất ăn”6 1.1.2 Khái niệm vận tải Trong tác phẩm “Bàn vận tải giao nhận ngoại thương”, I.ta-rơ-xki viết “Ai nói đến bn bán phải nói đến vận tải Bn bán có nghĩa hàng hóa thay đổi người sở hữu, vận tải làm thay đổi vị trí”7 Thật vậy, vận tải ln đóng vai trị quan trọng sản xuất lưu thông thương mại Vận tải hoạt động kinh tế có mục đích người nhằm làm thay đổi vị trí người, hàng hóa từ nơi đến nơi khác.8 Vận tải xem ngành sản xuất đặc biệt Bởi vì, mang nhiều đặc điểm khác với ngành sản xuất vật chất thông thường Một là, sản xuất vận tải tác động không gian thời gian, khơng có tác động mặt kỹ thuật vào đối tượng lao động Hơn nữa, q trình sản xuất vận tải khơng tồn đối tượng lao động mà có đối tượng chuyên chở người, hàng hóa.9 Hai là, tương tự ngành sản xuất khác, sản xuất vận tải tạo sản phẩm, di chuyển vị trí đối tượng chuyên chở Sản phẩm vận tải có hai thuộc tính giá trị giá trị sử dụng Tuy nhiên, sản phẩm vận tải khơng có hình dạng, kích thước định, không Khoản 28 Điều 3, Luật Giao thông đường năm 2008 Khoản Điều 3, Thông tư số 04/2012/TT-BGTVT Bộ Giao thông vận tải quy định thủ tục cấp phép cho tàu biển nước vận tải nội địa Khoản 12 Điều 3, Thông tư số 30/2012/TT-BGTVT Bộ Giao thông vận tải quy định chi tiết Chương trình an ninh hàng khơng dân dụng Việt Nam kiểm soát chất lượng an ninh hàng không dân dụng Khoản 41 Điều 3, Thông tư định nghĩa: “Suất ăn đồ ăn, đồ uống, dụng cụ sử dụng cho bữa ăn tàu bay” I.ta-rơ-xki: Bàn vận tải giao nhận ngoại thương, Nxb Vasava – Ba Lan, 1968, tr.267 Phạm Mạnh Hiền, nhà giáo ưu tú Phan Hữu Hạnh (hiệu đính): Nghiệp vụ giao nhận vận tải bảo hiểm ngoại thương, Nxb.Lao động – xã hội, 2012, tr.19 Phạm Mạnh Hiền, nhà giáo ưu tú Phan Hữu Hạnh (hiệu đính): Nghiệp vụ giao nhận vận tải bảo hiểm ngoại thương, Nxb.Lao động – xã hội, 2012, tr.20 GVHD: TS Cao Nhất Linh SVTH: Mai Thị Út Pháp luật kinh doanh vận tải hàng hóa đường hàng khơng lãnh thổ Việt Nam tồn ngồi q trình sản xuất nó, khơng có khoảng cách thời gian sản xuất tiêu dùng Bởi vì, trình sản xuất tiêu dùng diễn lúc, sản xuất kết thúc sản phẩm vận tải tiêu dùng Ba là, sản xuất vận tải khơng có khả dự trữ sản phẩm, thực tế sản phẩm vận tải khơng tồn dạng vật chất định Vì vậy, để đáp ứng gia tăng nhu cầu vận tải, đòi hỏi doanh nghiệp kinh doanh dịch vụ phải dự trữ lực chuyên chở công cụ vận tải Dựa vào đối tượng vận chuyển, chia vận tải thành loại: - Vận tải hành khách; - Vận tải hàng hóa Dựa vào phương thức vận tải, chia vận tải thành loại: - Vận tải đường bộ; - Vận tải đường thủy (đường sông, đường biển); - Vận tải đường sắt; - Vận tải đường hàng không; - Vận tải đường ống Dựa vào phạm vi hoạt động, chia vận tải thành loại: - Vận tải nước; - Vận tải quốc tế Mỗi loại hình vận tải có vị trí, vai trị khác kinh tế, gắn kết với thúc đẩy phát triển, tạo nên sức mạnh tổng hợp cho kinh tế 1.1.3 Khái niệm vận tải hàng hoá đường hàng không Nền sản xuất ngày phát triển, nhu cầu giao thương xã hội cao đòi hỏi phát triển tương xứng mạng lưới lưu thơng, thương mại Trong đó, q trình vận tải, đặc biệt vận tải hàng hóa đóng vai trị quan trọng, sợi dây gắn kết sản xuất, lưu thông tiêu dùng Về bản, vận tải hàng hóa dạng phổ biến dịch vụ 10 logistics Dịch vụ vận tải hàng hóa hoạt động thương mại, theo đó, thương nhân tổ chức thực việc nhận hàng, vận chuyển giao hàng theo thỏa thuận với khách hàng để hưởng thù lao Điểm c Khoản Điều 4, Nghị định số 140/2007/NĐ-CP Chính phủ quy định chi tiết Luật Thương mại điều kiện kinh doanh dịch vụ Logistics giới hạn trách nhiệm thương nhân kinh doanh dịch vụ Logistics 10 GVHD: TS Cao Nhất Linh SVTH: Mai Thị Út ... Út Pháp luật kinh doanh vận tải hàng hóa đường hàng không lãnh thổ Việt Nam CHƯƠNG PHÁP LUẬT VỀ KINH DOANH VẬN CHUYỂN HÀNG HÓA BẰNG ĐƯỜNG HÀNG KHÔNG TRONG LÃNH THỔ VIỆT NAM 2.1 Điều kiện kinh doanh. . .Pháp luật kinh doanh vận tải hàng hóa đường hàng không lãnh thổ Việt Nam MỤC LỤC LỜI NÓI ĐẦU CHƯƠNG 1: KHÁI QUÁT CHUNG VỀ VẬN TẢI HÀNG HÓA BẰNG ĐƯỜNG HÀNG KHÔNG TRONG LÃNH THỔ VIỆT... hóa đường hàng khơng thành loại: vận tải hàng hóa hàng khơng nội địa vận tải hàng hóa hàng khơng quốc tế Vận tải hàng hóa hàng khơng nội địa việc vận chuyển hàng hóa đường hàng không lãnh thổ Việt