B GIÁO DC VÀ ÀO TO TRNG I HC KINH T TP. H CHÍ MINH *************** V TH THU HNG   Á Á N N H H G G I I Á Á C C Á Á C C N N H H Â Â N N T T   C C H H   Y Y   U U T T Á Á C C     N N G G     N N N N   N N G G L L   C C C C   N N H H T T R R A A N N H H C C   A A N N G G À À N N H H C C Ô Ô N N G G N N G G H H I I   P P P P H H   N N M M   M M V V I I   T T N N A A M M LUN VN THC S KINH T TP. H Chí Minh - Nm 2011 B GIÁO DC VÀ ÀO TO TRNG I HC KINH T TP. H CHÍ MINH *************** V TH THU HNG   Á Á N N H H G G I I Á Á C C Á Á C C N N H H Â Â N N T T   C C H H   Y Y   U U T T Á Á C C     N N G G     N N N N   N N G G L L   C C C C   N N H H T T R R A A N N H H C C   A A N N G G À À N N H H C C Ô Ô N N G G N N G G H H I I   P P P P H H   N N M M   M M V V I I   T T N N A A M M Chuyên ngành: Kinh t phát trin Mã s: 60.31.05 LUN VN THC S KINH T Ngi hng dn khoa hc: PGS - TS. NGUYN TRNG HOÀI TP. H Chí Minh - Nm 2011 i LI CAM OAN Tôi xin cam đoan rng lun vn này là công trình nghiên cu ca riêng cá nhân tôi. Các ni dung nghiên cu và kt qu trình bày trong lun vn này là trung thc và cha tng đc ai công b trong bt c công trình nào khác. Các ngun d liu tham kho đc s dng trong lun vn đu có ghi trích dn c th, xut x rõ ràng và có th d dàng tìm kim theo ngun ghi trong tài liu tham kho. Kt qu nghiên cu ca lun vn này không nht thit phn ánh quan đim ca Trng i hc Kinh t TP. H Chí Minh hay S Thông tin và Truyn thông TP. H Chí Minh. Tác gi V TH THU HNG ii LI CM N Li đu tiên tôi xin bày t lòng bit n sâu sc đn Thành y TP. H Chí Minh cùng Ban lãnh đo S Thông tin và Truyn thông TP. H Chí Minh đã to điu kin và cho tôi c hi đc tham gia khóa đào to thc s chuyên ngành Kinh t phát trin ti trng i hc Kinh t TP. H Chí Minh. Tôi xin chân thành cm n PGS-TS. Nguyn Trng Hoài, ngi đã tn tình hng dn và có nhng góp ý ht sc quý báu, mang giá tr khoa hc cao trong sut quá trình thc hin lun vn đ tôi có th hoàn thành lun vn này. Xin cm n TS. Hoàng Lê Minh, Vin trng Vin Công nghip phn mm và Ni dung s, B Thông tin và Truyn thông đã h tr cung cp nhng thông tin quan trng và có nhng góp ý, đánh giá ht sc ý ngha cho lun vn này vi vai trò là chuyên gia ngành Công nghip phn mm. Tôi cng xin đc cm n các Thy, Cô trng i hc kinh t TP. H Chí Minh đã nhit tình ging dy, truyn đt nhiu kin thc quý báu trong sut thi gian 2 nm hc va qua. Li cui cùng tôi cm n gia đình, bn bè và đng nghip ti S Thông tin và Truyn thông TP. H Chí Minh đã giúp đ và đng viên tôi trong sut thi gian qua đ tôi có th hoàn thành lun vn đúng k hn. TP. H Chí Minh, ngày tháng nm V TH THU HNG iii MC LC STT Ni dung Trang Chng 1: GII THIU NGHIÊN CU 1.1 Vn đ nghiên cu và ý ngha ca nghiên cu 1 1.2 Mc tiêu nghiên cu 2 1.3 Câu hi nghiên cu 2 1.4 Phm vi nghiên cu 2 1.5 Phng pháp nghiên cu 3 1.6 Cu trúc lun vn 3 Chng 2: TNG QUAN LÝ THUYT V NNG LC CNH TRANH 2.1 c đim, vai trò ca ngành CNpPM trong nn kinh t 5 2.2 Lý do đ phát trin ngành CNpPM 8 2.3 Khái nim cnh tranh và nng lc cnh tranh 10 2.4 Các cp đ v nng lc cnh tranh 13 2.5 Tng hp mt s mô hình và khung phân tích nng lc cnh tranh 16 2.6 Mô hình phân tích hin trng nng lc cnh tranh ca ngành CNpPM Vit Nam 24 2.7 Xác đnh nhân t ch yu tác đng đn nng lc cnh tranh ngành CNpPM Vit Nam 27 Chng 3: PHÂN TÍCH HIN TRNG NNG LC CNH TRANH CA NGÀNH CNpPM VIT NAM 3.1 Tng quan ngành CNpPM Vit Nam 31 3.2 Phân tích hin trng ngành CNpPM Vit Nam theo mô hình la chn 33 3.2.1 Ngun nhân lc 33 3.2.2 Các điu kin yu t 38 3.2.3 Các điu kin cu 41 iv 3.2.4 Chin lc, qun lý và hot đng ca DN 43 3.2.5 c đim ca ngành CNpPM Vit Nam 47 3.2.6 Vai trò Chính ph 49 3.2.7 Yu t ngu nhiên 50 3.2.8 Bi cnh quc t 51 3.3 Ma trn SWOT ngành CNpPM Vit Nam 52 3.4 ánh giá các nhân t ch yu tác đng đn nng lc cnh tranh ca ngành CNpPM Vit Nam 53 3.4.1 Ngun nhân lc và k nng qun lý 53 3.4.2 Công ngh 58 3.4.3 Mi liên kt trong và ngoài nc 61 3.4.4 C s h tng 62 3.4.5 Môi trng kinh doanh 65 3.4.6 Th ch chính sách 67 Chng 4: KT LUN VÀ MT S GI Ý CHÍNH SÁCH NHM NÂNG CAO NNG LC CNH TRANH NGÀNH CNpPM VIT NAM 4.1 Kt lun 70 4.2 Quan đim, mc tiêu và cn c đ xut chính sách 70 4.3 Mt s gi ý chính sách nhm nâng cao nng lc cnh tranh ngành CNpPM Vit Nam 71 4.4 Hn ch ca đ tài và hng nghiên cu tip theo 75 Tài liu tham kho 77 Ph lc 82 v DANH MC CÁC T VIT TT 1. B TT – TT: B Thông tin và Truyn thông 2. BPO- Business Process Outsourcing: Dch v gia công qui trình tác nghip 3. BSA – Business Software Alliance: Liên minh phn mm doanh nghip 4. CNH – HH: Công nghip hóa – Hin đi hóa 5. CNpPM: Công nghip phn mm 6. CNST: Công nghip sáng to 7. CNTT – TT: Công ngh thông tin và Truyn thông 8. CNTT: Công ngh thông tin 9. DN: Doanh nghip 10. FDI – Foreign Direct Investment: u t trc tip nc ngoài 11. GSO: Tng cc thng kê 12. HCA: Hi tin hc TP. H Chí Minh 13. IDG – International Data Group: Tp đoàn d liu quc t 14. OECD - Organisation for Economic Co-operation and Development: T chc Hp tác và Phát trin Kinh t 15. R&D: Hot đng nghiên cu và phát trin 16. TP. HCM: Thành ph H Chí Minh 17. Vinasa: Hip hi doanh nghip phn mm Vit Nam 18. WEF - World Economic Forum: Din đàn Kinh t th gii 19. WTO - World Trade Organization: T chc Thng mi th gii DANH MC CÁC BNG Trang Bng 2.1: H s ICOR tham kho ca mt s quc gia và ca ngành CNpPM 9 Bng 2.2: Tóm lc các khung phân tích đánh giá nng lc cnh tranh 27 Bng 3.1: Th hng Vit Nam trong bng xp hng gia công phn mm th gii 40 Bng 3.2: Tng hp đánh giá xp hng v giáo dc và ngun nhân lc CNTT – TT Vit Nam (2009 – 2010) so vi các nc trên th gii 43 Bng 3.3: T l trung bình ngi lao đng s dng thành tho các ngoi ng  DN va và nh 46 Bng 3.4: thay đi và mc lãi sut c bn áp dng theo ban hành ca ngân hàng nhà nc Vit Nam giai đon 2000 - 2010 48 Bng 3.5: T l các DN va và nh có chng ch cht lng 68 Bng 3.6: Bin đng ngun nhân lc theo các v trí làm vic  DN va và nh nm 2010 69 vi Bng 3.7: Bin đng ngun nhân lc theo các v trí làm vi c  DN ln nm 2010 69 Bng 3.8: ánh giá dch v và sn phm ca nhà cung c p dch v internet ch yu 76 Bng 3.9: ánh giá mc đ quan trng và mc đ hài lòng vi các yu t ca môi trng kinh doanh 79 Bng 3.10: ánh giá mc đ quan trng và mc đ hài lòng v ngi lao đng 80 DANH MC CÁC BIU  Biu đ 3.1: Doanh thu và tng trng ca ngành CNpPM giai đon 2000 - 2009 40 Biu đ 3.2: Mc đ sn sàng ca ngun nhân lc CNpPM Vit Nam, nm 2010 42 Biu đ 3.3: T l các DN la chn phng thc tr giúp tài chính 49 Biu đ 3.4: T l DN cho rng 2 vn đ chính khin DN không hài lòng v nhà cung cp dch v vin thông, internet ti Vit Nam 50 Biu đ 3.5: T l trung bình DN ng dng phn mm phc v công tác qun lý điu hành trên c nc (2008 – 2009) 53 Biu đ 3.6: T l DN va và nh chi cho hot đng marketing trong tng ngân sách 55 Biu đ 3.7: T l các DN s dng các ngôn ng lp trình phn mm 56 Biu đ 3.8: T l DN s dng các nn tng ngôn ng lp trình 57 Biu đ 3.9: T l DN phn mm theo s nhân viên 58 Biu đ 3.10: T l DN phn mm theo c cu vn đu t 59 Biu đ 3.11: T l trung bình nhân lc theo các v trí trong mt DN va và nh 65 Biu đ 3.12: T l trung bình nhân lc theo các v trí trong mt DN ln 66 Biu đ 3.13: T l DN trin khai các loi hình đào to 67 Biu đ 3.14: T l DN va và nh đánh giá thách thc cho đu t cho R&D 71 Biu đ 3.15: T l DN đt vn phòng  các đa đim khác nhau 78 DANH MC CÁC HÌNH Hình 2.1: Mi quan h gia các cp đ cnh tranh 18 Hình 2.2: Bc cao nht ca khung phân tích TVC 20 Hình 2.3: Mô hình kim cng (hình thoi) hoàn chnh ca Porter 21 Hình 2.4: Mô hình Kim cng đúp m rng 24 Hình 2.5: Các yu t ch yu ca mô hình APP 26 Hình 2.6: Mô hình phân tích hin trng nng lc cnh tranh ngành CNpPM Vit Nam 28 Hình 3.1: Khung phân tích nng lc cnh tranh theo nghiên cu ca Stanley Nollen 32 1 Chng 1: GII THIU NGHIÊN CU 1.1. Vn đ nghiên cu và ý ngha ca nghiên cu Phát trin Công ngh thông tin (CNTT) nhm phc v cho phát trin đt nc đã đc Chính ph xác đnh ngay t đu nhng nm 1990 và đc c th hóa ti ngh quyt s 49/CP ngày 04/08/1993 v phát trin CNTT  Vit Nam. Vi xu th hi nhp ngày càng sâu rng ca nn kinh t th gii, song song đó là s phát trin ca khoa hc công ngh mà ni bt là lnh vc CNTT, th gii ngày nay đang chuyn nhanh sang nn kinh t tri thc mà  đó CNTT đóng vai trò tr ct trong quá trình phát trin. Xác đnh đc xu th phát trin tt yu này, B Chính tr đã ra Ch th s 58/CT-TW ngày 17/10/2000 v đy mnh ng dng và phát trin CNTT phc v s nghip CNH - HH đt nc trong đó nêu rõ: “CNTT là mt trong các đng lc quan trng nht ca s phát trin, cùng vi mt s ngành công ngh cao khác đang làm bin đi sâu sc đi sng kinh t, vn hoá, xã hi ca th gii hin đi”. T đây, phát trin CNTT và đc bit là Công nghip phn mm (CNpPM) là ch trng đc ng và Nhà nc ta u tiên quan tâm, là mt trong nhng cách đi tt, đón đu đ thc hin CNH – HH đt nc, góp phn quan trng trong vic bo đm an ninh quc gia. Quan đim xuyên sut quá trình ch đo, điu hành nhm phát trin ngành CNpPM ca Chính ph đó là: “CNpPM là ngành kinh t tri thc, công ngh cao, có giá tr gia tng ln, to ra giá tr xut khu cao, góp phn quan trng vào s nghip CNH – HH. Nhà nc đc bit khuyn khích và to mi điu kin thun li đ thu hút đu t và phát trin ngành công nghip này tr thành mt ngành kinh t trng đim trong nn kinh t quc dân” (Quyt đnh 51/2007/Q – TTg). Quyt đnh s 246/2005/Q-TTg ca Th tng Chính ph v phê duyt Chin lc phát trin CNTT – TT Vit Nam đn nm 2010 và đnh hng đn nm 2020 cng đã nêu rõ quan đim “CNTT – TT là công c quan trng hàng đu đ thc hin mc tiêu thiên niên k, hình thành xã hi thông tin, rút ngn quá trình CNH - HH đt nc. ng dng rng rãi CNTT – TT là yu t có ý ngha chin lc, góp phn tng trng kinh t, phát trin xã hi và tng nng sut, hiu sut lao đng”. Quan đim này mt ln na đc Th tng Chính ph Nguyn Tn Dng khng đnh ti Din đàn CNTT th gii (WITFOR 2009) din ra t ngày 26-28/8/2009 ti Hà Ni. 2 Nhng cng cn phi nhìn nhn mt thc t rng, sau mi nm phát trin t khi ch th s 58/CT-TW nm 2000 đc ban hành, ngành CNpPM Vit Nam tuy đã có nhng bc phát trin rt đáng ghi nhn nhng vn ch đt trình đ thp, không theo kp s phát trin ca các quc gia trong khu vc nh n  hay Trung Quc nh nhn xét ca Ông Chu Tin Dng, Ch tch Hi tin hc TP. HCM (HCA) đc minh ha trong hp 1 (xem ph lc 1). Bên cnh đó quy mô ca ngành còn rt nh bé, nng lc các DN còn yu, song song đó là s phát trin còn thiu tính bn vng và không đng đu, cha bin đc tim nng thành nng lc thc t đ có s phát trin đt phá (V CNTT, B CNTT – TT, 2009). Vì vy vic chn đ tài nghiên cu “ánh giá các nhân t ch yu tác đng đn nng lc cnh tranh ca Ngành CNpPM Vit Nam” là cn thit nhm phân tích, đánh giá hin trng nng lc cnh tranh ca ngành CNpPM Vit Nam đng thi xác đnh rõ nhng nhân t ch yu tác đng đn nng lc cnh tranh ca ngành CNpPM, t đó đ xut các gii pháp chính sách đ nâng cao nng lc cnh tranh cho ngành “kinh t tri thc” này; đng thi giúp tng cng thu hút đu t và phát trin ngành CNpPM tr thành mt ngành kinh t trng đim trong nn kinh t quc dân nh quan đim ca Chính ph đt ra. 1.2. Mc tiêu nghiên cu 1.2.1. Mc tiêu chung ánh giá các nhân t ch yu tác đng đn nng lc cnh tranh ngành CNpPM Vit Nam. 1.2.2. Mc tiêu c th - Phân tích hin trng ngành CNpPM Vit Nam trong bi cnh cnh tranh. - ánh giá các nhân t ch yu tác đng đn nng lc cnh tranh ca ngành CNpPM Vit Nam. - Gi ý chính sách đ nâng cao kh nng cnh tranh ngành CNpPM Vit Nam. 1.3. Câu hi nghiên cu: Câu hi 1: Hin trng v li th cnh tranh và nng lc cnh tranh ca ngành CNpPM Vit Nam đã và đang din ra nh th nào? [...]... và các ngành công nghi Porter (2008)) 20 21 22 Moon, Rugman, Verbeke gia Porter thành 2 nhóm chính là: framework): 23 là: mô hình APP (Assets – Processes – Performance) (Hình 2.4) Trong mô hình APP, - Th - Phát tri - Chi phí - Ch êu qu Roger 24 tranh Chaharbaghi và Feurer, 1994 ngành Moon, Rugman, Verbeke, 1995 ngành ngành K Momaya và Sellby, 1998 ngành, DN Có 25 SX tranh ngành Nam DN, qu và ho B Nam. .. 26 4) trình 5) 27 6) 7) Nollen (2003 - 2004)1 2 1 2 28 Emerging the Global Order” t al ãs tranh qu s à mô hì n hình tranh qu ã xây d ình 2.6) Hình 2.6: Khung phân tích n T êu c 1) Ngu Bao g kinh nghi các nhà qu 2) êu: ch ùh 3) ành l và chi phí: 4) êu: v n hàn lâm c phi c chính http://aib.msu.edu/aboutaib.asp các nhà nghiên c ác p 01/0 01/03/2011) . cu “ánh giá các nhân t ch yu tác đng đn nng lc cnh tranh ca Ngành CNpPM Vit Nam là cn thit nhm phân tích, đánh giá hin trng nng lc cnh tranh ca ngành CNpPM Vit Nam đng. nng lc cnh tranh t đó la chn khung phân tích đánh giá hin trng nng lc cnh tranh và đánh giá các nhân t ch yu tác đng đn nng lc cnh tranh ca ngành CNpPM Vit Nam. Chng. yu tác đng đn nng lc cnh tranh ngành CNpPM Vit Nam. 1.2.2. Mc tiêu c th - Phân tích hin trng ngành CNpPM Vit Nam trong bi cnh cnh tranh. - ánh giá các nhân t ch yu tác