TRƯ NG ð I H C KINH T QU C DÂN KHOA K HO CH – PHÁT TRI N 2008 ð ÁN KINH T PHÁT TRI N Đ tài: “ Chuy n d ch c u lao ñ ng nông thôn ð ng B ng Sông C u Long” Giáo viên hư ng d n: TS Phan Th Nhi m Sinh viên th c hi n: Nguy n Qu c Tu n L p: Kinh T Phát Tri n B Khố: 47 - H quy Nguy n Qu c Tu n ð án Kinh T Phát tri n M ð U ð t v n ñ : Nông nghi p m t ngành s n xu t v t ch t c a n n kinh t qu c dân m t b ph n tr ng y u c a tái s n xu t xã h i Phát tri n nông nghi p ln gi m t v trí quan tr ng chi n lư c phát tri n kinh t - xã h i c a m i qu c gia, nh t ñ i v i nư c ta S n xu t nông nghi p hi n cịn chi m 20,9% GDP n n kinh t , thu hút 56,8% l c lư ng lao ñ ng xã h i đóng góp 30,0% giá tr xu t kh u c a c nư c ð thúc đ y s n xu t nơng nghi p phát tri n, ñ t hi u qu cao b n v ng, vi c xác ñ nh hoàn thi n m t c u kinh t nông nghi p h p lý, phù h p v i xu hư ng phát tri n chung c a n n kinh t không ch yêu c u có tính khách quan, mà cịn m t nh ng n i dung ch y u c a q trình cơng nghi p, hi n đ i hóa đ t nư c ði li n v i thay ñ i v c u kinh t nơng thơn s bi n đ i v c u c a l c lư ng lao ñ ng Trong b y vùng kinh t c a c nư c, ð ng B ng Sông C u Long (ðBSCL) ñư c xem vùng kinh t quan tr ng, có l i th v s n xu t lương th c, th c ph m Ch v i di n tích t nhiên tri u [17, ti.li6], chi m 12% di n tích t nhiên c nư c, hàng năm nông nghi p c a vùng đóng góp 50% GDP nơng nghi p s n lư ng lúa, kho ng 90% s n lư ng g o 60% s n lư ng th y s n xu t kh u c a c nư c Tuy nhiên, xét theo góc đ vĩ mơ, m t v n đ l n ñư c ñ t GDP nông nghi p c a vùng giai ño n 1996 - 2005 tăng trư ng cao (5,98%/năm) c u kinh t nơng nghi p chuy n d ch hư ng, t c ñ chuy n d ch ch m Năm 2005 t tr ng khu v c I chi m 47,72% GDP n n tinh t (c nư c 20,89%), t tr ng tr ng tr t chi m 78,74% giá tr s n xu t nông nghi p (c nư c 74,53%) t tr ng giá tr s n xu t lúa chi m 71,01% giá tr s n xu t tr ng tr t (c nư c 59,05%), ñ c bi t chuy n d ch c u kinh t v i chuy n d ch c u lao đ ng nơng nghi p chưa đ ng b , t tr ng lao ñ ng khu v c nông nghi p năm 2005 chi m 71,8% lao ñ ng xã h i (c nư c 56,8%) H qu su t lao ñ ng khu v c nông nghi p tăng ch m ch b ng õ7,5% su t lao ñ ng khu v c phi nông nghi p, thu nh p bình qn đ u ngư i khu v c nơng thơn gi m t 106% (1994) xu ng cịn 97% (2004) so v i m c bình quân chung c a c nư c; h u h t tiêu chí ph n ánh v m c s ng c a ngư i dân nông thôn vùng ðBSCL, nh t ch tiêu v giáo d c y t c i thi n ch m so v i nhi u vùng khác c nư c V i th c ti n nêu địi h i ph i có nh ng nghiên c u mang tính h th ng nh m tìm đâu ngun nhân ch y u d n ñ n c u lao đ ng nơng nghi p c a vùng chuy n d ch ch m, hi u qu chuy n d ch chưa cao đ t có th ñ xu t nh ng gi i pháp mang tính kh thi nh m góp ph n thúc đ y chuy n d ch c u lao ñ ng nông nghi p c a vùng nhanh hi u qu th i gian t i Trư ng ðH Kinh T Qu c Dân L p Kinh T Phát Tri n B-K47 Nguy n Qu c Tu n ð án Kinh T Phát tri n Chính v y mà chúng tơi ch n đ tài "Các y u t tác ñ ng th c tr ng chuy n d ch c u lao ñ ng nơng thơn đ ng b ng sơng C u Long" ñ nghiên c u v i mong mu n góp ph n nh bé vào s nghi p phát tri n nông nghi p, nông thôn c a vùng ðBSCL th i gian t i M c tiêu nghiên c u c a ñ tài: M c tiêu t ng quát c a nghiên c u ñánh giá th c tr ng chuy n d ch c u lao đ ng nơng thơn, ch y u t ngăn c n thúc ñ y q trình chuy n d ch đưa đ xu t sách nh m tác đ ng tích c c t i q trình chuy n d ch c u lao đ ng nơng thơn ð ng B ng sông C u Long M c tiêu nghiên c u t ng quát ñư c chi ti t hóa b ng m c tiêu c th sau: - Mô t th c tr ng xu th chuy n d ch c u lao đ ng nơng thơn ð ng B ng sơng C u Long: (a) gi a ngành ngh công nghi p, nông nghi p d ch v ; (b) Cơ c u lao ñ ng gi a hình th c t t o vi c làm làm th - Mơ t q trình chuy n d ch lao đ ng nơng thơn thành th (theo l a tu i, gi i tính, ngh nghi p, trình đ văn hố, chun mơn tay ngh m c thu nh p…) - T ng k t xem xét tác đ ng c a nhóm sách liên quan đ n q trình chuy n d ch c u lao đ ng nói chung c u lao đ ng nơng thơn nói riêng - Xác đ nh y u t ngăn c n thúc đ y q trình chuy n d ch c u lao đ ng nơng thơn ð ng B ng sông C u Long: (a) n i b nông thôn; (b) gi a nông thôn thành th , t p trung vào tác đ ng c a sách k - ð xu t sách c th nh m tác đ ng tích c c đ n q trình chuy n d ch c u lao đ ng nông thôn ðB sông C u Long K t c u c a ñ tài: ð tài ñư c k t c u b i chương: - Chương 1: Cơ s lý thuy t chung kinh nghi m nư c v chuy n d ch c u lao đ ng nơng thơn - Chương 2: Th c tr ng xu hư ng c a trình chuy n d ch c u lao đ ng nơng thơn đ ng b ng sông C u Long - Chương 3: Các y u t tác ñ ng t i chuy n d ch c u lao đ ng nơng thơn đ xu t sách thúc đ y tích c c trình chuy n d ch c u lao đ ng nơng thơn ð ng B ng Sông C u Long Trư ng ðH Kinh T Qu c Dân L p Kinh T Phát Tri n B-K47 Nguy n Qu c Tu n ð án Kinh T Phát tri n Chương CƠ S LÝ LU N CHUNG VÀ KINH NGHI M TRONG VÀ NGOÀI NƯ C V CHUY N D CH CƠ C U LAO ð NG NÔNG THÔN I – Cơ s lý lu n chung v chuy n d ch c u lao đ ng nơng thơn 1.1 M t s khái ni m: Trong th c t có r t nhi u khái ni m liên quan t i chuy n d ch c u lao ñ ng, ñ tài ch xin ñư c ñ c p t i m t s khái ni m b n đ có th hi u m t cách xác th ng nh t v n ñ xuyên su t ñ tài Cơ c u kinh t : Cơ c u kinh t ñư c hi u t tr ng giá tr gia tăng c a thành ph n c u t o c a n n kinh t Có nhi u cách phân lo i v c u kinh t , ví d phân theo c u ngành, c u vùng, c u theo thành ph n Cách phân lo i v c u kinh t ñư c s d ng nghiên c u ch y u t p trung vào c u ngành Cơ c u kinh t theo ngành ñư c hi u c u giá tr gia tăng c a ngành nông nghi p, công nghi p d ch v t ng GDP c a n n kinh t Cơ c u kinh t m i ngành ñư c hi u t tr ng c a giá tr gia tăng c a m i phân ngành ngành Ví d ngành nơng nghiêp, c u kinh t nơng nghi p đư c phân chia làm hai nhóm b n tr ng tr t chăn ni H at đ ng nơng nghi p phi nơng nghiêp: H at đ ng nơng nghi p khái ni m liên quan t i vi c làm nông nghi p nghiên c u ñư c hi u h at ñ ng liên quan tr c ti p ñ n tr ng v t ni H at đ ng phi nơng nghi p h at đ ng ngồi h at đ ng k Như v y, khái ni m h at ñ ng-vi c làm phi nông nghi p (non-farm activities) r ng, bao g m tồn b h at đ ng s n xu t công nghiêp, d ch v t i s kinh t h gia đình S phân lo i khơng đ c p đ n đ a m ho t đ ng di n ra, quy mơ c a ho t đ ng, cơng ngh đư c s d ng li u thành ph n tham gia ch h nơng nghi p hay h gia đình có ho t ñ ng phi nông nghi p Làm công ăn lương vi c làm t t o (wage employment selfemployment) nư c ñang phát tri n, s phân chia gi a làm công ăn lương vi c làm t t o nhi u khơng rõ Có m t kho ng trùng l p gi a lao ñ ng ñư c tr công lao ñ ng t tr cơng mà ho t đ ng v a có th đư c xem lao ñ ng ñư c thuê v a có th lao đ ng t th Ví d , nh ng ngư i đóng đ đ c h ăc th may, đơi có th làm cơng vi c kinh doanh c a h nhà c a khách hàng, dư i s giám sát c a khách hàng su t trình s n xu t s a sang s n ph m cho phù h p v i yêu c u c a khách hàng Lo i kinh doanh có th đư c xem lao ñ ng làm thuê n u xét theo quan ñi m h b giám sát b i khách hàng thu nh p c a h ph thu c vào th i gian lao ñ ng Nhưng ho t ñ ng có th ñư c xem vi c làm t t o ph i t đ u tư vào ngun li u, cơng c s n xu t t ñi u hành ho t đ ng kinh doanh c a Trư ng ðH Kinh T Qu c Dân L p Kinh T Phát Tri n B-K47 Nguy n Qu c Tu n ð án Kinh T Phát tri n Lao ñ ng ñ a phương lao ñ ng di cư: Các ho t ñ ng t i m t ñ a phương có th ñư c chia thành lo i ph : (a) t i nhà (b) khơng t i nhà v n t i đ a phương Các ho t ñ ng xa nhà ñư c chia thành lo i (a) làm t i thành ph khác, nư c khác (b) vùng nông thôn khác Trong nghiên c u lao ñ ng di cư ñư c hi u ngư i có th i gian kh i ñ a phương (t nh) t tháng tr lên Lao đ ng di cư có th di cư nông thôn thành th , nông thônnông thôn M t th c t không rõ ràng cách phân lo i hi n lao ñ ng di cư khu công nghi p l n ngo i (ví d lao đ ng di cư t nơng thơn Thái Bình làm vi c t i khu công nghi p Gia lâm Hà n i) m c dù ngo i ô l i có đ c thù nh ng vùng th n u xem xét góc đ u ki n sinh h at, chi tiêu, d ch v ñ i s ng…Trong nghiên c u nh ng lao ñ ng di cư th ñu c x p vào di cư nông thôn thành th Như v y lao ñ ng ñ a phương s nh ng ngư i cịn l i, khơng di chuy n kh i đ a phương ho c có th i gian di chuy n tháng ho c di chuy n n i t nh 1.2 Các m i liên k t gi a khu v c nông nghi p phi nông nghi p: Hình dư i tóm t t m i liên k t gi a hai khu v c nông nghiêp phi nông nghiêp M i quan h không hồn tồn nơng thơn mà chung cho tồn n n kinh t Tuy nhiên, n u không xem xét m c ñ m nh, y u c a m i quan h có th coi ñây m i quan h gi a khu v c nông nghi p phi nông nghi p khu v c nơng thơn Hình 1: Các m i liên k t gi a khu v c nông nghi p phi nơng nghi p Có ba nhóm liên k t gi a khu v c nơng nghi p phi nơng nghi p Nhóm liên k t s n xu t th hi n m i liên h ph thu c l n v ñ u vào c ñ u c a c hai khu v c nông nghi p phi nông nghi p Ngư i nông dân c n s n ph m c a ngành công nghi p ph c v cho s n xu t nông nghi p c a cày, cu c, d ch v cung c p, phân bón, thu c tr sâu nhu c u c a ngư i nông dân cho vi c ch bi n s n ph m xay, quay, đóng gói bán s n ph m nông nghi p Ngư c l i, khu v c s n xu t phi nông nghi p c n ñ u Trư ng ðH Kinh T Qu c Dân L p Kinh T Phát Tri n B-K47 Nguy n Qu c Tu n ð án Kinh T Phát tri n vào s n ph m c a nông nghi p s d ng ñ u cho s n xu t nông nghi p Nhóm liên k t th hai ch m i liên h v tiêu dùng, ngư i nơng dân mua s n ph m c a khu v c s n xu t phi nông nghi p ph c v cho sinh h at c a h ngư c l i ngư i s n xu t phi nông nghi p mua lương th c th c ph m t nông dân Chú ý sơ ñ ñã ñơn gi n hóa quan h s n xu t, ngư i nông dân ch ngư i s n xu t s n ph m nông nghi p tương t v y ngư i s n xu t phi nông nghi p ch s n xu t s n ph m phi nông nghi p, m c dù th c t có s giao thoa, đa d ng hóa s n xu t c a c hai khu v c M t nhóm quan h khác r t đáng quan tâm liên k t v v n lao đ ng, lu ng v n có th di chuy n gi a hai khu v c Ti t ki m c a khu v c nông nghi p có th đư c đ u tư cho phát tri n công nghi p ngư c l i Ngư c l i, m t th i ñi m thu nh p t phi nơng nghi p có th đư c s d ng cho nơng nghi p Năng su t lao đ ng nơng nghi p tăng lên v a có th gi i phóng lao đ ng v a có th tăng t l lương khu v c phi nông nghi p m c thu nh p trung bình c a khu v c nơng nghi p đư c tăng lên, địi h i m c lương c a khu v c phi nông nghi p ph i tăng cao m i thu hút ñư c lao ñ ng Ngư c l i su t lao ñ ng tăng lên khu v c phi nơng nghi p có th h n ch dịng lao đ ng t nơng nghi p chuy n sang c u v lao ñ ng gi m ði u có nghĩa r ng tác đ ng c lên ho t đ ng nông nghi p phi nông nghi p M i quan h v chia s r i ro r t ñáng ñư c ý Nhi u nhà nghiên c u cho r ng tham gia vào h at ñ ng phi nông nghi p m t hành vi ñ chia s r i ro Do b n ch t c a h at đ ng nơng nghi p ph thu c vào th i ti t v y thư ng ch a ñ ng nhi u y u t r i ro ngư i nông dân thư ng đa d ng hóa h at đ ng c a khơng đơn gi n ch su t lao đ ng phi nơng nghi p cao mà cịn đ r i ro Vi c chia s r i ro gi a hai khu v c ñư c xem m t lý quan tr ng thúc ñ y s tham gia ho t đ ng phi nơng nghi p c a ngư i nông dân M c dù v y, nhi u nghiên c u ch r ng chia s r i ro không ph i nguyên nhân m c dù thư ng đư c nh c ñ n xem xét y u t xác đ nh đ n s đa d ng hóa thu nh p c a ngư i nơng dân, h at đ ng phi nơng nghi p ti m n r t nhi u r i ro 1.3 Các y u t tác ñ ng t i vi c tham gia ho t đ ng phi nơng nghi p nơng thơn c a ngư i lao đ ng: Trong nh ng năm g n ñây, nhi u nhà nghiên c u ý t i m t mô hình khác v y u t tác đ ng t i quy t ñ nh s chuy n d ch c u lao đ ng Mơ hình cho r ng h gia đình quy t đ nh tham gia vào h at đ ng phi nơng nghi p hai nhóm y u t khác “kéo” “ñ y” lao ñ ng vào h at ñ ng phi nông nghi p Reardon (1997) ñưa nhân t “ñ y” sau ñây: (1) tăng trư ng dân s , (2) tăng s khan hi m c a đ t có th s n xu t, (3) gi m kh ti p c n v i đ t phì nhiêu, (4) gi m đ màu m su t c a ñ t, (5) gi m ngu n l c t nhiên b n, (6) gi m doanh thu ñ i v i nông nghi p, (7) tăng nhu c u ti n cu c s ng, (8) s ki n cú s c x y ra, (9) thi u kh ti p c n ñ i v i th trư ng ñàu vào cho s n xu t nông nghi p, (10) thi u v ng th trư ng tài Trư ng ðH Kinh T Qu c Dân L p Kinh T Phát Tri n B-K47 Nguy n Qu c Tu n ð án Kinh T Phát tri n nơng thơn Hơn n a, ông g i ý nhân t “kéo” sau ñây: (1) doanh thu cao c a lao đ ng phi nơng nghi p, (2) doanh thu cao ñ u tư vào lĩnh v c phi nông nghi p, (3) r i ro th p c a khu v c phi nông nghi p so v i khu v c nông nghi p, (4) t o ti n m t ñ ñáp ng nhu c u chi tiêu c a gia đình (5) nhi u h i ñ u tư Tóm l i, nhân t “kéo” đưa nh ng s h p d n c a khu v c phi nơng nghi p đ i v i ngư i nơng dân Nhân t đ y liên quan đ n áp l c ho c h n ch c a khu v c nông nghi p bu c nông dân tìm ki m thu nh p khác n u h mu n c i thi n ñi u ki n s ng c a 1.4 Mơ hình kinh t h nơng dân v i ho t đ ng phi nơng nghi p: Mơ hình h nơng dân ñưa khung phân tích tương ñ i t ng h p cho vi c phân tích quy t đ nh c a h nông dân v phân b th i gian, tiêu dùng s n xu t 1.5 Tóm t t v khung lý thuy t: Khung lý thuy t liên quan ñ n ho t ñ ng phi nơng nghi p c a h nơng dân đư c xây d ng d a c khung lý thuy t khác nhau: mơ hình liên k t gi a hai khu v c nông nghi p phi nơng nghi p, y u t kéo đ y mơ hình kinh t h Xét v m i liên h gi a nông nghi p phi nơng nghi p, nhân t quy t đ nh c a s tham gia vào khu v c phi nơng nghi p đư c xác đ nh d a m i quan h ch th tham gia vào m i quan h gi a hai khu v c nông nghi p phi nông nghi p Mơ hình ti p theo kh ng đ nh r ng c nhân t ñ y nhân t kéo đ u có tác đ ng đ n s tham gia vào h at đ ng phi nơng nghi p Xét v mơ hình c a h nơng nghi p, nhân t quy t ñ nh ñ n ho t đ ng phi nơng nghi p đư c ch rõ s mơ hình c a h k t h p ch t ch v i khu v c phi nơng nghi p Mơ hình cho r ng h nông dân cung c p lao ñ ng cho khu v c phi nông nghi p ch ti n công c a khu v c phi nông nghi p cao sơ v i giá bóng (shadow price) c a th i gian bao g m c th i gian ngh ngơi c a h gia đình ðáng ý mơ hình kinh t h , khơng ch tiêu dùng s n ph m v t ch t hay thu nh p xác ñ nh m c ñ th a d ng c a ngư i nông dân, th i gian ngh ngơi ñư c xác ñ nh m t ñ i lư ng quan tr ng Nói cách khác mà m c thu nh p m t m c nh t đ nh đó, ngư i nơng dân s xác đ nh th i gian ngh nghơi có th i gian lao ñ ng ðây l p lu n đ thi t l p hàm tham gia vào khu v c phi nông nghi p Ti n công bóng theo th i gian đư c bi t ti n cơng đư c hình thành d a ý ch quan c a h mà ch tham gia vào ho t đ ng nơng nghi p Trư ng ðH Kinh T Qu c Dân L p Kinh T Phát Tri n B-K47 Nguy n Qu c Tu n ð án Kinh T Phát tri n II – M t s kinh nghi m nư c v chuy n d ch c u lao đ ng nơng thơn 2.1 Kinh nghi m v chuy n d ch c u lao ñ ng nơng thơn c a Vi t Nam: Bi u đ lao đ ng làm vi c 1/7 ngành nơng nghi p l m nghi p 70.00 24000 62.46 60.65 23491.7 23386.6 23500 58.66 23117.1 60.00 55.37 53.61 51.78 50.20 50.00 23026.1 23000 40.00 22800 % Nghìn ngư i 23173.7 56.98 30.00 22439.3 22500 22176.4 20.00 22000 10.00 0.00 21500 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 Năm Nông nghi p lâm nghi p T l % so v i c nư c Ngu n: B nông nghi p phát tri n nông thôn - Cơ c u lao đ ng nơng nghi p t ng l c lư ng lao ñ ng xã h i ñã gi m xu ng k t gi a th p k 1990 ñ n hi n v n chi m t i g n 58% l c lư ng lao ñ ng c nư c t i th i ñi m năm 2004, gi m 11% so v i năm 1996 Trong lao ñ ng c a ngành công nghi p xây d ng ñã tăng t 11% lên 17,3% th i kỳ 1996-2004 lao ñ ng d ch v ñã tăng t 20,1% lên 24,7% kỳ - Tuy chi m t l cao t ng l c lư ng lao ñ ng xã h i, l c lư ng lao đ ng nơng thơn cịn r t th p v ch t lư ng t n t i m t kho ng cách l n v trình đ văn hố trình ñ k thu t so v i l c lư ng lao ñ ng thành th - T c ñ chuy n d ch c u lao ñ ng khơng hồn tồn tương ng v i t c ñ chuy n d ch c u kinh t Xu hư ng s ti p t c x y th i gian t i su t lao ñ ng nh ng ngành phi nông nghi p thư ng l n khu v c nông nghi p b n thân l c lư ng lao đ ng nơng thơn chưa ñáp ng t t ñòi h i v m t ch t lư ng c a th trư ng lao ñ ng c a ngành khác v y kh gia nh p th trư ng lao ñ ng phi nơng nghi p v n s cịn b h n ch Trư ng ðH Kinh T Qu c Dân L p Kinh T Phát Tri n B-K47 Nguy n Qu c Tu n ð án Kinh T Phát tri n - Có s chuy n d ch khơng đ ng đ u v c u lao đ ng nơng nghi p–phi nơng nghi p gi a vùng c a c nư c 10 năm qua T c ñ thay ñ i c u lao đ ng theo hình th c nhanh nh t vùng ð ng b ng sông H ng, duyên h i mi n Trung ðông Nam b Các vùng có t c đ chuy n d ch ch m ho c th m chí có nh ng vùng ho c t nh có s “chuy n d ch ngư c” v i t l lao ñ ng nông nghi p tăng lên Tây nguyên t nh Hà giang, Qu ng Ninh, Ngh An, Qu ng bình, Bình phư c, Trà Vinh, Cà mau v.v - Có xu hư ng chuy n d ch di n m nh theo hư ng t l lao đ ng t làm phi nơng nghi p tăng lên t ng lao ñ ng t t o vi c làm m c dù lao ñ ng t làm nông nghi p chi m t l áp ñ o so v i lao ñ ng t làm phi nông nghi p khu v c nông thôn 10 năm qua cho ñ n hi n Tính chung c nư c t l lao đ ng t làm phi nơng nghi p tăng t 11% năm 1997 lên 20,4% năm 2004 - Cơ c u lao đ ng nơng nghi p phi nơng nghi p s lao đ ng làm th nơng thơn thay ñ i th p k v a qua t l lao ñ ng làm thuê phi nơng nghi p ln chi m ph n áp đ o (v i 90% năm 2004) ði u trái ngư c hoàn toàn v i c u lao ñ ng t t o nông thôn Tuy nhiên, c u v lao ñ ng làm thuê khác gi a vùng nư c T l lao đ ng làm th nơng nghi p t nh phía B c th p đáng k so v i t nh phía Nam th i gian 10 năm v a qua - Tính ph m vi c nư c, s lao ñ ng di cư xu t phát t nông thôn chi m t i 73% tình hình di cu lao đ ng di n m nh m kho ng 10 năm qua ñ c bi t nh ng năm g n ñây T l lao ñ ng di cư ñi kh i vùng c a vùng Duyên h i Nam trung b chi m m t t l cao nh t chi m t i 31% t ng s lao ñ ng di cư c a c nư c b ng 3,38% t ng s ngư i ñang làm vi c t i vùng (v i 118 ngàn ngư i) th i ñi m 01/07/2004 Trong đó, ðơng Nam b vùng ti p nh n nhi u lao ñ ng di cư ñ n nh t chi m t i 67% t ng s lao ñ ng di cư ñ n c a c nư c b ng 4,16% l c lư ng lao ñ ng ho t ñ ng kinh t c a c vùng th i ñi m N gi i chi m t l cao t ng s lao ñ ng di cư v i t l 57% tính chung cho c nư c Cơ c u lao ñ ng di cư theo ñ tu i cho th y t l lao ñ ng tr chi m ña s t ng s lao ñ ng di cư ñ n vùng G n 70% s lao ñ ng di cư ñ n vùng ñ tu i dư i 30 - Lao ñ ng di cư ñi t ðBSH vùng ðơng b c có trình đ văn hoá cao nh t v i kho ng 42% s lao đ ng có trình đ t trung h c ph thơng tr lên Trong lao ñ ng di cư t Tây nguyên ðBSCL có trình đ văn hố th p nh t ða s lao ñ ng di cư t khu v c có trình đ t trung h c s tr xu ng - Lao ñ ng di cư t nông thôn thành th khu công nghi p s ti p t c tăng lên th i gian t i vùng công nghi p th đư c ti p t c m r ng Di cư n i vùng có th s tăng lên nhi u trình CNH th hố ngày lan to n i b vùng c nư c Trư ng ðH Kinh T Qu c Dân L p Kinh T Phát Tri n B-K47 Nguy n Qu c Tu n ð án Kinh T Phát tri n 2.2 Kinh nghi m v chuy n d ch c u lao đ ng nơng thơn c a m t s nư c th gi i: 2.2.1 Hàn Qu c Q trình phát tri n t p đồn kinh t l n Hàn qu c ln v i phát tri n công nghi p quy mô nh theo hình th c v tinh nơng thơn ph c v cho t p đồn cơng nghi p Nh ñi b ng c hai chân v y, Hàn Qu c khơng ch gi i đư c tốn v kinh t mà c tốn v cơng b ng xã h i Nông thôn Hàn qu c ñã có nh ng thay ñ i r t l n c v kinh t xã h i nh hư ng c a tăng trư ng kinh t nhanh (GDP đ t m c bình qn 8%/năm), phát tri n kinh t theo hư ng công nghi p, hư ng vào xu t kh u ñã thu hút m t lư ng l n lao ñ ng nông thôn thành th , gi i quy t b n tình tr ng th t nghi p nông thôn Chi n lư c mà Hàn Qu c áp d ng t p trung m i ngu n l c cho phát tri n công nghi p nh cơng nghi p phát tri n đ tích lu cho n n kinh t Chính s tích lu làm ti n đ cho xây d ng s h t ng nông thôn Hàn Qu c Rút d n lao ñ ng tr kh i nơng nghi p Trong vịng 25 năm qua, t i Hàn Qu c lao đ ng nơng nghi p gi m bình quân hàng năm 1,9%, dân s nơng thơn gi m bình qn 2,7% x y xu hư ng ngày nhi u ngư i dân t b làm nông nghi p v n sinh s ng nơng thơn Q trình cơng nghi p hóa thu hút kh i lư ng l n lao đ ng nơng nghi p đ c bi t lao ñ ng tr Năm 1990 l c lư ng lao đ ng nơng nghi p có 16,4% niên, đ n năm 1995 ch cịn 13% Ngun nhân niên tìm ki m ñư c h i vi c làm ngành công nghi p d ch v L c lư ng lao đ ng nơng nghi p ngày m t già ñi Tu i c a lao ñ ng nông nghi p Hàn Qu c Cơ c u tu i c a lao ñ ng ≤20 20-24 ( c a n s) % t g 25 25-29 30-34 20 35-39 15 40-44 45-49 10 50-54 55-59 60-64 1970 1980 1990 1995 65-69 >=70 Ngu n: Nông nghi p Hàn Qu c, Vi n Kinh t Nông thôn Hàn Qu c, 1999, trang 29 Hàn Qu c ñã th c hi n sách ngu n nhân l c nông nghi p nh m nâng cao su t lao đ ng nơng nghi p T rút d n lao ñ ng tr kh i nơng nghi p Chính sách t p trung vào ba chương trình l n là: Chương trình h tr trang tr i gia đình; Chương trình h tr doanh nghi p kinh doanh nông nghi p Chương trình h tr giáo d c đào t o M c tiêu c a sách nh m b o v h tr cho nhà kinh doanh nơng nghi p có trình đ , k canh tác, công ty kinh doanh nơng nghi p, nh ng ngư i có kh thúc ñ y su t qu n lý vi c canh tác m t cách hi u qu n ñ nh Trư ng ðH Kinh T Qu c Dân L p Kinh T Phát Tri n B-K47 Nguy n Qu c Tu n ð án Kinh T Phát tri n nh ng y u t t o nên s c b t m nh m cho công cu c phát tri n kinh t - xã h i c a ð ng Tháp vài năm tr l i ñây ð t phá t nh n th c đ n ch Tính chung c vùng ðBSCL, ch riêng năm 2004 có 50.000 lư t lao đ ng nơng thơn đư c ñào t o ngh ðây m t thành cơng đáng k c a ngành LðTB&XH t nh khu v c N i b t c t nh ð ng Tháp, Vĩnh Long, B n Tre, An Giang, Kiên Giang, TP C n Thơ Ti p xúc v i lãnh ñ o t nh, thành này, chúng tơi đ u có chung m t nh n đ nh: thành cơng đư c xây d ng b i nh ng ñ t phá t nh n th c ñ n ch , t cơng tác ch đ o t i tri n khai th c hi n m t cách ñ u kh p thư ng xuyên, t cán b t i m i ngư i dân Ông Lê Anh D , Phó Giám đ c S Lð-TB&XH t nh Vĩnh Long cho bi t:"T năm qua, UBND t nh Vĩnh Long ln xác đ nh đào t o ngh cho lao đ ng nơng thơn m t nh ng gi i pháp quan tr ng ñ gi i quy t vi c làm Xu t phát t nh n th c đó, năm t nh trích t ngân sách 500 tri u ñ ng ñ t ch c d y ngh " Vĩnh Long m t s ñ a phương khác, chương trình đư c phân làm "lu ng": ñào t o ngh ti u th công nghi p ñ phát tri n làng ngh truy n th ng; ñào t o ngh tr ng tr t, chăn ni, d ch v nơng nghi p đ phát tri n nông nghi p, phát huy th m nh s n có c a đ a phương; đào t o ngh s n xu t công nghi p ñ cung ng lao ñ ng ñ a phương cho khu cơng nghi p XKLð ðó đư c coi th "ki ng ba chân" v ng ch c ñ t ng bư c phát tri n ngu n nhân l c theo hư ng v a tăng cư ng s lư ng, v a nâng cao ch t lư ng Còn t i t nh Kiên Giang, theo bà ð Th H i; Hi u trư ng trư ng D y ngh c a t nh, nh ng năm qua, UBND t nh ñã t p trung ưu tiên ñào t o ngh t i xã vùng sâu b ng hình th c lưu đ ng, ñưa ñ i ngũ giáo viên, trang thi t b , ñ dùng d y h c, nguyên v t li u xu ng t n s ñ d y ngh V i s ph i h p tích c c c a trung tâm khuy n nơng, khuy n ngư, ho t đ ng ñã góp ph n chuy n d ch c u kinh t , nâng cao ch t lư ng lao ñ ng thu nh p c a ngư i dân ð ng Tháp, v i 9.200 lao ñ ng nông thôn ñư c ñào t o ngh thơng qua chương trình này, đư c coi m t mơ hình đ y thuy t ph c Ơng Võ Xuân Nghĩa, Giám ñ c s Lð- TB&XH ð ng Tháp ñánh giá: "Bên c nh s h tr c a ngân sách, đơn v đơn ngành, thành cơng cịn đ n t vi c bi t huy đ ng l c lư ng tham gia d y ngh thi t l p m t h th ng khép kín: đào t o- s n xu t - tiêu th s n ph m" Hy v ng tương lai, ông Ph m Qu c Tri u- Giám ñ c S Lð- TB&XH TP C n Thơ kh ng ñ nh: " V i ñà phát tri n hi n nay, ch c ch n ch m t vài năm t i, ch t lư ng lao đ ng khu v c nơng thơn vùng ðBSCL s có nh ng c i thi n đáng k " Như v y, " vùng trũng" v trình ñ tay ngh c a l c lư ng lao ñ ng ñã có s ñ t phá m nh m cơng tác đào t o ngh ðó m t d u hi u ñáng ph n kh i, ñáng ñ tin tư ng vào m t tương lai tươi sáng Tuy nhiên, đ Chương trình đào t o ngh cho lao đ ng nơng thơn ðBSCL phát tri n m t cách b n v ng hi u qu , v n nh ng v n ñ c n ti p t c ph i gi i quy t Trư c h t, c n tăng cư ng s c h p d n đ thu hút ngày đơng s lao đ ng tham gia khố đào t o thơng qua l i ích kinh t C n ph i phát huy Trư ng ðH Kinh T Qu c Dân 25 L p Kinh T Phát Tri n B-K47 Nguy n Qu c Tu n ð án Kinh T Phát tri n nh ng n hình làm kinh t gi i nh có ngh , bi t áp d ng khoa h c k thu t ñ " chinh ph c" c ng ñ ng b ng th c t Th hai, c n ti p t c c i thi n n i dung, chương trình ñào t o ñ phù h p v i trình ñ nh n th c c a ngư i nông dân, đ ng th i thích h p v i ñ c ñi m c th c a t ng ñ a phương Th ba, ñi u quan tr ng nh t, ph i lo đư c ñ u c a s n ph m ði u địi h i ph i có s ph i h p ñ ng b gi a ngành liên quan, s thơng gi a đ a phương khu v c, c nư c qu c t Th c t th i gian cho th y, ñây ñi m y u nh t, n u không s m gi i quy t s nh hư ng t i ñ i s ng ngư i dân h n ch hi u qu c a Chương trình Tính đ n cu i năm 2004, có nhi u t nh vùng ðBSCL, t l th i gian s d ng h u ích nơng thơn đ t s dư i 80%, tăng kho ng 10% so v i 3-4 năm v trư c S đóng góp c a Chương trình ñào t o ngh cho lao ñ ng nông thôn đóng m t vai trị r t quan tr ng ñ i v i nh ng chuy n bi n y ðó m t nh ng ngun nhân t o nên s " đ i đ i" nhi u vùng q Và có s đ hy v ng, s ñ i ñ i y s cịn đ m nét hơn, đ u kh p th i gian t i Chuy n d ch lao đ ng vùng thu n nơng An giang An giang n m đ u ngu n sơng C u long, t nh v a có m t vùng ñ ng b ng r ng l n v a có núi non Di n tích t nhiên c a t nh 3.424 km2 An giang t nh có dân s l n nh t s 13 t nh c a đ ng b ng sơng C u long v i 2,170 tri u ngư i, ch y u s ng vùng nông thôn S ngư i ñ tu i lao ñ ng chi m 60,58% dân s tồn t nh Hàng năm có kho ng 30.000 ngư i bư c vào ñ tu i lao ñ ng T c ñ tăng trư ng kinh t bình quân c a th i kỳ 2001-2005 c đ t kho ng 9,2%, nơng nghi p tăng trư ng th i kỳ m c 4,6%, công nghi p & xây dung 12,7% d ch v m c 12% GDP bình qn đ u ngư i theo giá th c t năm 2004 c a An giang ñ t m c 7, 19 tri u ñ ng Cơ c u kinh t c a t nh có s chuy n d ch đáng k nh ng năm v a qua v i t tr ng ngành nông, lâm, ngư nghi p gi m t 53,59% năm 1995 xu ng 41,6% năm 2000 35,2% năm 2004 Ngành công nghi p xây d ng g n khơng có s thay đ i l n v t tr ng t ng GDP c a t nh Riêng ngành d ch v có bư c tăng trư ng r t ñáng k Năm 1995, t ng giá tr d ch v m i chi m 33,1% t ng GDP, đ n năm 2000 t l ñã 44,45% năm 2004 ñã ñ t m c 50,1% Trong n i b ngành nông nghi p, c u kinh t khơng có s bi n đ i l n kho ng 10 năm tr l i ñây T tr ng ngành tr ng tr t chi m kho ng 78-80% Nhóm ngành chăn ni có t tr ng tăng lên nh ng năm g n ñây không l n D ch v nông nghi p m i chi m kho ng dư i 10% t ng giá tr s n xu t nông, lâm, th y s n Cơ c u lao ñ ng lao ñ ng c a An giang chuy n d ch theo hư ng gi m lao ñ ng khu v c nơng nghi p Lao đ ng gi m ngành nông, lâm nghi p th y s n t 74,54% năm 2001 xu ng 70,74% năm 2004 Tuy nhiên t l gi m không l n Ch t lư ng lao ñ ng c a An giang th p so v i m t b ng chung c a c nư c, trình đ văn hóa khơng cao Hi n t i, t l lao ñ ng Trư ng ðH Kinh T Qu c Dân 26 L p Kinh T Phát Tri n B-K47 Nguy n Qu c Tu n ð án Kinh T Phát tri n khơng có chun mơn k thu t c a An Giang chi m t i 89% năm 2004 T l l c lư ng lao ñ ng có trình đ t THPT tr lên ch chi m 9,47% Theo s li u ñi u tra v lao ñ ng vi c làm năm 2004, An giang có t i 77,03% t ng s ngư i tham gia ngành kinh t qu c dân lao đ ng khu v c nơng thơn, s cịn l i 22,97% lao đ ng khu v c thành th Tuy v y, th c t s ngư i làm vi c khu v c nơng thơn cịn có m t s lư ng l n lao đ ng nơng thơn c a An giang làm vi c thành ph th Kho ng 15,1% s lao đ ng nơng thơn thư ng xun khơng có m t t i xã mà tham gia ho t ñ ng kinh t nơi khác, ch y u thành ph , th xã ði u làm gi m th i gian nông nhàn khu v c nông thôn tăng th i gian s d ng lao ñ ng lên tương ng M t s ñ c ñi m có th rút t chuy n d ch lao ñ ng t i An Giang sau: - S n xu t nông nghi p An giang t t N u ngư i nơng dân có đ ru ng đ t, h hồn tồn có th đ s ng b ng ngh nơng Tuy nhiên, q trình tích t ru ng đ t th p k v a qua l n, nhi u nông dân khơng cịn đ t đai làm th (làm mư n) nông nghi p nhi u ðây m t ñ c ñi m v t p quán khác v i vùng đ ng b ng sơng H ng, nơi ngư i dân thư ng có tâm lý gi l i m t m nh ru ng dù nh cho gia đình - Lao đ ng di cư t An giang ch y u ñ n vùng ðông Nam B Ch y u nh ng lao ñ ng lao ñ ng tr , lương cịn th p nên g n khơng có tích lũy, u ki n sinh h at khó khăn Nhi u lao ñ ng ñ ng trư c hai l a ch n: xu t kh u lao ñ ng hay di cư nư c? - m t s vùng c a t nh, s lư ng lao ñ ng di cư cao làm giá lao đ ng nơng nghi p cao lên Vì v y, có hi n tư ng cơng nhân g c An giang b nhà máy v quê th i v ñ n - Nhìn chung, hình th c d ch v nơng thơn An giang phát tri n ti u th cơng nghi p cịn phát tri n Vì v y, lao đ ng phi nơng nghi p nông thôn An giang ch y u lao ñ ng d ch v - Ch t lư ng lao ñ ng, ñ c bi t trình đ văn hóa c a lao đ ng th p ði u nh hư ng r t l n ñ n kh chuy n d ch c a lao ñ ng H t ng phát tri n nên doanh nghi p không mu n ñ u tư vào ñ a phương Vì v y, d n ñ n c u v lao ñ ng phi nông nghi p không l n t i ñ a bàn - M t nh ng hư ng phát tri n công nghi p ch bi n nông s n, v a giúp tiêu th nông s n cho nơng dân t t hơn, đ ng th i t o vi c làm công nghi p t i đ a phương, góp ph n chuy n d ch c u lao ñ ng nơng thơn H t đ t chúng tơi bu c ph i làm ngh khác Gia đình ơng Văng Hi u Nghĩa (59 tu i) bà Lê Th Cam (57 tu i) p Hoà Phú, th tr n An Châu, huy n Châu Thành, t nh An Giang m t đ i gia đình v i th h sinh ho t m t h Ngồi hai v ch ng ơng, cịn có hai v ch ng anh c cháu n i ngư i c a ơng bà trư ng thành M i cách năm gia đình ơng bà có t i 12 cơng đ t (12000m2) kho ng 100m2 ñ t th cư, t t c di n tích đ u c ñ l i Ông bà ñã t ng nh ng nông dân th c s , tr ng lúa 12 Trư ng ðH Kinh T Qu c Dân 27 L p Kinh T Phát Tri n B-K47 Nguy n Qu c Tu n ð án Kinh T Phát tri n cơng đ t y đ m b o cu c s ng gia đình Nhưng r i gia đình ơng g p khó khăn, c hai v ch ng ơng bà m đau b nh t t Ti n thu c thang t n mà gia đình ơng bà l i khơng có d tr nên bu c ph i vay n theo hình th c “c ñ t” ñ trang tr i Ti p sau m t u x y t t y u gia đình khơng có ngu n thu nh p ñáng k ñ bù ñ p kho n vay: ơng bà Nghĩa ph i bán ñ t ñ tr n chi tiêu cho h c hành ð n ñ t ñã bán h t mà n v n chưa tr xong, v n cịn thi u đ n hai vàng May m n ông bà vay c a anh em nhà nên không b thúc gi c tr n ri t Sau bán ñ t khơng cịn cách khác ơng bà ph i chuy n ngh ho c làm th Ơng Nghĩa làm th h , ch th ph nên m i ngày làm vi c ch đư c 25.000 đ ng Cũng có ơng làm mư n, t c ngư i ta thuê làm ơng làm n y Bà Cam m hàng bán cà phê, quán nh , v n nên m i ngày bà ch ñư c lãi kho ng 50.000 ñ (1, tri u ñ ng/tháng) Tuy v y, ñây tr thành m t nh ng ngu n thu nh p c a gia đình Anh c Văng Hồn Kh i hùn v i ngư i khác ñ ch ñ t thuê b ng xu ng Hai ngư i khác c a ông bà ch H p (30 tu i, văn hoá l p 6/12) anh Giang (28 tu i, văn hoá l p 4/12) lên Tp HCM làm cơng nhân cho m t nhà máy đóng thùng c a tư nhân Qu n 11 Thu nh p c a anh Giang 1,1 tri u đ ng/tháng, cịn ch H p 900.000 ñ ng Tuy v y, sinh ho t thành ph ñ t ñ ti n ñi v An giang t n nên ch H p anh Giang khơng có nhi u d p v nhà, mà nhà ch thuê làm vi c Anh trai út Văng Như Khánh có trình ñ văn hoá cao nh t, làm xã ñ i lương ch 400.000 ñ/tháng V i thu nh p trên, gia đình ơng bà Nghĩa có th t m ñ cho sinh ho t ti n thi u n b n thân ơng bà chưa bi t bao gi có th tr đư c Nhà ñã h ng mà chưa th s a ñư c M t kho n chi tiêu mà không ch gia đình ơng mà nhi u gia đình khác vùng c m th y t n “khơng th đ ng” đư c chi phí đám ti c (ma chay) Gia đình nhà ơng bà n i ngo i l i đơng nên t n Cái “vòng lu n qu n” c theo ơng bà mà n n n khơng th tr đư c “H t đ t ph i xoay x làm vi c khác, ch bi t làm sao?” Bà Cam giãi bày Ngu n: Thông tin t kh o sát th c ñ a c a nhóm nghiên c u 2.5 M t s nh n ñ nh v th c tr ng xu hư ng chuy n d ch c u lao ñ ng nơng thơn đ ng b ng sơng C u Long: Xét góc đ phân tích tinh t vĩ mơ, c u lao ñ ng xã h i m i ch tiêu ph n ánh sát th c m c đ thành cơng c v m t kinh t v m t xã h i, ñ ng th i su t lao ñ ng m i m c tiêu cu i c a trình chuy n d ch c u n n tinh t Xu hư ng chuy n d ch c u lao ñ ng c a vùng ðBSCL th i kỳ 1996 - 2005 sau: Lao ñ ng c u lao ñ ng vùng ðBSCL Năm Ch tiêu ðơn v tính Lao đ ng xã h i Nông - Lâm - Th y S n Cơ c u Phi nông nghi p Cơ c u Lao đ ng khu v c I Nơng, Lâm nghi p Cơ c u 1000 ngư 1000 ngư % 1000 ngư % 1000 ngư 1000 ngư % i i i i i Trư ng ðH Kinh T Qu c Dân 1995 2000 7718 6301 81.6 1417 18.4 6301 6111 97 28 8085 6330 78.3 1755 21.7 6330 6017 95.1 2005 9075 6512 71.8 2563 28.2 6512 5583 85.7 Bi n ñ ng 199619962005 2000 1357 367 211 29 -9.9 -3.3 1146 338 9.9 3.3 211 29 -528 -94 -11.3 -1.9 20012005 990 182 -6.5 808 6.5 182 -434 -9.3 L p Kinh T Phát Tri n B-K47 Nguy n Qu c Tu n ð án Kinh T Phát tri n Th y S n Cơ c u Cơ c u giá tr s n xu t KVI Nông, Lâm nghi p Th y S n 1000 ngư i % % % % 190 100 81.82 18.18 31.3 4.9 100 74.91 25.09 929 14.3 100 66.94 33.06 NSLD khu v c I Nông, Lâm nghi p Th y S n 1000ñ/ngư i 1000ñ/ngư i 1000ñ/ngư i 6.846 5.842 39.197 8.97 7.443 38.315 12.89 10.005 303231 739 123 616 11.3 1.9 9.3 0 -14.88 -6.91 -7.97 14.88 6.91 7.97 Tăng trư ng (%/năm) 6.3 5.6 7.5 5.5 6.1 -2.6 -0.5 -4.6 Chuy n d ch c u lao ñ ng xã h i: t tr ng lao ñ ng c a khu v c I t ng lao ñ ng xã h i ñang làm vi c n n tinh t qu c dân có xu hư ng gi m chi u v i xu hư ng gi m t tr ng GTSX khu v c I gi m liên t c t 81,6% năm 1995 xu ng 71,8% năm 2005 (gi m 9,8%, bình qn gi m l,28%/năm) hư ng t c ñ gi m ch m so v i t c ñ tăng lao ñ ng xã h i tham gia vào làm vi c n n kinh t qu c dân l,63%/năm Vì th hàng năm có 21 ngàn lao đ ng t khu v c khác ho c lao ñ ng xã h i tăng thêm chuy n vào làm vi c khu v c I, d n ñ n t c ñ tăng su t lao ñ ng c a khu v c I (6,5%/năm) th p so v i t c ñ tăng GTSX (6.88%/năm) ð ñ t m c tiêu rút b t lao ñ ng kh i khu v c I t o ñi u ki n tăng su t lao ñ ng c a khu v c c n ph i ñ y nhanh n a q trình thu hút lao đ ng c a khu v c phi nông nghi p so v i hi n Chuy n d ch c u lao ñ ng khu v c I: c u lao ñ ng khu v c I (lao ñ ng nông, lâm nghi p lao ñ ng th y s n) chuy n d ch nhanh theo hư ng t tr ng lao đ ng nơng, lâm nghi p gi m t 97% năm 1995 xu ng 85,7% năm 2005 t tr ng lao ñ ng th y s n tăng tương ng t 3% lên 14.3% T ng m c chuy n d ch c u lao ñ ng gi a hai ngành giai ño n 1996 - 2005 11,3%, cao g n l n so v i m c chuy n d ch bình quân c a c nư c chi u v i hư ng chuy n d ch c u GTSX (t tr ng nông, lâm nghi p gi m tr ng th y s n tăng tương ng 14,88%), l i khơng đ u qua giai ño n, c th giai ño n 2001 - 2005 so v i giai ño n 1996 - 2000, m c chuy n d ch c u lao ñ ng cao 5,2 l n, song m c chuy n d ch c u GTSX ch cao 1,2 l n, d n t i su t lao ñ ng th y s n gi m ch m t 39,2 tri u ñ ng năm 1995 xu ng 38,3 tri u ñ ng năm 2000 gi m nhanh xu ng 30,2 tri u ñ ng năm 2005 M t khác, 10 năm qua (1996 - 2005), ngành th y s n ñã thu hút ñư c 739 ngàn lao ñ ng, ch có 528 ngàn lao đ ng chuy n qua t ngành nơng, lâm nghi p, cịn l i 211 ngàn lao ñ ng ñư c b sưng t ngu n lao ñ ng xã h i tăng thêm ho c t ngành phi nông nghi p Tóm l i, c u lao đ ng khu v c I c u lao ñ ng c a vùng nh ng năm qua chuy n d ch ñúng hư ng t c ñ chuy n d ch không cao ch y u di n gi a ngành khu v c I (t nông, lâm nghi p sang th y s n), d n ñ n su t lao ñ ng khu v c I tăng ch m t 6,8 tri u ñ ng năm 1995 lên 12,9 tri u ñ ng năm 2005 (b ng 67,85 su t lao ñ ng phi nông nghi p) Trư ng ðH Kinh T Qu c Dân 29 L p Kinh T Phát Tri n B-K47 Nguy n Qu c Tu n ð án Kinh T Phát tri n Chương CÁC Y U T NH HƯ NG T I CHUY N D CH CƠ C U LAO ð NG NÔNG THÔN VÀ CÁC ð SU T CHÍNH SÁCH THÚC ð Y TÍCH C C CHUY N D CH CƠ C U LAO ð NG NÔNG THÔN ðBSCL I – Các y u t nh hư ng t i chuy n d ch c u lao đ ng nơng thơn: Q trình chuy n d ch c u lao ñ ng nơng thơn cách nói chung bao g m nhi u trình chuy n d ch c u lao đ ng khác khu v c nơng thôn Lo i chuy n d ch c u lao đ ng nơng thơn quan tr ng nh t có nhi u ý nghĩa nh t chuy n d ch c u lao ñ ng gi a nông nghi p phi nông nghi p ð ng l c hay y u t kinh t ch y u nh t thúc ñ y s d ch chuy n lao ñ ng gi a ngành khác ho c vùng khác s chênh l ch v lương (hay thu nh p c a lao ñ ng) gi a ngành ho c vùng Có nhi u y u t tác đ ng ch tác ñ ng c a y u t đ n q trình chuy n d ch lao đ ng nơng thơn ph c t p S lư ng m c ñ nh hư ng c a y u t ñ n hình th c chuy n d ch lao ñ ng nông thôn c th không gi ng ph thu c vào c hai y u t khơng gian th i gian Có nhóm y u t tác đ ng bao g m: i) Nhóm y u t liên quan đ n đ c ñi m c a b n thân cá nhân ngư i chuy n d ch; ii) Nhóm y u t v ñ c ñi m c a h gia đình c a ngư i lao đ ng, iii) Nhóm y u t liên quan đ n nh ng ñ c ñi m c a ñ a phương nơi h gia đình sinh s ng Tác ñ ng c a m t s y u t ch y u nh t nhóm y u t ñư c th hi n sau: 1.1 Trình đ giáo d c Trình đ giáo d c có nh hư ng đ n kh chuy n d ch c a lao ñ ng m c đ vĩ mơ, ch t lư ng c a l c lư ng lao đ ng nơng thơn có tác ñ ng tương ñ i l n ñ n t c ñ chuy n d ch Xu hư ng chung trình đ giáo d c c a lao ñ ng cao kh chuy n d ch c a lao ñ ng l n K t qu nghiên c u cho th y y u t nh hư ng này: i) có tác đ ng l n vùng ñ ng b ng ñ i v i lo i chuy n d ch lao ñ ng nông nghi p – phi nông nghi p; ii) tác ñ ng m nh th i kỳ 2001-2004 so v i th i kỳ 1993-1998 ñ i v i lo i hình chuy n d ch lao ñ ng t nông nghi p sang ti u th cơng nghi p cơng nghi p; iii) Khơng có nh hư ng l n đ n hình th c chuy n d ch t nông nghi p sang ho t ñ ng d ch v ho t ñ ng t làm; iv) có tác d ng thúc ñ y chuy n d ch lao ñ ng t nông nghi p sang làm thuê th i kỳ 1993-1998 khơng có ý nghĩa l n th i kỳ 2001-2004 Các sách v nâng cao trình đ giáo d c, sách v đào t o đ u có ý nghĩa nâng cao trình đ cho lao đ ng nơng thơn v y có tác đ ng t i q trình chuy n d ch c a ñ i tư ng lao ñ ng 1.2 Gi i tính c a lao đ ng Gi i tính c a lao đ ng: Trong kho ng 10 năm qua h u h t lo i chuy n d ch lao ñ ng ñư c xem xét, y u t gi i có nh hư ng đ n kh chuy n d ch Tác ñ ng c a y u t sau: i) Nam gi i dư ng có nhi u Trư ng ðH Kinh T Qu c Dân 30 L p Kinh T Phát Tri n B-K47 Nguy n Qu c Tu n ð án Kinh T Phát tri n kh chuy n d ch lao ñ ng n gi i th i gian qua ñ i v i h u h t lo i hình chuy n d ch; ii) ð i v i lo i hình chuy n d ch lao đ ng nơng nghi p – phi nơng nghi p kh chuy n d ch c a nam gi i l n th i kỳ 19931998 bi u hi n l i không rõ th i kỳ 2001-2004; iii) Nam gi i có xác su t chuy n d ch lao đ ng t nơng nghi p sang ti u th công nghi p công nghi p nông thôn l n th i kỳ 1993-1998 vai trị l i thu c v n gi i giai ño n sau 2001-2004; iv) Ngư c l i, n gi i l i có kh chuy n d ch t SXNN sang d ch v cao th i kỳ 1993-1998 Trong th i kỳ 20012004 kh chuy n d ch l n l i thu c v nam gi i; v) ð i v i lo i hình chuy n d ch lao đ ng t nơng nghi p sang làm thuê, nam gi i luôn có kh chuy n d ch cao c hai th i kỳ 1.3 Tu i c a lao ñ ng Tu i c a lao ñ ng: Các k t qu nghiên c u cho th y, xu hư ng chung tu i c a lao ñ ng tr kh chuy n d ch lao ñ ng cao Tuy nhiên, ñi u khơng ph i ln ln m i trư ng h p: i) Y u t có ý nghĩa vùng đ ng b ng so v i mi n núi xem xét chuy n d ch lao đ ng nơng nghi p – phi nơng nghi p; ii) Tác đ ng c a đ tu i lao ñ ng ñ n vi c chuy n d ch lao đ ng t nơng nghi p sang ho t ñ ng d ch v t làm có ý nghĩa khơng cao Nói m t cách khác, khơng có s khác bi t l n gi a lao ñ ng tr lao ñ ng có đ tu i l n v kh chuy n d ch lo i hình 1.4 Y u t ñ t ñai Y u t ñ t đai, bao g m qui mơ đ t nơng nghi p c a h t l ñ t nơng nghi p đư c c p s đ có nh hư ng đ n q trình chuy n d ch lao đ ng nơng nghi p – phi nơng nghi p m c dù m c ñ tác ñ ng khơng l n Ngư i lao đ ng có đ t nơng nghi p l n có xu hư ng chuy n d ch lao đ ng nơng nghi p – phi nông nghi p th p ngư c l i s c ép chuy n d ch lao ñ ng sang khu v c phi nơng nghi p tăng lên đ t đai SXNN c a h h n h p Trong trư ng h p ñ t ñai y u t “đ y” đ i v i q trình chuy n d ch lao ñ ng nh hư ng c a qui mơ di n tích đ t nơng nghi p xác l p quy n v s d ng ñ t ñ i v i chuy n d ch lao đ ng t nơng nghi p sang phi nơng nghi p vùng đ ng b ng l n mi n núi, ñ c bi t vịng năm tr l i Các sách v ñ t ñai xu t phát t Lu t ñ t ñai năm 1993, S a ñ i b sung năm 1998, 2000 g n ñây nh t Lu t đ t đai 2003 có tác đ ng đ y nhanh q trình chuy n d ch c u lao đ ng nơng thơn Các sách v đa d ng hóa tr ng, sách v khuy n nơng, khuy n lâm có nh hư ng đ n vi c chuy n d ch lao đ ng nơng thơn có tác d ng khác ñ i v i ngư i lao đ ng c a h có qui mơ ñ t khác ho c có t l ñ t ñư c xác l p quy n s d ng đ t khác Tuy nhiên, sách ch y u làm thay ñ i c u lao ñ ng n i b phân ngành nơng nghi p nơng thơn v y, khơng th hi n lo i hình chuy n d ch lao đ ng t nơng nghi p sang phi nông nghi p 1.5 Thu th p t s n xu t nông nghi p Thu nh p t SX nơng nghi p c a h gia đình chênh l ch v thu nh p gi a ho t đ ng SXNN phi nơng nghi p c a lao ñ ng y u t ti p theo nh Trư ng ðH Kinh T Qu c Dân 31 L p Kinh T Phát Tri n B-K47 Nguy n Qu c Tu n ð án Kinh T Phát tri n hư ng ñ n kh lao ñ ng nông thôn chuy n d ch Thu nh p nơng nghi p cao kh chuy n d ch c a lao đ ng nơng nghi p sang phi nông nghi p gi m xu ng ngư c l i Tuy v y, tác ñ ng th i kỳ 2001-2004 nh th i kỳ 1993-1998 ph m vi c nư c ðây m t nh ng y u t “kéo” b n đ i v i q trình chuy n d ch c u lao đ ng nơng thơn Các sách v ti n lương, b o hi m xã h i l i ích khác khu v c phi nơng nghi p, th m chí sách khu v c thành th có nh hư ng khơng nh đ n chuy n d ch lao đ ng nơng thơn 1.6 M c đ CNH, ðơ th hóa M c đ cơng nghi p hố, th hóa c a đ a phương m t y u t tác ñ ng m nh ñ n chuy n d ch c u lao đ ng nơng thơn: i) nh hư ng c a y u t cao giai ño n 1993-1998 so v i giai ño n 2001-2004 ñ i v i lo i hình chuy n d ch lao ñ ng t nông nghi p sang khu v c phi nơng nghi p; ii) Có tác d ng m nh su t 10 năm qua ñ i v i lo i hình chuy n d ch lao đ ng nơng nghi p sang ti u th công nghi p công nghi p nông thôn; iii) Tác đ ng khơng l n đ i v i kh lao ñ ng chuy n sang ho t đ ng d ch v Vì v y, t t c sách nhà nư c có tác đ ng đ y nhanh q trình cơng nghi p hố, sách khuy n khích đ u tư ñ i v i t t c khu v c theo hình th c s h u, sách h tr doanh nghi p v a nh , sách thu , sách tài v.v đ u có tác đ ng thúc đ y chuy n d ch lao đ ng nơng thơn làm tăng m c đ cơng nghi p hố th hố t t c vùng nư c 1.7 M c ñ phát tri n c a h tâng s nơng thơn M c đ phát tri n c a h t ng s nông thơn m t y u t có tác ñ ng l n ñ n chuy n d ch lao đ ng H t ng nơng thơn phát tri n có tác đ ng thúc đ y chuy n d ch c u lao đ ng nơng thơn t t c lo i hình c hai kho ng th i gian nghiên c u 1993-1998 2001-2004 Các sách thúc đ y phát tri n h t ng s nông thôn c sách phát tri n s h t ng thành th , th hố đ u có tác ñ ng làm tăng kh chuy n d ch c a lao đ ng nơng thơn Y u t có th đư c coi m t nh ng y u t “kéo” quan tr ng II – Các đ xu t sách thúc ñ y tích c c chuy n d ch c u lao đ ng nơng thơn ð ng B ng Sông C u Long Ý nghĩa c a “thúc đ y tích c c” cho q trình chuy n d ch c u lao đ ng nơng thơn không nên hi u m t cách c ng nh c ph i nâng cao t l lao ñ ng phi nông nghi p ho c gi m t l lao đ ng nơng nghi p đ n m t m c ñ nh t ñ nh m t kho ng th i gian nh t ñ nh theo ki u giao ch tiêu hành C n t p trung vào vi c đưa nh ng sách, bi n pháp nh m t o ñi u ki n kinh t xã h i thu n l i cho vi c chuy n d n lao đ ng nơng nghi p sang ho t ñ ng kinh t phi nơng nghi p nơng thơn ngồi khu v c nơng thơn, đ m b o tính hi u qu kinh t xã h i c a vi c chuy n d ch Trư ng ðH Kinh T Qu c Dân 32 L p Kinh T Phát Tri n B-K47 Nguy n Qu c Tu n ð án Kinh T Phát tri n V i quan ñi m m c tiêu này, m t s ng m đ nh sách có th đư c ñ xu t sau: 2.1 Do chuy n d ch c u lao đ ng ch có th h qu c a chuy n d ch c u kinh t nên c n thi t ph i tăng cư ng sách khuy n khích thúc ñ y chuy n d ch c u kinh t nói chung c u kinh t khu v c nơng thơn nói riêng Khơng nên có bi n pháp hành chính, phi kinh t đ chuy n d ch nhanh chóng c u lao ñ ng nông thôn 2.2 Xu t phát t ý nghĩa c a y u t trình đ giáo d c chuy n d ch c u lao ñ ng, c n nâng cao ch t lư ng l c lư ng lao đ ng nơng thơn đ t o l c n m b t h i chuy n d ch lao ñ ng: tăng ñ u tư ñ c ng c h th ng trư ng l p giáo viên nông thôn vùng xa xôi; xây d ng m t chi n lư c k ho ch c th v ñào t o ngh cho lao ñ ng nông thơn, đ c bi t tr ng ngành ngh có ý nghĩa thi t th c v i s phát tri n c a ñ a phương; Khơng nên ch có m t chương trình đào t o ngh gi ng áp d ng cho m i ñ a phương; N i dung ñào t o nh t ñ i v i lao ñ ng s chuy n d ch sang khu v c công nghi p c n ý c hai m t: i) N i dung chuyên môn k ii) Tác phong công nghi p ý th c k lu t c a lao ñ ng Trong khuy n khích phát tri n ngh ti u th công nghi p, làng ngh truy n th ng, c n tr ng nâng cao trình đ văn hoá k làm vi c khác cho lao ñ ng lo i ñ tăng kh linh ho t chuy n đ i cơng vi c th trư ng s n ph m ngh truy n th ng có bi n ñ ng 2.3 Do t m quan tr ng c a y u t “kéo” chuy n d ch c u lao đ ng nơng thơn nh n th c ñư c nh hư ng c a y u t “m c đ cơng nghi p hố c a đ a phương”, c n hồn thi n sách thúc đ y q trình cơng nghi p hố, sách khuy n khích ñ u tư, phát tri n doanh nghi p v a nh c nông thôn thành th ð c bi t, khuy n khích phát tri n khu công nghi p (c m công nghi p, làng ngh ) nơng thơn v i ngành có l i th so sánh thu hút nhi u lao đ ng Tuy v y, sách khuy n khích h tr c n rõ ràng minh b ch 2.4 M c dù nh hư ng tr c ti p c a y u t ñ t ñai m t s lo i hình chuy n d ch c u lao ñ ng khơng cao, vi c hồn thi n sách v đ t nơng nghi p, cơng khai minh b ch n a qui ho ch ñ t nông nghi p v n h t s c c n thi t tác ñ ng gián ti p c a sách đ n chuy n d ch lao đ ng khơng nh ði u nơng dân s có s tính tốn vi c s d ng lâu dài hay không ngu n l c quan tr ng t có đ nh hư ng chuy n ñ i ngh nghi p Bên c nh ñó, c n gi m ñ n m c t i thi u th t c hành đ nơng dân d dàng th c hi n ñư c quy n t ch c a h v i ñ t đ t nơng nghi p chuy n ng, thuê mư n, th ch p, góp v n v.v đ h nơng dân ho c lao đ ng nơng nghi p làm ăn có hi u qu ti p t c làm SXNN lao đ ng nơng nghi p khác có th chuy n đ i sang ngành ngh phi nơng nghi p m t cách nhanh chóng hơn, thu n ti n Xu hư ng tích t t p trung ru ng đ t v y nên ñư c khuy n khích Trư ng ðH Kinh T Qu c Dân 33 L p Kinh T Phát Tri n B-K47 Nguy n Qu c Tu n ð án Kinh T Phát tri n 2.5 Cũng tác ñ ng c a y u t cơng nghi p hố th hố đ n chuy n d ch c u lao đ ng nơng thơn, nh ng nông dân vùng “gi i to ” bu c ph i chuy n ñ i ngh nghi p v i đa ph n sang khu v c phi nơng nghi p Do nh ng nông dân thư ng khơng đư c chu n b s n sàng cho trình chuy n d ch này, c n qui ñ nh c th ñ ng b sách v đ n bù gi i phóng m t b ng ñ t ñai SXNN, ñ c bi t sách hư ng d n nơng dân v sinh k sau gi i phóng m t b ng đ nơng dân khơng cịn đ t SXNN bi t cách chuy n ñ i sang ngành ngh phù h p, n ñ nh cu c s ng sau gi i phóng m t b ng ñ t ñai 2.6 V i ý nghĩa tác ñ ng quan tr ng c a s h t ng c a ñ a phương ñ n kh t c ñ chuy n d ch c u lao đ ng nơng thơn, c n có sách tăng cư ng vi c nâng c p hồn thi n h t ng s nơng thơn s có qui ho ch m t cách khoa h c khu v c nông thôn Tuy nhiên, tính b n v ng c a s h t ng c n r t ñư c quan tâm M c dù có tác đ ng gián ti p ñ n chuy n d ch c u lao ñ ng, y u t “kéo’ r t quan tr ng làm cho th trư ng hàng hố nơng thơn phát tri n, gi m d n kho ng cách v i khu v c thành th t o m i liên k t ch t ch v i khu v c thành th 2.7 Do tác ñ ng rõ nét c a y u t “tu i c a lao ñ ng” v n đ gi i tính chuy n d ch c u lao đ ng nơng thơn, c n thi t k sách tr giúp đ i v i lao ñ ng tr lao ñ ng n t nơng thơn v n đ v văn hố, v n đ v cân b ng gi i nh t khu công nghi p t p trung M c dù sách xã h i l i ñ m b o tính b n v ng c a chuy n d ch lao đ ng t nơng thơn Vai trị c a công ngh thông tin, c a nh ng bi n pháp h tr vi c làm nông thôn cho ñ i tư ng c n ñư c quan tâm Vi c m r ng ho t ñ ng d ch v ph c v nông nghi p s giúp cho trình chuy n d ch c u lao đ ng nơng thơn đư c thúc ñ y 2.8 ð t c ñ chuy n d ch lao ñ ng t khu v c nông nghi p, nôn thôn sang khu v c khác nhanh hơn, c n xây d ng hoàn thi n khung kh pháp lý ñ th trư ng lao đ ng nói chung th trư ng lao đ ng nơng thơn nói riêng ho t đ ng thơng thống, h n ch rào c n t o s chia c t th trư ng Khơng nên có sách phân b l i hay qui ho ch l c lư ng lao ñ ng m t cách c ng nh c mà ch nên có sách t o u ki n cho lao đ ng nơng thơn đư c di chuy n d dàng gi a ngành vùng; có sách bình đ ng gi a lao ñ ng ñ a phương lao ñ ng nh p cư v m i m t, nh t sách xã h i 2.9 ð t o h i bình đ ng gi a ngư i lao ñ ng, ñ c bi t lao ñ ng nông thôn, c n xây d ng h th ng thơng tin th trư ng lao đ ng m t cách có h th ng, có qui đ nh c th v tính minh b ch cơng khai hố q trình n d ng đ i v i t t c quan, doanh nghi p c thành th nông thôn M c dù s ch ñ ng c a c p quy n đ a phương có tác đ ng tích c c đ n chuy n d ch c u lao đ ng nơng thơn, khơng nên coi chuy n d ch c u lao ñ ng nói chung c u lao đ ng nơng thơn nói riêng m t ch tiêu đánh giá l c ho t ñ ng c a c p quy n hay m t m c tiêu c ng nh c nh t thi t ph i ñ t ñư c m t kho ng th i gian nh t ñ nh b n thân y u t tác ñ ng ñ n q trình cịn ph thu c vào r t nhi u y u t khác n m s Trư ng ðH Kinh T Qu c Dân 34 L p Kinh T Phát Tri n B-K47 Nguy n Qu c Tu n ð án Kinh T Phát tri n ho t đ ng c a c p quy n ñ a phương ñã ñư c phân tích Tuy nhiên, c p quy n đ a phương có th sách đ t o ñi u ki n thu n l i cho ngư i lao đ ng có th d dàng chuy n d ch lao ñ ng, chuy n ñ i ngành ngh đ a phương ho c di chuy n ñi làm vi c ñ a phương khác Trư ng ðH Kinh T Qu c Dân 35 L p Kinh T Phát Tri n B-K47 Nguy n Qu c Tu n ð án Kinh T Phát tri n K T LU N Trong trình Cơng Nghi p Hóa – Hi n ð i Hóa ñ t nư c, m c a n n kinh t v n hành quan h kinh t theo hư ng th trư ng, c u kinh t c a c nư c nói chung c a ð ng B ng Sơng C u Long nói riêng có s thay đ i đáng k T tr ng nông nghi p GDP gi m d n khu v c nơng thơn, q trình chuy n d ch c u kinh t di n m nh m T tr ng ngành phi nơng nghi p tăng lên rõ r t, đóng góp nhi u vào c i thi n đa d ng hóa thu nh p c a ngư i dân Bên c nh v n đ chuy n d ch c u lao ñ ng, c n ph i ñư c ti n hành song song v i chuy n d ch c u kinh t Th c t cho th y s chuy n d ch c u lao đ ng nơng thơn ð ng B ng Sơng C u Long cịn di n ch m, t l lao ñ ng v n cịn t p trung đơng khu v c nông thôn Nghiên c u th c tr ng chuy n d ch c u lao đ ng nơng thôn ð ng B ng Sông C u Long th y ñư c v n ñ n i c m y u t tác ñ ng t i chuy n d ch c u T rút h c cơng cu c đ i m i phát tri n kinh t nông thôn K t qu nghiên c u v y u t tác đ ng đ n q trình chuy n d ch c u lao đ ng nơng thơn có ý nghĩa r t l n cơng tác ho ch đ nh sách nói chung sách phát tri n nông nghi p, nông thôn ðBSCL nói riêng Trên s này, sách c n ñư c thi t k theo hư ng thúc đ y tích c c q trình chuy n d ch c u lao ñ ng, thúc ñ y tăng trư ng kinh t gi i quy t t t v n ñ vi c làm cho lao đ ng nơng thơn ðBSCL Th c hi n ñ tài nghiên c u v chuy n d ch c u lao đ ng nơng thơn ðBSCL này, tơi ch có mong mu n nh t mu n đóng góp vào cơng cu c đ i m i phát tri n ñ t nư c, hy v ng nh ng ñ xu t c a ñ tài s giúp cho nơng thơn v n đ lao đ ng nơng thơn đư c gi i quy t tri t ñ Em xin chân thành cám ơn th y cô giáo khoa Kinh t phát tri n, cô giáo TS Phan Th Nhi m ñã hư ng d n giúp ñ em hoàn thành ñư c ñ tài nghiên c u Trư ng ðH Kinh t Qu c Dân, tháng 11/2008 Sinh viên th c hi n Nguy n Qu c Tu n Trư ng ðH Kinh T Qu c Dân 36 L p Kinh T Phát Tri n B-K47 Nguy n Qu c Tu n ð án Kinh T Phát tri n TÀI LI U THAM KH O Giáo trình Kinh T Phát Tri n – Ch biên: GS.TS Vũ Th Ng c Phùng – Nhà xu t b n Lao ñ ng-Xã h i Giáo trình Kinh T Lao ð ng H c Ausaid (2003) ðánh giá nghèo theo vùng-Vùng đ ng b ng sơng C u long, Nhóm hành đ ng ch ng đói nghèo Ban Ch ñ o ði u tra lao ñ ng-vi c làm Trung ương (2005) Báo cáo k t qu ñi u tra lao đ ng-vi c làm 1-7-2005 B Nơng nghi p Phát tri n Nông thôn (2000) Báo cáo ñánh giá th c tr ng ñ nh hư ng phát tri n ngành ngh nơng thơn đ n năm 2010 ðào Quang Vinh, (2001), Nghiên c u gi i pháp nâng cao kh thu hút lao ñ ng t o vi c làm c a kinh t trang tr i th i kỳ 2001-2005 ð tài nghiên c u khoa h c c p B Hà N i, 2001 Huang Ping, (2004), Nghiên c u nh p cư Trung Qu c Tài li u h i th o qu c t v Gi m nghèo, di dân-đơ th hóa: Trư ng h p Thành ph H Chí Minh t m nhìn so sánh Thành ph H Chí Minh, 2004 Nguy n Th Xuyên ñ ng nghi p (2005), ði u tra, ñánh giá th c tr ng chuy n d ch c u lao đ ng nơng thơn q trình th c hi n CNH-HðH nơng nghi p, nông thôn Ph m Lan Hương (2005), Lao đ ng - vi c làm nơng thơn ki n ngh sách cho năm 2006-2010, Báo cáo cho Vi n sách chi n lư c phát tri n nông nghi p nông thôn, B NN PTNT 10 T ng c c th ng kê (website: http://www.gso.gov.vn) – S li u th ng kê dân s lao ñ ng 11 T ng c c th ng kê – ði u tra dân s lao đ ng 12 T ng liên đồn lao ñ ng (website: http://www.congdoanvn.org.vn) 13 B lao ñ ng thương binh xã h i (http://www.molisa.gov.vn) Cùng r t nhi u tài li u trang web khác ñã ñư c s d ng ñ hoàn thành ñ án Trư ng ðH Kinh T Qu c Dân 37 L p Kinh T Phát Tri n B-K47 M CL C trang M ñ u ð t v n ñ M c tiêu nghiên c u c a ñ tài K t c u c a ñ tài 2 Chương 1: Cơ s lý thuy t chung kinh nghi m nư c v chuy n d ch c u lao đ ng nơng thơn I – Cơ s lý lu n chung v chuy n d ch c u lao đ ng nơng thơn 1.1 M t s khái ni m 1.2 Các m i liên k t gi a khu v c nông nghi p phi nơng nghi p 1.3 Các y u t tác đ ng t i vi c tham gia ho t ñ ng phi nông nghi p nông thôn c a ngư i lao đ ng 1.4 Mơ hình kinh t h nơng dân v i ho t đ ng phi nơng nghi p 1.5 Tóm t t v khung lý thuy t II – M t s kinh nghi m nư c v chuy n d ch c u lao đ ng nơng thơn 2.1 Kinh nghi m v chuy n d ch c u lao ñ ng nông thôn c a Vi t Nam 2.2 Kinh nghi m v chuy n d ch c u lao đ ng nơng thơn c a m t s nư c th gi i 2.2.1 Hàn Qu c 2.2.2 Trung Qu c 2.2.3 Thái Lan 2.3 M t s h c rút 2.3.1 V chuy n d ch c u kinh t nông thôn t o vi c làm 2.3.2 V di chuy n lao ñ ng qu n lý lao ñ ng di cư 6 9 10 11 12 13 Chương 2: Th c tr ng xu hư ng c a trình chuy n d ch c u lao đ ng nơng thơn đ ng b ng sơng C u Long I – M t s ch chương, sách có m c tiêu tác ñ ng t i chuy n d ch c u lao đ ng nơng thơn 1.1 Chính sách đ t đai 1.2 Các sách tài tín d ng 1.3 Chính sách đ u tư 1.4 Các sách v cơng nghi p hóa, th hóa 1.5 ðào t o, phát tri n ngu n nhân l c nơng thơn 1.6 Các sách phát tri n h t ng s nông thôn 1.7 Các sách v di cư II – Th c tr ng chuy n d ch c u lao đ ng nơng thơn đ ng b ng sơng C u Long 14 14 14 15 15 15 16 2.1 Th c tr ng ngu n lao ñ ng nông thôn ð ng B ng Sông C u Long 2.2 Th c tr ng v c u lao ñ ng, vi c làm chuy n d ch c u lao đ ng nơng thơn đ ng b ng sông C u Long 2.2.1 Cơ c u kinh t chuy n d ch c u lao ñ ng 2.2.2 Chuy n d ch c u lao ñ ng theo khu v c 2.2.3 Chuy n d ch c u lao ñ ng c a lao ñ ng làm thuê t làm 2.3 Th c tr ng trình di cư nơng thơn – thành th 2.4 ð c m chuy n d ch c u lao ñ ng m t s ñ a phương thu c vùng ñ ng b ng sông C u Long Chuy n d ch lao đ ng vùng thu n nơng An giang 2.5 M t s nh n ñ nh v th c tr ng xu hư ng chuy n d ch c u lao đ ng nơng thơn đ ng b ng sông C u Long 16 19 20 21 22 24 26 28 Chương 3: Các y u t tác ñ ng t i chuy n d ch c u lao đ ng nơng thơn ñ xu t sách thúc ñ y tích c c trình chuy n d ch c u lao đ ng nơng thơn ð ng B ng Sơng C u Long I – Các y u t nh hư ng t i chuy n d ch c u lao đ ng nơng thơn 1.1 Trình đ giáo d c 1.2 Gi i tính c a lao đ ng 1.3 Tu i c a lao ñ ng 1.4 Y u t ñ t ñai 1.5 Thu th p t s n xu t nông nghi p 1.6 M c đ CNH, ðơ th hóa 1.7 M c đ phát tri n c a h tâng s nông thơn II – Các đ xu t sách thúc ñ y tích c c chuy n d ch c u lao đ ng thơn ð ng B ng Sông C u Long 2.1 ð xu t 2.2 ð xu t 2.3 ð xu t 2.4 ð xu t 2.5 ð xu t 2.6 ð xu t 2.7 ð xu t 2.8 ð xu t 2.9 ð xu t K t lu n Tài li u tham kh o 30 30 30 31 31 31 32 32 nông 32 33 33 33 33 34 34 34 34 34 36 37