Trường ĐHSP Hà Nội Khóa luận tốt nghiệp TRƢỜNG ĐẠI HỌC SƢ PHẠM HÀ NỘI KHOA LỊCH SỬ ------------------------ NGUYỄN THỊ HỒNG DUYÊN TỤC THỜ CÚNG TỔ TIÊN CỦA NGƢỜI CÔNG GIÁO Ở VIỆT NAM KHÓA LUẬN TỐT NGHIỆP ĐẠI HỌC Chuyên ngành: Lịch sử Văn hóa Ngƣời hƣớng dẫn khoa học ThS. Nguyễn Thị Bích HÀ NỘI - 2015 Nguyễn Thị Hồng Duyên K37 – Lịch sử Trường ĐHSP Hà Nội Khóa luận tốt nghiệp LỜI CẢM ƠN Là sinh viên lớp K37B khoa Lịch sử Trường Đại học Sư phạm Hà Nội 2, với tình cảm lòng biết ơn sâu sắc, trân trọng cảm ơn BGH Trường Đại học Sư phạm Hà Nội 2, BCN khoa Lịch sử thầy cô giáo nhiệt tình giúp đỡ trình học tập trường, giúp có thêm nhiều kiến thức chuyên nghành để hoàn thành nghiên cứu. Đặc biệt, xin chân thành cảm ơn Th.S Nguyễn Thị Bích tận tình hướng dẫn tôi, bổ sung, chỉnh sửa, đóng góp ý kiến quý báu trình hoàn thành khóa luận này. Đồng thời xin chân thành cảm ơn tới ban, ngành, đoàn thể xã Sơn Thủy, BHG toàn thể giáo dân giáo họ Thủy Trạm tạo điều kiện cho tiếp xúc, thâm nhập thực tế suốt thời gian tiến hành nghiên cứu, cung cấp tài liệu, số liệu xác, cụ thể giúp cho nghiên cứu mang tính thuyết phục hơn. Trong trình nghiên cứu để hoàn thành khóa luận có nhiều nỗ lực, cố gắng, tránh khỏi thiếu sót, kính mong thầy cô giáo bạn đóng góp, bổ sung ý kiến để nghiên cứu hoàn thiện hơn. Hà Nội, ngày tháng năm 2015 Sinh viên Nguyễn Thị Hồng Duyên Nguyễn Thị Hồng Duyên K37 – Lịch sử Trường ĐHSP Hà Nội Khóa luận tốt nghiệp LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan công trình nghiên cứu riêng tôi, bảo tận tình giảng viên Th.S Nguyễn Thị Bích – người trực tiếp hướng dẫn hoàn thành khóa luận này. Tôi xin cam đoan kết nghiên cứu khóa luận chưa công bố công trình nghiên cứu nào, kết đúng, sai hoàn toàn chịu trách nhiệm. Hà Nội, ngày tháng năm 2015 Sinh viên Nguyễn Thị Hồng Duyên Nguyễn Thị Hồng Duyên K37 – Lịch sử Trường ĐHSP Hà Nội Khóa luận tốt nghiệp MỤC LỤC MỞ ĐẦU CHƢƠNG 1: TỤC THỜ CÚNG TỔ TIÊN CỦA NGƢỜI CÔNG GIÁO Ở VIỆT NAM 1.1 Khái quát tục thờ cúng tổ tiên ngƣời Việt 1.1.1 Nguồn gốc, chất tục thờ cúng tổ tiên 1.1.2 Biểu tục thờ cúng tổ tiên . 12 1.1.3 Ý nghĩa tục thờ cúng tổ tiên đời sống người Việt 16 1.2 Tục thờ cúng tổ tiên ngƣời Công giáo Việt Nam . 19 1.2.1 Quá trình du nhập đạo Công giáo vào Việt Nam . 19 1.2.2 Tục thờ cúng tổ tiên người Công giáo Việt Nam . 23 Tiểu kết chương . 33 CHƢƠNG 2: TỤC THỜ CÚNG TỔ TIÊN Ở HỌ ĐẠO THỦY TRẠM XÃ SƠN THỦY, HUYỆN THANH THỦY, TỈNH PHÚ THỌ . 35 2.1 Khái quát xã Sơn Thủy (huyện Thanh Thủy, tỉnh Phú Thọ) 35 2.1.1 Quá trình hình thành phát triển . 35 2.1.2 Tình hình phát triển kinh tế, văn hóa – xã hội 37 2.2 Khái quát giáo họ Thủy Trạm 41 2.2.1 Lịch sử hình thành phát triển . 41 2.2.2 Tổ chức sinh hoạt tôn giáo giáo họ Thủy Trạm 46 2.3 Biểu tục thờ cúng tổ tiên ngƣời Công giáo giáo họ Thủy Trạm . 50 2.3.1 Trong nghi thức tang ma 51 2.3.2 Trong nghi thức cúng lễ - chăm sóc mộ phần 55 2.3.3 Trong nghi thức tôn giáo khác . 68 2.4 Nhận xét . 71 Nguyễn Thị Hồng Duyên K37 – Lịch sử Trường ĐHSP Hà Nội Khóa luận tốt nghiệp 2.4.1 Sự tương đồng, khác biệt nghi thức thờ cúng tổ tiên người Công giáo lương giáo . 72 2.4.2 Sự tương đồng, khác biệt nghi thức thờ cúng tổ tiên người Công giáo giáo họ Thủy Trạm giáo xứ khác 74 2.4.3 Xu hướng biến đổi hoạt động thờ cúng tổ tiên người Công giáo giáo họ 76 2.4.4 Giá trị đặc trưng tục thờ cúng tổ tiên người Công giáo giáo họ xã hội đương đại . 79 Tiểu kết chương . 83 KẾT LUẬN 85 TÀI LIỆU THAM KHẢO 89 PHỤ LỤC . 92 Nguyễn Thị Hồng Duyên K37 – Lịch sử Trường ĐHSP Hà Nội Khóa luận tốt nghiệp MỞ ĐẦU 1. Lý chọn đề tài Việt Nam quốc gia có tầng văn hóa nông nghiệp lúa nước. Xuất phát từ quan niệm vạn vật hữu linh cư dân cổ mà người Việt Nam tin tưởng sùng bái vào tín ngưỡng địa. Đồng thời Việt Nam quốc gia đa tôn giáo mà niềm tin người vào thần linh, linh hồn có ảnh hưởng chi phối đến đời sống người. Trong tín ngưỡng người Việt tín ngưỡng thờ cúng tổ tiên tín ngưỡng giữ vai trò quan trọng đời sống nhân dân. Tín ngưỡng thờ cúng tổ tiên hay đạo Ông Bà coi đạo hiếu người Việt Nam nói riêng nhiều dân tộc khác nói chung. Tuy nhiên quốc gia ảnh hưởng lại không giống nhau. Tín ngưỡng thờ cúng tổ tiên Việt Nam hình thành phát triển từ lâu đời ăn sâu tâm thức người Việt. Từ tín ngưỡng thờ cúng tổ tiên góp phần hình thành nên giá trị đạo đức truyền thống người Việt lòng hiếu thảo, tương thân tương ái, đoàn kết, yêu quê hương đất nước,… Đó giá trị quý báu cần bảo lưu, kế thừa phát huy thời kỳ nước ta xây dựng đất nước lên chủ nghĩa xã hội, thời kỳ hội nhập quốc tế. Sinh thời chủ tịch Hồ Chí Minh khẳng định cần phải biết đoàn kết tôn giáo, phát huy giá trị tích cực tôn giáo hình thái tín ngưỡng để góp phần vào công đấu tranh chống giặc ngoại xâm, công xây dựng bảo vệ tổ quốc. Việc thờ cúng tổ tiên người Việt mang ý nghĩa tưởng nhớ người có công dân tộc, đất nước, làng xóm,… Vì mà tín ngưỡng thờ cúng tổ tiên người Việt thể cấp độ: cấp độ gia đình, dòng họ tôn kính ông bà tổ tiên; Nguyễn Thị Hồng Duyên K37 – Lịch sử Trường ĐHSP Hà Nội Khóa luận tốt nghiệp cấp độ làng tôn thờ Thành Hoàng; cấp độ đất nước tôn thờ vị vua Hùng có công dựng nước. Mỗi dân tộc, tôn giáo có nét văn hóa đặc sắc góp cho văn hóa Việt Nam sắc màu phong phú đa dạng. Dưới góc độ tôn giáo, cụ thể quan điểm người Công giáo Việt Nam việc thờ cúng tổ tiên có nhiều nét khác biệt so với tôn giáo khác. Trước du nhập vào Việt Nam người theo đạo Công giáo không thờ cúng tổ tiên. Đến Huấn dụ Plane Compertum est áp dụng Trung Quốc, Hội Đồng Giám mục Việt Nam xin theo đến ngày 20/10/1964 Tòa thánh La Mã chấp thuận. Việc thờ cúng hay tôn kính tổ tiên lúc đầu áp dụng với Công giáo miền Nam trước giải phóng (30/4/1975), đến đất nước thống Giáo hội Công giáo Việt Nam trở thành đặc biệt đời Thư chung 1980 Hội đồng Giám mục Việt Nam, vấn đề thờ cúng Tổ tiên người Công giáo Việt phổ biến rộng rãi. Tín ngưỡng thờ cúng Tổ tiên người Việt hay người Công giáo cần đến quan tâm Đảng, Nhà nước quan chức năng. Bởi bối cảnh nay, phong tục thờ cúng tổ tiên có dấu hiệu bị biến tướng yếu tố mê tín dị đoan. Nhiều quan niệm truyền thống gia đình nhiều có thay đổi nên việc giúp cháu hiểu cách sâu sắc ý nghĩa ban thờ gia tiên gia đình điều cần thiết. Việc tầm quan trọng người Việt lương giáo mà có ý nghĩa quan trọng người Công giáo Việt Nam. Sự phát triển tục thờ cúng tổ tiên có ảnh hưởng quan trọng đến phát triển văn hóa nước nhà. Vì vậy, nhận thức tín ngưỡng nói chung, tín ngưỡng thờ cúng Tổ tiên nói riêng, đặc biệt tín ngưỡng thờ cúng Tổ tiên người Công giáo vấn đề mang ý nghĩa lý luận thực tiễn nhằm hướng hoạt động tín ngưỡng, tôn giáo vào Nguyễn Thị Hồng Duyên K37 – Lịch sử Trường ĐHSP Hà Nội Khóa luận tốt nghiệp giá trị truyền thống dân tộc, góp phần xây dựng văn hóa Việt Nam tiên tiến đậm đà sắc dân tộc. Nhận thấy tầm quan trọng vấn đề này, thân tín đồ Công giáo giáo họ Thủy Trạm (xã Sơn Thủy, huyện Thanh Thủy, tỉnh Phú Thọ) . Vì mà chọn đề tài “Tục thờ cúng tổ tiên người Công giáo giáo họ Thủy Trạm xã Sơn Thủy, huyện Thanh Thủy, tỉnh Phú Thọ” làm đề tài khóa luận tốt nghiệp, với mong muốn làm sáng tỏ phần vấn đề liên quan đến tục thờ cúng tổ tiên người Công giáo. Qua thấy quan niệm chết, linh hồn, thiên đàng, địa ngục người Công giáo. 2. Lịch sử nghiên cứu vấn đề Vấn đề thờ cúng tổ tiên nhiều nhà nghiên cứu quan tâm tìm hiểu như: Trong Phong tục Việt Nam (thờ cúng tổ tiên) Toan Ánh, NXB Khoa học xã hội, 1991 dành phần riêng viết thờ cúng tổ tiên người Việt Nam, tác giả nêu lên quan niệm thờ phụng tổ tiên, việc cầu cúng lễ bái, nghi thức cáo gia tiên, ngày giỗ,… Ngoài ra, tác giả viết việc làm giỗ người Công giáo người lương giáo. Trong Nghi thức lễ bái người Việt Sơn Nam, NXB Trẻ Hà Nội, 1997 nêu lên việc văn hóa Việt Nam ngày giỗ ông bà, hôn lễ, tang lễ,… thể khía cạnh khác quan niệm đạo hiếu người Việt. Trong Việt Nam phong tục Phan Kế Bính, NXB Hồng Đức, 2012 nêu lên phong tục truyền thống gia tộc người Việt có việc thảo hiếu với ông bà, cha mẹ việc phụng tổ tiên. Ngoài có nhiều viết đăng tạp chí như: Tạp chí nghiên cứu Lịch sử, tạp chí Văn hóa nghệ thuật, tạp chí Triết học, tạp chí Nguyễn Thị Hồng Duyên K37 – Lịch sử Trường ĐHSP Hà Nội Khóa luận tốt nghiệp nghiên cứu Tôn giáo,… đề cập nhiều góc độ khác tín ngưỡng thờ cúng tổ tiên như: Phát huy giá trị tích cực tín ngưỡng thờ cúng tổ tiên giai đoạn (Tạp chí Nghiên cứu Tôn giáo số 22010), Thử tìm hiểu nguồn gốc tục thờ cúng tổ tiên (Tạp chí Văn hóa nghệ thuật số 127-1995),… Về tín ngưỡng thờ cúng tổ tiên người Công giáo nhiều nhà nghiên cứu quan tâm vào tìm hiểu. Theo Nguyễn Đăng Duy “Văn hóa tâm linh” nêu việc thờ cúng tổ tiên gia đình, dòng tộc; việc thờ cúng tổ tiên nước Việt Nam; ý nghĩa việc thờ cúng tổ tiên người Việt. Ngoài ông dành phần để nói tâm linh Thiên Chúa giáo. Trong quan niệm chết ông cho rằng: “Đã tôn giáo phải làm cho người theo tôn giáo yên tâm với chết mặt tâm lý” [6; 286]. Ông đưa quan điểm tôn giáo Đạo giáo, Nho giáo, Phật giáo. Riêng với đạo Thiên Chúa ông cho rằng: “Riêng Gia tô giáo cho chết lên thiên đàng xa xôi mờ mịt”. [6; 287] Nguyễn Hồng Dương “Nghi lễ lối sống Công giáo văn hóa Việt Nam” nêu hai phần chính. Đó là: Nghi lễ Công giáo văn hóa Việt Nam lối sống Công giáo văn hóa Việt Nam. Trong ông dành phần để nói vấn đề thờ cúng tổ tiên người Công giáo. Ông trước Công đồng Vatican II Công giáo Việt Nam không chấp nhận viêc thờ cúng tổ tiên mà phải thờ phượng Thiên Chúa hết sự. Ông thái độ nhìn nhận ứng xử người Công giáo Việt Nam với tín ngưỡng thờ cúng tổ tiên từ buổi đầu truyền giáo đến Công đồng Vatican II sau Công đồng Vatican II. Nguyễn Thị Hồng Duyên K37 – Lịch sử Trường ĐHSP Hà Nội Khóa luận tốt nghiệp Hà Huy Tú “Tìm hiểu nét đẹp văn hóa Thiên Chúa giáo” dành chương để viết vấn đề thờ cúng tổ tiên người Thiên Chúa giáo. Ông có nhìn khách quan nhằm cung cấp thông tin xác để nhìn nhận vấn đề cách rõ ràng nhất. Ngoài có nhiều viết vấn đề thờ cúng tổ tiên người Công giáo đăng Tạp chí Nghiên cứu Tôn giáo, Tạp chí Dân tộc học như: Tín ngưỡng thờ cúng tổ tiên với người Công giáo Đồng Nai (Tạp chí Nghiên cứu Tôn giáo số 5-2012), Một số vấn đề hội nhập nghi lễ Công giáo với tín ngưỡng thờ cúng tổ tiên người Việt (Tạp chí Nghiên cứu Tôn giáo số 12-2011),… Tuy nhiên, sách này, tác giả việc thờ cúng tổ tiên người Công giáo cách chung chung mà chưa có nhà nghiên cứu sâu tìm hiểu việc thờ cúng tổ tiên người Công giáo địa phương cụ thể. Từ chưa nêu lên nét đặc trưng riêng biệt nghi thức thờ cúng tổ tiên người Công giáo địa phương, vùng miền. 3. Mục đích, Nhiệm vụ nghiên cứu  Mục đích Tìm hiểu nguồn gốc, chất hoạt động thờ cúng tổ tiên tín đồ Công giáo giáo họ Thủy Trạm xã Sơn Thủy, huyện Thanh Thủy, tỉnh Phú Thọ nét đặc trưng hoạt động thờ cúng tổ tiên giáo họ nay.  Nhiệm vụ - Nêu chất, ý nghĩa tục thờ cúng tổ tiên người Việt - Nêu lên đặc điểm tục thờ cúng tổ tiên người Công giáo giáo họ Thủy Trạm. Từ nêu lên tương đồng, khác biệt tục thờ cúng tổ tiên người Công giáo người Việt lương giáo. Nguyễn Thị Hồng Duyên K37 – Lịch sử Trường ĐHSP Hà Nội Khóa luận tốt nghiệp Nguồn: www.flickr.com/photos/123643184@N03/sets/72157646942580283/with/15755 053286/ Linh mục dâng thánh lễ đồng tế Nguyễn Thị Hồng Duyên 93 K37 – Lịch sử Trường ĐHSP Hà Nội Khóa luận tốt nghiệp Giáo dân họ Thủy Trạm tham dự thánh lễ Nguồn: www.flickr.com/photos/123643184@N03/sets/72157646942580283/with/157 55053286/ Giới trẻ sinh hoạt văn nghệ giáo họ Nguyễn Thị Hồng Duyên 94 K37 – Lịch sử Trường ĐHSP Hà Nội Khóa luận tốt nghiệp Các em thiếu nhi trước thánh lễ ngày chủ nhật dành cho thiếu nhi Nguồn: www.flickr.com/photos/123643184@N03/sets/72157646942580283/with/157 55053286/ Hang đá trang trí ngày lễ Giáng sinh Nguyễn Thị Hồng Duyên 95 K37 – Lịch sử Trường ĐHSP Hà Nội Khóa luận tốt nghiệp Nghi thức ngắm chuẩn bị cho lễ Phục sinh Nghi thức hôn chân Chúa Giê-su ngày thứ tuần thánh Nguồn: Tác giả chụp Nguyễn Thị Hồng Duyên 96 K37 – Lịch sử Trường ĐHSP Hà Nội Khóa luận tốt nghiệp Nghi thức thắp sáng nến Phục sinh Nguồn: Tác giả chụp Nghi thức rửa tội cho người theo đạo Nguyễn Thị Hồng Duyên 97 K37 – Lịch sử Trường ĐHSP Hà Nội Khóa luận tốt nghiệp Một số hình ảnh thể tôn kính tổ tiên giáo họ Bàn thờ Chúa bàn thờ tổ tiên ngày Tết (bàn thờ cố định) Nguyễn Thị Hồng Duyên 98 K37 – Lịch sử Trường ĐHSP Hà Nội Khóa luận tốt nghiệp Vườn Thánh mộ dọn dẹp, sửa sang (Nguồn: Tác giả chụp) Nguyễn Thị Hồng Duyên 99 K37 – Lịch sử Trường ĐHSP Hà Nội Khóa luận tốt nghiệp Giáo dân đến Vườn Thánh dọn dẹp, thắp hương, cầu nguyện cho ông bà tổ tiên (Nguồn: Tác giả chụp) Nguyễn Thị Hồng Duyên 100 K37 – Lịch sử Trường ĐHSP Hà Nội Khóa luận tốt nghiệp Vườn thánh lễ Cầu cho linh hồn 2/11 Nghi thức thể tôn kính tổ tiên ngày cưới giáo họ (Nguồn: Tác giả chụp lại) Nguyễn Thị Hồng Duyên 101 K37 – Lịch sử Trường ĐHSP Hà Nội Khóa luận tốt nghiệp Phụ lục MẪU ĐỌC KINH NGÀY GIỖ 1. Lời nguyện: Chúng ta dâng lời cầu nguyện. Lạy Cha, nhân biến cố đau buồn gia đình chúng con, chúng tụ họp nơi để an ủi người tang quyến, để cầu nguyện cho kẻ qua đời, mà để gặp gỡ Cha tìm hiểu ý Cha. Xin Cha giúp chúng thêm hiểu biết chết theo ý định Cha để chúng biết đón nhận lòng tin biết có thái độ xứng hợp với kẻ tin nhận Cha hơn. Chúng cầu xin nhờ Đức Kitô Chúa chúng Amen. 2. Lời Chúa: Tin Mừng Đức Giê-su Kitô theo thánh Mat-thêu (25, 14-23) Khi ấy, Đức Giê-su nói dụ ngôn này: Vì chưng người trẩy xa, gọi tớ lại mà ký thác cải cho họ. Người ông trao cho năm nén vàng, người khác hai, người thứ ba nén, người tùy theo tài lực mình. Đoạn ông trẩy đi. Ngay người lãnh năm nén lấy số tiền làm ăn buôn bán gây lời năm nén khác. Cũng vậy, người có hai nén gây lời hai nén khác. Còn người lãnh nén đào đất giấu bạc chủ. Đằng đẵng lâu sau, chủ tớ đến toán sổ sách với họ. Người lãnh năm nén tiến lại nộp năm nén khác mà rằng: Thưa ông chủ, ông trao cho năm nén, gây lời năm nén khác đây. Chủ nói với người ấy: Tốt lắm, tớ lương hảo trung thực, mà trung thực ta đặt cai nhiều. Hãy vào mà hưởng niềm vui chủ anh. Người lãnh hai nén tiến lại gần nói: Thưa ông chủ, ông giao cho hai nén, gây lời hai nén khác đây. Ông chủ nói với người ấy: Tốt lắm, tớ lương hảo trung thực, mà Nguyễn Thị Hồng Duyên 102 K37 – Lịch sử Trường ĐHSP Hà Nội Khóa luận tốt nghiệp trung thực ta đặt cai nhiều. Hãy vào mà hưởng niềm vui chủ anh. Đó lời Chúa (Lạy Chúa Kitô ngợi khen Chúa) 3. Suy niệm: Diễm phúc lớn người Công giáo việc người làm Kitô hữu nghĩa làm người thuộc Đức Kitô. Đây điểm bản, phân biệt người ta với kẻ Kitô hữu thay đổi đời người. Đang sống, Kitô hữu thấy khác biệt ấy, đặc biệt chết, họ thấy tất khác biệt kẻ không thuộc Đức Kitô. Khi chết, mắt linh hồn mở ÔBACE T… bây giờ, trước hết người ta thấy rõ diễm phúc đời đời có Chua, đời tớ có chủ, có nơi nương tựa phục vụ, có ổn định, an bảo đảm. Diễm phúc thứ hai mà người ta nhìn thấy suốt đời mình, Thiên Chúa quan tâm săn sóc mà Người tin tưởng: Người đợi chờ nhiều thực mình, trao cho nhiều nhiệm vụ, người chủ dụ ngôn, phải tin tưởng người tớ ký thác cải ông cho họ. Khi chết, người ta sung sướng thấy lúc, Chúa đếm kê quý hóa. Diễm phúc thứ ba người ta thấy chết lại lúc người ta Chúa ban thưởng, khen tặng người chủ dụ ngôn nói với hạng tớ biết làm lợi nén vàng chủ: Tốt lắm, tớ lương hảo trung thực. Hãy vào hưởng niềm vui chủ ngươi. Vậy người lúc ÔBACE T… sung sướng thấy diễm phúc làm người thuộc Chúa. Từ chịu phép rửa Hội thánh, ÔBACE T… đặc biệt nên người tớ Nguyễn Thị Hồng Duyên 103 K37 – Lịch sử Trường ĐHSP Hà Nội Khóa luận tốt nghiệp có chủ. Giờ chác chắn… sung sướng thấy tớ trung thực lương hảo Chúa: qua việc phát huy ơn bí tích rửa tội, vun trồng nhân đức Kitô hữu, quảng đại với Chúa suốt đời tận tâm phục vụ Hội thánh Chúa, cụ thể giáo xứ mình. Niềm hân hoan người tớ biết làm lợi nén vàng cho chủ trở thành niềm hân hoan ÔBACE T…. Lời khen ngợi chủ người tớ trở thành lời khen dành cho ÔBACE T… Là người thân nhân hay quen biết sống đời, u buồn trước chết ÔBACE T…. Chúng ta không thấy hồng ân Chúa ÔBACE T… thấy không vui mừng ÔBACE T… vui mừng. Chắc chắn ÔBACE T… sung sướng thấy không việc lành làm, không phút năm tháng hy sinh để phục vụ Chúa, phục vụ Hội thánh hay giáo xứ mà lại bị trước mắt Chúa. Nhất thấy rằng, đời Kitô hữu, có điều cần thiết sống cho Đức Kitô, yêu mến Hội thánh với tư cách môn đệ Thầy, mà may mắn thay nhờ ơn Chúa cố gắng ngày lúc sống, sống theo điều cần thiết đó. 4. Lời cầu: Trong lòng tin tưởng Cha trời, tình hiệp thông với người thân ly trần, chân thành dâng lời cầu nguyện thiết tha. 1. Tất đời sống tín hữu đời sống Thiên Chúa Ba Ngôi uốn nắn để ngày nên xứng đáng người Thiên Chúa. Xin Ba Ngôi sớm hoàn tất việc luyện người thân qua thời gian luyện ngục ban cho người thân sớm chiêm ngưỡng nhan người. Mọi người đáp: Xin Chúa nhậm lời chúng Nguyễn Thị Hồng Duyên 104 K37 – Lịch sử Trường ĐHSP Hà Nội Khóa luận tốt nghiệp 2. Một phương hữu hiệu để người thân ly trần sửa chữa lỗi lầm khuyết điểm đời sống. Xin Thiên Chúa nhận lấy việc hy sinh hãm mình, lời cầu nguyện, thánh lễ xin hoạc hiệp dâng, phương đền tội cho linh hồn. 3. Xin Thiên Chúa giúp làm tất người thân chưa làm bổn phận Chúa, Hội thánh tha nhân, để tiếp nối nghiệp dang dở bù đắp thiếu sót người thân chúng ta. 4. Theo lời Chúa khuyên dạy, xin Thiên Chúa giúp tiếp tục nhớ đến cầu nguyện cho người thân mình, biết sống đời sống đạo hạnh lên đường làm tông đồ cho Chúa, cách làm vui lòng người khuất bóng giúp ta có ngày xum vầy người thân cả. Đọc kinh Lạy cha Lạy Thiên Chúa Cha chúng con, ngày lễ giỗ hôm nay, chúng tạ ơn Cha chứng tỏ tình thương hoàn tất việc cứu độ Cha nơi người thân chúng con. Đó điều an ủi chúng thúc cúng nhiệt tâm sống đáp đền tình Cha hơn. Xin Cha đón nhận linh hồn… vào quê hương trời vinh phúc trợ giúp chúng việc sống nên xứng đáng Cha. Chúng cầu xin nhờ Đức Kitô Chúa chúng Amen. (ÔBACE T: Ông/ bà/ anh/ chị/ em + tên thánh) Nguyễn Thị Hồng Duyên 105 K37 – Lịch sử Trường ĐHSP Hà Nội Khóa luận tốt nghiệp Phụ lục THÁNH CA NHỚ VỀ TỔ TIÊN 1. Xin thắp lên nén hương trầm, nén hương trầm hương trầm bay lên nhớ tổ tiên, nhớ hoài công ơn ngày tháng đáp đền. 2. Xin tiến dâng đóa hoa lòng, đóa hoa lòng dâng lên nhớ tổ tiên, chân thành ghi ơn tình thắm lâu bền. ĐK: Sông có nguồn, có cội, người có tổ có tông có bà có ông làm phải nhớ tổ tiên làm thảo hiếu trọn niềm. Sông có nguồn, có cội người có tổ có tông có bà có ông làm phải nhớ tổ tiên ngày đêm phải nhớ đáp đền. CẦU CHO CHA MẸ 1. Con đời có mẹ cha, trời cao biển lớn bao la, ngày qua tuổi ngọc ngà nụ hoa bé nhỏ nhà. Nhờ công cha, nhờ nghĩa mẹ khôn lớn muôn lời ca. ĐK: Xin ơn gội xuống muôn nhà, giúp mẹ cha ngày tháng an hòa bao nhọc nhằn sinh trái đơm hoa. Xin cho gia đình sống đền đáp ân tình, ơn biển trời ghi khắc tim. 2. Nuôi sữa tình yêu dạy tiếng thương yêu, nụ hoa bé nhỏ dại khờ, nhờ mẹ cha trở nên người. Bàn tay cha, dòng sữa mẹ xin ghi nhớ không quên. Nguyễn Thị Hồng Duyên 106 K37 – Lịch sử Trường ĐHSP Hà Nội Khóa luận tốt nghiệp Phụ lục KINH CẦU KINH VỰC SÂU Lạy Chúa vực sâu kêu lên Chúa, xin Chúa thấm nhận lời kêu van, lắng nghe tiếng cầu xin. Nếu Chúa chấp tội rỗi được, Chúa có lòng lành, lời Chúa phán hứa, trông cậy Chúa, linh hồn cậy lời hứa trông cậy Chúa. Những kẻ làm dân Đức Chúa Trời đêm ngày trông cậy Người cho liên, người nhân lành hay thương vô tha hết tội lỗi kẻ làm dân người thảy thảy. Lạy Chúa xin ban cho linh hồn nghỉ ngơi đời đời sáng soi vô cùng. Lạy Chúa, xin cứu lấy linh hồn cho khỏi tù ngục mà nghỉ yên. Amen. Lạy ơn Đức Chúa Giê-su Chúa phán dạy rằng: Bay xin bay được, xin Chúa lòng lành vô thương đến linh hồn nơi luyện ngục, xin Chúa nghe lời cầu xin kêu van, cho linh hồn ông bà cha mẹ, anh em bạn hữu con, xin Chúa mở cửa thiên đàng cho linh hồn vào, xin cho linh hồn sáng vô soi cho liên. Amen. KINH BỞI TRỜI Lạy ơn Đức Chúa Giê-su xưa trời mà xuống gian, ba mươi ba năm chịu thương khó cho linh hồn thiên hạ rỗi, rầy chúng xin Cha cực lành tha tội cho linh hồn mọn, khỏi cầm nơi luyện ngục cho khỏi, xin mở cửa tù rạc cho mà đem đến chốn phúc thật xem thấy Đức Chúa Cha đời đời, cầu cho linh hồn T… khỏi mà lên Thiên đàng công nghiệp Đức Chúa Nguyễn Thị Hồng Duyên 107 K37 – Lịch sử Trường ĐHSP Hà Nội Khóa luận tốt nghiệp Giê-su. Linh hồn khỏi mà chúng đọc kinh cầu nguyện cho, rầy đến chốn phúc thật vui mừng đàng, xin nhớ cầu cho cha mẹ, anh em, họ hàng, bạn hữu cháu sóng gió biển gian cho ngày sau lên vào cửa Thiên đàng, linh hồn đền chưa đủ tội, Chúa công vô cầm nơi luyện ngục cậy trông Cha nhân lành vô phạt làm vậy, cho ngày sau sáng láng tốt lành nữa. Mà mùa phúc hết, mùa tội phải đền, kẻ sống mở mắt linh hồn mà xem tội lỗi rễ đắng làm vậy. Amen. Nguyễn Thị Hồng Duyên 108 K37 – Lịch sử [...]... Tục thờ cúng tổ tiên của người Công giáo ở giáo họ Thủy Trạm xã Sơn Thủy, huyện Thanh Thủy, tỉnh Phú Thọ Nguyễn Thị Hồng Duyên 7 K37 – Lịch sử Trường ĐHSP Hà Nội 2 Khóa luận tốt nghiệp Chƣơng 1 TỤC THỜ CÚNG TỔ TIÊN CỦA NGƢỜI CÔNG GIÁO Ở VIỆT NAM 1.1 KHÁI QUÁT VỀ TỤC THỜ CÚNG TỔ TIÊN CỦA NGƢỜI VIỆT 1.1.1 Nguồn gốc, bản chất của tục thờ cúng tổ tiên  Tổ tiên và tín ngưỡng thờ cúng Tổ tiên Thờ cúng tổ. .. luận này tôi chủ yếu tập trung nghiên cứu tục thờ cúng tổ tiên của giáo họ Thủy Trạm, xã Sơn Thủy huyện Thanh Thủy, tỉnh Phú Thọ từ sau Thư chung 1980 của Hội đồng Giám mục Việt Nam đến năm 2014 7 Bố cục của đề tài Ngoài phần mở đầu, kết luận, tài liệu tham khảo và phụ lục thì bài nghiên cứu được chia làm hai chương: Chương 1: Tục thờ cúng tổ tiên của người Công giáo ở Việt Nam Nguyễn Thị Hồng Duyên 6... ngưỡng của tục thờ cúng tổ tiên là quan niệm về sự tồn tại của linh hồn và mối liên hệ giữa người đã chết và người sống (cùng chung huyết thống) bằng con đường hồn về chứng kiến, theo dõi hành vi của con cháu, quở trách hoặc phù hộ cuộc sống của họ  Nguồn gốc, bản chất của tục thờ cúng Tổ tiên Tục thờ cúng Tổ tiên có cơ sở tồn tại vững chắc trong xã hội Việt Nam truyền thống Trong xã hội nguyên thủy. .. cho ông bà tổ tiên Việc thờ cúng tổ tiên của người Công giáo tuy hình thức khác nhưng đều mang ý nghĩa nhớ về cội nguồn tổ tiên giống như của người Việt lương giáo  Tín ngưỡng thờ cúng Tổ tiên của người Công giáo ở Việt Nam Người phương Đông nói chung và người Việt Nam nói riêng rất trọng chữ Hiếu Dù theo tôn giáo nào, người Việt cũng được nuôi dưỡng trong cách sống hiếu nghĩa Ngay từ nhỏ người Việt... góp của đề tài Qua bài nghiên cứu cho thấy được vai trò của đạo Công giáo trong văn hóa tinh thần của người Việt Góp phần mở ra cái nhìn mới về người Công giáo, văn hóa Công giáo góp phần đóng góp vào nền văn hóa dân tộc Bài nghiên cứu có thể sử dụng vào quá trình học tập, nghiên cứu về đạo Công giáo ở Việt Nam 6 Phạm vi nghiên cứu Đạo Công giáo du nhập vào xã Sơn Thủy, huyện Thanh Thủy, tỉnh Phú Thọ. .. đắp lại.” [2, 28] Bàn thờ tổ tiên được coi là một yếu tố không thể thiếu trong tục thờ cúng tổ tiên Từ xưa đến nay, bất kể giàu nghèo trong mỗi gia đình người Việt đều có bàn thờ tổ tiên Bàn thờ tổ tiên là không gian thiêng liêng để các thành viên trong gia đình thể hiện gửi gắm lòng tưởng nhớ, biết ơn đến tổ tiên Bàn thờ tổ tiên là nơi tổ tiên “đi”, “về” và ngự trên đó Bàn thờ tổ tiên thường được lập... Khóa luận tốt nghiệp hàn huyên nhắc lại công lao vất vả của ông bà tổ tiên Đây cũng là dịp làm gắn bó hơn tình cảm anh em, hàng xóm cùng giúp đỡ nhau trong cuộc sống Vì thế tục thờ cúng tổ tiên tạo điều kiện để duy trì những nét đẹp trong văn hóa, những tập tục truyền thống lâu đời của dân tộc Tục thờ cúng tổ tiên ca ngợi chữ Hiếu của con người, nhờ tục thờ cúng tổ tiên mà chữ Hiếu được nâng lên thành... Giáo Hội Công giáo còn có các ngày lễ kính Đức Mẹ: Lễ Đức Mẹ hồn xác lên trời (15/8), Lễ Đức Maria vô nhiễm nguyên tội (8/12),… Cùng với niềm tin và sự ảnh hưởng của sự tôn kính Đức Maria nhiều nhà thờ họ đạo, xứ đạo đã lấy Đức Maria làm tước hiệu cho nhà thờ giáo họ, giáo xứ như: nhà thờ Ngô Xá (Cẩm Khê, Phú Thọ) lấy tước hiệu Đức Mẹ Hồn Xác Lên Trời, nhà thờ Thủy Trạm (Sơn Thủy, Thanh Thủy, Phú Thọ) ... trong đời sống tâm linh của người Việt Nam 1.1.2 Biểu hiện của tục thờ cúng tổ tiên Người Việt Nam cho rằng thờ cúng tổ tiên là sợi dây liên kết giữa quá khứ, hiện tại và tương lai, vì vậy việc lập bàn thờ và thờ cúng tổ tiên mang ý nghĩa vô cùng thiêng liêng Cách bài trí bàn thờ hay nghi thức cúng lễ đặc biệt trong ngày giỗ hay ngày tết rất được coi trọng và được người dân tổ chức chu đáo và long... trong một giáo họ, giáo xứ Trong đời sống của một làng Công giáo thánh quan thầy được coi trọng và có vai trò Nguyễn Thị Hồng Duyên 25 K37 – Lịch sử Trường ĐHSP Hà Nội 2 Khóa luận tốt nghiệp như Thành hoàng làng của người lương giáo, lễ quan thầy của giáo họ, giáo xứ được tổ chức long trọng, ở một số giáo họ, giáo xứ có cả tổ chức tiệc ăn uống của cộng đồng giáo dân trong họ đạo, xứ đạo Hình thức tổ chức . giáo họ Thủy Trạm (xã Sơn Thủy, huyện Thanh Thủy, tỉnh Phú Thọ) . Vì vậy mà tôi chọn đề tài Tục thờ cúng tổ tiên của người Công giáo tại giáo họ Thủy Trạm xã Sơn Thủy, huyện Thanh Thủy, tỉnh. 19 1.2.2 Tục thờ cúng tổ tiên của người Công giáo ở Việt Nam 23 Tiểu kết chương 1 33 CHƢƠNG 2: TỤC THỜ CÚNG TỔ TIÊN Ở HỌ ĐẠO THỦY TRẠM XÃ SƠN THỦY, HUYỆN THANH THỦY, TỈNH PHÚ THỌ 35 2.1. Công giáo tại giáo họ Thủy Trạm xã Sơn Thủy, huyện Thanh Thủy, tỉnh Phú Thọ và nét đặc trưng của hoạt động thờ cúng tổ tiên ở giáo họ hiện nay.  Nhiệm vụ - Nêu bản chất, ý nghĩa của tục thờ