Nghiên cứu tác động của lạm phát đến tăng trưởng kinh tế ở việt nam giai đoạn 1986 2013 luận văn thạc sĩ 2015

CPI Consumer Price Index: Ch s giá tiêu dùng 4... Sau đây là... Ký hi u là YPC Per Capita GDP.

L I CAM OAN

Tôi xin cam đoan lu n v n “Nghiên c u tác đ ng c a l m phát đ n t ng

tr ng kinh t Vi t Nam giai đo n 1986 – 2013” là công trình nghiên c u c a tôi

d i s h ng d n c a TS Nguy n V n L ng Các n i dung và k t qu trong nghiên c u là trung th c và ch a đ c công b S li u trong mô hình phân tích

đ c tác gi thu th p, x lý và có ghi rõ ngu n g c Ngoài ra, trong lu n v n còn s

d ng m t s n i dung tham kh o t các nghiên c u tr c đây có ghi rõ trong danh

M C L C

Trang Trang ph bìa

L i cam đoan

M c l c

Danh m c các ch vi t t t

Danh m c b ng bi u, hình

TÓM T T

CH NG 1 GI I THI U 2

1.1 V n đ nghiên c u 2

1.2 M c tiêu nghiên c u 3

1.3 i t ng nghiên c u và ph m vi nghiên c u 3

1.3.1 i t ng nghiên c u 3

1.3.2 Ph m vi nghiên c u 3

1.4 Ph ng pháp nghiên c u 3

1.5 B c c lu n v n 4

CH NG 2 T NG QUAN LÝ THUY T VÀ CÁC NGHIÊN C U TR C ÂY 5

2.1 Lý thuy t t ng tr ng kinh t và l m phát 5

2.1.1 Lý thuy t v t ng tr ng kinh t 5

2.1.2 Lý thuy t v l m phát 9

2.1.3 Lý thuy t v quan h gi a t ng tr ng kinh t và l m phát 12

2.2 T ng quan các nghiên c u v l m phát và t ng tr ng kinh t tr c đây 16

2.2.1 Nghiên c u v m i quan h gi a l m phát và t ng tr ng kinh t 16

2.2.2 Nghiên c u v ng ng l m phát 20

CH NG 3 PH NG PHÁP VÀ D LI U NGHIÊN C U 27

3.1 Mô hình và ph ng pháp nghiên c u 27

3.1.1 Mô hình nghiên c u 27

3.1.2 Ph ng pháp nghiên c u 31

3.2 D li u nghiên c u 37

CH NG 4 K T QU NGHIÊN C U 39

4.1 Th c tr ng v t ng tr ng kinh t và l m phát Vi t Nam giai đo n 1986-2013 39

4.1.1 Th c tr ng t ng tr ng kinh t 39

4.1.2 Th c tr ng l m phát 41

4.1.3 M t s chính sách th c hi n liên quan đ n l m phát và t ng tr ng kinh t Vi t Nam giai đo n 1986-2013 44

4.2 K t qu nghiên c u 48

4.2.1 Ki m đ nh nghi m đ n v các bi n s d ng trong mô hình 48

4.2.2 c l ng mô hình t ng tr ng kinh t 50

4.2.3 Phân tích ng ng l m phát 58

CH NG 5 K T LU N VÀ KI N NGH 63

5.1 K t lu n 63

5.2 M t s g i ý chính sách 64

5.2.1 G i ý chính sách nh m ki m ch l m phát, n đ nh t ng tr ng 64

5.2.2 G i ý chính sách t ng tr ng kinh t 65

5.3 H n ch c a nghiên c u và h ng nghiên c u ti p theo 66 Tài li u tham kh o

Ph l c

DANH M C CÁC CH VI T T T

1 ADF (Augmented Dickey và Fuller): Ki m đ nh nghi m đ n v ADF

2 BG: Ki m đ nh Breusch-Godfrey

3 CPI (Consumer Price Index): Ch s giá tiêu dùng

4 DW (Durbin Watson): Ki m đ nh Durbin Watson

5 GDP (Gross Domestic Products): T ng s n ph m trong n c

6 GSO: S li u t t ng c c th ng kê Vi t Nam

DANH M C B NG BI U

B ng 2.1: Tóm t t m t s nghiên c u th c nghi m v quan h gi a l m phát

và t ng tr ng kinh t 23

B ng 3.1: Tóm t t các bi n s d ng trong mô hình nghiên c u 30

B ng 3.2: Quy t c ra quy t đ nh s d ng trong ki m đ nh th ng kê d 35

DANH M C HÌNH

Hình 4.1: GDP bình quân đ u ng i và t c đ t ng tr ng (tính theo giá c

đ nh n m 2005 -USD) 39 Hình 4.2: GDP bình quân đ u ng i m t s n c khu v c (USD) 40 Hình 4.3: Di n bi n ch s giá tiêu dùng - CPI Vi t Nam (1986-2013) 41 Hình 4.4: L m phát t i các n c phát tri n, các n c đang phát tri n châu Á,

các n c m i n i và đang phát tri n và Vi t Nam giai đo n 2011 42 Hình 4.5: M c t ng cung ti n c a Vi t Nam so v i các n c 43 Hình 4.6: L m phát và t ng tr ng GDP bình quân đ u ng i Vi t Nam giai

2001-đo n 1986-2013 45

TÓM T T

Lu n v n nghiên c u tác đ ng c a l m phát đ n t ng tr ng kinh t Vi t Nam trong giai đo n 1986 – 2013 th c hi n bài nghiên c u này, tác gi s d ng

ph ng pháp h i qui bình ph ng bé nh t (OLS- Ordinary least square) đ c

l ng mô hình t ng tr ng kinh t v i các bi n gi i thích theo nghiên c u c a Kanhaiya Singh và Kaliappa Kalirajan (2003) trên t p chí Journal of Policy Modeling Tác gi nghiên c u m c nh h ng c a l m phát đ n t ng tr ng kinh t

b ng h s t ng quan tích lu trong chu i th i gian đ xác đ nh ng ng l m phát

c a Vi t Nam theo ph ng pháp nghiên c u c a Tr n Hoàng Ngân và c ng s (2010) trên t p chí Ngân hàng s 13 tháng 7/2011 K t qu nghiên c u cho th y l m phát là bi n gi i thích có tác đ ng ng c chi u v i t ng tr ng kinh t trong giai

đo n 1986 – 2013 Ng ng l m phát đ c xác đ nh Vi t Nam là 4%, Chính ph

có th th c hi n các bi n pháp ki m soát l m phát sao cho l m phát m c 4%/n m thì l m phát tác đ ng làm cho t ng tr ng kinh t m c t t nh t

T khoá: L m phát, mô hình t ng tr ng kinh t , ng ng l m phát, t ng

tr ng GDP bình quân đ u ng i, OLS, DW statistics, LM serial correlation, ARCH test CHSQ

CH NG 1 GI I THI U

1.1 V n đ nghiên c u

M t s nghiên c u g n đây ch ng minh v m i quan h gi a l m phát và t ng

tr ng kinh t cho r ng: có m i t ng quan ngh ch do tác đ ng c a l m phát làm

gi m đ u t và t ng n ng su t (Stanley Fisher (1993), Robert J Barro (1995), Atish Ghosh và Steven Phillips (1998)) nh ng m t s nghiên c u c a Michael Sarel (1995), Moshsin S Khan và Abdelhak S Senhadji (2001) cho r ng tác h i c a l m phát đ n t ng tr ng kinh t không ph i là ph bi n mà ch xu t hi n trong ng ng

l m phát nào đó Các n c đang phát tri n th ng d b t n th ng v i các cú s c ngu n cung gây ra bi n đ ng l n đ i v i l m phát làm nh h ng đ n tiêu dùng,

ho t đ ng đ u t và s n xu t

Theo m t nghiên c u c a Kanhaiya Singh và Kaliappa Kalirajan (2003) trên

t p chí Journal of Policy Modeling, b ng phân tích th c nghi m t n trong

đo n n m 1971 – 1998 đã nghiên c u m i liên h gi a l m phát và t ng tr ng kinh

t trong mô hình h i qui đa bi n g m nh ng y u t nh h ng khác bên c nh y u t

l m phát đ ki m tra s v ng m nh tác đ ng c a l m phát đ n t ng tr ng kinh t

và nghiên c u nh h ng các m c c a l m phát đ i v i t ng tr ng kinh t n cho th y nghiên c u c a Kanhaiya Singh và Kaliappa Kalirajan (2003) đã không

tìm đ c m c ng ng l m phát nào n đ phát tri n kinh t b n v ng vì l m phát có tác đ ng tiêu c c t t c các m c t ng tr ng kinh t c a n M t nghiên c u khác đ i v i tr ng h p c a Vi t Nam, nghiên c u c a Tr n Hoàng Ngân và c ng s (2010) v i chu i s li u l m phát và t ng t ng kinh t trong giai

đo n n m 1987-2010 Vi t Nam, nghiên c u s d ng ph ng pháp phân tích h s

t ng quan c a l m phát và t ng tr ng kinh t đã xác đ nh ng ng l m phát m c 5-6%, m c này l m phát không làm gây h i đ n n n kinh t trong n c

Trong b i c nh Vi t Nam là m t trong nhóm n c đang phát tri n trong quá trình h i nh p và phát tri n hi n nay, trãi qua th i k kh ng ho ng kinh t toàn c u

đã làm gia t ng l m phát và gi m t c đ t ng tr ng kinh t M c tiêu hi n nay c a

n n kinh t Vi t Nam là làm sao đ t ng c ng n đ nh kinh t v mô, ki m soát l m

phát Ph i ch ng gi a l m phát và t ng tr ng kinh t có m t s đánh đ i và l m phát có tác đ ng nh h ng nh th nào đ i v i s t ng tr ng kinh t trong giai

đo n hi n nay? L m phát đ n đâu s thúc đ y s phát tri n? V i mong mu n nghiên

c u v n đ này, tác gi ch n đ tài: “NGHIÊN C U TÁC NG C A L M PHÁT

N T NG TR NG KINH T VI T NAM GIAI O N 1986 - 2013”

Vi t Nam đã có nhi u nghiên c u v m i quan h gi a l m phát và t ng

tr ng kinh t Ti p t c v n đ nghiên c u, tác gi s đ a ra cái nhìn t ng quát và sâu s c h n v l m phát và t ng tr ng kinh t Vi t Nam trong giai đo n 1986-

2013, t đó đ a nh ng g i ý chính sách nh m góp ph n ki m soát l m phát, thúc

đ y t ng tr ng kinh t

1.2 M c tiêu nghiên c u

M c tiêu nghiên c u đ tr l i hai câu h i:

• Nghiên c u tác đ ng c a l m phát đ n t ng tr ng kinh t c a Vi t nam giai

V i m c tiêu nghiên c u tác đ ng c a l m phát đ n t ng tr ng kinh t , tác

gi s d ng ph ng pháp h i qui bình ph ng bé nh t (OLS - Ordinary least square) đ c l ng các y u t tác đ ng đ n t ng tr ng kinh t , qua đó so sánh

m c đ tác đ ng c a l m phát đ n t ng tr ng kinh t m i mô hình c l ng S

d ng các ki m đ nh Durbin Watson, ki m đ nh Breusch-Godfrey (BG) đ ki m tra khuy t t t v t t ng quan c a mô hình, ki m đ nh ARCH cho hi n t ng ph ng sai sai s thay đ i và ki m đ nh nghi m đ n v ph n d c a mô hình theo ph ng pháp ki m đ nh Augmented Dickey – Fuller (ADF) nh m gi i thích v s phù h p

và n đ nh c a mô hình Ti p theo, phân tích ng ng l m phát, tác gi phân tích h

s t ng quan tích lu theo chu i th i gian đ xác đ nh ng ng l m phát theo

ph ng pháp đ c s d ng trong nghiên c u c a Tr n Hoàng Ngân và c ng s (2010)

u tiên tác gi đ a bi n và l y k bi n vào t ng mô hình t ng tr ng kinh t

t đó th y đ c y u t l m phát có tác đ ng nh h ng nh th nào qua các mô hình h i qui và xét m c đ gi i thích c a mô hình thông qua R- bar-square và m t

s ki m đ nh s phù h p c a mô hình Sau khi xác đ nh mô hình t ng tr ng kinh

t , tác gi phân tích ng ng l m phát b ng cách phân tích h s t ng quan tích lu chu i th i gian theo ph ng pháp nghiên c u c a Tr n Hoàng Ngân và c ng s (2010) Theo tác gi ph ng pháp tính ng ng l m phát này đ c cho là phù h p

Vi t Nam h n ph ng pháp tính ng ng l m phát c a Kanhaiya Singh và Kaliappa Kalirajan (2003) vì di n bi n l m phát Vi t Nam trong giai đo n nghiên c u có s chênh l ch l n do nh ng cú s c v s thay đ i ch s giá tiêu dùng trong n n kinh t nên tác gi không đ a ra đ c m c đ l m phát t ng thêm phù h p trong giai đo n nghiên c u đ th c hi n c l ng mô hình h i qui v i bi n gi nh ph ng pháp

c a Kanhaiya Singh và Kaliappa Kalirajan (2003)

n n kinh t nh m đáp ng nhu c u c a con ng i M c tiêu c a t ng tr ng kinh t

là t ng tr ng kinh t cao, t ng n ng su t lao đ ng, nâng cao m c s ng, kh n ng phát tri n n c ngoài, s n đ nh chi phí và giá c T ng tr ng kinh t t o đi u

ki n nâng cao m c s ng và đ y m nh an ninh qu c gia, h n n a t ng tr ng kinh t còn t o tính n ng đ ng v m t kinh t và xã h i

Y u t quy t đ nh quan tr ng đ n t ng tr ng kinh t là n ng su t N ng l c

s n xu t c a n n kinh t ph thu c ch y u vào s l ng, ch t l ng các ngu n l c

và trình đ công ngh (g m ngu n nhân l c, tích l y t b n, tài nguyên thiên nhiên

và tri th c công ngh ) s d ng trong quá trình s n xu t, vì v y t ng tr ng kinh t luôn liên quan đ n quá trình m r ng và hoàn thi n các y u t t o nên n ng l c s n

xu t Nói cách khác, t ng tr ng kinh t là m t khái ni m đ nh l ng, đã có nhi u quan đi m khác nhau v t ng tr ng kinh t :

T ng tr ng kinh t là m t ph n c a lý thuy t kinh t đ gi i thích t c đ t ng

tr ng c a n n kinh t theo th i gian, đ c đo b ng t l ph n tr m t ng tr ng c a

t ng s n ph m trong n c (Gross Domestic Products, GDP) hay t ng s n ph m

qu c dân (Gross National Products, GNP) (Johnson, 2000)

T ng s n ph m trong n c (GDP) là t ng thu nh p ki m đ c trong n c,

g m c thu nh p mà ng i n c ngoài ki m đ c trong n c nh ng không bao

g m thu nh p mà ng i dân trong n c ki m đ c n c ngoài

Godwin (2007) khái ni m t ng tr ng kinh t là s gia t ng c a t ng s n ph m trong n c (GDP) hay t ng s n ph m qu c dân (GNP) trong m t th i gian nh t

đ nh Trong đó, t ng s n ph m trong n c hay t ng s n ph m qu c dân đ c đi u

ch nh theo l m phát

Samuelson và c ng s (1997) phát bi u r ng t ng tr ng kinh t là s gia t ng GDP ti n n ng ho c s n l ng c a m t qu c gia Ngh a là t ng tr ng kinh t ch

x y ra khi ranh gi i kh n ng s n xu t c a m t qu c gia v t ra kh i lãnh th c a

m t n c

Nh v y, t ng tr ng kinh t th c ch t là s l n m nh c a n n kinh t ch đ n thu n v m t s l ng ây là s bi n đ i có ý ngh a tích c c, nh ng nó giúp cho xã

h i có thêm các đi u ki n v t ch t c th đ đáp ng các nhu c u đ t ra c a xã h i

đo l ng t ng tr ng kinh t có th dùng m c t ng tr ng tuy t đ i, t c đ

t ng tr ng kinh t bình quân hàng n m ho c t c đ t ng tr ng trong m t giai

đo n M c t ng tr ng tuy t đ i là m c chênh l ch quy mô kinh t gi a hai k c n

so sánh T c đ t ng tr ng kinh t đ c tính b ng hi u s gi a quy mô kinh t k

hi n t i so v i quy mô kinh t k tr c chia cho quy mô kinh t k tr c T c đ

nh m l n n u nh dân s t ng r t nhanh trong khi GDP th c t l i t ng tr ng

ch m M t đ nh ngh a khác thích h p h n v t ng tr ng kinh t tính theo m c s n

l ng bình quân đ u ng i đ c tính b ng t ng s n l ng hàng hóa và d ch v t o

ra trong n m chia cho dân s Do đó, chúng ta đ a ra ch tiêu ý ngh a h n v t ng

tr ng kinh t tính b ng ph n tr m thay đ i c a GDP bình quân đ u ng i c a th i

k nghiên c u so v i th i k tr c – thông th ng tính cho m t n m

Các mô hình t ng tr ng kinh t :

Mô hình t ng tr ng kinh t là cách di n đ t quan đi m c a h c gi v t ng

tr ng kinh t thông qua các bi n s kinh t và m i quan h gi a chúng Sau đây là

m t s mô hình t ng tr ng kinh t ph bi n đ c gi i thi u trong giáo trình “Mô hình t ng tr ng kinh t ” c a Tr n Th t (2010):

• Lý thuy t t ng tr ng c đi n c a Smith và Malthus:

Không gi ng nh các lý thuy t gia v t ng tr ng ngày nay, các nhà kinh t c

đi n nh Smith và Malthus nh n m nh đ n vai trò quan tr ng c a đ t đai trong t ng

tr ng kinh t Theo Adam Smith, đ t đai là s n có và đ c chia t do cho t t c

m i ng i, khi dân s t ng lên ch đ n gi n là m r ng thêm di n tích nhi u h n Tuy nhiên, do không có t b n nên s n l ng ch t ng g p đôi khi dân s t ng lên

g p đôi, ti n l ng th c t c a ng i lao đ ng là không đ i theo th i gian Nh ng

th i k nh v y không kéo dài mãi, khi dân s ti p t c t ng, t t c đ t đai đ u có

ng i chi m gi t đai tr nên khan hi m và đ a tô ra đ i đ phân ph i đ t đai cho nh ng cách s d ng khác nhau, t s lao đ ng và đ t đai ngày càng t ng d n

đ n s n ph m biên c a lao đ ng gi m xu ng và do đó ti n l ng th c t c a ng i lao đ ng gi m xu ng Malthus cho r ng dân s t ng theo c p s nhân còn s n l ng

t ng theo c p s c ng do h n ch v tài nguyên thiên nhiên N u mu n duy trì t ng

s n l ng thì ph i gi m m c t ng dân s Vì n u dân s ti p t c t ng s đ y n n kinh t đ n m t đi m mà đó ng i lao đ ng ch còn s ng m c t i thi u Nh

v y, các nhà kinh t c đi n nh Smith và Malthus nh n m nh đ n vai trò quan

tr ng c a ngu n l c t nhiên (đ t đai) trong t ng tr ng kinh t

• Mô hình t ng tr ng theo tr ng phái Keynes:

D a vào t t ng c a Keynes v vai trò c a đ u t trong t ng tr ng kinh t vào nh ng n m 1940, v i s nghiên c u đ c l p, nhà kinh t h c ng i Anh là Harrod và nhà kinh t h c ng i M là Domar đã đ c l p công b mô hình t ng

tr ng kinh t , trong đó h đã l ng hóa m i quan h gi a t ng tr ng và nhu c u

v v n, g i chung là mô hình “Harrod-Domar” Theo mô hình này, đ t ng tr ng

n n kinh t ph i ti t ki m và đ u t m t ph n thu nh p c a mình Ti t ki m và đ u

t càng nhi u thì t ng tr ng càng nhanh Tuy nhiên, đây c ng là nh c đi m c a

mô hình b i đ n gi n là mô hình coi t c đ t ng tr ng ch đ c xác đ nh b i t l

ti t ki m (đ u t ) Mô hình t ng tr ng c a tr ng phái Keynes ch ra đ c ngu n

g c c a t ng tr ng là tích l y t b n

• Mô hình t ng tr ng tân c đi n v t ng tr ng kinh t :

Nhà kinh t h c c đi n Mathus đã không nh n ra r ng đ i m i công ngh và

đ u t vào t b n có th kh c ph c đ c quy lu t l i t c gi m d n t đai không

tr thành nhân t gây h n ch trong s n xu t, thay vào đó, cách m ng công nghi p

đã t o ra b c ti n nh y v t làm th gi i thay đ i nhanh chóng Nhà kinh t h c Robert Solow đã tiên phong trong cách ti p c n này, mô hình t ng tr ng tân c

đi n đ c coi là công c c b n đ tìm hi u quá trình t ng tr ng kinh t các

n c phát tri n ngày nay Mô hình này có tính linh ho t h n so v i mô hình Harrod –Domar b ng cách đ a vào đó m t hàm s n xu t thu n n đ nh và có hi u qu không đ i theo quy mô Mô hình có m t đ u ra đ ng nh t đ c s n xu t b ng hai

lo i đ u vào là t b n và lao đ ng Hàm s n xu t tân c đi n có d ng:

Y = f (K, L)

V i gi đ nh ch có m t lo i hàng hóa t b n duy nh t (K) và (L) là s công nhân thì (K/L) là l ng t b n trên m t công nhân, hay t s t b n – lao đ ng thúc đ y t ng tr ng kinh t , c n thi t ph i t ng c ng t b n theo chi u sâu, ngh a

là t ng l ng t b n tính trên đ u ng i theo th i gian t đó ti n l ng tr cho công nhân s có h ng t ng lên khi có s thay đ i công ngh

Tóm l i, m t s lý thuy t t ng tr ng kinh t cho th y s l n m nh c a n n kinh t ch đ n thu n v m t s l ng, đây là s bi n đ i có ý ngh a tích c c, giúp cho xã h i có thêm các đi u ki n v t ch t c th đ đáp ng các nhu c u đ t ra c a công dân, c a xã h i Và nh v y, t ng tr ng kinh t làm cho m c thu nh p c a dân c t ng, phúc l i xã h i và ch t l ng cu c s ng đ c c i thi n, c ng c an ninh qu c phòng, ch đ chính tr , nâng cao vai trò qu n lý Nhà n c T nh ng

khái ni m v t ng tr ng kinh t cho th y s gia t ng c a t ng s n l ng trong

n c (GDP) bình quân đ u ng i là y u t đ i di n cho t ng tr ng kinh t vì đây

là ch tiêu t t nh t đ ph n ánh s th nh v ng c a n n kinh t và ti n b xã h i

2.1.2 Lý thuy t v l m phát

L m phát là m t hi n t ng kinh t v mô có nh h ng r ng l n đ n các m t

c a đ i s ng kinh t hi n đ i L m phát đ c đ nh ngh a là s gia t ng liên t c trong

m c giá chung i u này không nh t thi t có ngh a giá c c a m i hàng hóa và d ch

v đ ng th i ph i t ng lên theo cùng m t t l , mà ch c n m c giá trung bình t ng lên M t n n kinh t v n có th tr i qua l m phát khi giá c a m t s hàng hóa gi m,

n u nh giá c c a các hàng hóa và d ch v khác t ng đ m nh L m phát c ng có

th đ c đ nh ngh a là s suy gi m s c mua trong n c c a đ ng ti n n i t Trong

b i c nh l m phát, thì m t đ n v ti n t ch có th mua đ c ngày càng ít hàng hóa

và d ch v h n, hay chúng ta s ph i chi ngày càng nhi u đ ng n i t h n đ mua

m t gi hàng hóa và d ch v c đ nh M t s khái ni m v l m phát đ c đ a ra: Quan ni m c a K Marx (1993) cho r ng: L m phát là s phát hành ti n m t quá l so v i l ng hàng hóa l u thông t i th tr ng

Lênin c ng đ a ra ý ni m t ng t : L m phát là s th a ti n gi y trong các kênh l u thông

n th p niên 1960, nhà kinh t h c Milton Friedman theo tr ng phái tr ng

ti n hi n đ i kh ng đ nh l i: L m phát là hi n t ng giá c t ng nhanh và liên t c trong m t th i gian dài L m phát bao gi và đâu c ng là m t hi n t ng ti n t , Milton Friedman (1970) Ông đã ch ra m i quan h nhân qu tr c ti p gi a cung

ti n và l m phát Có th nói, lý thuy t ti n t là cách gi i thích thuy t ph c nh t v ngu n g c sâu xa c a hi n t ng l m phát

N Gregory Mankiw (1992) cho r ng l m phát là s t ng lên c a m c giá chung theo th i gian nh ngh a này hàm ý l m phát không ph i là hi n t ng t ng giá c a m t vài hàng hoá, hay m t nhóm hàng hoá nào đó Nó c ng không ph i là

hi n t ng giá c chung t ng lên m t l n duy nh t mà l m phát là hi n t ng giá c

ph i t ng lên m t cách “liên t c” N u s t ng lên m t l n c a giá c thì hi n t ng này ch d ng l i nh là m t cú s c v giá ch ch a ph i l m phát

L m phát là s gia t ng liên t c c a m c giá t ng quát đo b ng ch s giá tiêu dùng (CPI) hay ch s đi u ch nh GDP (Ph m Chung, 2002)

Nh v y, có th coi l m phát là hi n t ng ti n trong l u thông v t quá nhu

c u c n thi t làm cho chúng b m t giá, giá c c a h u h t các lo i hàng hoá t ng lên

đ ng lo t, nó có đ c tr ng: M t là, hi n t ng gia t ng quá m c c a l ng ti n có trong l u thông d n đ n đ ng ti n b m t giá, th hai là m c giá chung t ng lên và

Vi t Nam và h u h t các n c trên th gi i, ch s giá tiêu dùng đ c s d ng đ tính m c đ l m phát trong n n kinh t Bài nghiên c u này, tác gi s d ng ch s giá tiêu dùng (CPI) làm đ i di n cho y u t l m phát

V cách tính, l m phát là ph n tr m thay đ i c a ch s giá chung trong n n kinh t theo t ng giai đo n, có th là t ng tháng, t ng quý ho c t ng n m Các nhà

th ng kê s d ng hai ch s giá đ đo l ng là ch s giá tiêu dùng (CPI) và ch s GDP đi u ch nh (GDP deflator) C hai ch s này đ u tính toán d a trên m c giá trung bình có tr ng s c a toàn b hàng hoá và d ch v trong n n kinh t S khác

bi t v cách tính c a hai ch s này là quan đi m c a r hàng hoá làm tr ng s s

ch n là n m g c và s l a ch n c a r hàng hoá tiêu dùng Nh v y, ch s CPI có

m t s nh c đi m Th nh t, m c đ bao ph c a ch s giá này ch gi i h n m t

s hàng hoá tiêu dùng đ c ch n trong r hàng hoá, do v y nó không th hi n đ c

bi n đ ng c a nh ng lo i hàng hoá khác nhau Th hai, r hàng hoá này th ng

đ c xây d ng d a trên t ph n chi tiêu đ i v i hàng hoá thi t y u c a dân thành th

do đó nó không th hi n đ y đ và không ph n ánh đúng c c u chi tiêu khác nhau

trong toàn xã h i, đ c bi t là nh ng n c mà có s phân hoá giàu nghèo gi a dân nông thôn và dân thành th l n Th ba, do t tr ng hàng hoá là c đ nh m t n m

g c nên s không ph n ánh đ c s thay đ i trong c c u hàng hoá tiêu dùng c ng

nh s thay đ i trong chi tiêu c a ng i tiêu dùng cho các hàng hoá khác nhau theo

th i gian Cách tính nh sau:

L m phát đ c tính theo ch s giá GDP đi u ch nh thì ng c l i v i ch s giá tiêu dùng, là t s ph n ánh giá c a m t r hàng hoá trong nhi u n m so v i giá c a chính r đó nh ng v i giá c a n m g c Nh v y, có th th y r ng hàng hoá đ c

ch n đ tính giá là có s khác bi t trong giai đo n tính toán V c b n, s khác bi t

gi a các r hàng hoá trong các th i đi m tính giá là không nhi u b i vì c c u tiêu dùng c a ng i dân th ng mang tính n đ nh trong ng n h n

Do cách tính toán c a 2 ch s giá trên khác nhau nên v m t lý thuy t, ch s giá tiêu dùng th ng phóng đ i m c giá sinh ho t Còn ch s giá GDP đi u ch nh đánh giá th p m c giá này (Ph m Chung, 2002)

Tóm l i, có nhi u cách đ đo l ng l m phát và tu thu c vào ch s giá chung nào c a n n kinh t đ c áp d ng Dù b ng ph ng pháp nào đi n a thì cách do

l ng c a nh ng ch s giá này đ u có nh ng h n ch v m t ph ng pháp lu n l n

th c hành h n ch b t nh ng sai l m, h n ch trên, vi c phân tích l m phát ph i

d a vào nhi u ch s đ i ch ng khác nhau và ph i trong m t kho n th i gian t ng

đ i dài đ tránh nh ng nh n đ nh mang tính th i đi m

C n c vào t l l m phát thì l m phát có 3 lo i:

• L m phát v a ph i: còn g i là l m phát m t con s , có t l l m phát d i 10%/n m Trong th i k này n n kinh t ho t đ ng bình th ng, đ i s ng ng i lao

đ ng n đ nh, t o tâm lý an tâm cho ng i dân Các n c có n n kinh t phát tri n

th ng duy trì m c l m phát v a ph i nh m thúc đ y t ng tr ng kinh t

• L m phát phi mã: l m phát x y ra khi giá c t ng t ng đ i nhanh v i t l 2

ho c 3 con s /n m m c l m phát này làm cho giá c t ng lên nhanh chóng, gây

bi n đ ng l n trong n n kinh t , các h p đ ng lúc này đ c ch s hoá Ng i dân lúc này tích tr hàng hoá, c a c i, tránh gi ti n, s n xu t b đình tr , n n tài chính

b nh h ng n ng n L m phát phi mã khi đã x y ra và t n t i lâu dài s gây bi n

d ng n n kinh t nghiêm tr ng

• Siêu l m phát: X y ra khi l m phát t ng đ t bi n trên 1000%, l m phát này

r t ít khi x y ra, th ng x y ra khi thâm h t ngân sách cao bu c chính ph phát hành ti n l n đ bù đ p i u này có th phá hu toàn b ho t đ ng c a n n kinh t

2.1.3 Lý thuy t v quan h gi a l m phát và t ng tr ng kinh t

Có m t lý thuy t có th coi là t t ng trung tâm trong kinh t h c là lý thuy t

đánh đ i Lý thuy t v s đánh đ i (Trade-off) là m t khái ni m dùng đ nói lên s

l a ch n cho m t quy t đ nh nào đó; đó là vi c các doanh nghi p, h gia đình, chính

ph , t ch c xã h i ho c b t c m t cá nhân nào trong xã h i cân nh c vi c b ra

m t ngu n l c nào đó (ti n, chi phí, tài s n, th i gian hay b t c th gì mà mình có)

đ thu đ c m t ngu n l c khác mà mình mong mu n Nói cách khác, quá trình ra quy t đ nh đòi h i ph i đánh đ i m t m c tiêu nào đó đ đ t đ c m c tiêu khác

S l a ch n quy t đ nh đó đ c đ a ra d a trên s nh n th c rõ l i ích và cái mà

ph i m t gi a các ph ng án l a ch n

Ngh a là, n u s đánh đ i liên quan đ n các n l c đ c i thi n m c s ng, m c

s ng t ng lên theo th i gian, m c s ng c a chúng ta hôm nay cao h n các th h

tr c M c s ng c a chúng ta và t c đ c i thi n m c s ng ph thu c vào nhi u s

l a ch n c a m i cá nhân, các doanh nghi p, và chính ph Và các l a ch n này đ u liên quan đ n s đánh đ i, gi s xã h i chúng ta hy sinh tiêu dùng hi n t i đ có

đ c t ng tr ng kinh t và m c s ng cao h n trong t ng lai hay m c s n xu t

hi n t i th p h n, vi c đ i tiêu dùng hi n t i đ l y m c s n xu t l n h n trong

t ng lai

bài nghiên c u này liên quan đ n lý thuy t đánh đ i là s đánh đ i gi a s n

l ng và l m phát S n l ng giúp gia t ng t ng s n l ng qu c gia hay t ng

tr ng kinh t Khi ngân hàng trung ng t ng cung ng ti n t và gi m lãi su t, thì

t ng c u, s n l ng và vi c làm s t ng T ng c u l n h n s đ y l m phát gia t ng, chi phí sinh ho t s t ng nhanh h n Tuy nhiên, v i các ngu n l c nh t đ nh, thì

Có nhi u quan đi m lý thuy t c a các tr ng phái khác nhau v l m phát và

t ng tr ng kinh t , m i tr ng phái có m t quan đi m riêng, mô hình riêng đ

ch ng minh m i quan h gi a l m phát và t ng tr ng kinh t Tuy nhiên, đi m chung trong quan đi m c a các tr ng phái là m i quan h gi a l m phát và t ng

tr ng kinh t không ph i là m t chi u mà có s tác đ ng qua l i Tác đ ng này

đ c truy n d n ch y u thông qua kênh ti t ki m và đ u t Trong ng n h n, khi

l m phát còn m c th p, l m phát và t ng tr ng th ng có m i quan h cùng chi u Ngh a là, n u mu n t ng tr ng kinh t đ t t c đ cao h n thì ph i ch p nh n

t ng l m phát, th hi n thông qua vi c gia t ng đ u t Tuy nhiên, vi c gia t ng đ u

t liên t c (t c l m phát v t quá m t ng ng cho phép) s v t quá kh n ng h p

th c a n n kinh t c ng nh kh n ng phân b ngu n v n c a h th ng tín d ng

i u này s l i gây tác d ng ng c l i làm suy gi m hi u qu đ u t , và t đó tác

đ ng tiêu c c lên t ng tr ng Do v y, đ đ m b o t ng tr ng trong dài h n và

ki m soát l m phát m c h p lý, đi u c n thi t tr c h t chính là ph i nâng cao

ch t l ng hi u qu qu n lý và s d ng v n đ u t

Các nhà kinh t theo tr ng phái c đi n thông qua lý thuy t v phía cung (supply - side) nh n m nh r ng c n thúc đ y ti t ki m và đ u t n u n n kinh t

h ng t i t ng tr ng; Còn Keynes đã đ a ra m t mô hình toàn di n h n - mô hình

đ ng t ng cung và đ ng t ng c u (AS - AD) đ k t n i l m phát và t ng tr ng kinh t Theo lý thuy t c a Keynes, trong ng n h n, s có s đánh đ i gi a l m phát

t c đ t ng tr ng kinh t ; ngh a là trong dài h n, giá c b nh h ng b i cung ti n

ch không th c s tác đ ng lên t ng tr ng; n u cung ti n t ng nhanh h n t c đ

t ng tr ng thì l m phát t t y u s x y ra; n u gi cung ti n và h s t o ti n n

đ nh thì t ng tr ng cao s làm gi m l m phát L p lu n này c ng đ c th hi n trong công th c n i ti ng c a Irving Fisher (lý thuy t s l ng ti n t - Quantily theory of Money):

M V = P Y

Trong đó: M: Cung ti n, V: H s t o ti n, P: Giá, Y: S n l ng đ u ra (GDP) Theo Friedman, n u giá c hàng hóa trong n n kinh t t ng g p 2 l n mà thu

nh p c a ng i lao đ ng c ng t ng g p 2 l n thì h s không quan tâm đ n vi c

t ng giá hàng hóa Trong tr ng h p nh v y, t ng tr ng không b suy gi m b i

l m phát N u l m phát x y ra theo h ng này thì s không nh h ng nguy h i đ n

t ng tr ng kinh t

Lý thuy t tân c đi n R Mundell (1963) và J Tobin (1965) cho r ng: L m

phát là nguyên nhân làm cho con ng i tránh gi ti n mà chuy n thành các tài s n sinh l i, theo mô hình này gi a l m phát và t ng tr ng có m i quan h t l thu n

B sung thêm cho mô hình c a lý thuy t tân c đi n, nhà kinh t h c Sidrauski có

quan đi m khi các bi n s đ c l p v i vi c t ng cung ti n trong dài h n thì vi c t ng

l m phát không nh h ng đ n t ng tr ng kinh t Mô hình c a Stockman thì cho

r ng l m phát t ng cao s làm cho t ng tr ng gi m

Quan đi m lý thuy t c a Keynes m i: B t ngu n t tr ng phái Keynes v i

khái ni m v s n l ng ti m n ng, n n kinh t đ t m c s n l ng ti m n ng khi vào tr ng thái toàn d ng lao đ ng Mô hình này đ c v n hành theo c ch l m phát

n i t i ngh a là l m phát gây đ c t o nên b i các bi n n i sinh c a n n kinh t

t b ng cách gi m giá d n đ n l m phát gi m (thi u phát) và gi m t l th t nghi p

i m h n ch c a lý thuy t này là các nhà kinh t không bi t đ c chính xác GDP ti m n ng, t l th t nghi p t nhiên và nh ng ch tiêu này thay đ i theo th i gian M t khác, l m phát luôn v n hành không cân x ng ch t ng lên nhanh

nh ng gi m xu ng ch m

Quan đi m Lý thuy t k v ng h p lý cho r ng tác nhân kinh t tìm cách h p

lý trong t ng lai khi c g ng t i đa hóa phúc l i c a h và không đáp ng ch v i chi phí c h i và áp l c tr c m t Theo quan đi m này, c n c vào tr ng ti n, k

v ng và chi n l c trong t ng lai là quan tr ng đ i v i l m phát M t s kh ng

đ nh c t lõi c a lý thuy t k v ng h p lý là tác nhân kinh t s tìm cách "đón đ u" các quy t đ nh c a ngân hàng trung ng (NHTW) b ng hành đ ng th c hi n

nh ng d đoán l m phát cao h n i u này có ngh a r ng các NHTW ph i thi t l p

s tin c y c a h trong cu c chi n ch ng l m phát, ho c tác nhân kinh t s đ t

c c r ng các NHTW s m r ng cung ti n nhanh chóng, đ đ ng n ch n suy

gi m, th m chí t i các chi phí làm t ng l m phát Vì v y, n u m t NHTW có ti ng

là ng x m m d o đ i v i l m phát thì khi công b m t chính sách ch ng l m phát

m i v i các tác nhân kinh t t ng tr ng ti n t h n ch s không tin r ng chính sách này s v n t n t i; k v ng l m phát c a h v n m c cao, và do đó s l m

phát M t khác, n u các NHTW có ti ng c ng r n h n đ i v i l m phát, thì m t thông báo chính sách nh v y s đ c tin t ng và k v ng l m phát s gi m xu ng nhanh chóng, do đó cho phép l m phát đi xu ng nhanh chóng v i s gián đo n kinh

t t i thi u Nh vây, s k v ng có tác đ ng nh h ng đ n l m phát, tùy vào cách

ng x c a NHTW đ a ra

Tuy quan đi m v lý thuy t và mô hình minh ch ng cho m i quan h gi a

t ng tr ng và l m phát c a các tr ng phái có s khác nhau, nh ng đi m chung

c a các tr ng phái là m i quan h y không ph i m t chi u, mà là s tác đ ng qua

l i; n u mu n t ng tr ng cao thì ph i ch p nh n l m phát, m i quan h này không

t n t i mãi và đ n m t lúc nào đó, n u l m phát ti p t c t ng cao s làm gi m t ng

tr ng; trong dài h n, khi t ng tr ng đã đ t đ n m c t i u thì l m phát không tác

đ ng đ n t ng tr ng n a mà lúc này l m phát là h u qu c a vi c t ng cung ti n quá m c vào n n kinh t

2.2 T ng quan nghiên c u v l m phát và t ng tr ng kinh t tr c đây

T nh ng th p niên 60 các nhà kinh t đã s d ng mô hình kinh t l ng khác nhau đ ki m ch ng b ng s li u c a các n c và khu v c trên th gi i nh m tìm ra câu tr l i có hay không t n t i m i quan h gi a l m phát và t ng tr ng kinh t

M t s nghiên c u tr c đây cho th y, l m phát có th tác đ ng tiêu c c đ n t ng

tr ng kinh t khi nó v t qua m t ng ng nh t đ nh Trong lu n v n này, tác gi

gi i thi u m t s nghiên c u th c nghi m n c ngoài và Vi t Nam đ làm tài

li u tham kh o v m i quan h gi a l m phát và t ng tr ng kinh t c ng nh nghiêm c u v ng ng l m phát c a các nhà kinh t :

2.2.1 Nghiên c u v m i quan h gi a l m phát và t ng tr ng kinh t

Nghiên c u “Vai trò c a các y u t v mô trong t ng tr ng kinh t ” c a Stanley Fisher (1993) Ông là ng i đ u tiên nghiên c u v vai trò c a các y u t v

mô trong t ng tr ng kinh t B ng cách s d ng b s li u v các ch tiêu kinh t

v mô c a 93 n c v i ph ng pháp h i quy theo nhóm và h i quy h n h p đ xây

d ng l c đ nh m xác đ nh “kênh chuy n t i” t th c thi chính sách kinh t v mô

đ n t ng tr ng Nghiên c u này đã k t lu n, khi l m phát t ng m c đ th p, m i quan h này có th không t n t i ho c mang tính đ ng bi n, khi l m phát m c cao

thì m i quan h này là ngh ch bi n Trong nghiên c u Fisher c ng đã xác đ nh

nh ng tác đ ng tr l i c a t ng tr ng kinh t đ i v i l m phát, thâm h t ngân sách,

s méo mó c a th tr ng ngo i h i; nghiên c u quan h nhân qu và các kênh v n hành c a chúng K t qu có nh ng phát hi n ch y u sau:

- L m phát có m i t ng quan r t ch t ch v i t ng tr ng;

- L m phát làm suy gi m đ u t và suy gi m t l t ng n ng xu t c a n n kinh

t d n t i suy gi m t ng tr ng kinh t ây là kênh chuy n t i t l m phát đ n suy

gi m t ng tr ng;

- Qua nghiên c u m t s tr ng h p riêng bi t cho th y l m phát th p không

nh t thi t là đi u ki n đ có t ng tr ng cao trong dài h n và l m phát cao không phù h p v i t ng tr ng kinh t b n v ng

M t nghiên c u sâu h n v m i quan h gi a l m phát và t ng tr ng kinh t , Robert J Barro (1995) đã nghiên c u “L m phát và t ng tr ng kinh t ” Robert J Baro s d ng s li u v ch s giá tiêu dùng (CPI), t l t ng tr ng GDP bình quân

đ u ng i và t l đ u t so v i GDP c a trên 100 qu c gia cho giai đo n 1960 -

1990 đ nghiên c u tác đ ng c a l m phát đ i v i t ng tr ng kinh t , Barro s

d ng h ph ng trình h i quy v i gi thuy t các y u t t ng tr ng khác không đ i

K t qu nghiên c u phát hi n: Khi l m phát bình quân n m t ng 10 đi m ph n tr m làm gi m t l t ng tr ng t ng s n ph m trong n c (GDP) bình quân đ u ng i là 0.2 – 0.3 đi m ph n tr m c a m t n m và làm gi m t l đ u t so v i GDP t 0.4 - 0.6 đi m ph n tr m Nghiên c u c a Robert J Barro (1995) đã cho th y v quan h ngh ch bi n gi a l m phát và t ng tr ng kinh t , l m phát gia t ng làm gi m t l

t ng tr ng kinh t v i y u t t ng tr ng kinh t đ c tính b ng t ng s n ph m trong n c bình quân đ u ng i trong giai đo n 1960-1990

C ng trong giai đo n này, Atish Ghosh và Steven Phillips (1998) nghiên c u

“L m phát và t ng tr ng kinh t ” đã s d ng s li u v t ng tr ng GDP bình quân đ u ng i h ng n m theo giá so sánh và s li u v l m phát theo CPI bình quân n m c a 145 n c, s d ng ph ng pháp h i quy đa bi n theo nhóm đ ki m

ch ng m i quan h gi a l m phát và t ng tr ng kinh t Atish Ghosh và Steven Phillips cho r ng m i quan h gi a l m phát và t ng tr ng không ph i là m i quan

h đ n gi n m t chi u, đó là l m phát tác đ ng đ n t ng tr ng hay t ng tr ng tác

đ ng đ n l m phát; gi a l m phát và t ng tr ng có tác đ ng qua l i phi tuy n tính

T ng quan gi a l m phát và t ng tr ng khác nhau trong cùng m t chu k kinh t

K t qu phát hi n: Gi a l m phát và t ng tr ng có quan h t l ngh ch; l m phát không ch là y u t có ý ngh a trong ki m ch ng th ng kê mà còn là y u t quy t

Các nghiên c u trên, t d li u b ng s li u theo n m c a các n c ph n l n

đã ch ng minh m i quan h ngh ch chi u gi a l m phát và t ng tr ng kinh t Theo đó, l m phát càng gia t ng càng làm gi m t ng tr ng kinh t

Khi nghiên c u trong m t tr ng h p c th c a m t qu c gia, Kanhaiya Singh và Kaliappa Kalirajan (2003) nghiên c u “M i quan h gi a l m phát và t ng

tr ng kinh t n ” trên t p chí Journal of Policy Modeling, trang 377-396

M t phân tích th c nghi m đ c th c hi n b ng cách s d ng d li u n trong giai đo n 1971-1998 h i qui theo ph ng pháp bình ph ng bé nh t (OLS)

M c tiêu c a nghiên c u này là đ ki m tra tác đ ng c a l m phát đ n t ng tr ng kinh t n trong mô hình t ng tr ng K t lu n quan tr ng đ c rút ra t

nh ng k t qu v n n kinh t n hi n nay: L m phát là m t bi n có tác đ ng

m nh m trong các mô hình t ng tr ng kinh t , có d u âm và h s c l ng nh

h ng ph n l n không thay đ i trong các mô hình t ng tr ng kinh t

Trong nghiên c u này cho th y s gia t ng l m phát t b t k c p đ nào c ng

có tác đ ng tiêu c c đ i v i t ng tr ng kinh t và l i ích đáng k có th thu đ c

b ng cách t p trung các chính sách ti n t đ duy trì n đ nh giá c Vì v y, chính sách mong mu n nh t đ i v i n là luôn gi m áp l c l m phát, mà không c n

ph i lo l ng v m c đ ng ng l m phát là gì, nên gi m c l m phát m c ít nh t ngang b ng v i t l l m phát c a các n c đ i tác th ng m i

Nghiên c u m i quan h gi a l m phát và t ng tr ng kinh t tr ng h p

Vi t Nam Nguy n Trung Chính (2009) nghiên c u khoa h c c a Tr ng i h c Ngo i Th ng v “M i quan h gi a t ng tr ng và l m phát qua k t qu phân tích

Vi t Nam” Nghiên c u phân tích s nh h ng qua l i gi a t ng tr ng và l m phát v i s li u theo quí t n m 1995 – 2008 t ph ng pháp h i qui đ ng liên k t,

mô hình hi u ch nh sai s (ECM) và mô hình VAR cho th y nh ng b ng ch ng

th c nghi m rõ r t v s t ng tác qua l i và có m i quan h ngh ch bi n gi a l m phát và t ng tr ng kinh t ngay c trong ng n h n, dài h n

T các nghiên c u th c nghi m tr c đây v quan h gi a l m phát và t ng

tr ng kinh t đã đ c trình bày đ u ch ng minh m i quan h ngh ch bi n gi a l m phát và t ng tr ng kinh t Nghiên c u th c nghi m c a Kanhaiya Singh và Kaliappa Kalirajan (2003), tác gi nh n th y n n kinh t n có nhi u đi m

t ng đ ng trong n n kinh t Vi t Nam và là n c có dân s đông, h n n a y u t

đ i di n cho t ng tr ng kinh t mà Kanhaiya Singh và Kaliappa Kalirajan (2003)

đã s d ng là t ng tr ng GDP bình quân đ u ng i ây là đi m m i trong nghiên c u c a Kanhaiya Singh và Kaliappa Kalirajan (2003) khác v i các nghiên

c u tr c đây, là ch tiêu t t nh t đ ph n ánh s th nh v ng c a n n kinh t và

ti n b xã h i T đó, tác gi đã v n d ng mô hình nghiên c u t ng tr ng c a Kanhaiya Singh và Kaliappa Kalirajan (2003) đ nghiên c u đ i v i tr ng h p

Vi t Nam

Xác đ nh ng ng l m phát là v n đ r t quan tr ng trong quá trình l p k

ho ch phát tri n kinh t đ t n c Ng ng l m phát th hi n t i m c đó n n kinh t huy đ ng đ c t i đa các ngu n l c cho phát tri n kinh t

Nghiên c u c a Michael Sarel (1995), nghiên c u “ nh h ng phi tuy n gi a

l m phát và t ng tr ng kinh t ” B ng vi c s d ng ph ng pháp bình ph ng bé

nh t (OLS) và t ng ng v i R-squared đ c tính ng ng l m phát Nghiên c u

s d ng s li u hàng n m trong giai đo n 1970 – 1990 c a 87 qu c gia và th y r ng

ng ng l m phát là 8%, v t qua ng ng này l m phát có tác đ ng tiêu c c v i

t ng tr ng kinh t

Nghiên c u ng ng l m phát cho các n c công nghi p và các n c đang phát tri n, Moshsin S Khan và Abdelhak S Senhadji (2001) đã s d ng s li u v

t ng tr ng GDP theo giá so sánh c a 140 n c bao g m c các n c công nghi p

và các n c đang phát tri n trong giai đo n 1960-1998 đ ki m ch ng th c ti n

nh m tr l i hai câu h i: Có t n t i ng ng l m phát có ý ngh a trong ki m ch ng

th ng kê đ khi l m phát cao h n ng ng đó s tác đ ng x u vào t ng tr ng và tác

đ ng c a nó khác v i tác đ ng khi l m phát m c th p h n; Tác đ ng c a ng ng

l m phát vào t ng tr ng có gi ng nhau gi a các n c công nghi p và các n c đang phát tri n Moshsin S Khan và Abdelhak S Senhadji s d ng mô hình l m phát d i d ng logarit và hàm b c hai t i thi u phi tuy n tính đ ki m ch ng

ng ng l m phát đ i v i t ng tr ng Do s li u c a các n c đang phát tri n không đ theo th i gian nh s li u c a các n c công nghi p vì v y nh ng ki m

ch ng và phân tích c a Khan và Senhadji th c hi n theo các nhóm không cân đ i

K t qu c a ki m ch ng s cho th y:

- Kh ng đ nh m nh m s t n t i ng ng l m phát có ý ngh a trong ki m

ch ng th ng kê, khi l m phát cao h n ng ng s tác đ ng x u đ n t ng tr ng,

ng c l i khi l m phát th p h n ng ng s không tác đ ng đ n t ng tr ng L m phát th p là m t y u t quan tr ng đ m b o t ng tr ng b n v ng

- Ng ng l m phát đ i v i các n c công nghi p t 1% - 3%, đ i v i các

n c đang phát tri n m c 11%-12%

Nh v y, nghiên c u c a Moshsin S Khan và Abdelhak S Senhadji v m i quan h gi a l m phát và t ng tr ng không cho bi t ph ng th c tác đ ng c a l m phát vào t ng tr ng kinh t nh th nào, do đ u t và vi c làm luôn đ c qu n lý,

vì v y theo Khan và Senhadji tác đ ng c a l m phát vào t ng tr ng thông qua kênh n ng xu t

C ng trong nghiên c u c a Atish Ghosh và Steven Phillips (1998), nghiên c u

v l m phát và t ng tr ng kinh t cho r ng khi l m phát m c th p kho ng 2% - 3%, gi a l m phát và t ng tr ng có m i quan h t l thu n; khi l m phát cao, gi a

Nghiên c u tr ng h p c a n , trong nghiên c u Kanhaiya Singh và Kaliappa Kalirajan (2003), phân tích m c ng ng c a l m phát n b ng

ph ng pháp h i qui OLS có bi n gi v m c l m phát t ng thêm K t lu n quan

tr ng đ c rút ra t kinh t n hi n nay t nghiên c u đã không cung c p đ

b ng ch ng v đi m gián đo n c u trúc cho t p d li u quan sát hi n t i đ phân tích m c ng ng l m phát i u đó kh ng đ nh r ng không có m c ng ng l m phát đ i v i n

Nghiên c u ng ng l m phát tr ng h p c a 5 qu c gia thu c kh i ASEAN trong giai đo n 1980-2011, S ình Thành (2015) đã ki m tra gi thuy t m i quan

h gi a l m phát và t ng tr ng kinh t là m i quan h phi tuy n tính Áp d ng mô

hình h i quy chuy n đ i làm ph ng các d li u b ng (PSTR) và k thu t GMM-IV

đ c tính ng ng c a l m phát và nh h ng c a nó đ i v i t ng tr ng kinh t Nghiên c u cung c p b ng ch ng m nh m cho th y m i quan h gi a l m phát và

t ng tr ng là phi tuy n tính và tìm đ c m c ng ng l m phát m c 7,84% T l

l m phát cao h n m c ng ng này b t đ u làm c n tr t ng tr ng kinh t trong 5

qu c gia thu c kh i ASEAN

T k t qu cho th y các NHTW 5 qu c gia thu c kh i ASEAN có th c i thi n t c đ t ng tr ng kinh t b ng cách gi m l m phát khi l m phát n m trên

ho c g n m c ng ng c tính Do đó, m c ng ng l m phát này có th đ c coi

nh ch s l m phát m c tiêu đ th c hi n chính sách ti n t

Nghiên c u đ i v i tr ng Vi t Nam, Tr n Hoàng Ngân và c ng s (2010) trong bài nghiên c u “L m phát và t c đ t ng tr ng kinh t Vi t Nam” trên t p chí Ngân hàng, s 13 B ng ph ng pháp phân tích h s t ng quan gi a l m phát

và t ng tr ng kinh t đã nghiên c u xác đ nh m i quan h gi a l m phát và t ng

tr ng kinh t Vi t Nam, xét th i k dài (20-23 n m t n m 1987-2009) l m phát nh h ng tiêu c c đ n t ng tr ng kinh t ng th i nghiên c u c ng đ a ra

ng ng l m phát Vi t Nam m c 5-6% m c l m phát xoay quanh kho ng này

s nh h ng t ng đ i l n đ n t ng tr ng kinh t

T các nghiên c u th c nghi m tr c đây nghiên c u v quan h gi a l m phát và t ng tr ng kinh t , nghiên c u ng ng l m phát đã đ c trình bày, tác gi tóm t t l i nh sau:

B ng 2.1- Tóm t t m t s nghiên c u th c nghi m v quan h gi a l m phát và t ng tr ng kinh t

No 4565

S li u c a 93 n c giai đo n 1980 -1991

v i ph ng pháp h i quy theo nhóm

No 5326

S li u c a trên 100

qu c gia cho giai

đo n 1960 – 1990, dùng h ph ng trình h i quy

(+)

(1995)

IMF Working Paper, WP/95/56

Nghiên c u giai đo n

1970 – 1990 c a 87

qu c gia s d ng

ph ng pháp bình

ph ng bé nh t (OLS) và t ng ng

v i R-squared đ c tính ng ng l m phát

D li u c a 145

n c trong giai đo n 1960-1990 ph ng pháp h i quy đa bi n theo nhóm

(-)

Ng ng l m phát: 2.5%

Christoffersen

và Peter

Doyle (1998)

Paper, WP/98/100

1997 c a 25 n c

v i ph ng pháp h i qui d li u b ng

140 n c bao g m c

nghi p và các n c đang phát tri n trong giai đo n 1960-1998

s d ng mô hình l m phát d i d ng logarit và hàm b c hai t i thi u phi tuy n tính

(-)

Ng ng l m phát: 1-3% (các n c công nghi p) và 11-12% (các n c đang phát

V i s li u c a 5

qu c gia thu c kh i ASEAN trong giai

S li u Vi t Nam

t n m 1987-2010

B ng ph ng pháp phân tích h s t ng quan

S li u t n m 1995 – 2008 Vi t Nam

ph ng pháp h i qui

đ ng liên k t, mô hình ECM và mô hình VAR

đ u ng i đ nghiên c u K t qu c ng đ a ra m i quan h âm gi a l m phát và

t ng tr ng kinh t n T s khác bi t này, tác gi ch n mô hình t ng tr ng kinh t theo ý t ng c a Kanhaiya Singh và Kaliappa Kalirajan (2003) đ làm c s cho nghiên c u mô hình t ng tr ng kinh t c a mình Bên c nh đó, nghiên c u v

ng ng l m phát c a Vi t Nam, Tr n Hoàng Ngân và c ng s (2010) đã ch ra m c

ng ng là 5-6%, đ ki m ch ng v ng ng l m phát này Vi t Nam, tác gi c ng

s d ng ph ng pháp phân tích h s t ng quan tích l y theo chu i th i gian gi a

l m phát và t ng tr ng GDP bình quân đ u ng i xem có s khác bi t k t qu v

m c ng ng l m phát Vi t Nam

K T LU N CH NG 2

Trong ch ng này, tác gi đã khát quát m t s lý thuy t v t ng tr ng kinh

t , lý thuy t v l m phát và m i quan h gi a chúng ng th i đ a ra nh ng b ng

ch ng t nh ng nghiên c u th c nghi m tr c đây c a nhi u tác gi đ ch ng minh

v m i quan h gi a l m phát và t ng tr ng kinh t các khu v c và các qu c gia trên th gi i K t qu các nghiên c u đã ch ra r ng: Khi l m phát m c th p, l m phát và t ng tr ng kinh t có m i quan h đ ng bi n, ngh a là l m phát đóng vai trò tích c c trong t ng tr ng kinh t N u l m phát ti p t c t ng cao, cao h n m c

ng ng nào đó s làm gi m s t ng tr ng kinh t và m c ng ng l m phát c ng

đ c các tác gi đ a ra nghiên c u nh m đ xu t nh ng gi i pháp góp ph n cho

t ng tr ng n n kinh t nghiên c u th c nghi m

CH NG 3 PH NG PHÁP VÀ D LI U NGHIÊN C U

3.1.1 Mô hình nghiên c u

Trong lu n v n, tác gi l a ch n mô hình t ng tr ng kinh t đo b ng t c đ

t ng tr ng GDP bình quân đ u ng i c a Kanhaiya Singh và Kaliappa Kalirajan (2003), m t nghiên c u th c nghi m n đ xây d ng mô hình t ng tr ng kinh t Vi t Nam Theo tác gi , mô hình nghiên c u này đ c cho là m i vì nghiên c u t ng tr ng kinh t trên c s t ng tr ng GDP bình quân đ u ng i

H n n a theo tác gi , mô hình này là phù h p v i nghiên c u v t ng tr ng kinh t

trong n c vì t c đ t ng tr ng GDP bình quân đ u ng i n trung bình

m c 5-6% g n gi ng m c t ng tr ng GDP bình quân đ u ng i Vi t Nam M t khác n là n c có n n kinh t đa d ng g m các ngành và l nh v c nh nông nghi p, th công nghi p, d t may, …; là n c có dân s và l c l ng lao đ ng d i dào, chính ph n đã t ng có nh ng chính sách ki m soát ch t ch s tham gia

đ u t c a khu v c t nhân, đ u t tr c ti p n c ngoài, tuy nhiên t đ u th p niên

1990, n đã d n m c a th tr ng thông qua các cu c c i cách kinh t theo

h ng th tr ng nh ng vi c t nhân hoá các ngành thu c s h u công và vi c m

c a m t s ngành nh t đ nh cho n c ngoài và t nhân tham gia di n ra m t cách

ch m ch p i u này gi ng v i đ c đi m c a n n kinh t Vi t Nam

Mô hình nghiên c u t ng tr ng kinh t đ c t ng quát có d ng nh sau:

YPC=a0+a1P+a2AGRIV+a3POP+a4LIT+a5GDIZPB+a6GDIZPV+a7GCEZ+a8TOT+e Trong đó: a0: là h s ch n

a1 – a8: h s c l ng c a các bi n gi i thích trong mô hình e: ph n d mô hình

Các bi n trong mô hình đ c mô t nh sau:

• Bi n ph thu c là m t vector c a t ng tr ng kinh t đ c đo b ng t c đ

t ng tr ng c a GDP bình quân đ u ng i Ký hi u là YPC (Per Capita GDP)

YPC = GDP / POP

V i GDP là t ng s n ph m trong n c tính theo giá c đ nh n m 2005 hàng

n m, POP là t ng dân s trung bình n m T c đ t ng tr ng c a GDP bình quân

đ u ng i đ c l y t d li u “GDP per capita growth, annual %” c a Worldbank

• Kanhaiya Singh và Kaliappa Kalirajan (2003) đ a bi n l m phát là bi n gi i thích đ u tiên trong mô hình đ c tính b ng ch s giá bán buôn (WPI), ch s này

đ c s d ng n đ đánh giá tình hình l m phát nh ng đa s các n c s

d ng ch s giá tiêu dùng (CPI) đ tính l m phát H u h t các n c trên th gi i và

Vi t Nam, l m phát đ c tính d a trên ch s CPI nên trong lu n v n nghiên c u tác gi ch n bi n l m phát d a trên ch s CPI theo n m đ c công b t d li u

th ng kê “Inflation, consumer prices, annual %” c a Worldbank Ký hi u là P

• Sau đó là h th ng các bi n gi i thích khác nh h ng đ n t ng tr ng kinh

t đ ki m tra s v ng m nh h s c l ng c a l m phát tác đ ng trong mô hình, bao g m các bi n:

+ S thay đ i l ng m a trung bình trong n m, l ng m a là bi n nh

h ng đ n t ng tr ng kinh t thông qua l nh v c nông nghi p Trong lu n v n nghiên c u, tác gi không thu th p đ c d li u v l ng m a trung bình hàng n m cho t t c các n m trong giai đo n nghiên c u nên tác gi đã s d ng bi n thay th

là giá tr s n l ng nông nghi p so v i GDP (Agriculture value added), ký hi u là AGRIV

Giá tr s n l ng nông nghi p là t ng giá tr s n l ng nông nghi p ròng (bao g m giá tr s n l ng c a lâm nghi p, ch n nuôi, đánh b t th y h i s n và

tr ng tr t) đ c tính b ng t ng giá tr s n l ng đ u ra nông nghi p tr cho các chi phí trung gian Giá tr này có s n t d li u th ng kê “Agriculture, value added (%

of GDP)” c a Worldbank

+ Dân s trung bình hàng n m, ký hi u là POP (Population) và t l dân s

bi t ch nh là t l c a dân s có đ tu i trên 15 tu i so v i t ng dân s hàng n m,

ký hi u là LIT (Literacy) Hai bi n này đ c xem nh y u t quan tr ng trong mô hình t ng tr ng kinh t

+ V n đ u t khu v c t nhân và khu v c nhà n c đ c s d ng nh hai

bi n đ c l p riêng đ c tính theo t l ph n tr m c a ngu n v n đ u t t ng khu

v c so v i GPD Ký hi u t l v n đ u t khu v c t nhân so v i GDP là GDIZPV (Gross domestic investment in private sector) và t l v n đ u t khu v c nhà n c

so v i GDP là GDIZPB (Gross domestic investment in public sector)

GDIZPV = T ng v n đ u t khu v c t nhân / GDP * 100 GDIZPB = T ng v n đ u t khu v c nhà n c / GDP * 100 Trong đó, GDP là giá tr t ng s n ph m trong n c hàng n m đ c tính theo giá c đ nh n m 2005

+ T l chi tiêu chính ph so v i GDP là t l c a t ng chi tiêu chính ph trên GDP, đ c ký hi u là GCER (General government consumption) D li u có t

“General government final consumption expenditure (% of GDP)” c a Worldbank

+ T giá th ng m i th hi n b ng t s gi a ch s giá hàng xu t kh u v i

ch s giá hàng nh p kh u c ký hi u b i ch s TOT (Term of trade)

T giá th ng m i hay đi u ki n trao đ i th ng m i (TOT – Terms of trade)

là t l ph n tr m c a ch s giá xu t kh u (Export value index (2000 = 100)) trên

ch s giá nh p kh u (Import value index (2000 = 100)) theo cách tính toán c a Kanhaiya Singh và Kaliappa Kalirajan (2003) nh sau:

100%

e i

P

P

=Trong đó: Pe: Ch s giá xu t kh u

Pi: Ch s giá nh p kh u

T giá th ng m i cho bi t m t n c đang v trí thu n l i hay b t l i trong trao đ i qu c t khi g p bi n đ ng v giá c

* TOT > 100%: N c đó đang v trí thu n l i Khi giá hàng xu t kh u

t ng nhanh h n so v i giá hàng nh p kh u (tr ng h p c hai m t hàng đ u t ng);

có th là giá gi m trong tr ng h p giá hàng xu t kh u gi m ít h n so v i giá hàng

nh p Thông qua trao đ i qu c t v n có th xu t kh u v i s n l ng nh c , nh ng

có th nh p v v i l ng s n ph m nhi u h n tr c

* TOT < 100%: N c đó đang v trí b t l i

* TOT = 100%: S bi n đ ng c a giá c c a hàng hoá xu t nh p kh u không

có nh h ng gì t i đ t n c

T l trao đ i g n li n v i xu h ng “giá cánh kéo” thì đ i v i các n c đang phát tri n s b r i vào tình tr ng b t l i, v i “giá cánh kéo” thì giá hàng thành

ph m, máy móc thi t b t ng nhanh h n r t nhi u so v i nhóm hàng nguyên v t li u, hàng thô s ch , nông s n là nh ng m t hàng xu t kh u ch l c c a các n c đang phát tri n R t nhi u n c đang phát tri n đã c i bi n đ c c c u xu t kh u c a mình và h đã t ng d n t tr ng c a mình trong c c u xu t kh u các s n ph m máy móc thi t b , các m t hàng ch bi n trên th gi i Ví d : các n c công nghi p m i

nh : Hàn Qu c, Singapore, Thái Lan, H ng Kông

Có th tóm t t các bi n s d ng trong mô hình nghiên c u nh sau:

B ng 3.1- Tóm t t các bi n s d ng trong mô hình nghiên c u

1 YPC T c đ t ng tr ng GDP bình

quân đ u ng i hàng n m (%)

Worldbank (WB)

& Tính toán

Ngu n: Tác gi t ng h p

d ng đ h n ch đ c nh ng khuy t t t c a mô hình, đ m b o tính phù h p và bi n

đ ng c a mô hình, tác gi đã th c hi n m t s ki m đ nh cho mô hình g m ki m

đ nh Durbin Watson, ki m đ nh Breusch-Godfrey, ki m đ nh ARCH và ki m đ nh nghi m đ n v cho ph n d c a mô hình Nh v y, mô hình t ng tr ng kinh t

đ c xác đ nh d a trên ph ng pháp c l ng bình ph ng bé nh t

Ti p theo, đ phân tích ng ng l m phát, tác gi d a trên ph ng pháp nghiên

c u c a Tr n Hoàng Ngân và c ng s (2010), phân tích h s t ng quan gi a l m phát và t ng tr ng kinh t trong giai đo n ng n (10 n m) và trong giai đo n dài

h n (20 n m) đ phân tích quan h gi a l m phát và t ng tr ng kinh t S d ng

h s t ng quan tích lu trong chu i th i gian nghiên c u đ phân tích ng ng l m phát Vi t Nam

Tác gi s d ng ph n m m Eviews 8 đ h tr quá trình t ng h p và báo cáo

k t qu nghiên c u

Sau đây là m t s lý thuy t c b n đ c th c hi n đ c l ng mô hình nghiên c u:

Dickey và Fuller) đ ki m tra tính d ng c a chu i d li u

Có nhi u cách đ ki m tra tính d ng, tác gi s d ng ki m đ nh nghi m đ n v (Unit root test) đ ki m đ nh tính d ng c a chu i d li u M t trong các gi thuy t

c a mô hình h i qui là các bi n đ c l p ph i phi ng u nhiên N u c l ng mô hình v i chu i d li u không d ng s cho ra mô hình h i qui gi m o và các h s

mô hình b sai l ch, mô hình không đáng tin c y

ki m tra tính d ng c a chu i d li u, th c hi n ki m đ nh Augmented Dickey và Fuller (ADF) đ a ra gi thuy t ki m đ nh nh sau:

H0: = 0 (ki m đ nh nghi m đ n v /chu i d li u không d ng)

H1: ≠ 0 (không ki m đ nh nghi m đ n v /chu i d li u d ng)

Giá tr t i h n

( )

t se

ρ ρ

= đ c xác đ nh d a trên b ng giá tr tính s n c a Mackinnon (1996) Giá tr t i h n này c ng đ c tính s n khi ki m đ nh ADF b ng

ph n m m Eviews ki m đ nh gi thuy t H0, so sánh giá tr ki m đ nh t tính toán

v i giá tr t t i h n c a Mackinnon và k t lu n v tính d ng c a các chu i quan sát

ý ngh a th ng kê mà tADF > t level N u ki m tra bi n không có tính d ng ta

ti p t c ki m đ nh bi n đó sai phân b c 1 (Ký hi u _) đ có th đ a bi n tr nên

d ng S d ng sai phân nh m m c đích đ a chu i th i gian v tr ng thái d ng Sai phân b c nh t:

Yt = Yt - Yt-1 = Yt – L(Yt) = (1- L) YtTrong đó: Yt-1= LYt hay có th ký hi u Y(-1) là đ tr (Lag) có tác d ng d ch chuy n d li u tr l i m t th i đo n, d ch chuy n d li u tr l i 2 l n ta có: L(LYt)