BỘ Y TẾ TRƯỜNG ĐẠI HỌC Dược HÀ NỘI ---------------- -------------------------- BÙI THỊ NỤ KHẢO SÁT SỬ DỤNG THUỐC TRONG ĐIỂU TRỊ HEN PHÊ QUẢN TRẺ EM TỪ 1-12 TUỔI DIÊU TRỊ NỘI TRÚ TẠI KHỊMHWk BỆNH VIỆN DA KHOA THÁI NGUYÊN \C’ ỊthỰaíịẹ* tồ; (KHOÁ LUẬN TỐT NGHIỆP DƯỢC s ĩ KHOÁ 2003-2007) Người hướng dẫn \Jù o ĩitu Ị Q'Uị JC iiu '3 ô u ự ền TS. ty ^ h tn l^ Ji'títtíf O C iĩn Nơi thực BỆNH VIỆN ĐKTW THÁI NGUYÊN PGS.TS. Thời gian thực : 8/2006-5/2007 , Hà Nội tháng năm 2007 ụm ĩ Jlè i c ấ m đtt Tôi xin trân trọng gửi lời cảm ơn chân thành sâu sắc tới: PGS. TS. Hoàng Thị Kim Huyền TS. Pham Trung Kiên Là người thầy tận tình giúp đỡ kiến thức phương pháp luận để thực đề tài này. Tôi xin chân thành cảm ơn tới: Toàn thể bác sĩ, y tá khoa Nhỉ bệnh viện Đa khoa Thái Nguyên. Ban giám đốc, Phòng K ế hoạch tổng hợp bệnh viện Đa khoa Thái Nguyên. Ban giám hiệu, Phòng Đào tạo Trường ĐH Dược Hà Nội Các thầy cô môn Dược lâm sàng tạo điều kiện tốt cho thực đề tài này. Cuối xin gửi lời cảm ơn tới cha mẹ, chồng tôi, bạn bè nhiệt tình giúp đỡ động viên suốt trình học tập thực đề tài này. Hà Nội, tháng năm 2007 SINH VIÊN Ætù 'Jj/ú tATu CÁC CHỮ VIẾT TẮT TRONG KHOÁ LUẬN 1. HPQ: Hen phế quản 2. BA: Bệnh án 3. PQ: Phế quản 4. GPQKTỊ32: Giãn phế quản kích thích Ị32 5. MDI: Hít định liều 6. GPQ: Giãn phế quản 7. TP: Thành phẩm 8. NĐTPHT: Nồng đồ thành phẩm hấp thu 9. TDKD: Tác dụng kéo dài MỤC LỤC Đặt vấn đề TỔNG QUAN Lịch sử hiểu biết bệnh hen phế quản Cơ chê bệnh sinh Đặc điểm phân loại hen phế quản trẻ em Đặc điểm hen phế quản trẻ em Phân loại hen theo nguyên nhân Phân loại tiếp cận bước điều trị hen phế quản trẻ em Phân loại điều trị hen phế quản trẻ em Các nhóm thuốc chủ yếu điều trị hen phế quản trẻ em 12 Nhóm thuốc dich thích hệ Adrenergic 12 Nhóm Xanthin 17 Các thuốc Corticoid 20 Nhóm thuốc kháng Cholinergic 23 Nhóm thuốc ổn định dưỡng bào 24 Các nhóm thuốc khác sử dụng điều trị 25 hen phế quản Thuốc kháng Leucotrien 25 Ketotifen 25 Thuốc long đờm 26 Thuốc chẹn dòng can xi 26 Thuốc kháng Histamin H| 26 Methotrexat 27 Sử dụng kháng sinh 27 ĐỐI TƯỢNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN c ứ u 28 Đối tượng nghiên cứu 28 2.2 Phương pháp nghiên cứu 28 2.3 Xử ĩý kết nghiên cứu 28 KẾT QUẢ NGHIÊN c ứ u VÀ BÀN LUẬN 29 Những nét đặc trưng liên quan đến bệnhhen phế 29 Phần 3.1 quản trẻ em 3.1.1 Phân bố tuổi giới 3.1.2 Tỷ lệ bệnh nhân theo mức độ nặng henphế quản 29 30 nhập viên 3.1.3 Tiền sử dị ứng 30 3.1.4 Tỷ lệ bệnh nhi dùng thuốcđiều tộ trước nhập viện 31 Sử dụng thuốc điều trị hen phế quản 32 3.2.1 Sử dụng thuốc giãn phế quản 32 3.2.2 Sử dụng Corticoid điều trị hen phế quản 36 3.2.3 Sử dụng kháng sinh 40 KẾT LUẬN VÀ ĐỂ XUẤT 44 4.1 Kết luận 44 4.2 Đề xuất 45 Tài liệu tham khảo 46 3.2 Phần HEN PHÊ QUẢN TRỄ EM TỪ ĐẾN 12 TUỔI ĐIỂU TRỊ■NỘI ■ TRÚ TẠI ■ KHOA NHI BỆNH VIỆN ĐA KHOA THÁI NGUYÊN ĐẶT VÂN ĐỂ Hen phế quản (HPQ) bệnh viêm mạn tính đường hô hấp phổ biến giới, gánh nặng toàn xã hội người lớn trẻ em. Trong vòng 20 năm gần tỷ lệ mắc HPQ ngày tăng, đặc biệt trẻ em. Trên giới tỷ lệ mắc bệnh hen phế quản trẻ em từ 7% đến 10% [18]. Tại Việt Nam tỷ lệ HPQ trẻ em ước tính 7% đến 8%. Tại Hà Nội theo điều tra môn dị ứng đại học y Hà Nội khoa miễn dịch lâm sàng bệnh viện Bạch Mai tỷ lệ HPQ trẻ em không 10% [15]. Do đặc điểm khác biệt sinh lý nên việc điều trị hen trẻ em có nhiều điểm khác biệt với người lớn GINA (Global Initiative for Asthma) đưa phác đồ bậc thang điều trị hen phế quản riêng rẽ cho đối tượng trẻ em từ đến tuổi tuổi [20]. Tại bệnh viện Thái Nguyên bác sĩ lưu ý đến điều trị hen cho đối tượng trẻ em. Việc áp dụng nhiều thuốc song song với việc sử dụng thuốc điều trị hen cổ điển giúp thầy thuốc kiểm soát hen tốt điều trị hen nội trú khoa nhi nhờ cứu sống nhiều trẻ em qua hiểm nghèo rút ngắn thời gian nằm viện cho bệnh nhân. Tuy nhiên thuốc sử dụng điều trị hen gồm nhiều nhóm thuốc với nhiều biệt dược khác dẫn đến khó khăn không nhỏ cho bác sĩ việc lựa chọn thuốc có hiệu hợp lý trẻ nhỏ lứa tuổi khác nhau. Để làm giảm hậu tai biến xảy đồng thời nâng cao chất lượng điều trị HPQ trẻ em tiến hành nghiên cứu đề tài nhằm mục tiêu chủ yếu sau: 1- Tìm hiểu yếu tố liên quan đến bệnh hen ph ế quản trẻ em từ đến 12 tuổi. 2- Phân tích đánh giá việc lựa chọn thuốc phối hợp thuốc điều trị hen p h ế quản trẻ em từ đến 12 tuổi khoa nhi bệnh viện đa khoa Thái Nguyên. Phầnl. TỔNG QUAN 1.1. LỊCH SỬ HIỂU BIẾT VỂ BỆNH HEN PHÊ QUẢN Hen phế quản bệnh biết từ lâu đời nay. Cách khoảng 5000 năm, nhà y học cổ đại Trung Quốc, Hy lạp, Ai cập nói đến bệnh hen [1]. Từ năm 2700 trước công nguyên, người ta sử dụng ma hoàng (Ephedra) để chữa khó thở. Sau Hippocrat (năm 400 trước công nguyên) đề xuất giải thích từ "Asthma" (thở vội vã) để mô tả khó thở kịch phát, có biểu khò khè. Hen bệnh mạn tính có chu kỳ,có ảnh hưởng thay đổi thời tiết làm việc sức [2]. Năm 1914 Widal đưa thuyết dị ứng hen phế quản.Mãi đến 1932 có hội nghị lần thứ hen phế quản [1]. Từ sau hội nghị nhiều tác giả nghiên cứu sâu bệnh này: Chakravart tìm Serotonin(1936). Ado lưu ý đến vai trò Acetylcholin (1940). Nhiều tác giả nghiên cứu loại thuốc điều trị HPQ, thuốc kháng Histamin [2]. Từ năm 1962-1972 công trình nghiên cứu sâu chế bệnh sinh Bumet, Miller Roitt nghiên cứu vai trò tuyến ức, tế bào T B HPQ Ishisaka phát IgE (1972). Từ 1985 đến nhiều nghiên cứu chứng minh viêm đóng vai trò quan trọng HPQ dẫn đến tình trạng co thắt phế quản,tăng tính phản ứng phế quản từ có bước cải tiến việc phòng bệnh điều trị HPQ. Năm 1992 chương trình khởi động toàn cầu phòng chống HPQ (Global Initiativefor Asthma) gọi tắt GINA đời nhằm mục đích đề chiến lược quản lý, khống chế kiểm soát hen. Chiến lược toàn cầu kiểm soát hen đời cố gắng hợp tác Viện quốc gia tim-phổi huyết học (National Heat-Lung and Blood Institute) Hoa kỳ tổ chức y tế giới (WHO). Từ đến việc khống chế kiểm soát hen có tiến rõ rệt trở thành chương trình khởi động toàn cầu công tác phòng-chống HPQ tất nước giới [2]. 1. 2. C CHÊ BỆNH SINH [6],[10],[12] - Tăng tính phản ứng phế quản đặc điểm bật bệnh sinh HPQ, di truyền, bẩm sinh, hay dị tật sinh học. Sự biến đổi tính phản ứng phế quản có liên quan đến nhịp ngày đêm sức cản phế quản.ở người phế quản tăng tính phản ứng phế quản chứng minh thử nghiệm Acetylcholinhoặc Methacholin. - Mất cân hệ adrenergic hệ cholinergic: Đây chế biến đổi tính phản ứng phế quản mức tế bào. Hậu cân ưu thụ thể a so với p GMPc so với AMPc nội bào biến đổi hàm lượng men phosphodiesterase nội bào, xâm nhập ion Ca++ vào tế bào, rối loạn chuyển hóa prostacglandin nội bào [9]. - Giảm đáp ứng thụ thể p-adrenergic: Ở người hen phế quản thụ thể ị32 bị suy giảm làm cho men adenylcyclase hoạt hóa gây nên thiếu hụt AMPc trơn phế quản. Tình trạng làm cho ion Ca xâm nhập vào tế bào, đồng thời dưỡng bào bị hạt,giải phóng chất trung gian hóa học gây co thắt trơn phế quản. - Hệ cholinergic trội lên :kích thích hệ cholinergic làm giải phóng chất trung gian hóa học tăng GMPc nội bào gây co thắt phế quản. - Cơ chế miễn dịch: Trong hen dị ứng kết hợp kháng nguyên kháng thể bề mặt dưỡng bào làm cho dưỡng bào mẫn cảm,nở vỡ hạt.Về mặt sinh lý bệnh phản ứng kháng nguyên kháng thể bề mặt tế bào bón đường hô hấp làm phát sinh giải phóng chất trung gian hóa học tăng mẫn cảm nhanh.Đó chất histamin, bradykinin, leucotrien, c , D, E, yếu tố hoạt hóa tiểu cầu, prostaglandin (PGE2), (PGF2), (PGD2) thromboxan A2 gây phản ứng viêm dội làm co thắt phế quản xung huyết phù.Leucotrien làm tổn thương vận chuyển nhung mao niêm mạc đường hô hấp.LeucotrienB4 kéo bạch cầu ưa acid, bạch cầu trung tính tiểu cầu đến vùng phản ứng viêm. Các bạch cầu ưa acid hoạt hóa sản xuất leucotrienC yếu tố hoạt hóa tiểu cầu nên có tác dụng trực tiếp gây hẹp phù nề đường hô hấp . - Các chế khác: Rối loạn hócmôn, biến đổi hệ thần kinh thiếu prostaglandin Elvà E2(tác dụng giãn phế quản), PGF2 a (gây co thắt phế quản) [9][10]. 1.3. ĐẶC ĐIỂM VÀ PHÂN LOẠI HEN PHÊ QUẢN TRẺ EM 1.3.1. Đặc điểm hen phế quản trẻ em: Về hen phế quản người lớn trẻ em khác biệt nhiều, nhiên đặc điểm phát triển thể lứa tuổi nên HPQ trẻ em có nhiều nét riêng: - Đặc điểm giải phẫu: Niêm mạc đường thở nhiều mạch máu bạch huyết nên có hen phế quản, niêm mạc sưng phù sung huyết nặng người lớn, trơn trẻ em yếu nên hen kéo dài [12], -Đặc điểm vê triệu chứng: So với người lớn, phế quản trẻ em tăng tiết dịch, giãn mạch phù nề nhiều nên trẻ em hay có khó thở dạng hen. Nhiều bệnh nhi HPQ có triệu chứng ho nhẹ, khó thở nhẹ, tức ngực gần đêm sáng sớm. Teste dị ứng dương tính đến 30% số trẻ em mắc bệnh. Hay gặp trẻ em bị chàm, mề đay, viêm mũi đa tiết [1], [2], [8]. 1.3.2. Phân loại hen phế quản theo nguyên nhân - Hen phế quản dị ứng Do tiếp xúc với dị nguyên sau đây: - Dị nguyên đường hô hấp: Gồm có bụi nhà, bọ nhà, bụi chăn đệm, lông loài gia súc (chó, mèo) dị nguyên gây bệnh phấn hoa, cỏ (hướng dương, ngô), hen loại thường xảy theo mùa năm. - Dị nguyên đường ăn uống: Có thể thức ăn tôm, cua, sò, hến, thịt gà . cà chua, rau, quả, trứng, socola . thành phẩm. Hơn dạng thuốc tác dụng kéo dài danh mục thuốc khoa Dược bệnh viện, thị trường có sản phẩm Theophyllin viên tác dụng kéo dài với biệt dược Theostat. Phương án tốt theo Bộ Y tê cần khuyến khích nhà sản xuất dược phẩm nước nghiên cứu sản xuất chế phẩm Theophyllin viên tác dụng kéo dài để dạng bào chế có mặt danh mục thuốc thiết yếu tuyến. 3.2.1.2. Liệu pháp điều trị thuốc giãn phế quản. Trong phạm vi phần khảo sát khảo sát liệu pháp điều tn giãn phế quản sử dụng từ đầu bênh nhân nhập viện. Chúng dùng cụm từ “liệu pháp điều trị” kiểu kê đơn thuốc giãn phế quản. Kiểu kê đơn dùng thuốc giãn phế quản với đường dùng gọi liệu pháp đơn trị. Nếu kiểu kê đơn sử dụng đường dùng khác thuốc, phối hợp thuốc giãn phế quản khác nhóm phối hợp nhóm thuốc giãn phế quản khác gọi liệu pháp đa trị. Kết khảo sát liệu pháp điều trị thuốc giãn phế quản trình bày bảng 3.7. Bảng 3.7. Các liệu pháp điều trị thuốc giãn phế quản Liệu pháp điều trị Đơn tri Đa trị Một nhóm (*) Hai nhóm Tổng sô Số lượng 102 37 140 Tỷ lệ % 72,9% 0,7% 26,4% 100% Nhân xét: Theo bảng 3.7 nhận thấy: a. Các liêu pháp đơn tri: Liệu pháp đơn trị sử dụng chiếm tới 72,9%. Có hai liệp pháp đơn trị dùng thuốc GPQKT P2 tác dụng ngắn gồm có Salbutamol. Chế phẩm Salbutamol định với đường dùng uống, khí dung (với biệt dược Vetolin 2,5ml) đường uống chiếm tỷ lệ cao (94 trường hợp 34 I tương đương với 67,1%). Đường khí dung sử dụng đặc biệt đường hít định liều chưa sử dụng. Nhóm thuốc Cholinergic sử dụng lần với chế phẩm Ipratropium đường khí dung. Dạng viên nén Theophyllin 0,1 Og không sử dụng điều trị hen phế quản, dạng viên tác dụng kéo dài có (biệt dược Theostat với hàm lượng lOOmg có sẵn địa bàn Thái nguyên) phác đồ điều trị HPQ Khoa Nhi Bệnh viện ĐKTN. Đây vấn đề cần quan tâm nhằm phát huy hiệu điều trị Theophyllin nói riêng nhóm Xanthin nói chung, b. Liêu pháp đa tri: Có hai liệu pháp đa trị liệu với tổng số 38 trường hợp sử dụng sau: - Adrenalin (TDD) + Salbutamol (KD) - Salbutamol (KD) + Salbutamol (U) Trong liệu pháp đa trị sử dụng thuốc với nhiều đường dùng có đến 37 trường hợp đường uống với đường khí dung chế phẩm Salbutamol (26,4%). Còn trường hợp phối hợp Adrenalin tiêm da với Sanbuamol khí dung. 3.2.1.3. Tỷ lệ đường dùng thuốc giãn phế quản. Tỷlệ đường dùng thuốc giãn phế quản tính theo số lần gặp đường dùng tổng số lần gặp đường dùng. Trong nghiên cứu lấy bệnh án đường dùng ngày điều trị đầu tiên, ngày sau sử dụng đường dùng không tính. Nếu chuyển sang đường dùng khác tính lần ngày điều trị tiếp theo. Kết khảo sát tỷ lệ đường dùng thuốc giãn phế quản trình bày bảng 3.8. 35 Bảng 3.8 . Tỷ lệ đường dùng thuốc giãn phế quản. STT Đường dùng thuốc Số lượng Tỷ lệ % Uống 123 69,1 Khí dung 53 29,78 Hít định liều Tiêm da 1,12 178 100 Tổng cộng Nhân xét: Theo bảng 3.8 tỷ lệ thuốc giãn phế quản dùng đường uống cao chiếm (69,1%) đường khí dung vói nhóm thuốc GPQKTß2 Cholinergic chiếm (29,78%), đường tiêm vói chế phẩm Adrenalin (tiêm da) chiếm thấp nhất. Đáng lưu ý đường hít định liều không sử dụng. 3.2.2. Sử dụng corticoỉd điều trị HPQ 3.2.2.1. Các liệu pháp điều trị corticoid. Trong 140 bệnh án nhận được, có 124 trường hợp dùng Corticoid. Trong 124 trường hợp này, khảo sát liệu pháp điều trị corticoid sử dụng từ đầu bệnh nhi nhập viện. Chúng dùng cụm từ “Liệu pháp điều trị” kiểu kê đơn thuốc Corticoid với đường dùng gọi liệu pháp đơn trị. Nếu kiểu kê đơn sử dụng đường dùng khác thuốc, hai thuốc khác trở lên gọi liệu pháp đa trị. Kết khảo sát liệu pháp điều trị Corticoid trình bày bảng 3.9. Bảng 3.9. Các liệu pháp điều trị Corticoid Số lượng 89 Đa trị Một thuốc nhiều đường dùng • Tỷ lệ % 71,8% 2.4 Liệu pháp điều trị Nhân xét: Đon trị Kết bảng 3.9 cho thấy: 36 Hai thuốc trở lên 32 Tổng số 25.8 100 124 - Liệu pháp đơn trị dùng đơn độc Corticoid với đường dùng chiếm tỷ lệ cao (71,8%) số liệu pháp này: + Corticoid đường uống dùng Prednisolon (viên nén Prednisolon 5mg xí nghiệp dược phẩm Hà Nội) chiếm (60%) Methyl Prednisolon (biệt viên nén Medrol 4mg hãng dược phẩm Pfizer sản xuất) định trường hợp (0,8%). + Corticoid đường khí dung có hai trường hợp chiếm (1,6%): thuốc dùng Hydrocortison (biệt dược: Hydrocortison dạng hỗn dịch lọ tiêm 125mg/5ml hãng dược phẩm Richter Hungari sản xuất) Mazipredon (biệt dược Depersolon). Tuy nhiên sử dụng đường khí dung hai chế phẩm chế phẩm chuyên biệt cho đường khí dung (đường dùng thực chất tiêm bắp). + Đường tiêm tĩnh mạch sử dụng chiếm 9,4% với chế phẩm Methyl prednisolon (biệt dược Solumedrol lọ tiêm 40mg/ml hãng dược phẩm Pfirzer sản xuất). - Liệu pháp đa trị gồm thuốc với nhiều đường dùng chiếm 2,4%, phối hợp đường tiêm tĩnh mạch khí dung chế phẩm Mazipredon (biệt dược Depersolon). - Liệu pháp đa trị gồm thuốc trở lên chiếm tỷ lệ 25,8%; tất trường hợp có mặt khí dung Mazipredon Hydrocortison. 3.2.2. 2. Tỷ lệ đường dùng Corticoid. Tỷ lệ đường dùng Corticoid tính theo số lần gặp đường dùng tổng số lần gặp đường dùng. Trong nghiên cứu lấy bệnh án đường dùng ngày điều trị đầu tiên, ngày sau sử dụng đường dùng không tính. Nếu chuyển sang đường dùng khác tính lần ngày điều trị tiếp theo. Kết khảo sát tỷ lệ đường dùng Corticoid trình bày bảng 3.10. 37 Bảng 3.10. Tỷ lệ đường dùng Corticoỉd SỐTT Đường dùng thuốc Số lượng Tỷ lệ % Uống 96 63,58% Khí dung 45 29,8% Hít định liêù 0% Tiêm (tĩnh mạch, bắp) 10 16,62% 151 100 Tổng số Tiếm TM, B 16,62% Hình 3.3.ỊPhân bô tỷ lệ đường dùng Corticoid HPQ trẻ em Nhân xér>~---- ^ Kết bảng 3.10 cho thấy tỷ lệ dùng Corticoid đường uống cao (chiếm 63,58%). Đường khí dung vói hai chế phẩm Mazipredon Hydrocortison chiếm 29,8% (thực chất hai chế phẩm đường dùng tiêm bắp tĩnh mạch). Đường tiêm (bắp tĩnh mạch) với hai chế phẩm Mazipredon Methylprednisolon chiếm 6,62% đường hít định liều đường phổ biến Corticoid định với hai chế phẩm Budesonide Beclometheson lại không định dùng. 38 3.2.2.3. Liều dùng Prednisolon đường uống. Trong nghiên cứu này, corticoid dùng nhiều prednisolon mg uống. Theo kết nghiên cứu chúng tôi, tổng số 124 trường hợp bệnh nhi sử dụng Corticoid có 88 liệu pháp định Prednisolon mg đường uống. Kết điều tri Prednisolon đường uống trình bày bảng 3.11. Bảng 3.11. Liều điều trị Prednisolon đường uống. Liều dùng Số lượng Tỷ lệ(%) Đúng liều (l-2mg/kg/24h) 34 38,6 Thấp quy định 51 58 Cao quy định 3,4 88 100 Tổng số Nhân xét: Có 38,6% bệnh nhi định với liều thông thường (1 2mg/kg/24h). Số bệnh nhi sử dụng Prednisolon đường uống vói liều thấp quy định chiếm tỷ lệ cao (58%). Đáng lưu ý có bệnh nhi dùng liều cao liều thông thường, nhiên chiếm tỷ lệ thấp (3,4%). 3.22.4. Khảo sát thời gian điều trị Prednisolon đường uống. Kết thời gian điều trị Prednisolon 5mg đường uống trình bày bảng 3.12. Bảng 3.12. Thời gian điều trị Prednisolon đường uống Thời gian điểutị Số lượng Tỷ lệ(%) 1-7 ngày 65 73,86 - ngày 20 22,72 >14 ngày 3,5 88 100 Tổng sô 39 Nhân xét: Có 22,72% bệnh nhi dùng Prednisolon đường uống kéo dài từ - 14 ngày suốt đợt điều trị. Đáng lưu ý có bệnh nhân sử dụng kéo dài 14 ngày, nhiên chiếm tỷ lệ thấp 3,5%. 3.2.3. Sử dụng kháng sinh. 3.2.3.1. Tính hợp lý sử dụng kháng sinh Trong số bệnh án sử dụng kháng sinh chia thành nhóm bệnh nhi: - Nhóm 1: Gồm bệnh nhi có dấu hiệu nhiễm khuẩn là: + Sốt 37,5°c số lượng bạch cầu > lO.OOOmm3máu. + Chụp x.quang tim phổi có kết tổn thương phổi, viêm phổi + Bệnh nhiễm khuẩn khác mắc kèm điều trị. - Nhóm 2: Gồm bệnh nhi dấu hiệu nhiễm khuẩn tiêu nghi ngờ nhiễm khuẩn trình bày nhóm 1. Kết khảo sát số lượng bệnh nhân không sử dụng kháng sinh, số lượng bệnh nhân nhóm sử dụng kháng sinh trình bày bảng 3.13. Bảng 3.13. Tỷ lệ sử dụng kháng sinh điều trị HPQ. Sử dụng kháng sinh Có sử dụng (SD) Không SD Tổng số Nhóm Nhóm Số lượng 71 62 140 Tỷ lệ (%) 50,71% 44,29% 5% 100% Nhân xét: Kết bảng 3.13 cho thấy số lượng bệnh nhi không sử dụng kháng sinh chiếm tỷ lệ thấp (5%). Nhóm nhóm có dấu hiệu nhiễm khuẩn tỷ lệ sử dụng KS 50,71%. Tuy nhiên có đến 44,29% bệnh nhi dấu hiệu nhiễm khuẩn mà dùng kháng sinh. 40 3.23.2. Các kháng sinh sử dụng Bảng 3.14. Các kháng sinh sử dụng điều trị HPQ trẻ em s TT Nhóm kháng sinh Penicilin G Benzyl Dạng đóng gói Lọ Penicilin bột Tên Quốc tế Tên biệt dược Hàm lượng Đường dùng TTM 1.000.000 TB 250mg u tiêm Penịxilin A Amoxiclin Ospamox Viên nhộng 500mg Cephalosporin Cephalexin hệ I Cephalosporin hệ Cefotaxim Claforal Viên 250mg nhộng 500mg Lọ lg bột Ư TB TTM tiêm Aminosid Phenicol Gentamicin Cloramphenicol ống 40mg, tiêm 80mg Dạng lg bột TB TB TTM tiêm Nhân xét: Theo kết bảng 3.14 điều trị HPQ cho trẻ em thuốc giãn phế quản, Corticoid ịkháng sinh sử dụng phố biển đa dạng nhóm thuốc gồm có: - Ị3 lactam (gồm penicilin, Cephalosporin), Aminozid, Phenicol. - Nhóm piactam sử dụng nhiều chiêm 4/6 kháng sinh sử dụng, Cephalosporin sử dụng với hai hệ I III. Thế hệ I (Cephalecin đường uống) hệ III (Cephotaxim đường tiêm). Nhóm Penicilin gồm có: Amoxicilin (đường uống) Pen. G (tiêm). Đáng lưu ý Penicilin G 41 (Benzyl Penicilin đường tiêm) định điều trị bệnh dị ứng HPQ. - Nhóm Aminozid: Kháng sinh định Gentamicin (tiêm bắp). - Nhóm Phenicol: Kháng sinh sử dụng Cloramphenicol (TTM). 3.2.3.3. Tỷ lệ sử dụng nhóm kháng sinh Tỷ lệ sử dụng nhóm kháng sinh tính theo số lần gặp nhóm kháng sinh tổng số lần gặp nhóm kháng sinh. Trong nghiên cứu lấy bệnh án lần kê đơn ngày điều tri đầu tiên, ngày sau lập lại không tính tiếp. Nếu đổi sang dùng nhóm kháng sinh khác nhóm kháng sinh tính lần cho ngày điều trị tiếp theo. Kết khảo sát tỷ lệ sử dụng nhóm kháng sinh trình bày bảng 3.15. Bảng 3.15. Tỷ lệ sử dụng nhóm kháng sinh. STT Nhóm kháng sinh Số lượng Tỷ lệ % Nhóm Beta lactam 97 58,43% Nhóm Aminosid 64 38,55% Nhóm Phenicol 3,02% 166 100% Tổng sô 42 Nhân xét: Theo bảng 3.15 hình . ta thấy: Nhóm p lactam chiếm tỷ lệ cao (gồm 4/6 kháng sinh sử dụng) chiếm 58,43%. Nhóm Aminozid (chế phẩm Gentamicin) chiếm 38,55%, nhóm Phenicol chiếm với chế phẩm ơoramphenicol chiếm 3,02%. 43 Phần IV KẾT LUẬN VÀ ĐỂ XUẤT 4.1. Kết luận. Qua nghiên cứu hồi cứu 140 bệnh án thời gian từ tháng 8/2006 đến tháng 12/2006 khoa Nhi bệnh viện đa khoa Thái Nguyên rút kết luận. 4.1.1. Các yếu tô' đặc trưng liên quan đến bệnh HPQ trẻ em. - Trẻ nam mắc bệnh nhiều trẻ nữ (69,2% so với 30,8%). - Nghiên cứu gặp bệnh nhân HPQ thể nhẹ vừa. - Có liên quan bệnh hen phế quản với tiền sử dị ứng thân gia đình trẻ. 4.1.2. Sử dụng thuốc điều trị HPQ. 4.12.1. Sử dụng thuốc giãn ph ế quản. Thuốc giãn phế quản sử dụng chủ yếu nhóm kích thích P2 Adrenergic tác dụng ngắn, Salbutamol với dạng dùng đường uống khí dung định phổ biến. Nhóm thuốc kích thích hệ Adrenergic không chọn lọc Adrenalin định, nhóm kháng Cholinergic sử dụng hạn chế nhóm Santhin không sử dụng. Đường dùng phổ biến đường uống sau đường khí dung, bệnh nhân sử dụng đường hít định liều. 4.1. 2.2. Sử dụng Corticoid. - Đường dùng phổ biến đường uống sau liệu pháp khí dung, cuối đường tiêm truyền, đường hít định liều không sử dụng. Sử dụng Corticoid liệu pháp khí dung từ chế phẩm chuyên biệt cho đường dùng này. 44 4.1.2.3. Sử dụng kháng sinh. - Tỷ lệ bệnh nhân sử dụng kháng sinh cao (44,29%) dấu hiệu nhiễm khuẩn. - Kháng sinh sử dụng nhiểu nhóm p lactam (58,43%). 4.2. Đề xuất. - Tăng cường sử dụng các thuốc giãn phế quản dạng phối hợp Corticoid GPQKTỊ32 dạng hít định liều thuốc giãn phế quản tác dụng kéo dài để giảm tác dụng có hại giảm số lần dùng thuốc cho bệnh nhi. Ngoài bệnh viện nên bổ sung thuốc dự phòng HPQ vào danh mục thuốc điều trị bệnh viện để giảm hen biết trước. - Nên tổ chức tập huấn thường xuyên phác đồ điều trị hen nhằm nâng cao hiệu sử dụng thuốc, dạng bào chế đặc biệt. 45 TÀI LIỆU THAM KHẢO TIẾNG VIỆT 1. Nguyễn Năng An (1991), Đại cương bệnh dị ứng, Bách khoa thư bệnh học tập I, NXB Y học 1991, tr. 131-139. 2. Nguyễn Năng An (2001), Chương trình khởi động toàn cầu hen phế quản số hiểu biết bệnh này, Thông tin Y học lâm sàng, Bệnh viện Bạch Mai - Số 4, tr. 27-34. 3. Bộ Y tế (2001), Hướng dẫn sử dụng kháng sinh, NXB Y học, tr. 92 95. 4. Bộ Y tế (2002), Dược thư Quốc gia, NXB Y học 2002, tr. 45-50; 862866; 904-907; 179-182. 5. Bộ Y tế (2005), Hen phế quản, Hướng dẫn điều trị tập I, NXB Y học, tr. 179-182. 6. Đào Văn Chinh (1991), Hen phế quản, Bách khoa thư bệnh học, NXB Y học, tr. 169 - 173. 7. Nguyễn Tiến Dũng (2005), Dịch tễ sử dụng thuốc điều trị hen phế quản trẻ em, Y học Việt Nam, số 1, Tr. 26. 8. Nguyễn Tiến Dũng (2005), Một số đặc điểm lâm sàng cận lâm sàng hen phế quản trẻ em, Tạp chí y học Việt Nam, số tr. 8. 9. Nguyễn Văn Đoàn (2006), Cuộc chiến chống bệnh hen, Tạp chí thông tin Y dược, Viện Thông tin thư viện Y học Trung ương, tr. 12-17. 10. Ngô Thị Hạnh (2000), Khảo sát việc sử dụng thuốc điều trị hen phế quản khoa hô hấp bệnh viện E Hà Nội, Khoá luận tốt nghiệp Dược sỹ, Trường Đại học Dược Hà Nội, Hà Nội. 11. Lê Thị Hồng Hanh (2001), Một số nhận xét tình hình hen phế quản trẻ em Khoa hô hấp viện Nhi Trung ương, Y học thực hành số 5/2002. 12. Lê Thị Hồng Hanh, Đào Minh Tuấn (2005), Nghiên cứu số đặc điểm lâm sàng hen phế quản trẻ thừa cân, Tạp chí nghiên cứu Y học phụ trương 38 (5)tr. 72. 46 13. Vũ Hồng Minh (2001), Nghiên cứu tình hình sử dụng thuốc đánh giá tác dụng Sabutamol khí dung điều trị hen phế quản trẻ em, Luận văn Thạc sĩ Dược học, Trường Đại học Dược Hà Nội. 14. Trần Qụy (2007), Dịch tễ học bệnh hen phế quản trẻ em, NXB Y học. 15. Bùi Xuân Tám (1991), Bài giảng bệnh học nội khoa sau đại học, tập I, NXB Học viên Quân Y, tr. 206-210. 16. Hoàng Thị Thuý (2001), Góp phần nghiên cứu tác dụng Glucorticoid bệnh nhân hen phế quản điều trị khoa dị ứng - Miễn dịch lâm sàng Bệnh viện Bạch Mai 1997-2001, Luận văn tốt nghiệp Bác sĩ Y khoa 2002, Trường Đại học Y Hà Nội. 17. Đặng Thị Thuý (2006), Khảo sát tình hình sử dụng thuốc điều trị hen phế quản Khoa Nội Bệnh viện đa khoa tỉnh Điện Biên, Luận văn Dược sỹ chuyên khoa cấp 1, Trường Đại học Dược Hà Nội. 18. Lê Văn Tri (1991), Hen ph ế quản, Nhà xuất Y học 5/1991. 19. Phạm Anh Tuấn (2003), Một số đặc điểm dịch tễ hen phế quản trẻ em tuổi học đường nội ngoại thành Hà Nội, Tạp chí Y học Dự phòng, Tập XV, số (72), trang 57. TIẾNG ANH 20. Anthony J. Frewand Stephen, T.Holgte (1993), “Implications for Treatment Drugs”, Clinical, Pharmacology of Asthma, pp. 848-859. 21. Guidelines for the Diagnosis and Manegenment of Asthma (1997), NIH - Publication, 7197. 22. Tinothy H., Self H., Wliam Kelly (2001), “Asthma, Applied Therapeutics”, The Clinical Use of Drugs, 6th Edition. 47 TRƯỜNG ĐH DƯỢC HÀ NỘI BVDKTWTN P h iếu sô PHỤ LỤC PHIẾU ĐIỂU TRA BỆNH N H Â N HEN PHẾ Q U Ả N I. HÀNH CHÍNH: Mã bệnh án Họ tên: Dân tộc: Địa chỉ: Xã: Họ tên mẹ Họ tên bố: Tuổi Kinh Huyện Tuổi Tuổi Vào viện lúc / ngày Giới: Q Văn hoá: Văn hoá: /200 II. QUÁ TRÌNH DIỄN BIÊN BỆNH: 1. Lý vào viện: Khó thở Q Nam n Thiểu số Nữ I I O Nghề nghiệp: Nghề nghiệp: vào viện lần thứ: \Z} Đau ngực: 2. Tiền sử: - Cơn khó thở đầu tiên: Dưới tuổi Q 1-3 tuổi o - Tần xuất cơn: > tháng tu Hàng tháng I I Hàng tuần EH Hàng ngày □ - TS bệnh tật: Dị ứng Q NKHH mạn Q Khác - TS gia đình: Ông bà nội, ngoại ũ Bố mẹ cu - Dự phòng: Có Q Không Q - Sử dụng thuốc nam: Có o 3. Diễn biến bệnh: - Triệu chứng đầu tiên: Chảy mũi Ho khan n Sốt Khó thở CH - Thời gian từ bị bệnh đến vào viện; Từ -3 ngày Trước 24 cu - Xử trí trước vào viện: Ventolín Salbutamol Q - Tinh trạng lúc vào viện: Cân nặng: Nhiệt độ: °c Thở cò cử Rút lõm n RL nhịp thở Tím □ Ran ẩm Ran rít, ngáy 1 Không Trên tuổi Q Anh em: O di Tức ngực Khác □ □ □ Sau ngày □ □ Cocticoid □ □ □ Kg □ □ □ n KSỉ Nhịp thở: Tức ngực RL tinh thần Tiêu chảy □ 1/phút TS tim: □ EH □ Khác - Xét nghiệm: CTM: HC HA X quang phổi: XN khác: Bênh kèm theo: /mm3 VPQ Hb □ g /d l VPQP BC □ Phổi sáng /mm3 □ 1/ph PHỤ LỤC C Á C THUỐC SỬ DỤNG TRONG ĐlỀU TRỊ 1. Nhóm thuốc kích thích P2 Tên thuốc Hoạt chất Biệt dược dạng Đường dùnd bào chế Liều dùng Thời gian dùng Sự phối hợp Liều dùng Thời gian dùng Sự phối hợp Liều dùng Thời gian dùng Sự phối hợp Hoạt chất Biệt dược dạng Đường dùng bào chê' Liểu dùng Thời gian dùng Sự phối hợp Hoạt chất Biệt dược dạng Đường dùng bào chế Liều dùng Thời gian dùng Sự phối hợp 2. Nhóm thuốc xan thin (theophyllin dẫn chất) Tên thuốc Hoạt chất Biệt dược dạng Đường dùng bào chế 3. Nhóm thuốc ức chế cholinergic Tên thuốc Hoạt chất Biệt dược dạng Đường dùng bào chế 4. Nhóm thuốc Corticoid Tên thuốc 5. Kháng sinh Tên thuốc 5. Các thuốc điều trị khác (thuốc ho long đờm, chống viêm, kháng HTM, ketotiýen) Tên thuốc Hoạt chất Biệt dược dạng Đường dùnd bào chế - Kết quả: + Khỏi + Chuyển viện + Tử vong - Số ngày điều trị Liều dùng Thời gian dùng □ □ □ Ngày Người điều tra Sự phối hợp [...]... tính theo từng độ tuổi của trẻ em trong mẫu nghiên cứu được trình bày trong bảng 3 .1 Bảng 3 .1, Phân bô tuổi Tuôỉ và giói tính ở HPQ ở trẻ em 4-7 tuổi 1- 3 tuổi Tổng 8 -12 tuổi Giới tính n Tỷ lệ % n Tỷ lệ % n Tỷ lệ % n % Trẻ nam 80 70,8 10 55,6 7 77,7 97 69,2 Trẻ nữ 33 29,2 8 44,4 2 22,3 43 30,8 Tổng số 11 3 10 0 18 10 0 9 10 0 14 0 10 0 Lớp tuổi/ tổng 11 3 /14 0 80,7% 18 /14 0 12 ,9% 9 /14 0 6,4% 14 0 10 0 14 0 BN Nhân... nhân ,ở đây chúng tôi đưa ra từng bước điều trị theo đề nghị của chiến lược dự phòng và quản lý HPQ toàn cầu tháng 5 /19 96 như sau: 10 Phác đố điều trị hen phế quản tại bệnh viện 11 1. 4 Các nhóm thuốc chủ yếu điều trị hen phế quản 1. 4 .1 Nhóm thuốc kích thích hệ adrenergic 1. 4 .1. 1 Kích thích hệ adrenergic không chọn lọc Adrenalin được sử dụng trong điều trị hen phế quản, những năm đầu thế kỷ XX [1] [3] Thuốc. .. 6 01 n/phút < 5 01 n/phút < 4 01 n/phút < 3 01 n/phút 9 Vận động ngực bụng - nghịch thường Không nghe thấy chậm ** Các giới hạn nhịp tim bình thường ở trẻ: < 16 01 n/phút < 12 01 n/phút < lioiần/phút Nhũ nhi 1- 12 tháng Mầm nonl- 2 tuổi Tuổi đi học 2- 8 tuổi I.3.4.2 Điều trị cơn hen ph ế quản tại bệnh viện Có nhi u phác đồ điều trị cắt cơn HPQ tại bệnh viện theo từng giai đoạn phụ thuộc vào đáp ứng của bệnh. .. thuốc đã sử dụng ■ Đường dùng ■ Các phác đồ điều trị HPQ 2.3 Xử lý kết quả nghiên cứu Tính trung bình hoặc tỷ lệ %, sử dụng phần mềm Excell 28 Phần 3 KẾT QUẢ NGHIÊN c ứ u VÀ BÀN LUẬN 3 .1 Những nét đặc trưng liên quan đến bệnh hen phế quản ở trẻ em Qua nghiên cứu 14 0 bệnh án bệnh nhân hen phế quản tại khoa Nhi Bệnh viện Đa khoa Trung ương Thái Nguyên, chúng tôi thu được kết quả sau: 3 .1. 1 Phân bô tuổi và... cầu, phế cầu, Klebsiella, Neisseria vì đây là những chủng vi khuẩn thường đi kèm hoặc là biến chứng của cơn HPQ [4] 27 Phần 2 ĐỐI TƯỢNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN c ứ u 2 .1 Đôi tượng nghiên cứu Là bệnh án của bệnh nhân được chẩn đoán là hen phế quản (HPQ) được điều trị nội trú tại khoa Nhi bệnh viện đa khoa Thái Nguyên trong thời gian từ tháng 8 năm 2006 đến tháng 12 năm 2006 2 .1. 1 Tiêu chuẩn lựa chọn ■ Bệnh. .. sơ bệnh án bằng cách lập phiếu khảo sát Tất cả các bệnh án của bệnh nhân nhi được chẩn đoán là hen phế quản đạt tiêu chuẩn như ở phần 2 .1 nằm viện từ tháng 8 năm 2006 đến tháng 12 /2006 đều được sử dụng trong đề tài nghiên cứu của chúng tôi Lấy tất cả bệnh án đủ tiêu chuẩn nêu tiên, tổng cộng thu được 14 0 bệnh án (BA) 2.2.2 Nội dung nghiên cứu ■ Các yếu tố liên quan đến bệnh HPQ ■ Các nhóm thuốc đã sử. .. 3 .1 ta thấy: - Sự chênh lệch giữa trẻ nam và nữ mắc bệnh HPQ cao nhất ở độ tuổi từ 1- 3 (70,8% so với 29,2%), sự chênh lệch này giảm xuống ở độ tuổi 4 -7 tuổi (55,6% so với 44,4%) và lại chênh cao ở độ tuổi 8 - 1 2 (77,7% so với 22,3%) Tỷ lệ chung cả mẫu cho thấy trẻ nam mắc bệnh nhi u hơn nữ - Tỉ lệ mắc bệnh giảm dần theo lứa tuổi, tỉ lệ mắc bệnh cao nhất ở nhóm trẻ 1- 3 tuổi (80,7%), nhóm trẻ 8 -12 tuổi. .. chứng -Cơn hen về nhưng 80% 60 - 80% Bình thường >60mmHg 9 P a02 và/hoăc PaCO, . chọn thuốc và phối hợp thuốc trong điều trị hen phế quản ở trẻ em từ 1 đến 12 tuổi tại khoa nhi bệnh viện đa khoa Thái Nguyên. 2 Phầnl. TỔNG QUAN 1. 1. LỊCH SỬ HIỂU BIẾT VỂ BỆNH HEN PHÊ QUẢN Hen. các thuốc điều tộ trước khi nhập viện 31 3.2 Sử dụng thuốc trong điều trị hen phế quản 32 3.2 .1 Sử dụng thuốc giãn phế quản 32 3.2.2 Sử dụng Corticoid trong điều trị hen phế quản 36 3.2.3 Sử dụng. XUẤT 44 4 .1 Kết luận 44 4.2 Đề xuất 45 Tài liệu tham khảo 46 HEN PHÊ QUẢN ở TRỄ EM TỪ 1 ĐẾN 12 TUỔI ĐIỂU TRỊ NỘI TRÚ TẠI KHOA NHI ■ ■ ■ BỆNH VIỆN ĐA KHOA THÁI NGUYÊN 1 ĐẶT VÂN ĐỂ Hen phế quản (HPQ)