Created by Simpo PDF Creator Pro (unregistered version) http://www.simpopdf.com Tạp chí KHOA HỌC ĐHSP TP.HCM Số 19 năm 2010 VỀ CÁCH DÙNG CÁC LƯỢC ĐỒ LỊCH SỬ THẾ GIỚI TRONG SÁCH GIÁO KHOA LỊCH SỬ 12 Tưởng Phi Ngọ* TÓM TẮT Việc sử dụng đồ dạy học lịch sử trường phổ thơng có vai trị quan trọng Nhưng thực tế, khơng giáo viên lúng túng, chưa biết làm để đạt hiệu cao Bài viết đưa số gợi ý cách sử dụng đồ lịch sử giới SGK Lịch sử 12 với hy vọng giúp ích phần cho giáo viên sinh viên quan tâm đến cơng việc nói ABSTRACT About using diagrams of World History in the 12th Grade History Textbook Using diagrams plays an important role in teaching and learning History in high schools However, in reality, many teachers still find it difficult to exploit this method effectively This article makes some suggestions of using diagrams of World History in the 12th Grade History Textbook with the hope of helping teachers and students pay more interest in the above-mentioned matters Trong dạy học lịch sử trường phổ thông, kênh hình nói chung lược đồ (hoặc đồ) nói riêng có vai trị quan trọng Trên thực tế, nhiều giáo viên sử dụng tương đối thành thạo, có hiệu quả, cịn khơng giáo viên lúng túng việc nhận thức nội dung lược đồ khai thác chúng để đạt hiệu cao Bài viết đưa số ý kiến gợi ý cách sử dụng lược đồ lịch sử giới SGK Lịch sử 12 với hy vọng giúp ích phần cho giáo viên, sinh viên việc thực nhiệm vụ nói Ở khơng nêu vấn đề lý luận mà đề cập cụ thể lược đồ theo ý nhỏ là: thông tin tham khảo (có liên quan đến lược đồ), yêu cầu lược đồ gợi ý cách sử dụng Lược đồ nước dân chủ nhân dân Đông Âu sau chiến tranh giới thứ hai 1.1 Những thông tin tham khảo “Đông Âu” không khái niệm địa lý đơn mà khái niệm địa - trị (để phân biệt Đông Âu XHCN với Tây Âu TBCN) Các nước dân * ThS., Khoa Lịch sử, ĐHSP TP.HCM 19 Created by Simpo PDF Creator Pro (unregistered version) http://www.simpopdf.com Tạp chí KHOA HỌC ĐHSP TP.HCM Tư ởng Phi Ngọ chủ nhân dân (DCND) Đông Âu gồm: Anbani, Ba Lan, Bungary, CHDC Đức, Hunggary, Nam Tư, Rumani Tiệp Khắc, hợp thành khu vực rộng lớn nằm Liên Xô nước Tây Âu Trước chiến tranh… nước tư độc lập; chiến tranh bị quân đội phát xít xâm lược số nước tự nguyện nước phát xít đóng qn Những năm 1944 -1945, nhân dân Đơng Âu phối hợp với quân đội Liên Xô đánh đuổi phát xít, giải phóng đất nước Sau ngày giải phóng, phủ nước Đơng Âu phủ liên hiệp gồm đảng tư sản, vô sản giai cấp, tầng lớp khác Vấn đề đặt nước Đông Âu theo đường – XHCN hay TBCN? Ở nhiều nước, giai cấp tư sản ngăn cản cải cách dân chủ triệt để, dựa vào giúp đỡ lực phản động nước1, muốn nắm trọn quyền để đưa đất nước theo đường TBCN Nhưng giai cấp vô sản nhân dân qn đội Liên Xơ đóng qn lãnh thổ Đơng Âu2 ủng hộ, phiếu loại giai cấp tư sản khỏi phủ liên hiệp, sau tiếp tục thực cải cách dân chủ (như cải cách ruộng đất, quốc hữu hóa nhà máy, xí nghiệp tư bản, thực quyền dân chủ…) Đến năm 1948 – 1949, nước Đơng Âu hồn thành cách mạng DCND chuyển sang giai đoạn xây dựng CNXH Thắng lợi cách mạng DCND Đông Âu việc chuyển sang CNXH nước đánh dấu chủ nghĩa xã hội vượt khỏi phạm vi nước, trở thành hệ thống giới 1.2 Yêu cầu lược đồ - Làm cho học sinh nhận biết: tên gọi vị trí nước DCND Đơng Âu - Từ góc độ trực quan, góp phần làm cho học sinh hiểu kiện có tác dụng định việc hình thành hệ thống XHCN 1.3 Gợi ý cách sử dụng - Chỉ lược đồ gọi tên nước DCND Đông Âu (yêu cầu học sinh tự nhớ tên thủ đô) - Nêu rõ vị trí địa lý: Là khu vực rộng lớn, hợp thành vùng đệm bên Liên Xô XHCN bên nước Tây Âu TBCN liên minh với Mĩ 20 Created by Simpo PDF Creator Pro (unregistered version) http://www.simpopdf.com Tạp chí KHOA HỌC ĐHSP TP.HCM Số 19 năm 2010 - Gợi ý cho học sinh: Cách mạng DCND Đông Âu diễn bối cảnh khởi đầu chiến tranh lạnh nên cách mạng không đổ máu gay gắt - Chỉ cho học sinh thấy vị trí nước DCND Đơng Âu - thành viên Hội đồng Tương trợ kinh tế Tổ chức Hiệp ước Vacsava hợp tác chặt chẽ với Liên Xô - Các nước nhỏ đánh số thích lược đồ nội dung quan trọng, để học sinh tự tìm hiểu Lược đồ cộng đồng quốc gia độc lập 2.1 Những thông tin tham khảo Cách mạng Tháng Mười Nga năm 1917 thành công, dân tộc Nga đế quốc Nga giải phóng, tách thành quốc gia dân tộc độc lập Sau nội chiến (1918 – 1920), xuất phát từ nhu cầu hợp tác kinh tế phòng thủ chống ngoại xâm, Liên bang Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Xô - viết (Liên Xô) thành lập ngày 30-12-1922 gồm nước CHXV Nga, Ucraina, Bêlarút Ngoại Cápcadơ3 Sau nước CHXV gia nhập Liên Xô tăng dần, đến năm 1940 15 nước Tình đồn kết nước CHXV giúp Liên Xơ chiến thắng chủ nghĩa phát xít chiến tranh vệ quốc (1941 – 1945) đạt thành tựu to lớn công xây dựng chủ nghĩa xã hội, trở thành cường quốc thứ hai giới sau Mĩ Mặc dầu vậy, công xây dựng chủ nghĩa xã hội, Liên Xô phạm phải khơng sai lầm, thiếu sót Thất bại cơng cải tổ làm cho Liên Xô tan rã Ngày 8-12-1991, tổng thống Nga, Ucraina, Bêlarút tun bố chung : Liên Xơ khơng cịn tồn kí Hiệp ước thành lập Cộng đồng quốc gia độc lập (SNG) Ngày 2112-1991, thủ đô Anma Ata (Cadắcxtan), nước Adécbaidan, Ácmênia, Cadắcxtan, Kiếcghidia, Mônđavia, Tuốcmênia, Tátgikistan, Udơbêkistan gia nhập Hiệp ước nói sau kí (với nước Nga, Ucraina, Bêlarút) vào tuyên bố mục đích nguyên tắc SNG Tháng 10-1993, Grudia trở thành thành viên thức tổ chức này, nâng số thành viên SNG lên 12 nước Tháng 8-2005, Tuốcmênia rút khỏi quy chế thành viên thức, tham gia với tư cách quan sát viên Do vậy, cấu SNG 11 + Cho đến nay, SNG gặt hái thành công định, khơng hồn tồn mong muốn Các nước Mơnđavia, Ucraina Tuốcmênia 21 Created by Simpo PDF Creator Pro (unregistered version) http://www.simpopdf.com Tạp chí KHOA HỌC ĐHSP TP.HCM Tư ởng Phi Ngọ chưa phê chuẩn Điều lệ SNG (mặc dù Ucraina thành viên sáng lập) Hiện nay, có nhiều khả Grudia rút khỏi SNG chuyển sang quy chế thành viên khơng thức.4 2.2 Yêu cầu lược đồ Làm cho học sinh nhận biết tên vị trí 11 quốc gia thành viên SNG (năm 1991), thêm Grudia (từ tháng 10-1993) thành 12 2.3 Gợi ý cách sử dụng - Gợi ý để học sinh nhớ lại kiến thức cũ: Đó q trình hình thành phát triển Liên Xơ từ nước (1922) lên tới 15 nước (1940) - Chỉ lược đồ: Phần lãnh thổ Liên Xô gồm 15 nước Tháng 12-1991 Liên Xô tan vỡ, SNG thành lập bao gồm 11 số 15 nước nói (đọc tên nước); đến năm 1993 có thêm Grudia 12 - Hướng dẫn học sinh cách ghi nhớ yêu cầu em nhà xem lại lược đồ Lược đồ khu vực Đông Nam Á sau chiến tranh giới thứ hai 3.1 Những thông tin tham khảo Sự kiện lịch sử xảy không gian thời gian Do vậy, lược đồ có kiến thức địa lý kiến thức lịch sử Lược đồ khu vực Đông Nam Á sau chiến tranh Thế giới thứ hai khơng ngoại lệ, khơng nói cần ưu tiên Đáng tiếc thực tế nhiều học sinh không quan tâm đến lược đồ nên không hiểu sau chiến tranh khu vực Đông Nam Á “vẫn thuộc phạm vi ảnh hưởng truyền thống nước phương Tây” cụ thể Tương tự thế, nhiều em “miền Tây Irian” mà phủ Xucacnơ thu hồi năm 1963 nằm vị trí lược đồ, lớn hay nhỏ có ý nghĩa đấu tranh giành toàn vẹn lãnh thổ họ lúc giờ… Do vậy, học lược đồ, học sinh cần trang bị kiến thức lịch sử lẫn kiến thức địa lý tối thiểu 3.2 Yêu cầu lược đồ - Làm cho học sinh nắm số kiến thức địa lý: + Nhớ tên thủ đô 11 quốc gia Đông Nam Á; 22 Created by Simpo PDF Creator Pro (unregistered version) http://www.simpopdf.com Tạp chí KHOA HỌC ĐHSP TP.HCM Số 19 năm 2010 + Phân biệt địa hình Malaixia Inđơnêxia - Làm cho học sinh nắm số kiến thức Lịch sử: + Nhớ nước Đông Nam Á trước chiến tranh giới thứ hai thuộc địa thực dân (hay đế quốc) nào; + Nhớ năm tuyên bố độc lập, năm thoát khỏi ách thực dân nước 3.3 Gợi ý cách sử dụng - Yêu cầu học sinh trả lời tên thủ đô nước phân biệt đâu lãnh thổ Malaixia, đâu lãnh thổ Inđônêxia Đây kiến thức túy địa lý nhiều em khơng học nên khó tiếp thu kiến thức lịch sử (có thể dùng câu hỏi, đồ câm …) - Yêu cầu học sinh trả lời nước Đông Nam Á trước chiến tranh Thế giới thứ hai thuộc địa thực dân (hay đế quốc) Đây kiến thức em học lớp 11 thực tế cho thấy số đông học sinh lơ mơ, ngoại trừ câu hỏi Đông Dương (tùy theo điều kiện dùng câu hỏi, đồ câm, trắc nghiệm…) - Dùng câu hỏi để học sinh nhớ năm tuyên bố độc lập, năm thoát khỏi ách thực dân nước (Ví dụ: Việt Nam 1945, 1954, 1975; Inđơnêxia 1945, 1949; Malaixia 1957; Singapore 1959 …) Lược đồ nước Nam Á sau chiến tranh giới thứ hai 4.1 Những thông tin tham khảo Trước chiến tranh Thế giới thứ hai, khu vực Nam Á gồm nước Ấn Độ, Xri Lanca, Nêpan Butan Các nước thuộc địa phụ thuộc vào Anh, Ấn Độ nước có phong trào đấu tranh mạnh Sau chiến tranh Thế giới thứ hai, phong trào đấu tranh đòi độc lập nhân dân Ấn Độ đảng Quốc Đại lãnh đạo bùng lên mạnh mẽ khiến thực dân Anh phải nhương Thực sách “đi mà ở”, tháng 8-1947, Anh chia Ấn Độ thành hai quốc gia tự trị thuộc Anh Ấn Độ người Ấn Độ giáo Pakistan người Hồi giáo Pakistan gồm hai phần lãnh thổ tách biệt phía tây đơng Ấn Độ Sau đó, mâu thuẫn hai miền Đơng Tây, ngày 26-3-1971 nhân dân Đông Pakistan (được Ấn Độ ủng hộ) dậy đấu tranh vũ trang, tuyên bố tách khỏi Pakistan, thành lập nước Cộng hòa Nhân dân Bănglađét Hiện khu 23 Created by Simpo PDF Creator Pro (unregistered version) http://www.simpopdf.com Tạp chí KHOA HỌC ĐHSP TP.HCM Tư ởng Phi Ngọ vực Nam Á gồm nước là: Ấn Độ, Pakistan, Nêpan, Butan, Bănglađét, Srilanca Manđivơ5 4.2 Yêu cầu lược đồ Lược đồ thể hai nội dung bản: - Một là, phong trào đấu tranh đòi độc lập giai cấp, tầng lớp nhân dân Ấn Độ sau chiến tranh bùng lên mạnh mẽ thể qua đấu tranh binh lính, cơng nhân nơng dân Trên lược đồ có địa danh gắn liền với đấu tranh cảng Bombay6 (nơi nổ khởi nghĩa 20.000 thủy binh đòi độc lập ngày 19-12-1946 nơi có 200.000 cơng nhân , học sinh, sinh viên bãi công, bãi thị, bãi khóa Cancútta7 , Mađrat8 , Carasi nơi nổ nhiều vụ dậy nhân dân (1946, 1947) Bengan nơi có triệu nơng dân tham gia phong trào “Tebhaga” địi địa chủ hạ mức tơ xuống 1/3 thu hoạch (1946) - Hai là, phong trào đấu tranh làm cho quyền thực dân Anh phải nhượng qua “phương án Maobattơn” - chia Ấn Độ thành hai quốc gia tự trị Do giáo viên cần cho học sinh nắm phân chia lãnh thổ Ấn Độ thể qua đường biên giới Ấn Độ Pakistan sau ngày 15-8-1947 Đến ngày 26-3-1971, Đông Pakistan tuyên bố độc lập, tách khỏi Pakistan 4.3 Gợi ý cách sử dụng - Khi trình bày phong trào đấu tranh nhân dân Ấn Độ (những năm 1946, 1947) cần rõ địa danh lược đồ, nơi có phong trào đấu tranh cụ thể - Chỉ rõ đường biên giới Ấn Độ trước chia thành hai nước9 - Chỉ rõ đường biên giới Ấn Độ Pakistan sau ngày 15-8-1947 xuất quốc gia Nam Á Bănglađét, vốn lãnh thổ Đông Pakistan Lược đồ khu vực Trung Đông sau chiến tranh giới thứ hai 5.1 Những thông tin tham khảo Xuất phát từ thuyết địa lí thời cổ coi Tây Âu trung tâm, khu vực phương Đông tùy theo khoảng cách gần xa so với trung tâm mà gọi Cận Đông, Trung Đông hay Viễn Đông Tuy vậy, tài liệu nay, giới hạn địa lí khu vực “Trung Đông” từ đâu đến đâu điều chưa thống nhất10 Tạm 24 Created by Simpo PDF Creator Pro (unregistered version) http://www.simpopdf.com Tạp chí KHOA HỌC ĐHSP TP.HCM Số 19 năm 2010 thời dạy theo định nghĩa sách giáo khoa (Trung Đơng cịn gọi Tây Á, khu vực từ Apganistan trở phía Tây châu Á) 5.2 Yêu cầu lược đồ Từ góc độ trực quan, làm cho học sinh nắm được: - Khái niệm “Tây Á” Đó khu vực bao gồm quốc gia từ Ápganistan trở phía Tây châu Á11 (đến bờ Đơng Địa Trung Hải, kênh đào Suez Hồng Hải) - Tây Á khu vực giàu tài nguyên (trên lược đồ có nhiều cường quốc dầu lửa như: ArậpXêút, Irắc, Côoet) - Tây Á nơi tiếp giáp ba châu (Âu, Á, Phi), có kênh đào Suez nối Hồng Hải với Địa Trung Hải – đường giao thông thủy quan trọng từ Đông sang Tây - nước Arập công Israel chiến tranh Trung Đông lần thứ 5.3 Gợi ý cách sử dụng Chỉ lược đồ: - Phạm vi khu vực Tây Á - Là khu vực giàu tài nguyên, chiếm 2/3 trữ lượng dầu toàn giới (chỉ lược đồ “gương mặt” số cường quốc dầu lửa) - Nằm ngã ba đường nối liền Âu, Phi, Á, có kênh đào Suez đường hàng hải quan trọng Đông – Tây - Chỉ lược đồ đọc tên nước Arập 12 công Israel năm 1948 gồm: Ai Cập, Xiri, Libăng, Irắc, Gioocđani, ArậpXêút Yêmen Mục II thuộc tập trung viết Palestin – Israel lãnh thổ họ lược đồ nhỏ nên vị trí địa lý, lãnh thổ khơng thể điều Giáo viên bổ sung lược đồ “Sự phân chia lãnh thổ Palestin Liên Hiệp Quốc năm 1947” để học sinh lãnh thổ nước số địa danh Giêrusalem, dải Gaza, vùng Bờ Tây sông Gioocđan v.v Lược đồ phân chia lãnh thổ Palestin Liên Hiệp Quốc năm 1947 6.1 Những thông tin tham khảo 25 Created by Simpo PDF Creator Pro (unregistered version) http://www.simpopdf.com Tạp chí KHOA HỌC ĐHSP TP.HCM Tư ởng Phi Ngọ Palestin đầu mối giao thông quan trọng ngã ba đường châu lục Âu, Á, Phi Palestin khơng có dầu cửa ngõ mà nước Irắc, Ảrập Sauđi, công ti dầu lửa Mĩ, Anh cần đặt ống dẫn dầu qua để xuất cảng Từ năm 1516, Palestin thuộc địa đế quốc Thổ Sau chiến tranh giới lần thứ nhất, Thổ bại trận, Anh Hội Quốc Liên giao cho quyền uỷ trị Palestin Người Do Thái muốn thành lập quốc gia riêng Anh không đồng ý mà muốn trì thống trị qua việc chia rẽ hai cộng đồng Thất vọng trước Anh, người Do Thái quay sang dựa vào Mĩ Mĩ muốn hất cẳng Anh để chiếm Trung Đông Trong chiến tranh giới lần thứ hai, phát xít Đức tàn sát dã man người Do Thái Chiến tranh kết thúc, Mĩ giúp đỡ, việc phục quốc Do Thái lãnh thổ Palestin đẩy mạnh, đòi Anh thủ tiêu quyền uỷ trị Palestin nước Ảrập Anh phản đối Đêm 29-111947, Đại hội đồng LHQ thông qua Nghị 181 chấm dứt quyền uỷ trị Anh Palestin, đồng thời chia Palestin thành hai quốc gia: quốc gia Ảrập, quốc gia Do Thái vùng Jêrusalem đặt quyền quản trị Liên Hiệp Quốc Quốc gia Ảrập gồm xứ Galilê phía Bắc, vùng Juđê (là vùng lớn nhất, bao gồm khu bờ Tây sơng Gicđan) vùng phía Nam (trong có dải Gaza) Phần cịn lại với diện tích lớn người Do Thái – có vùng Bắc, Trung, Nam Riêng phía Nam, người Do Thái phần lớn vùng Nêghép (Neguev) – sa mạc có khả thuỷ lợi hoá tự thúc đẩy hoạt động di cư13 Ngày 14-5-1948, người Do Thái tuyên bố thành lập quốc gia lấy tên Israel người Ảrập không chấp nhận Ngày 15-51948, liên quân nước Ảrập công Israel, mở đầu chiến tranh Trung Đơng lần thứ Tiếp chiến tranh lần 2, 3, vào năm 1956, 1967 1973 Kết thúc chiến tranh Trung Đông lần (1967), Israel thơn tính tồn lãnh thổ Ảrập Palestin, khiến hàng triệu người dân tộc phải phiêu bạt sang nước láng giềng Hiện người Palestin dải Gaza khu Bờ Tây hai khu thu hẹp nhiều Lãnh thổ mà họ sinh sống liên quan đến Hiệp định Gza – Jêricô (13-9-1993) Hiệp định mở rộng quyền tự trị người Palestin bờ Tây sơng Gicđan (28-9-1995) Trước mắt, lộ trình hồ bình giải xung đột Israel – Palestin cịn nhiều trở ngại Mĩ thiên vị Israel, lập trường hai bên xa nội người Palestin lại thiếu thống 6.2 Yêu cầu lược đồ 26 Created by Simpo PDF Creator Pro (unregistered version) http://www.simpopdf.com Tạp chí KHOA HỌC ĐHSP TP.HCM Số 19 năm 2010 Giúp học sinh bước đầu hiểu nguồn gốc xung đột giải thích đấu tranh người Palestin lại gặp nhiều khó khăn, trở ngại 6.3 Gợi ý cách sử dụng - Chỉ lược đồ vị trí Palestin (nơi có đường ống dẫn dầu qua) - Chỉ lược đồ kế hoạch phân chia lãnh thổ Palestin Liên Hiệp Quốc năm 1947 So sánh với lãnh thổ mà người Palestin sinh sống để thấy mức độ mát họ - Khai thác địa danh gắn với nơi cư trú đấu tranh nhân dân Palestin dải Gaza, khu Bờ Tây14, Jêricô, v.v Lược đồ nước châu Phi sau chiến tranh giới thứ hai 7.1 Những thông tin tham khảo So với lược đồ khác, lược đồ có nhiều quốc gia thuộc địa nhiều đế quốc khác với số thể năm giành độc lập khác nhau… khó nhớ Do vậy, khơng nên đòi hỏi học sinh thuộc nước, thuộc địa đế quốc nào, giành độc lập năm nào… mà cần em đọc lược đồ kết tổng quát phong trào qua giai đoạn 1945 - 1954, 1954 -1960, 1960 - 1975, 1975 - đầu thập niên 90 Riêng giai đoạn 1954 - 1960, cần nhấn mạnh tác dụng cổ vũ mạnh mẽ từ chiến thắng Điện Biên Phủ thắng lợi phong trào giải phóng dân tộc lục địa đen [1], Angiêri tiêu biểu 7.2 Yêu cầu lược đồ Thông qua “bằng chứng” lược đồ, học sinh xác nhận thành phong trào giải phóng dân tộc Phi qua giai đoạn Cụ thể là: - 1945-1954: Phong trào bùng nổ sớm Bắc Phi (binh lính Ai Cập làm binh biến; Libi độc lập) - 1954-1960: Chiến thắng Điện Biên Phủ làm rung chuyển thuộc địa Pháp Bắc Phi Tây Phi, mở đầu bùng phát đấu tranh vũ trang chống Pháp năm 1954 Angiêri… Kết hầu giành độc lập … (nêu cụ thể số nước) 27 Created by Simpo PDF Creator Pro (unregistered version) http://www.simpopdf.com Tạp chí KHOA HỌC ĐHSP TP.HCM Tư ởng Phi Ngọ - 1960-1975: “Năm châu Phi” (1960) có tới 17 nước giành độc lập Cuộc đấu tranh vũ trang Angiêri (1954-1962) kết thúc thắng lợi Thắng lợi Ănggơla (1975), Mơdăm bích (1975) đánh dấu sụp đổ chủ nghĩa thực dân cũ hệ thống thuộc địa châu Phi - 1975-đầu thập niên 90: Là giai đoạn hoàn thành đấu tranh đánh đổ thống trị thực dân cũ, giành độc lập dân tộc, đánh dấu kiện Namibia tuyên bố độc lập tháng 3-1990 7.3 Gợi ý cách sử dụng - Do kinh phí hạn hẹp, SGK ta chưa có điều kiện in lược đồ nhiều màu Để đỡ rối quan sát, giáo viên tơ màu quốc gia độc lập theo giai đoạn (mỗi giai đoạn tô màu riêng) - Thông qua việc lược đồ, nêu bật nội dung tổng quát giai đoạn - Khắc sâu kiện: Ảnh hưởng Điện Biên Phủ (1954), “năm châu Phi” (1960, so sánh, nhấn mạnh vào “lượng”), mức độ độc lập Angiêri (1962) so với nước khác (nhấn mạnh vào “chất”) Lược đồ quốc gia khu vực Mĩ Latinh sau chiến tranh giới thứ hai 8.1 Những thông tin tham khảo Khu vực Mĩ Latinh lược đồ thể mảng màu trắng để phân biệt với hai quốc gia cịn lại ngồi khu vực Mĩ Canađa (thể mảng màu xám) Nội dung chủ yếu mà lược đồ muốn thể kết trình đấu tranh nhằm giành bảo vệ độc lập dân tộc (từ 1959 đến cuối thập niên 80) “Giành độc lập” thể quốc gia có ghi năm độc lập lược đồ15 “Bảo vệ độc lập” nước độc lập (thoát khỏi ách thống trị thực dân Tây Ban Nha, Bồ Đào Nha) sau bị lệ thuộc vào Mĩ, trở thành thuộc địa kiểu Mĩ Với hình thức đấu tranh khác (mà giai đoạn này, đấu tranh vũ trang chủ đạo), nước Mĩ Latinh lật đổ quyền phản động thân Mĩ, thành lập phủ dân tộc, dân chủ 28 Created by Simpo PDF Creator Pro (unregistered version) http://www.simpopdf.com Tạp chí KHOA HỌC ĐHSP TP.HCM Số 19 năm 2010 Ngoài ra, cần cho em nước công nghiệp khu vực như: Braxin, Áchentina, Mêhicô 8.2 Yêu cầu lược đồ Làm cho học sinh nhận biết: - Giới hạn địa lý khu vực Mĩ Latinh - Thắng lợi đấu tranh chống Mĩ chế độ độc tài thân Mĩ (Cuba nước tiêu biểu; đấu tranh thu hồi chủ quyền vùng kênh nhân dân Panama; quốc đảo vùng biển Caribê giành độc lập) - Các nước có phong trào đấu tranh vũ trang - Các nước công nghiệp 8.3 Gợi ý cách sử dụng - Chỉ lược đồ (hoặc nhắc lại): Khu vực Mĩ Latinh gồm nước Bắc Mĩ Mêhicơ tồn nước Trung Mĩ, Nam Mĩ vùng biển Caribê Nói khác đi, khu vực gồm toàn quốc gia châu Mĩ, trừ hai nước phía bắc Mĩ Canađa - Chỉ vị trí Cuba lược đồ (Có thể yêu cầu học sinh trả lời vị trí Cuba khu vực châu Mĩ kiểm tra qua đồ câm) - Chỉ vị trí nước khác giành thắng lợi đấu tranh chống Mĩ chế độ độc tài thân Mĩ Panama (thu hồi chủ quyền vùng kênh), 13 nước vùng biển Caribê giành độc lập như: Hamaica, Triniđát Tôbagô (1962), Guyana, Bacbađốt (1966) - Chỉ vị trí nước có phong trào đấu tranh vũ trang (sau Cuba) như: Goatêmala, Côlômbia, Pêru, Nicaragoa, Enxanvađo - Chỉ lược đồ (hoặc hỏi học sinh) vị trí nước cơng nghiệp (Braxin, Áchentina, Mêhicô) Đây các quốc gia quen thuộc với em qua mơn bóng đá - Vì diện tích nhiều quốc gia lược đồ nhỏ, khó trình bày, khó xem nên giáo viên nên phóng to lược đồ dùng màu khác (tô vào chữ tên nước) để phân biệt: nước giành thắng lợi đấu tranh chống Mĩ chế độ độc tài thân Mĩ, nước có phong trào đấu tranh vũ trang nước công nghiệp 29 Created by Simpo PDF Creator Pro (unregistered version) http://www.simpopdf.com Tư ởng Phi Ngọ Tạp chí KHOA HỌC ĐHSP TP.HCM Lược đồ nước thuộc Liên minh châu Âu 9.1 Những thông tin tham khảo Liên minh châu Âu từ nước ban đầu (1957) phát triển thành 15 nước năm 1995 25 nước (2004) 27 nước năm 2007, với tổng dân số khoảng 480 triệu người… Hiện nay, Liên minh châu Âu (EU) trở thành khu vực kinh tế lớn thứ hai giới (sau Mĩ) Quan hệ Việt Nam – EU thiết lập từ tháng 11-1990 EU đối tác thương mại lớn Việt Nam (kế đến Mĩ, Nhật, Trung Quốc…) Kim ngạch thương mại hai chiều Việt Nam – EU đạt 10 tỉ USD (2006) khoảng 12 tỉ USD (2007) 9.2 Yêu cầu lược đồ Góp phần làm cho học sinh tin vào sư phát triển mạnh mẽ tổ chức thông qua việc tăng nhanh số lượng thành viên Không nên yêu cầu em nhớ chi tiết năm cụ thể có bao nhiên thành viên mà cần nhớ tổng số thành viên qua mốc lớn bảng đây: Năm ? Tổng số thành viên 1957 1995 15 2004 25 2007 27 9.3 Gợi ý cách sử dụng - Tổng số thành viên EU lược đồ tăng dần, thể qua nhóm mốc thời gian (chia thành hay nhóm nước tùy giáo viên ) có kí hiệu khác nhau: + 15 nước (cho đến năm 1995); + Thêm 10 nước kết nạp năm 2004; + Thêm thành viên kết nạp năm 2007 Nếu cần phân biệt nhanh khác nhóm nước nói trên, giáo viên phóng to lược đồ, sau dùng màu tơ riêng lãnh thổ nhóm nước (hoặc cần tơ màu tên nước nhóm) - Lưu ý thêm sử dụng lược đồ châu Âu: Môntênêgrô tách khỏi Xécbi, trở thành quốc gia độc lập từ năm 2006; tỉnh tự trị phía Nam Xécbi Cơsơvơ Mĩ phương Tây ủng hộ tách khỏi Xécbi năm 2008 30 Created by Simpo PDF Creator Pro (unregistered version) http://www.simpopdf.com Tạp chí KHOA HỌC ĐHSP TP.HCM Số 19 năm 2010 Trên số gợi ý Việc tìm tịi, nghiên cứu, rút kinh nghiệm thường xun qua thực tế dạy học chắn mang lại hiệu tốt cho công việc Mĩ tìm cách áp dụng kế hoạch Marshall Đơng Âu không thành công Theo hội nghị Yalta, Đông Âu thuộc phạm vi ảnh hưởng Liên Xô Ngoại Cápcadơ quốc gia liên bang bao gồm ba nước cộng hịa Xơ-viết là: Ácmênia, Adécbaidan Grudia Đến năm 1936, nước cộng hịa xơ viết nói gia nhập Liên Xô với tư cách nước CHXV độc lập Do quan hệ Nga – Grudia có dấu hiệu căng thẳng, Grudia muốn gia nhập NATO Cũng có trường hợp người ta coi Ápganistan quốc gia Nam Á, nghĩa khu vực mà nước Maldives thuộc địa Bồ Đào Nha, Anh; giành độc lập ngày 26-7-1965 Thành phố Bombay sở Phong trào độc lập Ấn Độ Từ 1995 đổi tên thành phố Mumbai Từ 1999 thành phố Calcutta đổi tên thành phố Kolkata Từ 1996, thành phố Madras đổi tên thành phố Chennai Nên vẽ đường biên giới khác với đường biên giới Ấn Độ Pakistan từ 15-8-1947 Không thiết phải theo lược đồ “mẫu” 10 “Trung Đông” xác định vùng văn hố nên khơng có giới hạn địa lý xác Khái niệm “Trung Đông” ngày dùng rộng rãi theo nghĩa hàm chứa “Cận Đơng”, bao gồm quốc gia từ Ápganistan đổ phía Tây châu Á Ai Cập Ngồi có nhiều cách hiểu khác giới hạn địa lý Trung Đơng, chí G8 cịn đưa khái niện “Đại Trung Đông” rộng nhiều Trung Đông thường 11 Khái niệm có tính tương đối Pakistan có lược đồ phần lãnh thổ nước Nam Á nên người ta không coi Pakistan thuộc khu vực Tây Á “Tây Á” khái niệm tương đương không đồng với Trung Đông 12 Khu vực Tây Á bao gồm phần lớn nước Arập (trừ nước Arập Thổ Nhĩ Kì, Iran, Israel Ápganistan) 13 Tức đưa người Do Thái nước khác “trở đất tổ” 14 Theo phân chia năm 1947, hai bên có vùng Bắc, Trung, Nam, sa mạc, Địa Trung hải, Biển Chết sơng Gicđan Khu Bờ Tây phận lãnh thổ người Palestin (họ khơng có khu bờ Đơng bên thuộc lãnh thổ Gioócđani) 15 Những nước giành độc lập trước chiến tranh Thế giới thứ hai khơng có năm giành độc lập lươc đồ khơng thuộc nội dung lược đồ thể TÀI LIỆU THAM KHẢO [1] Khoa Lịch sử - Trường ĐHSP Hà Nội (2004), Chiến thắng Điện Biên Phủ (tài liệu dạy học lịch sử), NXB ĐHSP [2] Nguyễn Thị Côi (2006), Các đường, biện pháp nâng cao hiệu dạy học lịch sử trường phổ thông, NXB Đại học Sư phạm [3] Phan Ngọc Liên (Tổng Chủ biên) tác giả khác, SGK Lịch sử 12, NXB Giáo dục, 2007 [4] Trịnh Đình Tùng (Chủ biên), Trần Viết Thụ, Đặng Văn Hồ, Trần Văn Cường (2005), H ệ thống phương pháp dạy học lịch sử trường trung học sở, NXB Đại học Sư phạm 31 ... lại lược đồ Lược đồ khu vực Đông Nam Á sau chiến tranh giới thứ hai 3.1 Những thông tin tham khảo Sự kiện lịch sử xảy không gian thời gian Do vậy, lược đồ có kiến thức địa lý kiến thức lịch sử Lược. .. tranh Trung Đông lần thứ 5.3 Gợi ý cách sử dụng Chỉ lược đồ: - Phạm vi khu vực Tây Á - Là khu vực giàu tài nguyên, chiếm 2/3 trữ lượng dầu toàn giới (chỉ lược đồ “gương mặt” số cường quốc dầu lửa)... nước giành độc lập trước chiến tranh Thế giới thứ hai khơng có năm giành độc lập lươc đồ khơng thuộc nội dung lược đồ thể TÀI LIỆU THAM KHẢO [1] Khoa Lịch sử - Trường ĐHSP Hà Nội (2004), Chiến