TRƢỜNG ĐẠI HỌC SƢ PHẠM HÀ NỘI KHOA VẬT LÍ ------------------------ NGUYỄN THỊ MẬN SỬ DỤNG BÀI TẬP THÍ NGHIỆM TRONG DẠY HỌC CHƢƠNG “CẢM ỨNG ĐIỆN TỪ” VẬT LÍ 11 THPT (NÂNG CAO) NHẰM PHÁT HUY NĂNG LỰC SÁNG TẠO CỦA HỌC SINH TÓM TẮT KHÓA LUẬN TỐT NGHIỆP ĐẠI HỌC Chuyên ngành: Lí luận Phƣơng pháp dạy học môn Vật lí Ngƣời hƣớng dẫn khoa học Th.S Ngô Trọng Tuệ HÀ NỘI, 2015 LỜI CẢM ƠN Trong trình học tập nghiên cứu hoàn thành khóa luận tốt nghiệp, nhận đƣợc giúp đỡ tận tình quý báu gia đình, thầy cô giáo bạn bè. Tôi xin bày tỏ lòng kính trọng biết ơn sâu sắc đến Ban Giám hiệu, Ban Chủ nhiệm khoa Vật lí, thầy cô giáo tổ phƣơng pháp lí luận dạy học Vật lí trƣờng Đại học Sƣ phạm Hà Nội 2. Đặc biệt xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc tới thầy giáo – Thạc sĩ Ngô Trọng Tuệ, ngƣời trực tiếp hƣớng dẫn tận tình giúp đỡ, động viên suốt trình nghiên cứu hoàn thành khóa luận. Cuối cùng, xin tỏ lòng biết ơn đến gia đình, tập thể lớp K37 C sƣ phạm Vật lí dành tình cảm, động viên giúp đỡ học tập, nghiên cứu để hoàn thành khóa luận này. Hà Nội, ngày … tháng … năm… Sinh viên thực Nguyễn Thị Mận LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan số liệu kết nghiên cứu luận văn trung thực không trùng lặp với đề tài khác. Tôi xin cam đoan giúp đỡ cho việc thực luận văn đƣợc cảm ơn thông tin trích dẫn luận văn đƣợc ghi rõ nguồn gốc. Hà Nội, ngày … tháng … năm… Sinh viên Nguyễn Thị Mận MỤC LỤC MỞ ĐẦU . 1. Lí chọn đề tài . 2. Mục đích nghiên cứu 3. Đối tƣợng nhiệm vụ nghiên cứu…………………………………… .3 4. Giả thiết khoa học . 5. Nhiệm vụ nghiên cứu 6. Phƣơng pháp nghiên cứu 7. Đóng góp đề tài 8. Cấu trúc khoá luận Chƣơng 1. CƠ SỞ LÍ LUẬN VÀ THỰC TIỄN VỀ PHÁT HUY NĂNG LỰC SÁNG TẠO CỦA HỌC SINH THÔNG QUA SỬ DỤNG BÀI TẬP THÍ NGHIỆM TRONG DẠY HỌC VẬT LÍ . 1.1. Phát huy lực sáng tạo học sinh dạy học vật lí 1.1.1. Khái niệm lực 1.1.2. Sáng tạo lực sáng tạo 1.1.3. Các yếu tố cần thiết ảnh hƣởng đến lực sáng tạo 1.1.4 Các biện pháp hình thành phát triển lực sáng tạo học sinh dạy học vật lí 1.1.5 Các mức độ rèn luyện lực sáng tạo . 13 1.1.6 Tiêu chí đánh giá lực sáng tạo HS dạy học vật lí 13 1.2. Sử dụng tập thí nghiệm dạy học vật lí theo hƣớng phát huy lực sáng tạo học sinh 16 1.2.1 Khái niệm tập thí nghiệm 16 1.2.2 Vai trò tập thí nghiệm dạy học vật lí 17 1.2.3 Tác dụng tập thí nghiệm dạy học vật lí 18 1.2.4 Phân loại tập thí nghiệm . 18 1.2.5 Phƣơng pháp chung quy trình giải BTTN vật lí . 19 1.2.6 Sử dụng tập thí nghiệm dạy học vật lí 21 1.3 Thực trạng việc sử dụng tập thí nghiệm dạy học chƣơng “Cảm ứng điện từ” trƣờng THPT 22 1.3.2 Phƣơng pháp điều tra . 23 1.3.3 Kết điều tra 23 KẾT LUẬN CHƢƠNG 26 Chƣơng 2. SỬ DỤNG BÀI TẬP THÍ NGHIỆM TRONG DẠY HỌC CHƢƠNG “CẢM ỨNG ĐIỆN TỪ ” – VẬT LÍ 11 (NÂNG CAO) . 28 2.1. Mục tiêu dạy học chƣơng “Cảm ứng điện từ” 28 2.2. Sơ đồ lôgíc trình bày kiến thức chƣơng “Cảm ứng điện từ” ………………………………………………………………………29 2.3. Lựa chọn tập thí nghiệm dạy học chƣơng “Cảm ứng điện từ” – Vật lí 11 (nâng cao). . 30 2.4. Thiết kế tiến trình dạy học tập thí nghiệm chƣơng “Cảm ứng điện từ” – Vật lí 11(nâng cao). 44 KẾT LUẬN CHƢƠNG 47 Chƣơng 3. DỰ KIẾN THỰC NGHIỆM SƢ PHẠM 48 3.1. Mục đích thực nghiệm sƣ phạm 48 3.2. Đối tƣợng thực nghiệm sƣ phạm . 48 3.3. Tiêu chí đánh giá kết thực nghiệm sƣ phạm . 48 3.4. Dự kiến thực nghiệm sƣ phạm . 54 KẾT LUẬN CHƢƠNG 55 KẾT LUẬN CHUNG VÀ KIẾN NGHỊ . 56 TÀI LIỆU THAM KHẢO . 58 PHỤ LỤC 59 BẢNG KÍ HIỆU CÁC CHỮ VIẾT TẮT STT VIẾT TẮT VIẾT ĐẦY ĐỦ BTTN BÀI TẬP THÍ NGHIỆM GV GIÁO VIÊN HS HỌC SINH SGK SÁCH GIÁO KHOA TN THÍ NGHIỆM THPT TRUNG HỌC PHỔ THÔNG MỞ ĐẦU 1. Lí chọn đề tài Trong bối cảnh giới chuyển sang kinh tế tri thức, phát triển khoa học công nghệ làm thay đổi mặt quốc gia, dân tộc. Để theo kịp phát triển khoa học công nghệ, để hoà nhập đƣợc với kinh tế tri thức kỉ XXI nghiệp giáo dục phải đổi mới. Điều đòi hỏi giáo dục nƣớc ta phải đổi mục tiêu giáo dục nhằm đào tạo ngƣời tƣ sáng tạo, kĩ thực hành giỏi, làm chủ tri thức khoa học công nghệ đại. Vì vậy, đổi cách toàn diện giáo dục tất yếu trình phát triển đất nƣớc. Định hƣớng đổi đƣợc thể rõ văn kiện đại hội Đảng cộng sản Việt Nam “Ƣu tiên hàng đầu cho việc nâng cao chất lƣợng dạy học. Đổi phƣơng pháp dạy học, nâng cao chất lƣợng đội ngũ giáo viên tăng cƣờng sở vật chất nhà trƣờng, phát huy khả sáng tạo độc lập suy nghĩ học sinh…”. Và dƣới lãnh đạo Đảng nhà nƣớc, ngành giáo dục đổi cải cách chƣơng trình sách giáo khoa, đổi phƣơng pháp dạy học nhằm phát huy tính tích cực, tự chủ tìm tòi, xây dựng chiếm lĩnh tri thức, tƣ sáng tạo học sinh học tập. Trong trình dạy học vật lí, để giúp học sinh nắm vững kiến thức có nhiều phƣơng pháp khác nhau, sử dụng tập thí nghiệm có tác dụng tốt việc bồi dƣỡng lực tƣ sáng tạo cho học sinh dạy học vật lí. Mục đích đặt cho học sinh giải tậpvật lí hiểu sâu sắc quy luật vật lí, biết phân tích chúng ứng dụng chúng vào thực tiễn sống. “Cảm ứng điện từ” phần kiến thức thú vị, có liên quan đến hoạt động nhiều thiết bị, máy móc. Hiện tƣợng cảm ứng điện từ đƣợc ứng dụng nhiều thực tế nhƣ tạo dòng điện xoay chiều, chế tạo cảm biến dùng đo lƣờng, . Sử dụng tập thí nghiệm dạy chƣơng “Cảm ứng điện từ” giúp học sinh phát triển tƣ vận dụng kiến thức học để giải thích số tƣợng. Trong loại tập vật lí tập thí nghiệm có nhiều lợi thực ba mặt giáo dƣỡng, giáo dục giáo dục kĩ thuật tổng hợp. Giải tập thí nghiệm giúp học sinh rèn luyện tính độc lập tính tích cực đặc biệt rõ rệt hoạt động, bồi dƣỡng cho học sinh lực nhận thấy vấn đề mới, khả huy động kiến thức học vào giải tình thực tiễn lực biết đề xuất giải pháp khác phải xử lí tình mới, . Do đó, sử dụng tập thí nghiệm hƣớng đáp ứng đƣợc yêu cầu đổi phƣơng pháp dạy học Vật lí nay. Trong lĩnh vực nghiên cứu vấn đề tập thí nghiệm từ trƣớc tới nay, có nhiều tác giả nhƣ Nguyễn Đức Thâm, Nguyễn Thƣợng Chung,… hay đề tài nghiên cứu khoa học Nguyễn Đình Thƣớc – Đại học Vinh (2008) “Sử dụng tập thí nghiệm xác định điện trở mạch điện chiều nhằm phát triển tƣ học sinh”. Bài tập thí nghiệm nội dung đƣợc đề cập từ lâu, có nhiều tác giả với sách tham khảo tài liệu nghiên cứu với nhiều khía cạnh khác nhau, khám phá đƣợc nhiều hay. Tuy nhiên, tập thí nghiệm vấn đề mẻ trƣờng THPT. Nó chƣa đƣợc sử dụng rộng rãi nội dung học tập học sinh. Cả giáo viên lẫn học sinh chƣa thực coi tập thí nghiệm nội dung cốt yếu chƣa phát huy đƣợc mạnh trình dạy học nhà trƣờng THPT. Từ thực trạng đó, chọn nghiên cứu đề tài “Sử dụng tập thí nghiệm dạy học chương“Cảm ứng điện từ”– Vật lí 11 THPT (nâng cao) nhằm phát huy lực sáng tạo học sinh”. 2. Mục đích nghiên cứu Lựa chọn sử dụng tập thí nghiệm dạy học chƣơng “Cảm ứng điện từ”– Vật lí 11(nâng cao) nhằm phát huy lực sáng tạo học sinh. 3. Đối tƣợng phạm vi nghiên cứu - Đối tƣợng : Hoạt động giáo viên học sinh dạy học tập thí nghiệm vật lí chƣơng “Cảm ứng điện từ” – Vật lí 11(nâng cao). - Phạm vi : Bài tập thí nghiệm chƣơng “Cảm ứng điện từ” – Vật lí 11 (nâng cao). 4. Giả thiết khoa học Nếu lựa chọn sử dụng tập thí nghiệm dạy học chƣơng “Cảm ứng điện từ” cách thích hợp góp phần phát triển lực sáng tạo học sinh. 5. Nhiệm vụ nghiên cứu - Nghiên cứu sở lí luận lực sáng tạo HS. - Nghiên cứu vai trò tập thí nghiệm dạy học vật lí. - Nghiên cứu sở lí luận thực tiễn việc phát huy lực sáng tạo học sinh thông qua việc sử dụng tập thí nghiệm dạy học vật lí. - Điều tra thực trạng việc sử dụng tập thí nghiệm dạy học vật lí trƣờng THPT. - Dự kiến thực nghiệm sƣ phạm nhằm đánh giá tính khả thi hiệu việc đề xuất sử dụng tập thí nghiệm dạy học chƣơng “Cảm ứng điện từ” – Vật lí 11 (nâng cao). Chƣơng 3. DỰ KIẾN THỰC NGHIỆM SƢ PHẠM 3.1. Mục đích thực nghiệm sƣ phạm Trên sở tiến trình dạy học BTTN soạn thảo chƣơng 2, tiến hành thực nghiệm nhằm đạt đƣợc mục đích sau: Đánh giá tính khả thi việc lựa chọn sử dụng tập thí nghiệm dạy học chƣơng “Cảm ứng điện từ” nhằm phát huy lực sáng tạo HS. Qua sửa đổi, bổ sung, hoàn thiện tiến trình dạy học BTTN. 3.2. Đối tƣợng thực nghiệm sƣ phạm Chúng tiến hành thực nghiệm sƣ phạm đối tƣợng HS lớp 11 trƣờng THPT. 3.3. Tiêu chí đánh giá kết thực nghiệm sƣ phạm Dựa vào tiêu chí cấp độ đánh giá lực sáng tạo trình bày chƣơng thực đánh giá lực sáng tạo HS sử dụng BTTN dạy học chƣơng “ Cảm ứng điện từ” với tiêu chí nhƣ sau: Cấp độ Bài Bài Tiêu chí điểm điểm Phân tích Tự phân đƣợc tích đƣợc toán nêu toán đƣợc dự dự đoán đoán tƣợng. Phân tích đƣợc toán, dự đoán tƣợng, có gợi ý GV điểm Phân tích đƣợc toán nhƣng dự đoán sai, có gợi ý GV điểm Không phân tích dự đoán đƣợc. Giải thích Tự giải Giải thích Giải thích Không đƣợc thích đƣợc giải tƣợng tƣợng tƣợng, có tƣợng thích 48 gợi ý nhƣng đƣợc GV không hoàn tƣợng chỉnh, có gợi ý GV Phân tích đƣợc toán nêu đƣợc dự đoán Tiến hành đƣợc thí nghiệm Bài kiểm tra Tự phân tích dự đoán tƣợng Tự tiến Phân tích dự đoán tƣợng, có gợi ý GV Phân tích đƣợc toán nhƣng dự đoán sai, có gợi ý GV Tiến hành Tiến hành thí sai thí hành nghiệm, có nghiệm, có thí nghiệm trợ giúp trợ giúp GV GV Không phân tích dự đoán đƣợc Không biết làm thí nghiệm Giải thích đƣợc Giải thích tƣợng Giải thích Tự giải nhƣng đƣợc thích tƣợng, có không tƣợng tƣợng gợi ý hoàn GV chỉnh, có gợi ý Không giải thích đƣợc tƣợng GV Bài Phân tích Tự phân 49 Phân tích Phân tích Không đƣợc tích dự dự đoán đƣợc phân tƣợng đoán toán nhƣng tích nêu đƣợc dự tƣợng tƣợng, có dự đoán dự đoán gợi ý sai, có gợi đƣợc GV ý GV Tiến hành Tiến hành thí sai thí đoán Tiến hành đƣợc thí nghiệm kiểm tra Tự tiến hành nghiệm, có nghiệm, có thí nghiệm trợ giúp trợ giúp GV GV Không biết làm thí nghiệm Giải thích đƣợc Giải thích tƣợng Giải thích Tự giải nhƣng đƣợc thích tƣợng, có không tƣợng tƣợng gợi ý hoàn GV chỉnh, có gợi ý Không giải thích đƣợc tƣợng GV Giải thích Giải thích Bài Giải thích Tự giải đƣợc thích tƣợng, có tƣợng tƣợng gợi ý GV đƣợc Không tƣợng giải nhƣng thích không đƣợc hoàn chỉnh, có tƣợng gợi ý 50 GV Giải thích đƣợc Bài Giải thích tƣợng Giải thích Tự giải nhƣng đƣợc thích tƣợng, có không tƣợng tƣợng gợi ý hoàn GV chỉnh, có gợi ý Không giải thích đƣợc tƣợng GV Phân tích đƣợc tƣợng nêu đƣợc dự đoán Phân tích Phân tích Tự phân dự đoán đƣợc tích dự toán nhƣng đoán tƣợng, có dự đoán tƣợng gợi ý sai, có gợi GV ý GV Không phân tích dự đoán đƣợc Giải thích Bài đƣợc Giải thích tƣợng Giải thích Tự giải nhƣng đƣợc thích tƣợng, có không tƣợng tƣợng gợi ý hoàn GV chỉnh, có gợi ý Không giải thích đƣợc tƣợng GV Bài Phân tích Tự phân Phân tích Phân tích Không đƣợc tích dự dự đoán đƣợc phân 51 tƣợng đoán toán nhƣng tích nêu đƣợc dự tƣợng tƣợng, có dự đoán dự đoán gợi ý sai, có gợi đƣợc GV ý GV đoán Giải thích đƣợc Giải thích tƣợng Giải thích Tự giải nhƣng đƣợc thích tƣợng, có không tƣợng tƣợng gợi ý hoàn GV chỉnh, có gợi ý Không giải thích đƣợc tƣợng GV Phân tích đƣợc tƣợng nêu đƣợc dự đoán dạng đồ thị Tự phân tích dự đoán dạn g đồ thị Phân tích dự đoán dạng đồ thị, có gợi ý GV Bài Phân tích đƣợc Không toán nhƣng phân dự đoán sai tích dạng đồ dự đoán thị, có gợi đƣợc ý GV Giải thích Giải thích Tự giải đƣợc dạng thích đồ thị dạng dòng dòng điện điện Giải thích đƣợc dạng dạng dòng điện, dòng điện, nhƣng có gợi ý không GV hoàn chỉnh, có 52 Không giải thích đƣợc gợi ý GV Phân tích Phân tích đƣợc Tự phân dự đoán tƣợng tích dự dạng nêu đƣợc dự đoán đồ thị, có đoán dạng dạng đồ thị gợi ý đồ thị GV Phân tích đƣợc Không toán nhƣng phân dự đoán sai tích dạng đồ dự đoán thị, có gợi đƣợc ý GV Giải thích Bài đƣợc dạng Giải thích Tự giải đƣợc dạng thích đồ thị dạng dòng dòng điện điện Giải thích dòng điện, dạng nhƣng dòng điện, không có gợi ý hoàn GV chỉnh, có Không giải thích đƣợc gợi ý GV Qua tiêu chí đánh giá cấp độ đánh giá tiêu chí, ta xây dựng thang đo để đánh giá khả sáng tạo HS nhƣ sau: Gọi x số điểm HS đạt đƣợc dựa 19 tiêu chí BTTN trên:   x  19 : Năng lực sáng tạo HS mức yếu Ở mức học sinh chƣa biết tƣ sáng tạo giải vấn đề.  19  x  38 : Năng lực sáng tạo HS mức trung bình Ở mức này, học sinh phát vấn đề trực giác nhƣng chƣa thể giải vấn đề phƣơng pháp tối ƣu đƣợc, có chƣa lí giải đƣợc, chủ yếu mò mẫm theo phƣơng pháp thử sai. 53  38  x  57 : Năng lực sáng tạo HS mức Ở mức này, học sinh giải vấn đề sáng tạo có sở khoa học, nhiên cần có hỗ trợ GV làm việc theo nhóm, có góp ý, hỗ trợ bạn nhóm.  57  x  76 : Năng lực sáng tạo HS mức tốt Ở mức này, học sinh giải vấn đề tƣ sáng tạo sở vững chắc, lí luận chặt chẽ. Học sinh có lực tƣ sáng tạo mức làm việc tự lực, kỹ thực hành thí nghiệm tốt, có tƣ phê phán sắc bén. 3.4. Dự kiến thực nghiệm sƣ phạm Điều tra thăm dò HS việc sử dụng BTTN trƣờng THPT Vĩnh Yên, tỉnh Vĩnh Phúc Chọn mẫu thực nghiệm học sinh lớp 11A1 11A2 trƣờng THPT Vĩnh Yên. Trên sở tiến trình dạy học soạn chi tiết chƣơng tiến hành dạy học lớp TN nhƣ chọn. Qua dạy học BTTN kiểm tra, đánh giá lực sáng tạo HS qua tiêu chí đánh giá xây dựng trên. Từ đƣa mức độ xếp loại lực sáng tạo HS. 54 KẾT LUẬN CHƢƠNG Trong chƣơng này, đƣa ra: Mục đích, đối tƣợng thực nghiệm sƣ phạm đề tài. Từ tiến trình dạy học số BTTN đƣợc thiết kế chƣơng tiêu chí, mức độ đánh giá lực HS trình bày chƣơng 1, đƣa tiêu chí, mức độ đánh giá lực sáng tạo HS cho cụ thể. Dựa vào đó, việc đánh giá, phân loại HS dễ dàng hơn. Từ việc xác định mục đích, đối tƣợng thực nghiệm sƣ phạm tiêu chí đánh giá kết thực nghiệm sƣ phạm đề tài, đƣa dự kiến thực nghiệm sƣ phạm hai lớp: 11A1 11A2 trƣờng THPT Vĩnh Yên, tỉnh Vĩnh Phúc. 55 KẾT LUẬN CHUNG VÀ KIẾN NGHỊ Vật lí học môn khoa học thực nghiệm, việc dạy học Vật lí phải kết hợp đồng thời lí thuyết thực hành. Do đó, GV nhƣ HS phải nhận thức tầm quan trọng thực hành, làm thí nghiệm, tránh tình trạng “Dạy chay – học chay”, dẫn đến tiết học nhàm chán, hiệu quả, HS kĩ thí nghiệm, thực hành, vận dụng thực tế kém. Chính vậy, việc đổi phƣơng pháp dạy học theo hƣớng phát huy lực sáng tạo HS quan trọng chất lƣợng dạy học. Thực mục đích nghiên cứu đối chiếu với nhiệm vụ đề tài, xin có số kết luận chung sau: - Tìm hiểu tình hình dạy học chƣơng “Cảm ứng điện từ” lớp 11 THPT nhằm xác định khó khăn chủ yếu sai lầm phổ biến HS học phần này. - Do điều kiên có hạn, xây dựng sƣu tầm đƣợc BTTN thuộc chƣơng “Cảm ứng điện từ”. Qua trình nghiên cứu có số đề xuất sau: Để phát huy tối đa lực sáng tạo HS dạy học cần phải: - Cho HS làm quen với cách học vai trò nhà nghiên cứu môi trƣờng học tập theo nhóm từ lớp dƣới. - Cơ sở vật chất nhà trƣờng cần đầy đủ việc phục vụ giảng dạy, đặc biệt dụng cụ thí nghiệm cần trang bị thêm số lƣợng nhƣ chất lƣợng. - GV cần phải tự trang bị vốn kiến thức, không ngừng tìm tòi, cải tiến dụng cụ thí nghiệm, phƣơng án khác để kiểm tra vấn đề học. 56 - Các trƣờng THPT cần có biện pháp hỗ trợ, khuyến khích GV áp dụng phƣơng pháp dạy học tích cực, phát huy tối đa khả tƣ lực sáng tạo HS. Hình thức, nội dung kiểm tra đánh giá kết học tập HS cần đƣợc đổi mới. Tăng cƣờng nội dung kiểm tra, đánh giá lực sáng tạo HS. Hướng phát triển đề tài - Khắc phục hạn chế nội dung hình thức phƣơng pháp dạy học truyền thống, thực dạy học phần “Cảm ứng điện từ” theo phƣơng pháp có sử dụng BTTN, tạo điều kiện cho HS phát huy tối đa lực sáng tạo. Từ nâng cao chất lƣợng dạy học trƣờng THPT. - Phát triển thực việc phát huy lực sáng tạo HS dạy học với việc sử dụng BTTN cho nội dung khác chƣơng trình vật lí phổ thông. - Triển khai ứng dụng phạm vi rộng cho GV HS nhiều nơi để tham khảo, chia sẻ, rút kinh nghiệm. Cuối hi vọng luận văn góp phần nhỏ vào việc đổi phƣơng pháp dạy học trƣờng phổ thông. 57 TÀI LIỆU THAM KHẢO 1. Lƣơng Duyên Bình ( tổng chủ biên ) – Vũ Quang – Nguyễn Xuân Chi – Đàm Trung Đồn – Bùi Quang Hân – Đoàn Duy Hinh ( 2007 ), Sách giáo viên vật lí 11, Nhà xuất Giáo dục, Hà Nội. 2. Nguyễn Thƣợng Chung ( 2002), Bài tập thí nghiệm vật lí trung học sở, NXB Giáo dục. 3. Huỳnh Trọng Dƣơng ( 2006 ), Bài tập thí nghiệm vật lí với việc phát huy tích cực nhận thức học sinh trung học sở, Tạp chí giáo dục số 152. 4. PGS.TS Nguyễn Thị Hạnh (2014), Về chuẩn lực chương trình môn học bậc phổ thông, Viện Khoa học Giáo dục Việt Nam. 5. Nguyễn Thế Khôi, Lí Luận dạy học vật lí, ĐHSP Hà Nội 6. Nguyễn Thế Khôi ( Tổng chủ biên ), Nguyễn Phúc Thuần ( Chủ biên ), Nguyễn Ngọc Hƣng, Vũ Thanh Khiết, Phạm Xuân Quế, Phạm Đình Thiết, Nguyễn Trần Trác ( 2007 ), Sách giáo khoa vật lí 11 nâng cao, Nhà xuất giáo dục, Hà Nội. 7. Nguyễn Thế Khôi (2007 ), Sách giáo viên vật lí 11nâng cao, Nhà xuất giáo dục. 8. Nguyễn Quang Lạc, Lê Tùng Lâm ( 2008 ), Xây dựng tập thí nghiệm vật lí phần dao động điện - dòng điện xoay chiều ( Vật lí 12 ), Tạp chí giáo dục số 185. 9. Th.S. Vũ Thị Minh ( 2010 ), Đánh giá lực tư sáng tạo học sinh sau hoc tập sáng tạo dạy học vật lí, Thiết bị Giáo dục – Thiết bị bổ ích số 61, Đại học Vinh. 10.Hoàng Phê ( Chủ biên ) ( 2006 ), Từ điển Tiếng Việt. Trung tâm từ điển học, Nhà xuất Đà Nẵng. 58 11.Tạ Tri Phƣơng ( 2004 ), sử dụng tập vật lí có đặc trưng sáng tạo nhằm hình thành lực sáng tạo cho học sinh, Tạp chí Giáo dục số 79, Đại học Sƣ phạm Hà Nội 2. 12.Nguyễn Thanh Sơn ( 2009 ), Sử dụng tập thí nghiệm dạy học vật lí THPT, Thiết bị giáo dục. 13.Nguyễn Đức Thâm (2003), Bồi dưỡng phương pháp thực nghiệm cho học sinh dạy học trường trung học phổ thông, NXB ĐHSP Hà Nội. 14.Nguyễn Đức Thâm (Chủ biên) – Nguyễn Ngọc Hƣng – Phạm Xuân Quế (2003), PPDH vật lí trường phổ thông, NXB ĐHSP Hà Nội 15.Trần Trọng Thuỷ - Nguyễn Quang Uẩn ( 1998 ), Tâm lý học đại cương, Nhà xuất Giáo dục Hà Nội. 16.Nguyễn Cảnh Toàn ( 2004 ), Khơi dậy tiềm sáng tạo, Nhà xuất Giáo dục. 17.Phạm Hữu Tòng ( 2004 ), Phương pháp dạy học trường phổ thông theo định hướng phát triển hoạt động tích cực, tự chủ, khoa học sáng tạo, Nhà xuất Đại học Sƣ phạm. 59 PHỤ LỤC PHIẾU PHỎNG VẤN GIÁO VIÊN VẬT LÍ (Phiếu vấn phục vụ nghiên cứu khoa học, mục đích đánh giá giáo viên, mong thầy (cô) hợp tác giúp đỡ) Họ tên (có thể bỏ qua): . Nam/nữ: . Nơi công tác: . Số năm công tác: Xin đồng chí vui lòng cho biết số nội dung dƣới sử dụng tập thí nghiệm dạy học chƣơng Cảm ứng điện từ lớp 11THPT: 1. Đồng chí tổ chức cho học sinh học tập nhƣ để phát triển lực sáng tạo học sinh? (Chọn hay nhiều ý) □ Thông báo vấn đề cần giải quyết. □ Tổ chức để học sinh phát vấn đề. □ Hƣớng dẫn học sinh giải vấn đề. □ GV nêu cách giải vấn đề để học sinh làm theo. □ Để học sinh nêu dự đoán tƣợng □ GV nêu tƣợng để học sinh làm thí nghiệm kiểm tra Ý kiến khác: . Lý đồng chí tổ chức vậy: . 2.Đồng chí tổ chức cho học sinh trao đổi, thảo luận nhóm nhƣ ? (Chọn hay nhiều ý) □ Không tổ chức. □ Tổ chức trao đổi qua gặp mặt trực tiếp. □ Tổ chức trao đổi mạng Internet. □ Tổ chức trao đổi qua gặp mặt trực tiếp mạng Internet. Ý kiến khác: . Lý đồng chí tổ chức vậy: . 3. Đồng chí thấy học sinh có biểu dƣới học chƣơng Cảm ứng điện từ ? (Chọn hay nhiều ý) □ Có hứng thú với giảng. □ Không hứng thú với giảng. □ Tích cực giải vấn đề học. □ Không tích cực giải vấn đề học. □ Có ý tƣởng sáng tạo giải vấn đề. □ Không có ý tƣởng sáng tạo giải vấn đề. Ý kiến khác: . . Số lượng học sinh có biểu hứng thú, tích cực, sáng tạo: □ Ít □ Trung bình □ Nhiều 4. Sau học xong, mức độ nắm vững kiến thức học sinh nhƣ nào? (Chọn hay nhiều ý) □ Học sinh nhớ đƣợc kiến thức học. □ Học sinh trình bày lại đƣợc kiến thức theo cách hiểu mình. □ Hiểu đƣợc kiến thức dƣới trình bày dƣới dạng văn bản, công thức, đồ thị. □ Tóm tắt đƣợc kiến thức học. □ Vận dụng đƣợc kiến thức để làm tập. □ Vận dụng đƣợc kiến thức vào thực tế đời sống. □ Nhận thấy mối liên hệ kiến thức tổng thể phần cảm ứng điện từ. Ý kiến khác: . . 5. Đồng chí sử dụng tập thí nghiệm để dạy học nhƣ nào? Mức độ sử dụng: (Chọn ý) □ Không thƣờng xuyên. □ Thƣờng xuyên. □ Rất thƣờng xuyên. Sử dụng khi: (Chọn hay nhiều ý) □ Nghiên cứu tài liệu mới. □ Ôn tập củng cố. □ Làm tập. □ Vận dụng thực tế đời sống. Ý kiến khác: . . Lý việc sử dụng thiết bị: □ Không có □ Có □ Có nhƣng không phù hợp 6. Theo đồng chí, có cần sử dụng tập thí nghiệm dạy học phần cảm ứng từ không? (Chọn ý) □ Không cần thiết. □ Cần thiết. □ Rất cần thiết. Ý kiến khác: Lí do: 7. Những khó khăn, sai lầm học sinh học gặp phải: + Khó khăn, sai lầm phổ biến kiến thức: (Chọn hay nhiều ý) □ Khó đề xuất đƣợc giả thuyết nguyên nhân gây tƣợng cảm ứng điện từ. □ Khó nhận chất tƣợng cảm ứng điện từ. □ Khó khăn, sai lầm xác định chiều dòng điện cảm ứng (trong mạch điện, đoạn dây dẫn chuyển động). □ Khó giải thích nguyên nhân tạo dòng Fu-cô. Ý kiến khác: . . + Nguyên nhân khó khăn, sai lầm phổ biến đó: (Chọn hay nhiều ý) □ Học sinh sử dụng thí nghiệm. □ Học sinh không sử dụng thí nghiệm. □ Học sinh không tìm hiểu tƣợng thực tế liên quan đến tƣợng cảm ứng điện từ. □ Giáo viên không tổ chức cho học sinh vận dụng kiến thức vào thực tế đời sống. Ý kiến khác: Chân thành cảm ơn đồng chí! [...]... về năng lực sáng tạo của học sinh - Nghiên cứu cấu trúc, nội dung chƣơng Cảm ứng điện từ ” – Vật lí 11 Điều tra thực trạng của việc sử dụng bài tập thí nghiệm trong dạy học chƣơng Cảm ứng điện từ bằng cách trao đổi với giáo viên và học sinh trong quá trình dạy và học - Dự kiến thực nghiệm sƣ phạm để kiểm nghiệm tính khoa học, khả thi, hiệu quả của việc sử dụng bài tập thí nghiệm trong dạy học vật. .. (NÂNG CAO) Chƣơng 3 DỰ KIẾN THỰC NGHIỆM SƢ PHẠM 4 Chƣơng 1 CƠ SỞ LÍ LUẬN VÀ THỰC TIỄN VỀ PHÁT HUY NĂNG LỰC SÁNG TẠO CỦA HỌC SINH THÔNG QUA SỬ DỤNG BÀI TẬP THÍ NGHIỆM TRONG DẠY HỌC VẬT LÍ 1.1 Phát huy năng lực sáng tạo của học sinh trong dạy học vật lí 1.1.1 Khái niệm năng lực Có nhiều cách trình bày năng lực: Năng lực là tổng hợp những thuộc tính độc đáo của cá nhân phù hợp với những yêu cầu đặc trƣng của. .. làm việc tự lực, các kỹ năng thực hành thí nghiệm cũng rất tốt, có tƣ duy phê phán sắc bén 1.2 Sử dụng bài tập thí nghiệm trong dạy học vật lí theo hƣớng phát huy năng lực sáng tạo của học sinh 1.2.1 Khái niệm bài tập thí nghiệm Trong lí luận và thực tiễn dạy học vật lí, ngƣời ta thƣờng phân chia các bài tập thành nhiều loại, trong đó có bài tập thí nghiệm Có một số quan điểm về bài tập thí nghiệm nhƣ... dạy học để từng bƣớc nâng cao chất lƣợng dạy và học ở trƣờng THPT 8 Cấu trúc khoá luận Ngoài phần Mở đầu, Kết luận, Tài liệu tham khảo và Phụ lục, khoá luận gồm ba chƣơng: Chƣơng 1 CƠ SỞ LÍ LUẬN VÀ THỰC TIỄN VỀ PHÁT HUY NĂNG LỰC SÁNG TẠO CỦA HỌC SINH THÔNG QUA SỬ DỤNG BÀI TẬP THÍ NGHIỆM TRONG DẠY HỌC VẬT LÍ Chƣơng 2 SỬ DỤNG BÀI TẬP THÍ NGHIỆM TRONG DẠY HỌC PHẦN “CẢM ỨNG ĐIỆN TỪ ” – VẬT LÍ 11 THPT (NÂNG... nghiệm trong dạy học - Sử dụng BTTN nhằm xây dựng kiến thức mới 21 - Sử dụng BTTN nhằm ôn tập, củng cố kiến thức - Sử dụng BTTN nhằm rèn luyện kĩ năng hoạt động nhóm cho học sinh - Sử dụng BTTN nhằm kiểm tra, đánh giá học sinh 1.2.6.3 Một số lưu ý khi sử dụng bài tập thí nghiệm Để phát huy tác dụng của BTTN trong dạy học, khi sử dụng GV cần lƣu ý: - Căn cứ vào nội dung kiến thức mà HS cần nắm trong. .. khăn của học sinh và giáo viên trong quá trình dạy học thí nghiệm là một trong những cơ sở cơ bản để sử dụng bài tập thí nghiệm trong dạy học nhằm phát huy năng lực sáng tạo của học sinh Vì vậy, tôi đã tiến hành tìm hiểu và thu thập một số thông tin về thực tế dạy học BTTN chƣơng Cảm ứng điện từ ở một số trƣờng: 22 - Những biểu hiện, khó khăn, sai lầm và mức độ nắm vững kiến thức của HS khi học phần... cho các GV ít sử dụng thí nghiệm trong dạy học 25 KẾT LUẬN CHƢƠNG 1 Các vấn đề đƣợc trình bày trong chƣơng 1 gồm những nội dung sau: Nghiên cứu một số vấn đề về việc phát huy năng lực sáng tạo của học sinh, cho thấy việc dạy học theo hƣớng “Lấy học sinh làm trung tâm” là tƣ tƣởng chủ đạo đổi mới phƣơng pháp dạy học Trong dạy học theo hƣớng phát huy năng lực sáng tạo của HS, HS phải chuyển từ vai trò là... luyện kĩ năng, kiểm tra, đánh giá, góp phần giúp HS phát huy đƣợc năng lực sáng tạo 27 Chƣơng 2 SỬ DỤNG BÀI TẬP THÍ NGHIỆM TRONG DẠY HỌC CHƢƠNG “CẢM ỨNG ĐIỆN TỪ” – VẬT LÍ 11 (NÂNG CAO) 2.1 Mục tiêu dạy học chƣơng Cảm ứng điện từ a Kiến thức - Viết đƣợc công thức tính từ thông - Phát biểu đƣợc định luật Farađây, Len-xơ - Viết đƣợc công thức tính suất điện động trong trƣờng hợp một đoạn dây dẫn chuyển... chúng tôi sử dụng bài tập thí nghiệm nhằm đạt một số mục tiêu dạy học ở trên 2.2 Sơ đồ lôgíc trình bày các kiến thức trong chƣơng Cảm ứng điện từ Từ thông Hiện tƣợng cảm ứng điện từ Chiều dòng điện cảm ứng Định luật Len xơ Suất điện động cảm ứng Quy tắc bàn tay phải Định luật Fara đây Suất điện động trong một đoạn dây dẫn chuyển động Ứng dụng và tác hại - Hiện tƣợng cảm ứng điên từ: Máy phát điện, micrô,... giúp học sinh củng có và đào sâu kiến thức vật lí; Phát triển năng lực tƣ duy sáng tạo; Rèn luyện kĩ năng vận dụng kiến thức vào thực tiễn, kĩ năng thực hành và tiếp cận với phƣơng pháp nghiên cứu khoa học 1.2.3 Tác dụng của bài tập thí nghiệm trong dạy học vật lí Bài tập thí nghiệm tạo ra ở học sinh động cơ học tập, sự hăng say to mò khám phá xây dựng kiến thức mới, gây cho học sinh một sự hứng thú, . VỀ PHÁT HUY NĂNG LỰC SÁNG TẠO CỦA HỌC SINH THÔNG QUA SỬ DỤNG BÀI TẬP THÍ NGHIỆM TRONG DẠY HỌC VẬT LÍ Chƣơng 2. SỬ DỤNG BÀI TẬP THÍ NGHIỆM TRONG DẠY HỌC PHẦN “CẢM ỨNG ĐIỆN TỪ ” – VẬT LÍ 11 THPT. giá năng lực sáng tạo của HS trong dạy học vật lí 13 1.2. Sử dụng bài tập thí nghiệm trong dạy học vật lí theo hƣớng phát huy năng lực sáng tạo của học sinh 16 1.2.1 Khái niệm bài tập thí nghiệm. QUA SỬ DỤNG BÀI TẬP THÍ NGHIỆM TRONG DẠY HỌC VẬT LÍ 5 1.1. Phát huy năng lực sáng tạo của học sinh trong dạy học vật lí 5 1.1.1. Khái niệm năng lực 5 1.1.2. Sáng tạo và năng lực sáng tạo