BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM HÀ NỘI TRẦN THỊ THU MAI DẠY – HỌC MƠN TỐN LỚP 4, LỚP Ở TRƯỜNG TIỂU HỌC XUÂN HÒA, THỊ XÃ PHÚC YÊN, TỈNH VĨNH PHÚC VÀ NHỮNG GIẢI PHÁP NÂNG CAO CHẤT LƯỢNG GIÁO DỤC TIỂU HỌC LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC HÀ NỘI, 2014 BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM HÀ NỘI TRẦN THỊ THU MAI DẠY – HỌC MƠN TỐN LỚP 4, LỚP Ở TRƯỜNG TIỂU HỌC XUÂN HÒA, THỊ XÃ PHÚC YÊN, TỈNH VĨNH PHÚC VÀ NHỮNG GIẢI PHÁP NÂNG CAO CHẤT LƯỢNG GIÁO DỤC TIỂU HỌC Chuyên ngành: Giáo dục học (Bậc Tiểu học) Mã số: 60 14 01 01 LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC Người hướng dẫn khoa học: PGS TS Nguyễn Huy Lợi HÀ NỘI, 2014 LỜI CẢM ƠN Để hoàn thành luận văn “Dạy – học mơn Tốn lớp 4, lớp trường Tiểu học Xuân Hòa, thị xã Phúc Yên, tỉnh Vĩnh Phúc giải pháp nâng cao chất lượng giáo dục Tiểu học”, nhận nhiều quan tâm, giúp đỡ, bảo tận tình thầy (cô) giáo, bạn bè người thân Trước hết, em xin bày tỏ kính trọng lịng biết ơn sâu sắc đến thầy giáo PGS.TS Nguyễn Huy Lợi, người giao đề tài, trực tiếp hướng dẫn khoa học tận tình hướng dẫn, giúp đỡ em suốt q trình nghiên cứu hồn thiện luận văn Tơi xin chân thành cảm ơn hợp tác, giúp đỡ Ban Giám hiệu, thầy cô giáo em học sinh trường Tiểu học Xuân Hòa, Ngọc Thanh A – thị xã Phúc Yên trường Tiểu học Mê Linh – huyện Mê Linh tạo điều kiện giúp đỡ tơi q trình điều tra thực trạng khảo nghiệm sư phạm Tôi xin chân thành cảm ơn thầy cô giáo Trường Đại học Sư phạm Hà Nội quan tâm giúp đỡ tơi suốt q trình học tập, nghiên cứu thực luận văn Cuối cùng, xin cảm ơn gia đình, bạn bè đồng nghiệp quan tâm, giúp đỡ, động viên suốt trình hồn thành luận văn Mặc dù có nhiều cố gắng nỗ lực để hoàn thành tốt luận văn chắn không tránh khỏi thiếu sót Kính mong nhận bảo thầy giáo ý kiến đóng góp bạn quan tâm Tôi xin chân thành cảm ơn! Hà Nội, tháng 12 năm 2014 Tác giả Trần Thị Thu Mai LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan số liệu kết nghiên cứu luận văn trung thực không trùng lặp với đề tài khác Tôi xin cam đoan giúp đỡ cho việc thực luận văn cảm ơn thơng tin trích dẫn luận văn rõ nguồn gốc Hà Nội, tháng 12 năm 2014 Tác giả Trần Thị Thu Mai MỤC LỤC Trang Lời cảm ơn Lời cam đoan Mục lục MỞ ĐẦU Lí chọn đề tài Mục đích nghiên cứu Nhiệm vụ nghiên cứu Đối tượng phạm vi nghiên cứu Giả thuyết khoa học Phương pháp nghiên cứu Chương 1: Cơ sở lí luận việc dạy – học mơn Tốn Tiểu học 1.1 Một số khái niệm 1.1.1 Khái niệm dạy 1.1.2 Khái niệm học 1.2 Đặc điểm nhận thức học sinh Tiểu học 1.2.1 Về tri giác 1.2.2 Về ý 1.2.3 Về trí nhớ 1.2.4 Về tư 1.2.5 Về tưởng tượng 10 1.3 Năng lực học Toán học sinh Tiểu học 11 1.4 Nội dung mục tiêu dạy học sách giáo khoa Toán 12 lớp 4, lớp 1.4.1 Mục tiêu dạy học mơn Tốn Tiểu học 12 1.4.2 Phân tích nội dung sách giáo khoa Toán lớp 4, lớp 12 1.5 Một số kĩ yêu cầu dạy học Toán Tiểu học 17 1.5.1 Kĩ dạy học Toán Tiểu học 17 1.5.2 Yêu cầu chuẩn kiến thức kĩ giáo viên Tiểu 19 học dạy học mơn Tốn 1.6 Mối quan hệ thầy trị, gia đình, nhà trường, 24 xã hội dạy học mơn Tốn Tiểu học 1.6.1 Mối quan hệ thầy với trò 24 1.6.2 Mối quan hệ nhà trường – gia đình – xã hội 25 Kết luận chương 28 Chương 2: Thực trạng dạy – học mơn Tốn lớp 4, lớp 29 trường Tiểu học Xuân Hòa, thị xã Phúc Yên, tỉnh Vĩnh Phúc 2.1 Khái quát thực trạng dạy – học mơn Tốn lớp 4, lớp 29 trường Tiểu học Xn Hịa 2.1.1 Về cơng tác quản lí nhà trường 29 2.1.2 Về đội ngũ giáo viên 36 2.1.3 Về học sinh lớp 4, lớp 40 2.1.4 Về quan tâm xã hội phụ huynh với việc học tập 44 em 2.1.5 Về đạo cấp quản lí giáo dục có liên quan đến 45 chất lượng mơn Tốn 2.1.6 Về sở vật chất 47 2.2 Nhận xét tổng qt chất lượng dạy học mơn Tốn lớp 4, 49 lớp trường Tiểu học Xuân Hòa 2.2.1 Chất lượng dạy học giáo viên 49 2.2.2 Chất lượng học tập học sinh 51 2.3 Kinh nghiệm dạy học mơn Tốn lớp 4, lớp số 53 trường Tiểu học Kết luận chương 55 Chương 3: Đề xuất số giải pháp nâng cao chất lượng giáo 56 dục Tiểu học 3.1 Các xây dựng giải pháp 56 3.1.1 Căn vào địi hỏi ngành Giáo dục nói chung 56 Giáo dục Tiểu học nói riêng xã hội 3.1.2 Căn vào yêu cầu đạo ngành Giáo dục 56 Đào tạo 3.1.3 Xuất phát từ thực tiễn dạy – học trường Tiểu học 57 3.2 Giải pháp sư phạm 58 3.2.1 Tăng cường cơng tác quản lí 58 3.2.2 Phát triển đội ngũ giáo viên 62 3.2.3 Tăng cường hiệu học tập học sinh 69 3.2.4 Tăng cường mối liên hệ nhà trường – gia đình – xã hội 74 3.2.5 Tăng cường sở vật chất phục vụ cho dạy – học 77 3.3 Khảo nghiệm tính cấp thiết khả thi giải pháp 78 đề xuất Kết luận chương 83 KẾT LUẬN 84 TÀI LIỆU THAM KHẢO 85 PHỤ LỤC 87 MỞ ĐẦU Lí chọn đề tài Chúng ta sống đất nước thay da đổi thịt ngày, thời đại văn minh lịch mà người ngồi khả giao tiếp cần phải có lực tư duy, sáng tạo Để đào tạo người vậy, Giáo dục xem lĩnh vực quan trọng Giáo dục chìa khóa vàng cho Quốc gia, dân tộc tiến bước vào tương lai, mục tiêu chiến lược Đảng Nhà nước Đảng ta khảng định Giáo dục Đào tạo động lực thúc đẩy nghiệp cơng nghiệp hóa, đại hóa, điều kiện để phát huy nguồn lực người – yếu tố để phát triển xã hội, tăng trưởng kinh tế nhanh bền vững Trong hệ thống Giáo dục, cấp Tiểu học xem cấp học tảng, nơi đặt sở ban đầu cho việc hình thành phát triển trí tuệ nhân cách, cấp học đặt móng cho giáo dục phổ thông, đặt sở vững cho phát triển toàn diện người Việt Nam Xã hội Chủ nghĩa Chính cấp học này, đặc điểm tâm lí, sinh lí trẻ em phát triển mạnh mẽ Các nếp thói quen học tập, nhu cầu hứng thú nhận thức hình thành mạnh mẽ lứa tuổi Trong môn học Tiểu học mơn Tốn có vị trí ý nghĩa đặc biệt quan trọng Mơn Tốn cung cấp cho học sinh tri thức ban đầu số học (số tự nhiên, số thập phân, phân số, đại lượng thơng dụng), số yếu tố hình học, số yếu tố thống kê hình thành kĩ tốn học Mơn Tốn Tiểu học quan trọng việc rèn luyện phương pháp suy nghĩ, phương pháp suy luận giải vấn đề, góp phần phát triển trí thơng minh, cách suy nghĩ độc lập, linh hoạt, sáng tạo, đóng góp vào việc hình thành phẩm chất cần thiết quan trọng người lao động như: cần cù, cẩn thận, có ý chí vượt khó khăn, làm việc có kế hoạch, có nếp tác phong khoa học Việc học tập mơn Tốn khơng giúp học sinh lĩnh hội kiến thức khoa học tự nhiên mà cịn giúp em bước đầu hình thành phương pháp làm việc, kĩ trình bày cách giải tình Từ giúp em phát triển tư duy, khả khái quát hóa hoạt động sáng tạo Mục tiêu mơn Tốn Tiểu học nhằm giúp học sinh có kiến thức lực thực hành vào thực tế đời sống Bước đầu hình thành phát triển lực trừu tượng hóa, khái qt hóa, kích thích trí tưởng tượng, gây hứng thú học tập, phát triển khả suy luận biết diễn đạt suy luận đơn giản, góp phần rèn luyện phương pháp học tập, làm việc linh hoạt, khoa học, sáng tạo Chương trình mơn Tốn Tiểu học chia làm giai đoạn: - Giai đoạn (các lớp 1, 2, 3) làm quen chuẩn bị - Giai đoạn (các lớp 4, 5) hình thành phát triển Tốn toán giai đoạn phát triển cao hơn, học tập sâu hơn, giúp học sinh rèn luyện phát triển lực tư duy, sáng tạo Việc nắm vững kiến thức, có kĩ phương pháp giải dạng toán lớp 4, giúp cho em có tiền đề chắn, sở giúp em học tốt mơn Tốn môn học khác bậc học Tuy nhiên, dạy học Toán Tiểu học nói chung dạy - học Tốn lớp 4, lớp nói riêng vấn đề cịn nhiều điểm cần quan tâm, đòi hỏi giáo viên cần phải đổi đồng phương pháp để nâng cao chất lượng dạy - học nói chung dạy học Tốn nói riêng Trước nhiệm vụ tầm quan trọng việc dạy – học mơn Tốn Tiểu học, việc nghiên cứu đề xuất phương án dạy – học nhằm nâng cao chất lượng giảng dạy việc làm cần thiết Với mong muốn tìm hiểu sâu dạy – học mơn Tốn lớp – 5, đồng thời góp phần nhỏ bé vào việc nâng cao chất lượng dạy học Tiểu học, chọn đề tài: “Dạy - học mơn Tốn lớp 4, lớp trường Tiểu học Xuân Hòa, Thị xã Phúc Yên, tỉnh Vĩnh Phúc giải pháp nâng cao chất lượng giáo dục Tiểu học” Mục đích nghiên cứu Tìm hiểu thực trạng việc dạy - học tốn trường Tiểu học Xn Hịa, thị xã Phúc Yên, tỉnh Vĩnh Phúc đề xuất giải pháp để khắc phục khó khăn, nâng cao chất lượng giáo dục Tiểu học Nhiệm vụ nghiên cứu - Nghiên cứu sở lí luận việc dạy học mơn Tốn Tiểu học - Nghiên cứu thực trạng việc dạy học Toán trường Tiểu học - Đề xuất số giải pháp góp phần nâng cao chất lượng giáo dục Tiểu học Đối tượng phạm vi nghiên cứu 4.1 Đối tượng nghiên cứu Thực trạng việc dạy – học mơn Tốn lớp 4, đề xuất giải pháp nâng cao chất lượng 4.2 Phạm vi nghiên cứu Nghiên cứu lí luận, nghiên cứu thực tiễn việc dạy – học mơn Tốn lớp 4, trường Tiểu học Xn Hịa, thị xã Phúc Yên, tỉnh Vĩnh Phúc Giả thuyết khoa học Dựa sở hiểu đặc điểm tâm lí học sinh Tiểu học kết hợp với việc phân tích thực trạng việc dạy học mơn Toán đề xuất giải pháp để nâng cao chất lượng giáo dục Tiểu học Phương pháp nghiên cứu - Phương pháp nghiên cứu lí luận - Phương pháp nghiên cứu thực tiễn - Phương pháp tổng kết kinh nghiệm 85 TÀI LIỆU THAM KHẢO [1] Vũ Thị Phương Anh, Hoàng Thị Tuyết (2005), Đánh giá kết học tập Tiểu học,NXB Giáo dục [2] Nguyễn Ngọc Bảo (1995), Phát huy tính tích cực, tự lực học sinh trình dạy học), Vụ Giáo viên, Hà Nội [3] Bộ Giáo dục Đào tạo (2005), Chương trình Tiểu học, NXB Giáo dục [4] Bộ Giáo dục Đào tạo, Quy định chuẩn nghề nghiệp giáo viên Tiểu học, ban hành kèm theo định số 14/2007/QĐ- BGDĐT ngày 14 tháng năm 2007 Bộ trưởng Bộ Giáo dục Đào tạo [5] Vũ Quốc Chung – Đào Thái Lai – Đỗ Tiến Đạt – Trần Ngọc Lan – Nguyễn Quang Hùng – Lê Ngọc Sơn (2007), Phương pháp dạy học Toán Tiểu học (Dự án phát triển giáo viên Tiểu học), NXB Giáo dục [6] Phạm Văn Cường (2009), Rèn luyện kỹ dạy học toán cho sinh viên ngành Giáo dục Tiểu học trường Cao đẳng Sư phạm, luận án Tiến sĩ Giáo dục học, trường Đại học Sư phạm Hà Hội [7] Hồ Ngọc Đại (2000), Tâm lý học dạy học, NXB ĐHQG, Hà Nội [8] Phạm Minh Hạc (1988), Tâm lý học tập (tập 1), NXB Giáo dục [9] Phạm Minh Hạc (1988), Tâm lý học tập (tập 2), NXB Giáo dục [10] Trần Diên Hiển (2003), Thực hành giải toán tiểu học (tập 1), NXB ĐHQG Hà Nội [11] Trần Diên Hiển (2003), Thực hành giải toán tiểu học (tập 2), NXB ĐHQG Hà Nội [12] Đặng Vũ Hoạt (2004), Giáo dục học Tiểu học 1, trường Đại học Sư phạm Hà Nội [13] Nguyễn Phụ Hy (2000), Dạy học mơn tốn bậc Tiểu học, NXB Đại học Quốc gia, Hà Nội 86 [14] Nguyễn Bá Kim (2002), Phương pháp dạy học mơn Tốn, NXB Đại học Sư phạm [15] Nguyễn Kỳ (1995), Phương pháp dạy học tích cực, NXB Giáo dục [16] Trần Ngọc Lan (2002), “Một số thủ thuật thường dùng để đề xuất tập toán cho học sinh Tiểu học”, Tạp chí Giáo dục, số 31 (chuyên đề), quý II [17] Nguyễn Hữu Lương (2004), “Nguyên nhân học toán khó biện pháp khắc phục”, Tạp chí Giáo dục, số xuân Giáp Thân [18] A.N.Lêonchiep (1989), Hoạt động, ý thức, nhân cách, NXB Giáo dục [19] Phan Trọng Ngọ (2005), Dạy học phương pháp dạy học nhà trường, NXB ĐHSP, Hà Nội [20] Phạm Đình Thực (2002), 100 câu hỏi đáp việc dạy học toán Tiểu học, NXB Giáo dục [21] Phạm Đình Thực (2002), Phương pháp sáng tác đề tốn Tiểu học, NXB Giáo dục [22] Phạm Đình Thực (2004), Toán chọn lọc Tiểu học, NXB Giáo dục [23] Vũ Dương Thụy – Đỗ Trung Hiệu (2003), Các phương pháp giả toán Tiểu học (tập 1), NXB Giáo dục [24] Vũ Dương Thụy – Đỗ Trung Hiệu (2003), Các phương pháp giả toán Tiểu học (tập 2), NXB Giáo dục [25] Ngô Thị Trang (2007), Thực trạng kỹ dạy học lớp giáo viên Tiểu học Yên Dũng – Bắc Giang theo yêu cầu chương trình mới, Luận văn Thạc sĩ Giáo dục học, Trường Đại học Sư phạm Hà Nội [26] Nguyễn Thị Xếp (2007), Dạy phương pháp suy luận logic thông qua mơn tốn tiểu học, Luận văn Thạc sĩ Giáo dục học, Trường Đại học Sư phạm Hà Nội 87 PHỤ LỤC Phụ lục ĐỀ KHẢO SÁT GIÁO VIÊN (LẦN 1) Phần Nhận thức chung Đồng chí có giải pháp để giảm tối đa tình trạng học sinh không đạt chuẩn kiến thức, kĩ lớp phụ trách? Phần Kiến thức Bài Các số tự nhiên liên tiếp từ đến 100 có tổng chữ số chẵn tổng chữ số lẻ bao nhiêu? Bài Ngày năm 2004 thứ năm Hỏi ngày cuối năm 2004 thứ tuần? Bài Một trường có 126 học sinh, nam sinh có nữ sinh Hỏi trường có tất học sinh nam? Bài Một chó đuổi thỏ cách xa hai mét Mỗi bước chó nhảy 9dm, thỏ nhảy 7dm Hỏi sau bước nhảy chó đuổi kịp thỏ, biết chó nhảy bước thỏ nhảy bước Bài Nếu bớt cạnh hình vng 3m, cạnh liền bớt 9m hình chữ nhật có chiều dài gấp lần chiều rộng Tính chu vi hình vng ban đầu? Bài Số bi đỏ gấp lần số bi xanh Sau chơi Lan có thêm viên bi xanh lại thua viên bi đỏ nên số bi xanh lúc Hỏi lúc đầu Lan có viên bi loại? số bi đỏ lại 88 Phụ lục ĐỀ KHẢO SÁT GIÁO VIÊN (LẦN 2) Phần Nhận thức chung Câu Đồng chí trình bày nội dung mà Giáo dục Tiểu học cần quan tâm Câu Để đặt câu hỏi cho học sinh có hiệu quả, người giáo viên cần có phương pháp đặt câu hỏi nào? Phần Kiến thức Bài Một phép chia có thương 5, số dư Tổng số bị chia, số chia số dư 106 Tìm số bị chia, số chia Bài Một người mang ổ bánh mì người mang ổ bánh mì Một người số họ khơng mang Họ chia số bánh mì ăn hết Ăn uống xong xuôi, người không mang bánh trả cho hai người 5000 đồng, người có ổ bánh mì 2000 đồng cịn người có ổ bánh mì 3000 đồng Hỏi người trả hay sai? Vì sao? Bài Nhân dịp Tết trồng Tân Mão, bác chủ vườn định trồng 50 quýt 70 cam Tiền mua giống loại hết 2900000 đồng, tính giá quýt giống giá cam giống Giá loại Hỏi giá giống loại? Bài Một hình chữ nhật có chiều dài gấp rưỡi chiều rộng Tính chu vi hình chữ nhật, biết diện tích 600m2 Bài Nền nhà gian nhà hình chữ nhật có chiều dài 6,1m; chiều rộng 4,5m Hỏi nhà lát viên gạch hoa nguyên vẹn có cạnh 30cm Cho mạch viên gạch không đáng kể 89 Phụ lục ĐỀ KHẢO SÁT CHẤT LƯỢNG HỌC SINH LỚP (LẦN 1) Bài 1: Đặt tính tính: 839084 – 246937 367859 + 541728 258 × 203 8462 : 42 Bài 2: Tính - ×2 + 1: Bài 3: a Viết số thích hợp vào chỗ chấm: 15 phút = … phút 230 tạ = … 15m2 24dm2 = … cm2 735cm = …dm …cm b Tìm x: x × 40 = 25600 +x=1 Bài 4: Một ruộng hình chữ nhật có chiều dài 120m, chiều rộng chiều dài Người ta cấy lúa đó, tính 100m2 thu hoạch 5kg thóc Hỏi thu hoạch ruộng tạ thóc? Bài 5: Một cửa hàng bán số gạo nếp số gạo tẻ 540kg Tính số gạo loại, biết số gạo nếp số gạo tẻ Bài 6: Tính cách thuận tiện nhất: + + +…+ 90 Phụ lục ĐỀ KHẢO SÁT CHẤT LƯỢNG HỌC SINH LỚP (LẦN 1) Bài 1: Đặt tính tính: 89,248 + 9,89 76,05 – 13,7 63,24 × 3,8 9,405 : 4,5 Bài 2: Viết số thập phân thích hợp vào chỗ chấm: 78km 246m = … km 5kg = … 3m245dm2 = … mm2 2giờ 36 phút = …giờ Giá trị chữ số số 23,478 là: … Tính: a 14,7 + 0,25 × 3,72 – 10,8 b ×3 Tìm y, biết: : y = 1,2 Bài 3: Một cửa hàng có ba cuộn vải, cuộn thứ dài 175m, cuộn thứ hai dài 243m, cuộn thứ ba trung bình cộng hai cuộn Tính số vải cịn lại biết cửa hàng bán 46% số vải Bài 4: Một mảnh đất hình chữ nhật có diện tích 84,32m2; chiều dài 12,4m Một mảnh đất hình vng có chu vi chu vi mảnh đất hình chữ nhật Tính diện tích mảnh đất hình vng 91 Phụ lục ĐỀ KHẢO SÁT CHẤT LƯỢNG HỌC SINH LỚP (LẦN 2) Bài 1: Viết số thích hợp vào chỗ chấm cho: a Số …79 chia hết cho b Số 4…6 chia hết cho c Số 58… chia hết cho Viết số thích hợp vào chỗ chấm: 4km 24dam = … m tạ 8m2 5dm2 105 phút = … … phút = … dm2 = … yến Điền dấu >,