0 ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI TRƯỜNG ĐẠI HỌC KHOA HỌC Xà HỘI VÀ NHÂN VĂN VŨ THỊ PHƯƠNG NHẬN DIỆN NHỮNG RÀO CẢN TRONG VIỆC THỰC HIỆN CHÍNH SÁCH XÂY DỰNG NÔNG THÔN MỚI TRÊN ĐỊA BÀN TỈNH BẮC GIANG LUẬN VĂN THẠC SĨ Chuyên ngành: Khoa học quản lý Hà Nội, 2014 1 ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI TRƯỜNG ĐẠI HỌC KHOA HỌC Xà HỘI VÀ NHÂN VĂN VŨ THỊ PHƯƠNG NHẬN DIỆN NHỮNG RÀO CẢN TRONG VIỆC THỰC HIỆN CHÍNH SÁCH XÂY DỰNG NÔNG THÔN MỚI TRÊN ĐỊA BÀN TỈNH BẮC GIANG LUẬN VĂN THẠC SĨ Chuyên ngành: Khoa học quản lý Mã số: Đào tạo thí điểm Người hướng dẫn khoa học: PGS, TS Phan Hữu Tích Hà Nội, 2014 2 MỤC LỤC LỜI CẢM ƠN 6 DANH MỤC TỪ VIÊT TẮT 7 DANH MỤC CÁC BẢNG, BIỂU 8 PHẦN MỞ ĐẦU 9 1. Lý do chọn đề tài 9 2. Tổng quan tình hình nghiên cứu 10 2.1. Ở nước ngoài 11 2.2. Ở trong nước 11 3. Mục tiêu ngiên cứu 17 4. Phạm vi nghiên cứu 17 5. Câu hỏi nghiên cứu 17 6. Giả thuyết nghiên cứu 17 7. Phương pháp nghiên cứu 18 8. Kết cấu luận văn: 18 Chương 1: XÂY DỰNG NÔNG THÔN MỚI, MỘT SỐ VẤN ĐỀ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN 19 1.1 Khái niệm 19 1.1.1. Khái niệm nông thôn 19 1.1.2. Xây dựng nông thôn mới. 20 1.1.2.1. Khái niệm nông thôn mới 20 1.1.2.2. Mô hình nông thôn mới 21 1.2. Chủ trương chỉ đạo của Trung ương về xây dựng nông thôn mới 23 1.2.1. Phương châm, nguyên tắc xây dựng nông thôn mới 24 1.2.2. Nội dung xây dựng và bộ tiêu chí quốc gia về xây dựng nông thôn mới 25 1.2.2.1. Nội dung xây dựng nông thôn mới 25 1.2.2.2. Bộ tiêu chí xây dựng nông thôn mới của Chính phủ 33 1.3. Tình hình xây dựng nông thôn mới ở một số địa phương 34 1.3.1. Tình hình xây dựng nông thôn mới ở Nam Định 34 1.3.2. Tình hình xây dựng nông thôn mới ở Vĩnh Phúc 36 3 Tiểu kết chương 1 39 Chương 2. ĐÁNH GIÁ VIỆC THỰC HIỆN CHÍNH SÁCH XÂY DỰNG NÔNG THÔN MỚI TRÊN ĐỊA BÀN TỈNH BẮC GIANG – NHẬN DIỆN MỘT SỐ RÀO CẢN 2.1. Đặc diểm nông nghiệp, nông dân, nông thôn tỉnh Bắc Giang 40 2.1.1. Giới thiệu chung về tỉnh Bắc Giang 40 2.1.2. Đánh giá thực trạng xây dựng nông thôn Bắc Giang 43 2.2. Chủ trương của Tỉnh ủy, chính sách của HĐND, UBND tỉnh Bắc Giang về xây dựng nông thôn mới 49 2.2.1. Chủ trương của Tỉnh ủy; Cơ chế, chính sách của HĐND tỉnh 49 2.2.2. Các văn bản chỉ đạo, hướng dẫn thực hiện các nội dung xây dựng nông thôn mới 52 2.3. Đánh giá kết quả thực hiện chính sách xây dựng nông thôn mới trên địa bàn tỉnh 54 2.3.1. Kết quả thực hiện ở xã điểm Tân Thịnh (huyện Lạng Giang) 54 2.3.2. Kết quả thực hiện Chương trình MTQG xây dựng nông thôn mới ở 40 xã xây dựng nông thôn mới giai đoạn 2011 - 2015 56 2.3.2.1. Kết quả hoạt động của Ban chỉ đạo và bộ phận giúp việc Ban chỉ đạo ở các cấp: 56 2.3.2.2. Công tác tuyên truyền, vận động 58 2.3.2.3. Về Công tác Quy hoạch và lập Đề án xây dựng NTM, 57 2.3.2.4. Về xây dựng cơ sở hạ tầng nông thôn 57 2.3.2.5. Về phát triển sản xuất nâng cao thu nhập cho người dân 60 2.3.2.6. Về phát triển giáo dục, y tế, văn hoá và bảo vệ môi trường 64 2.3.2.6. Về xây dựng hệ thống tổ chức chính trị xã hội vững mạnh và gìn giữ an ninh, trật tự xã hội 64 2.3.3. Kết quả thực hiện các tiêu chí xây dựng nông thôn mới trên địa bàn tỉnh và 40 xã xây dựng nông thôn mới giai đoạn 2011-2015 66 2.4. Nhận diện những rào cản trong việc thực hiện chính sách xây dựng nông thôn mới trên địa bàn tỉnh 70 4 2.4.1. Rào cản về nhận thức chưa đầy đủ về chính sách xây dựng nông thôn mới . 70 2.4.2. Rào cản trong công tác chỉ đạo, định ra tiêu chí chưa phù hợp cho các vùng, miền; đặt ra mục tiêu về thời gian và số lượng hoàn thành xã nông thôn mới của Bắc Giang thể hiện sự nóng vội, khó thực hiện. 73 2.4.3. Nhóm rào cản về cơ chế chính sách và nguồn lực 77 2.4.3.1. Về cơ chế chính sách 77 2.4.3.2. Rào cản về nguồn lực 84 2.4.4. Khó khăn trong phát huy hiệu quả hoạt động các thiết chế văn hóa gắn với việc xây dựng nông thôn mới 87 Tiểu kết chương 2 …93 Chương 3. QUAN ĐIỂM, MỤC TIÊU XÂY DỰNG NÔNG THÔN MỚI VÀ NHỮNG GIẢI PHÁP THÁO GỠ RÀO CẢN TRONG THỰC HIỆN XÂY DỰNG NÔNG THÔN MỚI TỈNH BẮC GIANG 94 3.1. Quan điểm, mục tiêu xây dựng nông thôn mới 94 3.1.1. Quan điểm, mục tiêu xây dựng nông thôn mới 94 3.1.1.1. Quan điểm, mục tiêu của cả nước 94 3.1.1.2. Quan điểm, mục tiêu xây dựng nông thôn mới tỉnh Bắc Giang 94 3.2. Một số giải pháp tháo gỡ những rào cản trong thực hiện chính sách xây dựng nông thôn mới tại tỉnh Bắc Giang. 96 3.2.1. Giải pháp nâng cao nhân thức của các cấp lãnh đạo, cán bộ, đảng viên; tổ chức cơ sở đảng về xây dựng nông thôn mới 97 3.2.2. Cần thiết điều chỉnh chỉ tiêu, giữ nguyên mục tiêu xây dựng NTM của Bắc Giang. 101 3.2.3. Giải pháp về cơ chế chính sách 103 3.2.4. Nhóm giải pháp về nguồn lực 105 3.2.4.1. Giải pháp về vốn 105 3.2.4.2. Giải pháp về nguồn nhân lực 111 3.3. Giải pháp thu hút các doanh nghiệp đầu tư vào nông thôn 114 3.4. Giải pháp về công tác quy hoạch và quản lý quy hoạch 116 5 3.5. Giải pháp về văn hóa 116 3.5.1. Giải pháp xây dựng cơ sở vật chất văn hóa 116 3.5.2. Giải pháp xây dựng đời sống văn hóa tinh thần ở nông thôn mới Bắc Giang 118 Tiểu kết chương 3: 122 KẾT LUẬN 122 DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO 137 6 LỜI CẢM ƠN Để hoàn thành luận văn tốt nghiệp của mình, trong quá trình triển khai nghiên cứu, khi những kinh nghiệm về nghiên cứu khoa học, những kinh nghiệm về thực tế cũng như năng lực của bản thân còn hạn chế, em đã nhận được sự chỉ bảo rất tận tình của giáo viên hướng dẫn, sự động viên, giúp đỡ của các thầy cô trong khoa Khoa học Quản lý, thầy cô trong nhà trường và sự chia sẻ, giúp đỡ của bạn bè, người thân. Qua đây, em xin bày tỏ lòng cảm ơn sâu sắc tới PGS.TS. Phan Hữu Tích- người đã hết mực nhiệt tình, tận tâm hướng dẫn em trong suốt thời gian thực hiện đề tài, từ việc định hướng khoa học đến việc lựa chọn các phương pháp nghiên cứu và cách trình bày kết quả nghiên cứu. Em xin gửi lời cảm ơn chân thành tới các anh, chị trong bộ phận Văn phòng điều phối xây dựng Nông thôn mới tỉnh Bắc Giang đã hợp tác, chỉ bảo và giúp đỡ em trong suốt quá trình thực hiện đề tài này. Cảm ơn gia đình và bạn bè đã luôn ở bên cạnh động viên, khuyến khích và tạo điều kiện để em hoàn thành luận văn tốt nghiệp thạc sỹ của mình. Hà Nội, tháng 5 năm 2014 Học viên Vũ Thị Phương 7 DANH MỤC TỪ VIÊT TẮT AN, TTXH An ninh, trật tự xã hội BCĐ Ban chỉ đạo CN – TTCN Công nghiệp - Tiểu thủ công nghiệp CNH – HĐH Công nghiệp hóa - Hiện đại hóa DĐĐT Dồn điền đổi thửa HĐND Hội đồng Nhân dân HTX Hợp tác xã MTGQ Mục tiêu quốc gia TM Nông thôn mới PTNT Phát triển nông thôn UBND Ủy ban Nhân dân XDNTM Xây dựng nông thôn mới 8 DANH MỤC CÁC BẢNG, BIỂU Biểu Nội dung Trang Biểu 2.2. Sơ đồ cấu tạo Ban Chỉ đạo Chương trình MTQG xây dựng nông thôn mới tỉnh Bắc Giang 56 Biểu 2.3 Kết quả thực hiện tiêu chí nông thôn mới ở 40 xã xây dựng NTM giai đoạn 2011-2015 66 Biểu 1.1. Phụ lục Bộ tiêu chí quốc gia về nông thôn mới 125 Biểu 2.1. Biểu điều tra thực trạng nông thôn tỉnh Bắc Giang 128 9 PHẦN MỞ ĐẦU 1. Lý do chọn đề tài Nông thôn là nơi sinh sống của một bộ phận dân cư chủ yếu làm việc trong lĩnh vực nông nghiệp. Nước ta hiện nay vẫn là một nước nông nghiệp với hơn 70% dân cư đang sống ở nông thôn. Phát triển nông nghiệp, nông thôn đã, đang và sẽ còn là mối quan tâm hàng đầu, có vai trò quyết định đối với việc ổn định kinh tế - xã hội đất nước. Nghị quyết Đại hội Đại biểu toàn quốc lần thứ X của Đảng xác định mục tiêu xây dựng nông thôn mới (NTM) là: “Xây dựng nông thôn mới ngày càng giàu đẹp, dân chủ, công bằng, văn minh, có cơ cấu kinh tế hợp lý, quan hệ sản xuất phù hợp, kết cấu hạ tầng kinh tế - xã hội phát triển ngày càng hiện đại”. Sau gần 30 năm thực hiện đường đối đổi mới, dưới sự lãnh đạo của Đảng, nông nghiệp, nông dân, nông thôn nước ta đã đạt được thành tựu to lớn và khá toàn diện. Kinh tế nông thôn chuyển dịch theo hướng tăng công nghiệp, dịch vụ, ngành nghề; các hình thức tổ chức sản xuất tiếp tục đổi mới. Kết cấu hạ tầng kinh tế - xã hội được tăng cường; bộ mặt nhiều vùng nông thôn thay đổi. Đời sống vật chất và tinh thần của dân cư ở hầu hết các vùng nông thôn ngày càng được cải thiện. Tuy nhiên, những thành tựu đạt được chưa tương xứng với tiềm năng, lợi thế và chưa đồng đều giữa các vùng. Nông nghiệp phát triển còn thiếu bền vững, tốc độ tăng trưởng thấp, sức cạnh tranh thấp, chưa phát huy tốt nguồn lực cho phát triển sản xuất; nghiên cứu, chuyển giao khoa học - công nghệ và đào tạo nguồn nhân lực còn hạn chế Đời sống vật chất và tinh thần của người dân nông thôn còn thấp, tỉ lệ hộ nghèo cao, nhất là vùng đồng bào dân tộc, vùng sâu, vùng xa; chênh lệch giàu, nghèo giữa nông thôn và thành thị, giữa các vùng còn lớn, phát sinh nhiều vấn đề xã hội phức tạp. Vì vậy, Nghị quyết số 26-NQ/TW của Ban Chấp hành Trung ương Đảng khóa X đã đề ra chủ trương xây dựng NTM vừa phát triển kinh tế xã hội, nâng cao đời sống của nhân dân nói chung, phát triển nông nghiệp, nông thôn, nâng cao đời sống vật chất và tinh thần của cư dân sống ở nông thôn [...]... trong kết quả thực hiện chính sách xây dựng nông thôn mới trên địa bàn tỉnh Bắc Giang; qua đó nhận diện những rào cản trong việc thực hiện chính sách xây dựng nông thôn mới trên địa bàn tỉnh, từ đó đề xuất những giải pháp tháo gỡ 4 Phạm vi nghiên cứu - Đề tài nghiên cứu tình hình chung về phát triển kinh tế của tỉnh, tập trung vào thực hiện xây dựng nông thôn mới - Không gian nghiên cứu: địa phận Tỉnh. .. đầu - Chương I: Xây dựng nông thôn mới, một số vấn đề lý luận và thực tiễn - Chương II: Đánh giá việc thực hiện chính sách xây dựng nông thôn mới trên địa bàn tỉnh Bắc Giang - Chương III: Quan điểm, giải pháp tháo gỡ những rào cản trong việc thực hiện xây dựng nông thôn mới trên địa bàn tỉnh Bắc Giang - Kết luận và kiến nghị 18 Chương 1 XÂY DỰNG NÔNG THÔN MỚI, MỘT SỐ VẤN ĐỀ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN 1.1 Khái... gỡ những rào cản trong việc thực hiện chính sách xây dựng nông thôn mới trên địa bàn tỉnh Bắc Giang? 6 Giả thuyết nghiên cứu Chủ trương xây dựng nông thôn mới có tầm chiến lược đặc biệt quan trọng của Đảng và Nhà nước ta; chỉ đạo thực hiện trên thực tế đạt kết quả bước đầu, nhưng cần được bổ sung, hoàn thiện Rào cản đối với xây dựng nông thôn mới ở Bắc Giang thể hiện trong chỉ đạo và tổ chức thực hiện. .. hợp với thực tiễn tháo gỡ những rào cản trong thực hiện chính sách XDMTM ở một tỉnh miền núi Bắc Giang Những vấn đề nghiên cứu và đề xuất của đề tài có tính thực tiễn cao sẽ có sự đóng góp tích cực vào việc thực hiện chính sách xây dựng nông thôn mới trên địa bàn tỉnh Bắc Giang 3 Mục tiêu nghiên cứu 3.1 Hệ thống hoá nội dung chủ trương, chính sách xây dựng nông thôn mới 3.2 §ánh giá những cản trở,... địa phận Tỉnh Bắc Giang (40 xã xây dựng nông thôn mới giai đoạn 2011- 2015), xã Tân Thịnh huyện Lạng Giang - Thời gian nghiên cứu: Từ năm 2011 đến năm 2014 5 Câu hỏi nghiên cứu Một là, nông thôn mới là gì? Việc xây dựng nông thôn mới đã gặp những khó khăn, vướng mắc và những hạn chế gì? Hai là, có những rào cản nào trong thực hiện xây dựng nông thôn mới trên địa bàn tỉnh Bắc Giang? Ba là, những giải pháp... được công nhận là huyện nông thôn mới, phải có 75% số xã trong huyện đạt nông thôn mới; Với tỉnh, phải có 80% số huyện nông thôn mới thì sẽ đạt tỉnh nông thôn mới (Biểu 1.1 Phụ lục Bộ tiêu chi xây dựng nông thôn mới - trang 128) 1.3 Tình hình xây dựng nông thôn mới ở một số địa phương 1.3.1 Tình hình xây dựng nông thôn mới ở Nam Định Nam Định là tỉnh ven biển nằm ở phía nam đồng bằng Sông Hồng, diện tích... hoạch, tổ chức thực hiện; hình thành cuộc vận động “Toàn dân xây dựng nông thôn mới do Mặt trận Tổ quốc chủ trì cùng các tổ chức chính trị - xã hội vận động mọi tầng lớp nhân dân phát huy vai trò chủ thể trong việc xây dựng nông thôn mới 1.2.2 Nội dung xây dựng và bộ tiêu chí quốc gia về xây dựng nông thôn mới 1.2.2.1 Nội dung xây dựng nông thôn mới Nội dung xây dựng nông thôn mới được nêu rõ trong Chương... huyện đạt nông thôn mới; tỉnh nông thôn mới có 80% số huyện trong tỉnh đạt nông thôn mới 1.2.1 Phương châm, nguyên tắc xây dựng nông thôn mới Nội dung xây dựng nông thôn mới hướng tới thực hiện Bộ tiêu chí Quốc gia được quy định tại Quyết định số 491/QĐ-TTg, ngày 16/4/2009 của Thủ tướng Chính phủ - Xây dựng nông thôn mới theo phương châm phát huy vai trò chủ thể của cộng đồng dân cư địa phương là chính, ... được nghiên cứu, giải quyết Xuất phát từ thực tiễn đó tôi chọn nội dung: Nhận diện những rào cản trong việc thực hiện chính sách xây dựng nông thôn mới trên địa bàn tỉnh Bắc Giang làm đề tài luận văn thạc sỹ chuyên ngành Khoa học quản lý 2 Tổng quan tình hình nghiên cứu Trong những năm đổi mới, phát triển nông nghiệp, nông thôn và giải quyết vấn đề nông dân là những chủ đề thu hút sự quan tâm nghiên... vùng đó tiến lên xây dựng và phát triển kinh tế theo hướng CNH-HĐH 13 Nghiên cứu về kết quả thực hiện xây dựng nông thôn mới trên địa bàn tỉnh Bắc Giang, tác giả Giáp Thị Dậu có đề tài Thực trạng và giải pháp nhằm xây dựng nông thôn mới tại xã Thanh Lâm, huyện Lục Nam, tỉnh Bắc Giang giai đoạn 2012 - 2015 Tác giả nhận định Chính sách xây dựng mô hình NTM đang được diễn ra mạnh mẽ trong phạm vi cả nước, . trương, chính sách xây dựng nông thôn mới. 3.2. §ánh giá những cản trở, hạn chế trong kết quả thực hiện chính sách xây dựng nông thôn mới trên địa bàn tỉnh Bắc Giang; qua đó nhận diện những rào cản. xã xây dựng nông thôn mới giai đoạn 2011-2015 66 2.4. Nhận diện những rào cản trong việc thực hiện chính sách xây dựng nông thôn mới trên địa bàn tỉnh 70 4 2.4.1. Rào cản về nhận thức chưa. là, nông thôn mới là gì? Việc xây dựng nông thôn mới đã gặp những khó khăn, vướng mắc và những hạn chế gì? Hai là, có những rào cản nào trong thực hiện xây dựng nông thôn mới trên địa bàn tỉnh