HOÀN THIỆN HỆ THỐNG KIỂM SOÁT NỘI BỘ TẠI CÁC DOANH NGHIỆP CHẾ BIẾN XUẤT KHẨU THỦY SẢN Ở TỈNH BÌNH THUẬN

Vi c phân chia trách nhi m cho các cá nhân phòng ban th ng kèm theo phân chia trách nhi m xét duy t.. Ki m soát quá trình x lý thông tin đóng vai trò quan tr ng trong quá trình ki m soát

L I M U

1 Tính c p thi t c a đ tài

Khi n n kinh t trong n c hòa nh p và phát tri n cùng v i n n kinh t th

gi i bên c nh nh ng l i ích, c h i mà h i nh p kinh t qu c t mang l i thì các doanh nghi p (DN) trong n c còn ph i đ i m t v i nhi u r i ro, yêu c u và thách

th c m i c bi t, v i tình hình kinh doanh bi n đ ng nh hi n nay trong khi quy

mô v n các DN ngày càng m r ng đi đôi v i quy n qu n lỦ đi u hành tách r i quy n s h u v n Tuy nhiên, các ph ng pháp qu n lý t i các DN còn nhi u h n

ch , khi các DN nh qu n lý theo ki u gia đình còn các DN l n l i phân quy n cho

c p d i nh ng thi u s ki m tra đ y đ Chính vì v y đòi h i ph i có h th ng ki m tra, ki m soát đ m b o DN ho t đ ng hi u qu , tuân th đ y đ các quy đ nh và pháp

lu t nhà n c, cung c p thông tin trên báo cáo tài chính trung th c và đáng tin c y

Do đó, vai trò c a h th ng ki m soát n i b (KSNB) trong DN ngày càng tr nên quan tr ng b i vì KSNB là công c qu n lỦ, giúp ng n ng a và phát hi n các y u kém và sai ph m, gi m thi u t n th t, nâng cao hi u qu giúp DN đ t đ c các m c tiêu đ t ra

Bình nh là m t t nh duyên h i Nam Trung B có chi u dài b bi n 134 km

v i ngu n l i h i s n phong phú Xu t phát t đ c đi m t nhiên và xã h i cùng v i

nh ng ti m n ng, l i th mà th y s n đ c xác đ nh là m t ngành kinh t quan tr ng

c a t nh Trong quy ho ch phát tri n ngành th y s n T nh Bình nh đ n n m 2010

và t m nhìn 2020 đã nh n m nh “…phát tri n ngành th y s n theo h ng s n xu t hàng hóa l n, n ng su t, ch t l ng, kh n ng c nh tranh cao…”

Nh n th c t m quan tr ng c a h th ng KSNB trong DN c ng nh vai trò c a ngành th y s n t i T nh Bình nh Tác gi đã ch n đ tài: “Hoàn thi n h th ng

ki m soát n i b các doanh nghi p ch bi n xu t kh u th y s n t i T nh Bình nh” làm lu n v n th c s nh m làm rõ lý lu n và th c ti n đ đ xu t các gi i pháp phù h p

2 i m m i c a lu n v n

n nay, các công trình nghiên c u trong n c đ c p v h th ng ki m soát

n i b có khá nhi u Các công trình này đã nghiên c u h th ng KSNB theo quy mô

h p t ng doanh nghi p, t ng l nh v c ngành ngh , t ng b ph n…ho c theo quy

mô t ng th là các t p đoàn kinh t , đ a bàn t ng t nh ho c trên ph m vi c n c theo

h ng hoàn thi n quy trình (chi u d c các y u t c a h th ng KSNB, chi u ngang các chu trình s n xu t kinh doanh) hay theo h ng đ i phó v i r i ro Ch ng h n,

nh : “Nâng cao tính hi u qu c a h th ng KSNB t i các doanh nghi p v a và nh

t nh Lâm ng hi n nay” c a T Th Thùy Mai (2008), “ nh h ng và gi i pháp hoàn thi n KSNB t i doanh nghi p d ch v Vi t Nam” c a Tr n Th Thanh Th (2009), “Thi t l p các quy trình KSNB trong h th ng KSNB cho các công ty d t may đ a bàn thành ph H Chí Minh” c a Nguy n Th Ng c H ng (2010), Hoàn thi n m t s quy trình h th ng KSNB t i các doanh nghi p s n xu t, ch bi n c a

Lê Th Nh Vân (2010), “Hoàn thi n h th ng KSNB t i ngân hàng đ u t và phát tri n Vi t Nam theo h ng đ i phó v i r i ro ho t đ ng” c a Ph m Qu nh Nh

S ng (2010), “ c đi m h th ng KSNB trong các t p đoàn kinh t ” c a Nguy n

Th Ph ng Hoa (2011), “KSNB công c h u hi u h n ch r i ro và gian l n t i doanh nghi p” c a Ph m Châu Thành (2011)…

Nhìn chung, các công trình nghiên c u này đ u nh n m nh đ n t m quan tr ng

c a KSNB trong qu n lý doanh nghi p, h n ch r i ro và d a trên c s lý thuy t

n n là báo cáo COSO 1992 ho c báo cáo COSO 2004 T đó các tác gi đã ti n hành nghiên c u theo h ng ti p c n l n l t đ n các b ph n c a h th ng KSNB đ phù

h p v i m c tiêu nghiên c u Tuy nhiên, ch a có công trình nghiên c u đánh giá riêng cho h th ng KSNB ngành th y s n đ c bi t là l nh v c ch bi n xu t kh u

th y s n

Chính vì v y, d a trên cách ti p c n c a các nghiên c u tr c mà nghiên c u

h th ng KSNB trong các doanh nghi p ch bi n xu t kh u th y s n s giúp ch ra

nh ng đ c thù riêng có trong h th ng KSNB c a ngành th y s n T đó giúp doanh nghi p trong ngành th y s n qu n lý hi u qu , gi m thi u r i ro và đ t đ c m c tiêu

i t ng nghiên c u v m t th c ti n là h th ng KSNB các DN ch bi n

xu t kh u th y s n t i tnh Bình nh, đó là: Công ty c ph n th y s n Bình nh, Công ty c ph n đông l nh Quy Nh n, công ty c ph n th y s n Hoài Nh n

6 Ph ng pháp nghiên c u

Lu n v n nghiên c u có h th ng lý lu n và th c ti n v h th ng KSNB t i các DN ch bi n xu t kh u th y s n tnh Bình nh

+ Ph ng pháp đ nh tính đ c s d ng thông qua công c quan sát t i các DN ch

Ph l c 1: ánh giá h th ng KSNB t i các doanh nghi p ch bi n xu t kh u th y

s n tnh Bình nh

Ph l c 2: ánh giá KSNB chu trình bán hàng – thu ti n

Ph l c 3: ánh giá KSNB chu trình mua hàng – thanh toán

Ph l c 4: ánh giá KSNB chu trình s n xu t

Ngày nay, KSNB đóng m t vai trò h t s c quan tr ng trong công tác qu n lý

t i b t k t ch c tài chính kinh doanh nào Nó là m t ph n không th tách r i c a các chính sách, th t c và h th ng qu n lý giúp cho các nhà qu n tr xây d ng tài

li u qu n lý, xác l p công c qu n lý cho t t c cá nhân, b ph n nh m ng n ng a và phát hi n gian l n, qu n lý h u hi u và hi u qu h n các ngu n l c kinh t t đó góp

ph n h n ch t i đa nh ng r i ro phát sinh trong quá trình s n xu t kinh doanh đ

DN đ t đ c các m c tiêu đã đ ra Ngoài ra, KSNB còn giúp DN xây d ng đ c

m t n n t ng qu n lý v ng ch c ph c v cho quá trình m r ng và phát tri n đi lên

c a DN

1.1.2 B n ch t c a h th ng ki m soát n i b

Khái ni m KSNB ra đ i t đ u th k 20 trong thu t ng c a các ki m toán viên đ c l p nh m mô t v các ho t đ ng t ki m soát t i DN Ki m toán viên s tìm hi u và đánh giá h th ng này đ ph c v cho vi c đi u ch nh các th t c ki m toán Hình th c ban đ u c a KSNB là ki m soát ti n N m 1929, trong công b c a

C c D Tr Liên Bang Hoa K (FRB-Federal Reserve Bulletin) thì thu t ng KSNB

đ c đ nh ngh a là “ m t công c b o v ti n và các tài s n khác…” N m 1936, thì KSNB trong m t công b c a hi p h i k toán viên công ch ng viên Hoa K (AICPA) nh n m nh đ n “…vi c ki m tra chính xác trong ghi chép s sách k toán”

n n m 1949, KSNB đ c p đ n “hi u qu ho t đ ng và khuy n khích tuân th chính sách” Các hình th c gian l n v i thi t h i l n t i các công ty càng phát tri n

m nh m đã d n đ n s quan tâm c a xã h i và c a ngh nghi p ki m toán đ n ho t

đ ng KSNB càng l n n n m 1958, y ban th t c ki m toán (CAP) tr c thu c AICPA l n đ u tiên phân bi t ki m soát n i b v qu n lỦ và ki m soát n i b v k toán và ban hành SAP 54 vào n m 1972 v “tìm hi u và đánh giá ki m soát n i b

Nh v y, khái ni m KSNB đã không ng ng đ c m r ng ra kh i nh ng th t c b o

v tài s n và ghi chép s sách k toán Tuy nhiên, KSNB lúc này m i ch d ng l i là

ph ng ti n trong ki m toán báo cáo tài chính c a ki m toán viên Trên c s k

th a các nghiên c u tr c và đáp ng cho nhu c u phát tri n v kinh t , khái ni m

KSNB trong báo cáo COSO 1992 ra đ i Báo cáo COSO 1992 đã t o l p c s lỦ thuy t r t c b n v KSNB cung c p m t cái nhìn t ng quát mang tính qu n tr không ch liên quan đ n ph ng di n báo cáo tài chính mà còn m r ng cho ph ng

di n tuân th và ho t đ ng

Hi n nay, KSNB có nhi u khái ni m khác nhau theo nhi u quan đi m khác nhau:

Theo H i k toán Anh qu c (England Association of Accountants -EAA):

“H th ng ki m soát n i b là m t h th ng ki m soát toàn di n có kinh nghi m tài chính và các l nh v c khác nhau đ c thành l p b i ban qu n lỦ nh m: ti n hành kinh doanh c a đ n v trong tr t t và hi u qu , đ m b o tuân th tuy t đ i đ ng l i kinh doanh c a ban qu n tr , gi an toàn tài s n, đ m b o tính toàn di n và chính xác

s li u h ch toán, nh ng thành ph n riêng l c a h th ng ki m soát n i b đ c coi

Theo Liên đoàn k toán qu c t (The International Federation of Accountants – IFAC): “H th ng ki m soát n i b là m t h th ng chính sách và th t c đ c thi t l p nh m đ t đ c b n m c tiêu: b o v tài s n c a đ n v , b o đ m đ tin c y

c a các thông tin, b o đ m vi c th c hi n các ch đ pháp lý và b o đ m hi u qu

c a ho t đ ng”

Theo chu n m c ki m toán Vi t Nam (Chu n m c ki m toán s 400): “h

th ng ki m soát n i b là các quy đ nh và các th t c ki m soát do đ n v đ c ki m toán xây d ng và áp d ng nh m b o đ m cho đ n v tuân th pháp lu t và các quy

đ nh, đ ki m tra, ki m soát, ng n ng a và phát hi n gian l n, sai sót; đ l p báo cáo tài chính trung th c và h p lỦ; nh m b o v , qu n lỦ và s d ng có hi u qu tài s n

- S tuân th pháp lu t và các quy đ nh”

C ng theo COSO 1992: “H th ng ki m soát n i b trong m t đ n v đ c

c u thành b i n m b ph n: môi tr ng ki m soát, đánh giá r i ro, các ho t đ ng

ki m soát, thông tin và truy n thông, giám sát” (COSO, 1992, tr.13)

M c dù t n t i nhi u khái ni m khác nhau v KSNB song khái ni m KSNB

mà COSO đ a ra vào n m 1992 là đ y đ , d hi u, cung c p cái nhìn toàn di n v lý thuy t KSNB và đ c ch p nh n r ng rãi Vì v y mà tác gi ch n quan đi m COSO

1992 v KSNB làm lý thuy t n n t ng xuyên su t lu n v n

Trong đ nh ngh a KSNB c a báo cáo COSO 1992 có b n khái ni m quan

tr ng, đó là: quá trình, con ng i, đ m b o h p lý và m c tiêu

1.1.2.1 Ki m soát n i b là m t quá trình

KSNB không ph i là m t s ki n hay m t tình hu ng mà là m t chu i các ho t đ ng

hi n di n trong m i b ph n, quy n ch t vào ho t đ ng c a t ch c và là m t n i dung c b n trong các ho t đ ng c a t ch c, giúp t ch c đ t đ c m c tiêu mong

mu n KSNB s h u hi u khi nó là m t b ph n không tách r i ch không ph i là

ch c n ng b sung cho các ho t đ ng c a t ch c

1.1.2.2 Ki m soát n i b đ c thi t k và v n hành b i con ng i

KSNB đ c v n hành b i con ng i, đó là H QT, ban giám đ c, nhà qu n lý và các nhân viên trong đ n v Nói cách khác, KSNB đ c th c hi n b i nh ng con ng i trong t ch c, b i suy ngh và hành đ ng c a h Nó là công c đ c nhà qu n lý s

d ng ch không thay th đ c cho nhà qu n lỦ KSNB h u hi u c n ph i xác

đ nh m i liên h , nhi m v và cách th c th c hi n chúng c a t ng thành viên đ đ t

đ c các m c tiêu c a t ch c

1.1.2.3 Ki m soát n i b cung c p s đ m b o h p lý ch không ph i đ m b o

tuy t đ i

KSNB ch có th cung c p s đ m b o h p lý cho các nhà qu n lý trong vi c đ t

đ c các m c tiêu c a t ch c ch không th đ m b o tuy t đ i i u này xu t phát

t nh ng h n ch ti m tàng trong quá trình xây d ng và v n hành h th ng KSNB

ó là do nh ng sai l m c a con ng i khi đ a ra các quy t đ nh, s thông đ ng c a các cá nhân hay s l m quy n c a nhà qu n lý có th v t kh i KSNB và do m i quan h gi a chi phí cho quá trình ki m soát v i l i ích đ c mong đ i t quá trình

ki m soát đó Vì v y, trong m i t ch c, dù có th đã đ u t r t nhi u cho vi c thi t

k và v n hành h th ng nh ng v n không th có h th ng KSNB hoàn h o

1.1.2.4 Các m c tiêu ki m soát

M i đ n v th ng có các m c tiêu ki m soát c n đ t đ c đ xác đ nh chi n l c

c n th c hi n ó có th là m c tiêu chung c a đ n v hay là m c tiêu c th cho

t ng ho t đ ng, t ng b ph n trong đ n v Các m c tiêu c a đ n v có th chia thành 3 nhóm:

S phân lo i m c tiêu giúp t ch c ki m soát các ph ng di n khác nhau đ t

đ c m c tiêu báo cáo tài chính và m c tiêu tuân th c n d a trên các c s chu n

m c đã đ c thi t l p, quá trình ki m soát …Tuy nhiên m c tiêu ho t đ ng ch u tác

đ ng t các s ki n bên ngoài, không ph thu c hoàn toàn vào các bi n pháp ki m soát c a đ n v nên có th đ n v không đ t đ c m c tiêu đ ra

Nh v y xây d ng h th ng KSNB là nhu c u c n thi t đ xác l p m t c ch giám sát mà đó không qu n lý b ng lòng tin mà qu n lý b ng các quy đ nh rõ ràng

- m b o vi c ghi chép, h ch toán đ y đ chính xác; l p báo cáo tài chính h p

l tuân th các quy đ nh pháp lu t và chu n m c có liên quan đ nâng cao tính đáng tin c y c a s li u k toán và báo cáo tài chính

- m b o s d ng t i u ngu n l c và đ t đ c các m c tiêu đ t ra B o v quy n l i c a nhà đ u t , c đông và gây d ng lòng tin đ i v i h

- Thi t l p quy trình ho t đ ng ch t ch , xác đ nh rõ trách nhi m quy n h n c a các cá nhân trong t ch c nh m ki m soát đ c tài s n, nâng cao tính h u hi u và

hi u qu ho t đ ng kinh doanh

- m b o m i thành viên tuân th n i quy, quy ch , quy trình c a t ch c và các quy đ nh c a pháp lu t

- Thi t l p th t c th c hi n đ m b o chính sách c a DN đ c th c hi n b i các nhân viên

- Phát hi n k p th i các v ng m c trong kinh doanh đ ho ch đ nh và th c

hi n các bi n pháp đ i phó

1.2 Các y u t c u thành h th ng ki m soát n i b

Cùng v i s phát tri n m nh m c a n n kinh t Hoa K , các v gian l n ngày càng gia t ng v i quy mô ngày càng l n đã gây ra t n th t đáng k cho các DN và cho n n kinh t Khi đó xu t hi n nhi u cu c tranh lu n v ch đ KSNB và đòi h i

c n có các tiêu chu n đ đánh giá tính h u hi u c a KSNB T đó d n đ n vi c thành l p y ban các t ch c đ ng b o tr (th ng đ c g i là COSO) thu c h i

đ ng qu c gia Hoa K v ch ng gian l n trên báo cáo tài chính (th ng g i là y ban Treadway) COSO đ c thành l p vào n m 1985 d i s b o tr c a n m t ch c ngh nghi p, đó là: hi p h i k toán viên công ch ng Hoa K (AICPA), hi p h i k toán Hoa K (AAA), hi p h i qu n tr viên tài chính (FEI), hi p h i k toán viên

qu n tr (IMA), hi p h i ki m toán viên n i b (IIA) n n m 1992, COSO đã phát hành báo cáo COSO 1992

Báo cáo COSO 1992 g m 4 ph n:

- Ph n 1: Tóm t t dành cho ng i đi u hành - T ng quát v KSNB dành cho các nhà qu n lý cao c p, giám đ c đi u hành và các c quan qu n lỦ nhà n c

- Ph n 2: Khuôn m u c a KSNB - Khái ni m KSNB, các y u t c u thành c a KSNB, các tiêu chu n đ nhà qu n lỦ, ban giám đ c và các đ i t ng khác nghiên

c u đ thi t k , v n hành và đánh giá h th ng KSNB

- Ph n 3: Báo cáo cho đ i t ng bên ngoài - Tài li u h ng d n cho các t

ch c c n báo cáo v KSNB cho bên ngoài

- Ph n 4: Công c đánh giá h th ng KSNB – Các h ng d n, g i ý cho vi c đánh giá h th ng KSNB

Theo Báo cáo COSO 1992, h th ng KSNB g m 5 b ph n có quan h ch t

ch v i nhau, đó là: môi tr ng ki m soát, đánh giá r i ro, ho t đ ng ki m soát, thông tin và truy n thông, giám sát

Báo cáo COSO 1992 là tài li u đ u tiên trên th gi i đ a ra khuôn m u lý thuy t

v KSNB m t cách đ y đ , toàn di n có h th ng Báo cáo này có tính ch t k th a

và phát tri n d a trên các nghiên c u tr c đó v KSNB, cung c p m t t m nhìn

r ng và mang tính qu n tr không ch liên quan đ n báo cáo tài chính mà đ c m

r ng cho c các ph ng di n ho t đ ng và tuân th

Trên c s báo cáo COSO 1992, COSO đã tri n khai nghiên c u v h th ng

qu n tr r i ro DN n n m 2004, COSO công b báo cáo v i tiêu đ qu n tr r i ro

DN - khuôn kh h p nh t (Enterprise Risk Management- Intergrated Framework)

Báo cáo COSO 2004 là s tích h p gi a báo cáo COSO 1992 v i qu n tr r i ro DN,

là “cánh tay n i dài” c a báo cáo COSO 1992 mà không nh m thay th cho báo cáo này Báo cáo COSO 2004 đ a ra các khái ni m, nguyên t c, các h ng d n v qu n

lý r i ro DN, xác đ nh nh ng tiêu chu n làm c s đánh giá r i ro, giúp các đ n v thi t k và th c hi n ph ng pháp ti p c n hi u qu trên toàn DN

Theo báo cáo COSO 2004, h th ng qu n tr r i ro DN bao g m 8 b ph n: môi tr ng n i b , thi t l p m c tiêu, nh n di n s ki n, đánh giá r i ro, ph n ng

r i ro, các ho t đ ng ki m soát, thông tin truy n thông và giám sát So v i báo cáo COSO 1992 thì báo cáo n m 2004 m r ng h ng ti p c n chi n l c v r i ro, ngoài các m c tiêu v báo cáo tài chính, tuân th và ho t đ ng còn h ng đ n m c tiêu chi n l c Tuy báo cáo COSO 1992 ch a th c s hoàn ch nh nh ng đã t o l p

n n t ng lý thuy t c b n v KSNB đ ng th i phù h p v i m c tiêu nghiên c u c a

đ tài nên tác gi đã l a ch n báo cáo COSO 1992 làm lý thuy t n n cho ch ng c

s lý lu n c a đ tài nghiên c u

Theo báo cáo COSO 1992 v khuôn m u KSNB thì h th ng KSNB có n m

b ph n, đó là: môi tr ng ki m soát, đánh giá r i ro, ho t đ ng ki m soát, thông tin

- truy n thông và giám sát

1.2.1 Môi tr ng ki m soát

Môi tr ng ki m soát ph n ánh s c thái chung c a m t doanh nghi p, đ t ra

n n t ng ý th c c a doanh nghi p và tác đ ng đ n ý th c ki m soát c a cán b nhân viên trong doanh nghi p Môi tr ng ki m soát là n n t ng cho các thành ph n khác trong h th ng KSNB c a doanh nghi p nh m xây d ng nh ng nguyên t c và c c u

ho t đ ng phù h p thông qua n ng l c nhân viên, tính chính tr c và các giá tr đ o

đ c, phân công quy n h n và trách nhi m, tri t lỦ kinh doanh và phong cách đi u hành

1.2.1.1 Tính chính tr c và các giá tr đ o đ c

S h u hi u c a h th ng KSNB tr c tiên ph thu c vào tính chính tr c và

vi c tôn tr ng các giá tr đ o đ c c a nh ng ng i liên quan đ n các quá trình ki m soát

Tính chính tr c và các giá tr đ o đ c là nhân t quan tr ng c a môi tr ng

ki m soát, tác đ ng đ n vi c thi t k , th c hi n và giám sát các nhân t khác c a KSNB Nó là k t qu c a các chu n m c v cách th c ng x và các giá tr đ o đ c, cách th c truy n đ t và th c hi n trong th c ti n Các chu n m c ng x v đ o đ c

c n cao h n vi c tuân th pháp lu t Nhà qu n lý có vai trò quan tr ng trong vi c xây

d ng và t o l p n n t ng, n n p v n hóa t ch c đ ng n c n các hành vi thi u đ o

đ c ho c ph m pháp Khi xây d ng các giá tr đ o đ c, nhà qu n lý c n dung hòa l i ích c a các bên đ ng th i ph i lo i tr ho c gi m thi u nh ng s c ép hay đi u ki n

có th d n đ n nhân viên có nh ng hành vi thi u trung th c thì m i đ a đ n s phát tri n lâu dài cho t ch c Bên c nh vi c xây d ng, nhà qu n lý c n ph i truy n đ t

h ng d n đ nhân viên có hi u bi t đ y đ , ý th c đ c cái gì đúng và cái gì sai Chính vì v y các nhà qu n lý c n ph i làm g ng cho c p d i v vi c tuân th các chu n m c và c n ph i ph bi n nh ng quy đ nh, chính sách, đi u l qu n lỦ … đ n

n ng c a t ng nhân viên ph thu c vào s thông minh, s đào t o và kinh nghi m

c a m i cá nhân Nhà qu n lý ch nên tuy n d ng các nhân viên có ki n th c và kinh nghi m phù h p v i nhi m v đ c giao, ph i cân nh c gi a n ng l c và chi phí,

ph i giám sát và hu n luy n đ y đ và th ng xuyên M c khác nhà qu n lỦ c ng

ph i quan tâm đ n ph m ch t đ o đ c c a cán b nhân viên

1.2.1.3 H i đ ng qu n tr và y ban ki m toán

Môi tr ng ki m soát ch u nh h ng đáng k b i h i đ ng qu n tr (H QT) và y ban ki m toán Nhân t này h u hi u ph thu c vào s đ c l p c a H QT và y ban

ki m toán v i ban đi u hành, kinh nghi m, uy tín và v trí c a các thành viên trong

H QT, m c đ tham gia, m c đ giám sát vi c l p báo cáo tài chính hay s tuân th pháp lu t, các hành đ ng c a H QT đ i v i ho t đ ng công ty; s ph i h p gi a

H QT, y ban ki m toán và ng i qu n lý trong vi c gi i quy t các khó kh n liên quan đ n vi c th c hi n k ho ch c ng nh s ph i h p gi a H QT và y ban ki m toán v i ki m toán n i b và ki m toán đ c l p

Vì v y H QT c n n ng đ ng, t n tâm, h ng d n, ch t v n và giám sát, đ a

ra các quan đi m ph n bi n, đ u tranh v i các sai ph m trong ho t đ ng qu n lỦ đ KSNB h u hi u Trong H QT ph i có ít nh t m t ng i không ph i là ng i tr c

ti p qu n lý công ty

1.2.1.4 Tri t lý qu n lý và phong cách đi u hành

Tri t lý qu n lý th hi n quan đi m và nh n th c c a nhà qu n lý Phong cách

đi u hành th hi n qua thái đ , cá tính, t cách c a nhà qu n lỦ khi đi u hành DN

Tri t lý qu n lỦ và phong cách đi u hành tác đ ng đ n cách th c DN đ c đi u hành

nh : m c ch p nh n r i ro kinh doanh, cách th c DN ki m soát Ngoài ra tri t lý

qu n lý còn th hi n thông qua thái đ , quan đi m c a ng i qu n lý v vi c l p và trình bày báo cáo tài chính, vi c l a ch n các chính sách k toán, các c tính k toán và vi c phân nhi m k toán viên Tri t lý qu n lỦ và phong cách đi u hành c ng

đ c ph n ánh trong cách th c nhà qu n lý s d ng các kênh thông tin và quan h

v i c p d i, nh : có nhà qu n lý ti p xúc và trao đ i tr c ti p v i nhân viên ho c có nhà qu n lý l i thích đi u hành công vi c theo m t tr t t đã xác đ nh trong c c u t

ch c c a đ n v S khác bi t v tri t lý qu n lỦ và phong cách đi u hành nh h ng

r t l n đ n môi tr ng ki m soát và tác đ ng đ n vi c th c hi n m c tiêu c a DN

1.2.1.5 C c u t ch c

C c u t ch c th c ch t là s phân chia trách nhi m và quy n h n gi a các

b ph n trong đ n v t o nên c ch ho t đ ng s n xu t kinh doanh M t c c u t

ch c phù h p s là c s đ l p k ho ch, đi u hành, th c hi n, ki m soát, giám sát

và góp ph n r t l n trong vi c đ t đ c m c tiêu Ng c l i n u thi t k không đúng,

c c u t ch c có th làm cho các th t c ki m soát m t tác d ng thi t l p c c u

1.2.1.6 Phân chia trách nhi m và quy n h n

Phân chia quy n h n và trách nhi m là vi c xác đ nh quy n h n và trách nhi m c a t ng thành viên trong các ho t đ ng c a DN, giúp cho m i thành viên

hi u đ c h có nhi m v gì, công vi c c a h nh h ng nh th nào đ n ng i khác và trách nhi m báo cáo v i các c p có liên quan Quy n h n c n đ c giao

t ng x ng v i n ng l c và trách nhi m Các DN khi mô t công vi c c n ph i th

hi n đ y đ nh ng nhi m v và quy n h n c th c a t ng thành viên và quan h

gi a h v i nhau M t xu h ng ph bi n hi n nay là y quy n cho c p d i trong

ho t đ ng hàng ngày đ t ng c ng quy n l c, khuy n khích s ch đ ng sáng t o

và có các ph n ng k p th i t c p d i Tuy nhiên vi c gia t ng y quy n có nh c

đi m là có th d n đ n các quy t đ nh không thích h p, gia t ng áp l c t ng ng

v i gia t ng y quy n vì v y đòi h i ng i qu n lý ph i có các th t c giám sát h u

ki m soát thông qua vi c tác đ ng đ n các nhân t khác trong môi tr ng ki m soát

nh : đ m b o v n ng l c, tính chính tr c và các giá tr đ o đ c, kinh nghi m công

vi c…M t chính sách tuy n d ng dành u tiên cho nh ng cá nhân có trình đ , kinh nghi m, chính tr c và h nh ki m t t s là s đ m b o không nh ng v n ng l c mà còn v ph m ch t c a đ i ng nhân viên nh k DN ph i đánh giá k t qu th c

hi n đ luân chuy n và đ b t các cá nhân nh m phát tri n n ng l c nhân viên, thi t

l p chính sách l ng, th ng đ đ ng viên khuy n khích các thành tích xu t s c

c ng nh các bi n pháp k lu t đ i v i các hành vi vi ph m V i môi tr ng kinh doanh thay đ i và ngày càng tr nên ph c t p, đ i ng nhân viên c n chu n b đ theo k p và x lý t t môi tr ng kinh doanh

1.2.2 ánh giá r i ro

M i DN luôn ph i đ i v i hàng lo t r i ro t bên trong l n bên ngoài trong quá trình ho t đ ng kinh doanh Vì v y ph i đánh giá, phân tích nh ng nhân t t o nên r i ro nh h ng đ n m c tiêu c a DN ánh giá r i ro là quá trình nh n d ng và phân tích nh ng r i ro nh h ng đ n vi c đ t đ c m c tiêu, t đó có th qu n tr

đ c r i ro Trên th c t không có cách nào đ tri t tiêu toàn b r i ro mà nhà qu n

M c tiêu có 2 m c đ : m c tiêu m c đ toàn đ n v và m c tiêu m c đ

t ng b ph n m c đ toàn đ n v , m c tiêu đ c trình bày thông qua s m ng c a

t ch c và các cam k t v giá tr c a t ch c đ i v i xã h i m c đ t ng b ph n,

m c tiêu thi t l p cho các ho t đ ng khác nhau: mua hàng, bán hàng, s n xu t…

M c tiêu b ph n ph i hài hòa, n i k t và nh t quán v i m c tiêu chung Xác đ nh

m c tiêu đ c th c hi n thông qua vi c ban hành các v n b n ho c qua nh n th c và phát bi u c a nhà qu n lý M c tiêu là c s xây d ng chi n l c, xác đ nh và phân

b ngu n l c

M c tiêu đ c chia làm 3 lo i: m c tiêu ho t đ ng, m c tiêu báo cáo tài chính

và m c tiêu tuân th

- M c tiêu ho t đ ng liên quan đ n tính h u hi u và hi u qu c a ho t đ ng

M c tiêu ho t đ ng th ng ph n ánh đ c đi m ho t đ ng kinh doanh, ngành ngh và môi tr ng kinh doanh mà đ n v ho t đ ng Vi c th c hi n m c tiêu ho t đ ng ph thu c vào các s ki n bên ngoài, ngoài t m ki m soát c a đ n v nh : th i ti t, thay

đ i chính sách nhà n c…

- M c tiêu báo cáo tài chính h ng đ n vi c công b báo cáo tài chính trung

th c và đáng tin c y Tính trung th c và đáng tin c y di n đ t báo cáo tài chính tuân

th các nguyên t c k toán đ c ch p nh n r ng rãi hay các quy đ nh khác có liên quan, trình bày h p lý th a mãn các c s d n li u, cung c p thông tin tr ng y u

M c tiêu này đ c thi t l p m t cách đ c l p t bên ngoài

- M c tiêu tuân th nh n m nh đ n tính tuân th pháp lu t và các quy đ nh

M i đ n v th ng s d ng nh ng chi n l c, bi n pháp riêng đ phù h p v i các

lu t l và quy đ nh liên quan đ n th tr ng, giá c , ti n tr c p, môi tr ng, th ng

m i qu c t ….M c tiêu này có th nh h ng đáng k đ n danh ti ng c a đ n v trong c ng đ ng Vi c đ t đ c m c tiêu này ph n l n n m trong ki m soát c a đ n

R i ro đ c nh n d ng thông qua vi c xem xét các nhân t bên ngoài và bên trong DN nh h ng tr c ti p đ n các ho t đ ng c a DN R i ro có th tác đ ng đ n

t ch c m c đ toàn đ n v hay ch nh h ng đ n t ng ho t đ ng c th

R i ro m c đ toàn đ n v có th phát sinh t các nhân t bên trong và bên ngoài Các nhân t bên ngoài có th là: s phát tri n k thu t, thay đ i nhu c u và s mong đ i c a khách hàng, thay đ i chi n l c ho t đ ng c a đ i th c nh tranh, s thay đ i trong chính sách c a nhà n c, các quy đ nh m i c a lu t pháp, s thay đ i trong n n kinh t ….Các nhân t bên trong nh : thay đ i ng i qu n lỦ, n ng l c c a nhân viên, s gián đo n h th ng x lý thông tin, ý th c ki m soát…

Cùng v i vi c nh n di n r i ro m c đ toàn đ n v , r i ro nên đ c nh n

d ng m c đ t ng b ph n, t ng ho t đ ng hay t ng ch c n ng kinh doanh nh :

r i ro b ph n s n xu t, b ph n ti p th , k thu t nghiên c u phát tri n…R i ro có

th phát sinh và tác đ ng đ n b n thân t ng ho t đ ng tr c khi nh h ng dây chuy n đ n toàn đ n v Vì v y đánh giá đúng đ n r i ro m c đ ho t đ ng s góp

ph n duy trì r i ro m c đ toàn đ n v m t cách h p lý

nh n d ng r i ro ng i qu n lý có th s d ng nhi u ph ng pháp khác nhau, t vi c s d ng các ph ng ti n d báo, phân tích các d li u quá kh , cho

đ n rà soát th ng xuyên các ho t đ ng Trong DN nh , vi c này có th ti n hành qua các cu c ti p xúc v i khách hàng, ngân hàng hay các bu i h p giao ban trong

n i b …

 Phân tích và đánh giá r i ro

R i ro r t khó đ nh l ng nên phân tích và đánh giá r i ro là công vi c khá

ph c t p và có nhi u ph ng pháp khác nhau Quá trình phân tích r i ro th ng có

ba b c, đó là: đánh giá t m quan tr ng c a r i ro, đánh giá kh n ng r i ro có th

x y ra và xem xét các ph ng pháp qu n tr r i ro Ph ng pháp qu n tr r i ro có

th làm gi m thi u r i ro, chia s r i ro ho c có th ch p nh n r i ro Cùng v i các

bi n pháp đ qu n tr r i ro, nhà qu n lý c n thi t l p các th t c đ xem xét s đ y

đ và nâng cao tính h u hi u c a nh ng bi n pháp đ i phó

Phân tích r i ro là v n đ quan tr ng nh h ng đ n s thành công c a đ n v phân tích r i ro h u hi u c n nh n d ng t t c các quá trình kinh doanh ch y u làm phát sinh r i ro t đó thi t l p các bi n pháp ki m soát thích h p

1.2.2.3 Qu n tr s thay đ i

S thay đ i và phát tri n c a n n kinh t , ngành ngh kinh doanh, môi tr ng pháp lý d n đ n KSNB h u hi u trong đi u ki n này l i không h u hi u trong đi u

ki n khác Vì v y nh n d ng r i ro c n ti n hành m t cách liên t c, đó là qu n tr s thay đ i

Qu n tr s thay đ i là vi c thu nh n, x lý và báo cáo thông tin v nh ng s

ki n, ho t đ ng và đi u ki n ch ra nh ng thay đ i mà đ n v ph i ph n ng l i liên quan đ n s thay đ i môi tr ng ho t đ ng, s thay đ i s thích khách hàng, k thu t m i…M i đ n v c n có m t c ch chính th c hay không chính th c đ nh n

th t c ki m soát là nh ng quy đ nh c th đ th c thi chính sách ki m soát

Ho t đ ng ki m soát có th giúp đ t đ c m t m c tiêu ho c nhi u m c tiêu Các ho t đ ng ki m soát ph i mang tính th c t , ph i phù h p v i tình hu ng c th

c a DN ho t đ ng ki m soát h u hi u c n theo dõi k t qu vi c áp d ng ho t

Soát xét c a nhà qu n lý c p cao là vi c so sánh k t qu th c t v i d toán,

d báo, v i k tr c hay v i các đ i th khác Các ch ng trình quan tr ng c a DN

ph i đ c soát xét đ xác đ nh m c đ hoàn thành

Qu n tr ho t đ ng là vi c soát xét c a nh ng ng i qu n lý trung gian v các

báo cáo v hi u qu c a t ng b ph n mà mình ph trách so v i d toán hay k

ch c n ng b o qu n tài s n, ch c n ng th c hi n v i ch c n ng k toán Vi c phân chia trách nhi m cho các cá nhân phòng ban th ng kèm theo phân chia trách nhi m xét duy t C p qu n lý càng cao thì quy n h n và trách nhi m xét duy t cho nh ng nghi p v càng quan tr ng

Phân chia trách nhi m giúp các nhân viên ki m soát l n nhau, gi m thi u các

c h i d n đ n gian l n và sai sót c ng nh giúp phát hi n các sai sót và gian l n trong quá trình tác nghi p Vì v y phân chia trách nhi m đ c xem là m t lo i ki m soát phòng ng a và ki m soát phát hi n hi u qu

Ki m soát quá trình x lý thông tin đóng vai trò quan tr ng trong quá trình

ki m soát H th ng x lý thông tin ngày nay đ c x lý ph n l n trên máy vi tính

k t h p v i m t s th t c đ c x lý th công b i con ng i Vì v y ki m soát quá trình x lý thông tin có th chia thành hai lo i đó là ki m soát chung và ki m soát

ng d ng

Ki m soát chung là ho t đ ng ki m soát áp d ng cho các t t c các h th ng

ng d ng đ đ m b o cho các h th ng này ho t đ ng liên t c và n đ nh Ki m soát chung bao g m ki m soát ho t đ ng c a trung tâm d li u, các ph n m m h th ng,

ki m soát truy c p và ki m soát các h th ng ng d ng

Ki m soát ng d ng là ho t đ ng ki m soát áp d ng cho t ng h th ng c th

nh quá trình bán hàng, quá trình mua hàng, qu n lý công n …Ki m soát ng d ng

s t p trung ki m soát d li u đ u vào, ki m soát quá trình x lý và ki m soát d li u

đ u ra Ki m soát ng d ng ph i đ m b o d li u đ c nh p và x lý m t cách chính xác, đ y đ c ng nh phát hi n các d li u không h p lỦ hay ch a đ c xét duy t

Ki m soát v t ch t là ho t đ ng ki m soát nh m đ m b o cho tài s n c a DN

nh máy móc, hàng hóa, ti n… đ c b o v m t cách ch t ch ây là ho t đ ng

ki m soát c ng trong DN nh s d ng camera đ b o v tài s n, hàng hóa hay đ nh

k ki m kê tài s n và đ i chi u v i s li u trên s sách Ki m soát v t ch t đ m b o cho s t n t i, ch t l ng hay tình tr ng c a các tài s n ph c v cho ho t đ ng s n

xu t kinh doanh c a DN

Phân tích rà soát hay soát xét l i vi c th c hi n là vi c so sánh gi a k t qu

th c hi n v i s li u d toán, k tr c hay gi a các thông tin tài chính và thông tin

phi tài chính đ phát hi n ra các bi n đ ng b t th ng đ nhà qu n lý có các bi n pháp ch n ch nh k p th i nh m đ t đ c m c tiêu đ t ra DN có th s d ng các ch

s ho c s chênh l ch đ phân tích rà soát nh t l n quá h n, t l lãi g p, bi n

đ ng v doanh thu, bi n đ ng v giá mua nguyên v t li u…

1.2.4 Thông tin và truy n thông

Thông tin và truy n thông là đi u ki n không th thi u cho vi c thi t l p, duy trì và nâng cao n ng l c ki m soát trong đ n v thông qua vi c hình thành các báo cáo đ cung c p thông tin v ho t đ ng, tài chính, s tuân th , bao g m c n i b và bên ngoài

1.2.4.1 Thông tin

Các cá nhân, b ph n trong DN đ u ph i có nh ng thông tin c n thi t đ th c

hi n trách nhi m c a mình Vì v y thông tin c n đ c xác đ nh, thu th p và truy n

đ t t i nh ng cá nhân, b ph n liên quan H th ng thông tin c a DN ch a đ ng thông tin tài chính, phi tài chính, ho t đ ng và tuân th giúp nhà qu n lỦ đi u hành

và ki m soát DN Các thông tin c n thu th p bao g m thông tin v các ho t đ ng

th ng xuyên nh mua, bán, s n xu t và c các thông tin không th ng xuyên nh nhu c u c a khách hàng v ch t l ng và giá c hay nhu c u giao hàng… Vi c thu

th p thông tin đ c th c hi n thông qua các cu c đi u tra th tr ng, g i b ng câu

h i, ph ng v n, h i th o chuyên ngành, các h i ch tri n lãm, các bu i sinh ho t c a

h i ngh nghi p

V i s thay đ i nhanh chóng trong kinh doanh thì h th ng thông tin c ng

ph i thay đ i phù h p nh m đáp ng đ c m c tiêu c a DN M t h th ng thông tin

t t ph i h tr cho chi n l c kinh doanh, tích h p v i ho t đ ng kinh doanh và ph i

đ t đ c ch t l ng thông tin giúp gi m chi phí, nâng cao kh n ng ki m soát và

ho t đ ng kinh doanh c a đ n v

1.2.4.2 Truy n thông

Truy n thông là vi c trao đ i và truy n đ t các thông tin c n thi t đ n các bên liên quan c trong và ngoài DN Truy n thông là m t thu c tính c a h th ng thông tin vì v y nh ng thông tin đ c thu th p và x lý m i đ n đ c các đ i t ng có nhu

c u giúp h th c hi n trách nhi m c a mình

H th ng truy n thông g m: truy n thông bên trong và truy n thông bên ngoài

 Truy n thông bên trong:

Nh ng thông tin c n đ c trao đ i thông qua nh ng kênh khác nhau theo chi u d c t trên xu ng d i và ng c l i c ng nh theo chi u ngang trong toàn b

DN M i nhân viên trong DN ph i hi u rõ công vi c c a mình và m i quan h v i

các nhân viên khác, ti p nh n đ y đ và chính xác các ch th c a c p trên và s d ng

đ c các ph ng ti n truy n thông trong đ n v Các nhà qu n lý DN c n nh n đ c thông báo ng n g n t c p d i đ đ a ra đ xu t, ch đ o k p th i M i ng i c n

bi t t i DN mình thì hành vi nào đ c khuy n khích, hành vi nào là không th ch p

nh n đ c

i v i các thông tin c n báo cáo lên c p trên c n có c kênh thông tin m và

s n sàng l ng nghe đ t o lòng tin cho nhân viên c p d i v ng i qu n lý c p cao Các DN có th m thêm kênh nh n thông tin tr c ti p cho phó giám đ c, b ph n

ki m toán hay b ph n ph trách pháp lỦ nh các bu i ti p xúc đ nh k v i nhân viên, đ ng dây nóng…Trong tr ng h p nhân viên cung c p các thông tin nh y

c m thì ng i qu n lý c n có thông đi p ng n g n rõ ràng đ khuy n khích nhân viên báo cáo các nghi ng v các hành vi vi ph m, c n có s đ i đãi riêng và đ m

b o h không b tr thù khi báo cáo các phát hi n này

 Truy n thông bên ngoài

Thông tin t các đ i t ng bên ngoài DN nh ngân hàng, nhà cung c p, khách hàng, c quan qu n lỦ nhà n c c ng c n đ c thu th p đ y đ , x lý và báo cáo cho các c p thích h p đ giúp DN có cách th c ng x k p th i Ng i bên ngoài có th cung c p nh ng thông tin quan tr ng cho các b ph n ch c n ng Các thông tin cho bên ngoài (nhà n c, c đông…) c ng c n đ c truy n đ t k p th i,

đ m b o đ tin c y và phù h p v i yêu c u pháp lu t

truy n thông hi u qu thì vi c l a ch n ph ng ti n truy n thông và cách

th c truy n thông có vai trò quan tr ng DN có th s d ng b n ghi nh , b ng thông báo, h th ng th đi n t n i b hay hành đ ng c a nhà qu n lý c p trên đ i v i c p

d i…

Thông tin và truy n thông có m i quan h không th tách r i vì v y chúng là

m t b ph n trong h th ng KSNB Thông tin và truy n thông ph i đ m b o “ph sóng” t i m i b ph n, phòng ban và cá nhân trong t ng DN c ng nh các đ i t ng bên ngoài có liên quan V i s c nh tranh gay g t trên tr ng qu c t , thông tin và truy n thông có vai trò ngày càng quan tr ng trong vi c giúp DN đ t đ c các m c tiêu c a mình đ t n t i và phát tri n

1.2.5 Giám sát

Giám sát là quá trình đánh giá ch t l ng c a h th ng KSNB theo th i gian

M i h th ng KSNB đ u ph i đ c giám sát nh m đ m b o nó ho t đ ng h u hi u

i u quan tr ng trong giám sát là ph i xác đ nh KSNB có v n hành đúng nh thi t

k hay không và có c n thi t ph i s a đ i cho phù h p v i t ng giai đo n phát tri n

c a DN hay không Giám sát c n th c hi n t t c các ho t đ ng c a đ n v và đôi khi còn áp d ng cho các đ i t ng bên ngoài nh khách hàng, nhà cung c p

Giám sát bao g m giám sát th ng xuyên và giám sát đ nh k

1.2.5.1 Giám sát th ng xuyên

Giám sát th ng xuyên đ c th c hi n trong các ho t đ ng hàng ngày c a

DN và th ng l p đi l p l i bao g m ho t đ ng giám sát, qu n lỦ th ng nh t và các

ho t đ ng khác mà các nhân viên ti n hành trong quá trình th c hi n nhi m v hàng ngày Các ho t đ ng giám sát th ng xuyên r t đa d ng nh đ i chi u, ch nh h p và các ho t đ ng khác, ch ng h n nh :

- i chi u s li u ghi chép tài s n trên s sách v i s li u tài s n th c t

- Báo cáo ho t đ ng và báo cáo tài chính giúp phát hi n các khác bi t và chênh

k Giám sát đ nh k giúp đánh giá tính h u hi u c a vi c giám sát th ng xuyên

Giám sát đ nh k đ c th c hi n thông qua các cu c ki m toán đ nh k do

ki m toán viên n i b ho c ki m toán viên đ c l p th c hi n M c đ th ng xuyên

c a giám sát đ nh k ph thu c vào đánh giá r i ro, ph m vi và m c đ c a giám sát

th ng xuyên Giám sát đ nh k ch th c hi n đ nh k hay trong các tình hu ng đ c

bi t: thay đ i ng i qu n lỦ, thay đ i chi n l c kinh doanh, khi có s sáp nh p hay

s p x p l i nhân s …Ph m vi đánh giá còn tùy thu c vào lo i m c tiêu là ho t đ ng, tuân th hay báo cáo

ánh giá trong giám sát đ nh k là m t quy trình Tuy cách ti p c n và k thu t có khác nhau, quy trình đánh giá đ u d a trên nh ng nguyên t c nh t đ nh u tiên ng i đánh giá ph i hi u rõ đ c đi m ho t đ ng c a đ n v và t ng y u t , s thi t k và v n hành trong h th ng KSNB Sau đó ng i đánh giá c n xác đ nh h

th ng KSNB th c t ho t đ ng ra sao thông qua th o lu n v i ng i v n hành h

th ng hay nh ng ng i ch u tác đ ng b i các th t c ki m soát ho c qua ghi nh n v

ho t đ ng KSNB Cu i cùng ng i đánh giá ph i phân tích tính h u hi u c a vi c thi t k và v n hành h th ng KSNB li u r ng h th ng ki m soát có cung c p s

đ m b o h p lỦ giúp đ t đ c m c tiêu c a đ n v

đánh giá h th ng KSNB có th s d ng các công c nh : b ng câu h i,

b ng ki m tra, l u đ V ph ng pháp đánh giá, DN có th s d ng ph ng pháp so sánh v i h th ng KSNB c a các DN khác ho c nh h tr c a các t ch c t v n đ

có thông tin v ch c n ng v KSNB c a t ng ngành

1.2.5.3 Báo cáo nh ng khi m khuy t c a h th ng ki m soát n i b

Khi m khuy t là nh ng thi u sót có th c ho c ti m n mà ng i giám sát phát

hi n đ c mà c n đi u ch nh đ h th ng KSNB đ t đ c m c tiêu đ ra Các khi m khuy t c a h th ng KSNB có th đ c phát hi n b i giám sát th ng xuyên, giám sát đ nh k ho c t bên ngoài Bên c nh khi m khuy t phát hi n đ c c n xem xét

h u qu do khi m khuy t gây ra tác đ ng đ n vi c th c hi n m c tiêu c a đ n v

1.3 H n ch c a h th ng ki m soát n i b

b t k đ n v nào, dù đ u t r t nhi u trong thi t k và v n hành h th ng

nh ng không th có h th ng KSNB hoàn toàn h u hi u B i l ngay c khi có th xây d ng đ c m t h th ng hoàn h o v c u trúc, tính h u hi u th t s c a nó v n tùy thu c vào nhân t ch y u là con ng i, n ng l c, tính đáng tin c y c a l c

l ng nhân s …Nói cách khác h th ng KSNB ch có th giúp h n ch t i đa các sai ph m, không th b o đ m tuy t đ i mà ch b o đ m h p lý vì nó t n t i các h n

- Nh ng thay đ i trong ho t đ ng kinh doanh, c c u t ch c, qu n lỦ…d n

đ n KSNB không còn h u hi u, các th t c ki m soát không còn phù h p

H n ch ch quan

- Kh n ng đánh l a l n tránh c a nhân viên thông qua qua s thông đ ng gi a các nhân viên trong t ch c v i nhau hay v i các b ph n bên ngoài đ n v

- Luôn có kh n ng l m quy n c a các cá nhân có trách nhi m ki m soát nh m

ph c v cho m u đ riêng mà b qua các th t c ki m soát có th làm gia t ng r i

ro

1.4 c đi m h th ng ki m soát n i b trong ngành th y s n

1.4.1 Môi tr ng ho t đ ng

Trong n m 2011, v n đ n công và thâm h t ngân sách là ch đ nóng đ c

bi t là khu v c s d ng đ ng Euro Nh ng b t n tài chính và n i lo s r i ro n công lan t a ra bên ngoài ph m vi các n c Châu Âu đã làm cho giá hàng hóa, giá

d u m và giá m t s nguyên v t li u ch y u t ng cao và có di n bi n ph c t p Khi

đó các chính sách th c l ng bu c b ng đ c thay th cho các chính sách kích thích

Cùng v i nh ng th ng tr m c a n n kinh t th gi i, n n kinh t Vi t Nam

đã đi qua n m 2011 trong b i c nh áp l c l m phát t ng cao ch s giá tiêu dùng (CPI) bình quân n m 2011 t ng 18,58% so v i bình quân n m 2010, ho t đ ng s n

xu t kinh doanh c a DN g p nhi u khó kh n do tín d ng thu h p, đ c bi t là các DN

v a và nh g p nhi u b t l i t m t b ng lãi su t m c cao trong khi chính ph th c

hi n khá nh t quán chính sách th t ch t ti n t và tài khóa theo tinh th n c a ngh quy t s 11/N -CP, t giá có nh ng th i đi m bi n đ ng ph c t p Lãi su t cho vay nông nghi p nông thôn kho ng 17-19%/n m, cho các ngành s n xu t kinh doanh khác là 17-21%, l nh v c phi s n xu t 22-25% T c đ t ng tr ng GDP c n m đ t

đ c 5,89% trong đó khu v c nông lâm nghi p và th y s n đóng góp 0,66% v i m c

t ng 4%, khu v c công nghi p và xây d ng đóng góp 2,32% v i m c t ng 5,53% và khu v c d ch v đóng góp 2,91 % v i m c t ng 6,99%

Ngành th y s n n m 2011 ch u nh h ng b i khó kh n n m 2011 v i n n kinh t v a b c qua giai đo n khó kh n nh ng ch a có b c ph c h i v ng ch c, giá nguyên li u đ u vào t ng cao, th i ti t b t l i và d ch b nh x y ra tôm, nghêu, các rào c n k thu t Tuy nhiên ngành th y s n đã duy trì đ c s v ng vàng tr c

nh ng khó kh n di n ra trong n m 2011 b ng s t ng tr ng cao h n n m ngoái

Xu t kh u th y s n Vi t Nam đ t 6,1 t USD t ng 21,5% so v i n m 2010 và th y

s n n m trong top 5 ngành có kim ng ch xu t kh u l n nh t Trong c c u hàng xu t

kh u, nhóm hàng nông lâm th y s n chi m 21,9% S n l ng thu s n n m 2011

c tính đ t 5432,9 nghìn t n, t ng 5,6% so v i n m 2010, trong đó s n l ng cá đ t 4050,5 nghìn t n, t ng 5,6%; tôm đ t 632,9 nghìn t n, t ng 6,8% c bi t, s n

ph m (ATTP) Vì v y các DN ph i đ u t l n vào h th ng ki m soát ch t l ng ATTP

- Phát tri n th tr ng: M c dù th y s n xu t kh u Vi t Nam có m t h n 150

qu c gia và lãnh th nh ng nh ng b t n kinh t th gi i có th nh h ng đ n xu

h ng tiêu dùng th y s n trong t ng lai Bên c nh đó, do tình hình kinh t toàn c u còn khó kh n, nhi u qu c gia đang t ng c ng b o h n n s n xu t trong n c v i nhi u hàng rào th ng m i và chi n d ch bôi nh s n ph m nh p kh u ây là thách

th c khó tránh đ i v i vi c m r ng th ph n th y s n xu t kh u Vi t Nam

- Ti p c n v n vay: Th i gian cho vay v n ng n, tr giá v n vay th p và đòi h i

ph i có tài s n th ch p nên nông dân không k p xoay vòng v n đ thanh toán v i ngân hàng

Sang n m 2012, kinh t th gi i ti p t c di n bi n x u do h u qu t cu c

kh ng ho ng tài chính toàn c u, kh ng ho ng n công kéo dài khu v c châu Âu và xung đ t chính tr Trung ông và châu Phi H u h t các n n kinh t phát tri n và đang phát tri n đ u t ng tr ng m c th p, ho c th m chí t ng tr ng âm

trong n c, nh ng b t n nhi u n m qua trong n i t i n n kinh t ch a

đ c gi i quy t tri t đ , thiên tai d ch b nh liên ti p x y ra, cùng v i b i c nh b t l i

c a tình hình th gi i đã nh h ng m nh đ n s n xu t kinh doanh, đ i s ng dân c

và n n kinh t đã xu t hi n nh ng d u hi u suy gi m Tuy nhiên các gi i pháp ki m

ch l m phát và n đ nh kinh t v mô c a chính ph ti p t c phát huy hi u qu khi

l m phát đ c ki m ch thông qua ch s CPI liên t c gi m trong sáu tháng đ u n m

2012 ây là c s đ đi u hành l m phát m c tiêu n m nay m c 7-8% nh m gi m chi phí lãi vay v n trong nh ng tháng còn l i c a n m, m t b ng lãi su t tín d ng đã

gi m đáng k khi ngân hàng nhà n c đã h tr n lãi su t ti n g i xu ng 9%/n m góp

ph n t o ni m tin c a th tr ng Nh ng th c t DN v n g p khó kh n trong ti p c n ngu n v n vay ngân hàng mà còn b ngân hàng thúc ép thu h i v n vay tr c đó

khi n các DN trong ngành phá giá, t chào bán v i giá th p, tìm cách bán hàng ra

m t cách nhanh nh t có th … đã bóp ch t ho t đ ng luân chuy n đ ng v n c a DN

i v i ngành th y s n n m 2012 là n m r t khó Các DN th y s n có d u

hi u đình đ n s n xu t trong nh ng tháng đ u n m do thi u v n và thi u nguyên li u

tr m tr ng ph i thay th b ng cách t ng nguyên li u nh p kh u đ đáp ng các đ n hàng, hàng hóa tiêu th ch m do khó kh n t th tr ng nh p kh u, hàng t n kho

t ng, nhi u DN h u nh đã bên b phá s n, không th c m c Theo hi p h i ch

bi n và xu t kh u th y s n Vi t Nam (VASEP), s DN tham gia xu t kh u gi m t

800 xu ng còn 473 DN tuy nhiên đây là s DN th ng m i v i doanh s th p nên không gây nh h ng nhi u t i tình hình s n xu t, xu t kh u th y s n trong khi đó kim ng ch c a các DN l n trong top 10 quỦ I n m nay t ng h n so v i n m ngoái 20,5% i u này không ph n ánh s suy s p c a ngành th y s n xu t kh u mà cho

th y đã có s phân hóa m nh trong quy mô và n ng l c qu n tr c a các DN th y

s n Nguyên nhân d n đ n tình tr ng trên do s s t gi m t th tr ng ch l c là Châu Âu khi ch chi m 19,6% t tr ng xu t kh u, đã gi m so v i g n 25% c a cùng

k n m ngoái t nh h ng kh ng ho ng tài chính kéo dài và s ph c h i ch m c a kinh t M đã nh h ng đ n s c mua các th tr ng tiêu th l n nông, lâm, th y

s n c a Vi t Nam Xu t kh u th y s n Vi t Nam chuy n h ng sang các th tr ng Châu Á trong đó xu t kh u sang Ôxtrâylia t ng tr ng m nh nh t Tuy nhiên xu t

kh u th y s n sang th tr ng Nh t B n, tôm Vi t Nam h u nh b t l c khi ph i đ i

m t v i gia t ng các rào c n k thu t khi quy t đ nh ki m tra Ethoxyquin v i m c d

l ng th p đ n “không t ng” b ng 0,01ppm

Ngoài ra, các DN th y s n còn g p khó kh n t các chính sách b t c p nh : phí môi tr ng bao PE, phí qu n lỦ môi tr ng n c th i, phí ki m d ch, giá c c

v n t i bi n t ng cao và cao h n so v i các n c trong khu v c, chi phí s n xu t đã

t ng cao trong vòng 1 n m qua v i m c t ng h u h t 10-30% các h ng m c chi phí

đ u vào: l ng công nhân, đi n, n c, x ng d u, bao bì….trong khi giá xu t kh u thì không có m c t ng v i t l t ng ng đã làm gi m không ch v t su t l i nhu n

mà c b n là đ i m t v i ch t l ng v sinh ATTP, gi m c nh tranh cho các DN thu s n xu t kh u Vi t Nam trên th tr ng th gi i

Bên c nh đó, d ch b nh trên tôm di n bi n theo chi u h ng t ng, trong khi giá tôm trên th tr ng th gi i gi m Tôm Nam M và m t s n c châu Á nh

n , Thái Lan đ c mùa, ngu n cung t ng đ y giá xu ng th p Trong khi đó giá

cá tra gi m m nh, th m chí xu ng t i 2,5-2,8 USD/kg, th p h n cùng k n m tr c,

do nhi u DN bu c ph i đ y m nh tiêu th hàng t n kho, ch p nh n bán giá th p đ thu h i v n thanh toán n ngân hàng

Theo th ng kê c a B NN&PTNT, kim ng ch xu t kh u th y s n 4 tháng đ u

n m 2012 đ t kho ng 1,9 t USD, t ng 16,4% so cùng k n m ngoái V i chi u

h ng tích c c hi n nay, c ng v i gói gi i pháp 29.000 t đ ng giúp DN mà Chính

ph v a thông qua, cùng nh ng đ ng thái tích c c t các ngân hàng… s t o đ ng

l c cho các DN t ng c ng xu t kh u, n l c v đích v i ch tiêu 6,5 t USD

Nhìn chung ngành th y s n Vi t Nam luôn ph i đ i m t v i tình hình thi u nguyên li u, khó kh n khi vay v n, rào c n k thu t, áp l c thu khi n c nh p kh u

th c hi n chính sách b o v m u d ch ngành ngh trong n c th hi n qua chính sách ch ng bán phá giá, v n đ b o đ m ch t l ng an toàn v sinh th c ph m

S phát tri n c a ngành th y s n nh hi n nay luôn có s đóng góp t các t

v i các c quan qu n lỦ nhà n c, là đ i di n giúp b o v l i ích h p pháp, chính đáng c a các h i viên đ ng th i ph bi n và h ng d n h i viên th c hi n t t các

ch tr ng, chính sách c a Nhà n c Bên c nh đó, VASEP ph i h p v i các c quan nhà n c h u quan và đ i tác, t ch c các h i ngh , h i th o trong n c, tham gia t v n và ph n bi n xã h i trong quá trình xây d ng và th c thi các ch

tr ng, chính sách c a nhà n c đ có bi n pháp h u hi u ki m soát ch t l ng, t o ngu n nguyên li u, t ng c ng s n xu t và xu t kh u, xây d ng và phát tri n các

m i quan h qu c t thông qua vi c tham gia các h i ngh , h i th o và di n đàn qu c

t t đó giúp nâng cao giá tr , ch t l ng, kh n ng c nh tranh c a s n ph m th y s n

Vi t Nam

Là “cánh tay n i dài c a ngành th y s n Vi t Nam”, h i ngh cá Vi t Nam

đ c thành l p trên c s h p nh t h i nuôi th y s n Vi t Nam và h i ngh cá Vi t Nam đã phát huy vai trò đ i v i nông ng dân, doanh nghi p và ngh cá c n c

nh : b o v quy n l i chính đáng v i nông ng dân, đ a ra các bi n pháp tháo g khó kh n trong s n xu t và đ i s ng c a nông ng dân c ng nh tham gia xây d ng

đóng góp các c ch chính sách liên quan đ n th y s n, nông ng dân nh chi n

l c phát tri n ngành th y s n, các đ án v khai thác h i s n, tiêu chu n ATTP, nuôi th y s n b n v ng (Global GAP, VietGAP)…H i ngh cá Vi t Nam là thành viên c a Hi p h i Ngh cá ông Nam Á, Liên hi p các t ch c h u ngh Vi t Nam,

M ng l i an ninh l ng th c và gi m nghèo CIFPEN, Hi p h i Doanh nghi p v a

và nh

Hi p h i cá ng Vi t Nam (Vinatuna) đ c thành l p v i 36 thành viên vào ngày 27/11/2010 v i vai trò h p tác, liên k t các h i viên trong vi c phát tri n các

ho t đ ng ngh nghi p, nâng cao hi u qu ho t đ ng và b o v quy n l i h p pháp

c a các h i viên liên quan đ n vi c b o v , đánh b t, kinh doanh, ch bi n cá ng trên ph m vi Vi t Nam Vinatuna còn là n i t p h p, đoàn k t h i viên, ph bi n các

ti n b khoa h c k thu t, công ngh m i nh m t ng n ng su t, ch t l ng s n

ph m, ti t ki m chi phí s n xu t, t ng c ng kh n ng c nh tranh c a s n ph m trên

th tr ng qu c t

1.4.2 Môi tr ng pháp lý

Gi ng nh các ho t đ ng, các m i quan h trong l nh v c kinh t -xã h i khác,

ho t đ ng và các m i quan h th y s n đ c ràng bu c, chi ph i và đi u ch nh b i các v n b n pháp lỦ và di n ra trong s giám sát ch t ch c a các c quan ch c n ng

ph m th y s n, b o v môi tr ng, đ m b o đi u ki n an toàn v sinh các c s

s n xu t th y s n, ki m soát v sinh vùng nuôi, khai thác ch bi n, các v n b n v

gi ng, th c n, thu c kháng sinh th y s n, v x ph t vi ph m

N m 2003, Lu t th y s n ra đ i cùng v i nh ng ngh đ nh h ng d n thi hành

đã đánh d u b c ngo t phát tri n pháp lỦ c a ngành th y s n Lu t này đ c áp

d ng cho các t ch c, cá nhân Vi t Nam, t ch c cá nhân n c ngoài trên đ t li n,

h i đ o, vùng n i th y, lãnh h i, vùng đ c quy n kinh t và th m l c đ a c a Vi t Nam Tuy nhiên sau g n 10 n m th c hi n lu t th y s n n m 2003 đã b c l m t s

t n t i, b t c p tr c th c t phát tri n c a ngành thu s n Vi t Nam và s h i nh p

qu c t ngày càng sâu r ng, trong đó có nhi u hi p đ nh, đi u c, tho thu n qu c

t m i mà Lu t ph i đi u ch nh, b sung cho phù h p Nhi u n i dung c a lu t v n

thi u đi u ki n áp d ng, thi u v n b n d i lu t h ng d n thi hành ch ng h n: tuy

đã dành m t ch ng quy đ nh v "ch bi n, mua bán, xu t kh u, nh p kh u

th y s n" nh ng v n thi u nh ng n i dung đ ng b đ đ m b o th c thi có hi u qu , trong đó v n đ v đi u ki n kinh doanh th y s n ch a có tiêu chí đánh giá, hoàn thi n qu n lỦ ch bi n và xu t kh u th y s n khi ch bi n và xu t kh u th y

Vi c Vi t Nam gia nh p t ch c th ng m i qu c t (WTO) vào n m 2007

tr thành thành viên th 150 c a t ch c này bên c nh nh ng thu n l i đ ngành

th y s n n c ta phát tri n và thâm nh p sâu h n vào th tr ng th gi i, m r ng th

tr ng tiêu th , t o đi u ki n và l i th trong các v ki n ch ng bán phá giá…thì

c ng g p nhi u thách th c do hàng lo t cam k t theo quy đ nh c a WTO và Vi t Nam đang d n ph i thay đ i chính sách đ phù h p, hài hòa v i nh ng chu n m c chung, nh ng tiêu chu n, chính sách, thông l và lu t pháp qu c t Chúng ta không

ph nh n nh ng n l c to l n t chính ph , các b ngành liên quan, các t ch c h i ngh nghi p t o l p nên m t hành lang pháp lý thông thoáng n đ nh, có đ nh h ng phù h p, k p th i giúp ngành th y s n m r ng th ph n tiêu th , gia t ng giá tr xu t

kh u, nâng cao n ng l c c nh tranh, uy tín th y s n Vi t Nam trên tr ng qu c t thông qua ban hành các v n b n, t ch c công tác qu n lý ki m tra ATTP, kiên quy t không xu t kh u th y s n “b n”, qu n lý vùng nuôi, qu n lý tàu cá và các thu c kháng sinh nh : lu t th y s n, lu t ATTP, lu t b o v môi tr ng, ngh đ nh 80/2006/N -CP v quy đ nh chi ti t và h ng d n thi hành m t s đi u c a lu t b o

v môi tr ng, ngh đ nh 27/2005/ N -CP v quy đ nh chi ti t và h ng d n thi hành m t s đi u c a lu t th y s n, Quy t đ nh 1690/Q -TTg v phê duy t chi n

l c phát tri n th y s n Vi t Nam đ n n m 2020, bãi b các quy đ nh ki m soát t p

ch t trong th y s n trong thông t 09/2010/TT_BNNPTNT và quy t đ nh 2568/Q QLCL…

-Tuy nhiên v n còn nhi u b t c p trong quy trình làm vi c, chính sách, công tác qu n lý ATTP c n đ c đi u ch nh b ng các thi t ch pháp lỦ nh : rào c n k thu t, áp l c thu , b o v môi tr ng, thông l qu c t … Hi n nay DN th y s n ngoài khu công nghi p đang áp d ng quy chu n v n c th i riêng c a ngành th y

s n là QCVN 11:2008 nh ng DN n m trong khu công nghi p l i ph i th c hi n quy chu n khác c a khu công nghi p mà quy chu n này không thích h p cho ngành th y

s n Ho t đ ng xu t kh u th y s n n c ta ch u rào c n k thu t t các n c nh p

kh u th y s n nh v n đ d l ng kháng sinh trên s n ph m tôm c a Vi t Nam vào

th tr ng Châu Âu vào n m 2001, hàng tôm nh p kh u vào Nh t nhi m Trifluralin

n m 2010 và đ n n m 2012 Nh t B n ki m soát d l ng ch t Ethoxyquin đ i v i

m t hàng tôm xu t kh u c a Vi t Nam H n m t n a s c nh báo do lây nhi m kháng sinh c m có ngu n g c t khâu nuôi tr ng, khai thác, thu mua nguyên li u

nh ng công tác qu n lỦ các khâu này đang b b tr ng trong khi các DN xu t kh u

th y s n ph i ch u chi phí ki m tra 100% s n ph m tr c khi xu t kh u M c khác,

vi c c nh báo d l ng kháng sinh b c m còn “l ch pha” so v i th tr ng th gi i

C th , kháng sinh enrofloxacin và ciprofloxacin đã b Nh t c m t n m 2007 nh ng

ph i 5 n m sau B nông nghi p và phát tri n nông thôn (NN&PTNT) m i có l nh

c m s d ng nh ng ch t này trong nuôi tr ng th y s n Vi c cho phép s d ng m t

s lo i kháng sinh trong nuôi tr ng th y s n, ki m soát không t t vi c s n xu t, l u thông các ch t b c m là vi c c a nhà n c trên "chu i s n xu t”, nh ng DN l i là

ch th ph i ch u s tr ng ph t khi b phát hi n c nh báo trong b i c nh đã tuân th

đ y đ theo yêu c u l y m u ki m nghi m và c p ch ng th c a c c qu n lý ch t

l ng nông lâm s n và th y s n (NAFIQAD) Ngoài ra, sau khi lu t ATTP đ c

Qu c h i Khóa XII thông qua và chính th c có hi u l c t ngày 01/7/2011 thì trong

4 tháng ti p theo, B NN&PTNT đã ban hành thông t 55/2011/TT-BNNPTNT và các Quy t đ nh liên quan đ n ki m soát ch t l ng, v sinh, ATTP th y s n xu t

kh u nh ng m t s n i dung ch a tuân th đúng v i lu t ATTP, cách ti p c n ch a

đ i m i so v i các thông t và v n b n tr c đây Vì v y b NN&PTNT, các c quan qu n lý thu c b ph i h p v i VASEP đ xu t thay đ i cách ti p c n ki m soát ATTP phù h p v i lu t ATTP, thông l qu c t và gi m gánh n ng cho DN, g m:

ki m soát đi u ki n s n xu t là y u t chính đ xu t kh u th y s n, không áp d ng

vi c l y m u ki m nghi m b t bu c lô hàng làm đi u ki n đ c p ch ng th xu t

kh u, không yêu c u các DN ph i có ch ng th c a nhà n c khi n c nh p kh u không yêu c u, ph i phân lo i và gi m ki m t c là không quy đ nh ki m tra

h s và c p gi y ch ng nh n đ i v i các lô hàng xu t kh u c a các DN ch a

có lô hàng b c nh báo và ch th c hi n ki m tra t ng c ng l y m u ki m nghi m

ch tiêu hóa ch t, kháng sinh c m đ i v i c s s n xu t kinh doanh có lô hàng b

c nh báo tr c khi xu t kh u ng th i, NAFIQAD s thông báo v i T ng c c H i quan danh sách các c s b t bu c ph i có gi y ch ng nh n ch t l ng ATTP, c n

tách đ n v thanh tra và đ n v ki m nghi m ATTP ra làm hai b ph n riêng bi t tránh tình tr ng “v a đá bóng v a th i còi”, c n thay đ i cách ki m soát kháng sinh

và các y u t r i ro ATTP theo h ng ki m soát đ u ngu n thay vì ki m tra lô hàng

nh hi n nay, đ ngh xã h i hóa công tác ki m nghi m nh m k p th i ph c v cho công tác xu t kh u Bên c nh đó, B NN&PTNT c n c p nh t nh ng thông tin m i

nh t v ATTP t các n c nh p kh u th y s n c a Vi t Nam và ban hành nh ng quy

đ nh h ng d n th c hi n cho phù h p v i yêu c u t các n c nh p kh u

Trong n m 2012, ngành th y s n đã xác đ nh s tri n khai nhi u gi i pháp

đ ng b , trong đó ti p t c t p trung vào nh ng đ i t ng có l i th c nh tranh cao

nh t Cùng v i đó, ngành s ti p t c t ng di n tích nuôi th y s n n c m n, l , c

b n gi n đ nh di n tích nuôi n c ng t ng th i t ng c ng thanh tra, ki m tra

và xây d ng m i các tiêu chu n, quy chu n ngành… c bi t, ngành s đ y m nh tuyên truy n, ph bi n các chính sách h tr ng dân, ng i nuôi thu s n Ngoài ra, ngành s rà soát l i danh m c các lo i hóa ch t s d ng trong s n xu t nuôi tr ng, khai thác th y s n và có v n b n c m s d ng các ch t gây nh h ng đ n ch t

l ng s n ph m và xu t kh u Trong n m này, B NN&PTNT c ng s tri n khai

m nh h n vi c ki m soát ch t l ng theo chu i giá tr th y s n đ góp ph n gi m b t các khó kh n cho DN B c ng đ ngh Ngân hàng Nhà n c ch đ o các ngân hàng

th ng m i t o đi u ki n cho các DN s n xu t kinh doanh trong l nh v c nông nghi p ti p c n đ c ngu n v n lãi su t th p, đ m b o cho DN vay v n thu mua t m

tr nông s n v i giá u đãi c bi t, đ ngh Ngân hàng Nhà n c ch đ o và ki m tra sát sao các ngân hàng áp d ng lãi su t d i 15% cho các kho n n c c a DN và vay đ u t dài h n không quá 15%/n m Bên c nh đó, VASEP đang ti n hành h tr quá trình tái c c u chu i s n xu t th y h i s n c ng nh tham gia v i B NN& PTNT xây d ng ngh đ nh v qu n lỦ s n xu t và tiêu th cá tra, cá ba sa, trong đó

đ c bi t chú Ủ đ n vi c xây d ng giá sàn mua cá nguyên li u nh m đ m b o m c l i nhu n t i thi u 5% cho ng i nuôi; t ng b c thi t l p chu i giá tr hoàn ch nh, đ t tiêu chu n qu c t cao v phát tri n b n v ng, giúp DN ch đ ng tái c c u, khép kín toàn chu i s n xu t c ng nh áp d ng nh ng công ngh tiên ti n vào qu n tr t o

c h i cho ngành th y s n chuy n d ch đ t hi u qu kinh doanh b n v ng trong

t ng lai

Thêm vào đó, Chính ph đã bày t quan đi m xác đ nh vi c tái c c u ngành không ch chú tr ng vào t ng giá tr xu t kh u mà c n ph i tính đ n nhi u y u t liên quan đ n chu i ho t đ ng, phát tri n b n v ng c a ngành hàng đó Ngoài ra, chính

ph còn nh n m nh phát tri n chu i th c ph m an toàn là nhi m v chi n l c qu c

gia trong quy t đ nh s 20/Q -TTg ngày 04 tháng 01 n m 2012 v phê duy t chi n

l c qu c gia ATTP giai đo n 2011-2020, t m nhìn 2030 đã đ a ra m c tiêu đ n

n m 2015, các quy ho ch t ng th v ATTP, t s n xu t đ n tiêu dùng ph i đ c tri n khai trên h th ng qu n lỦ đ m nh, có hi u l c, có tác đ ng rõ r t và toàn di n

t i vi c c i thi n tình tr ng ATTP; đ n n m 2020, vi c ki m soát ATTP trong toàn

b chu i cung c p th c ph m ph i phát huy hi u qu trong vi c b o v s c kh e và quy n l i ng i tiêu dùng

V c quan qu n lỦ ki m tra giám sát th y s n c ng có s thay đ i qua các

th i k nh m đ m b o ch c n ng qu n lỦ ngành N m 1981, B H i s n đ c t

ch c l i thành B Th y s n, ngành Th y s n b c vào giai đo n phát tri n toàn di n

c v khai thác, nuôi tr ng, h u c n d ch v , ch bi n và xu t kh u, đ y m nh nghiên

c u và ng d ng ti n b khoa h c công ngh vào s n xu t, m r ng h p tác qu c t

đ gi v ng nh p đ t ng tr ng n ngày 31/7/2007 B th y s n nh p vào b NN&PTNT đ đ m b o yêu c u qu n lỦ t ng h p, đ i m i ph ng th c ho t đ ng phù h p v i ph ng h ng nh t quán đa ngành đa l nh v c liên thông kh c ph c tình tr ng m t vi c do nhi u c quan nhi u t p th cùng ch u trách nhi m, tinh gi m

vi c th c thi nhi u Lu t, nhi u Ngh đ nh, Pháp l nh đã ban hành trong th i gian qua n ngày 10-9-2009, Th t ng Chính ph đã có quy t đ nh cho phép thành l p

3 T ng c c tr c thu c B NN&PTNT g m: T ng c c Lâm nghi p, T ng c c Th y

s n và T ng c c Th y l i ây là 3 l nh v c có vai trò quan tr ng trong toàn ngành nông nghi p Trong khi đó, nông nghi p là ngành có tính ch t n n t ng trong s phát tri n c a đ t n c, là c s c a công nghi p hóa, hi n đ i hóa đ t n c Do đó, vai trò c a ngành nông nghi p là vô cùng l n, s ra đ i c a 3 T ng c c s giúp 3 l nh

v c tr ng y u trong ngành nông nghi p phát tri n toàn di n và chuyên sâu h n M i

T ng c c v a ph i làm t t trách nhi m qu n lỦ Nhà n c, v a ph i đ m đ ng phát tri n ngành trên ph m vi toàn qu c

K T LU N CH NG 1

Xu t hi n t đ u th k 20, khái ni m KSNB ngày càng phát tri n m nh m sau hàng lo t các gian l n và thi t h i các công ty l n Tr i qua nhi u n m, các nghiên c u v KSNB ngày càng phát tri n m nh và chuyên sâu vào các hình th c t

ch c và lo i hình ho t đ ng khác nhau Tuy nhiên Báo cáo COSO 1992 v n đ c xem là khuôn m u, cung c p cái nhìn toàn di n v KSNB, đ t n n t ng cho các lý thuy t KSNB hi n nay

KSNB là m t khâu quan tr ng trong quy trình qu n tr , có vai trò quan tr ng trong ho t đ ng các t ch c kinh t và DN, đ t n n t ng qu n lý v ng ch c cho s

m r ng và phát tri n c a DN Vi c thi t k KSNB tùy thu c vào nhi u y u t

nh ng luôn đ c t ch c qua 5 thành ph n c b n, bao g m: môi tr ng ki m soát, đánh giá r i ro, ho t đ ng ki m soát, thông tin- truy n thông và giám sát Trong đó môi tr ng ki m soát là thành ph n quan tr ng nh t quy t đ nh đ n hi u qu c a h

th ng KSNB Môi tr ng ki m soát bao g m các y u t , nh : phong cách lãnh đ o

đi u hành và tri t lý qu n lý, H QT và y ban ki m soát, tính chính tr c và giá tr

đ o đ c, phân công phân nhi m, c c u t ch c, chính sách nhân s , n ng l c nhân viên Môi tr ng ki m soát đ t n n t ng cho các thành ph n khác trong h th ng KSNB

KSNB giúp s d ng t i u ngu n l c, h n ch các r i ro ti m n trong kinh doanh, thi t l p các ho t đ ng quy trình ki m soát đ nhân viên tuân th , phát hi n các v ng m c trong kinh doanh… đ đ m b o th c hi n m c tiêu c a DN Tuy nhiên h th ng KSNB không th cung c p s đ m b o tuy t đ i mà ch là s đ m

b o h p lý vì nó luôn t n t i các h n ch ti m tàng

Báo cáo COSO 1992 không ch cung c p h th ng lý thuy t v h th ng KSNB mà còn có c các công c đ đánh giá h th ng KSNB đánh giá h th ng KSNB có th s d ng các công c nh : b ng câu h i, b ng t ng thu t, l u đ … thông qua các ph ng pháp đánh giá ki m tra tài li u s sách, quan sát các ho t đ ng hay ph ng v n đ n các nhà qu n lỦ đi u hành và các đ i t ng có liên quan khác

k đ i s ng nhân dân vùng bi n và ven bi n Trong vòng 10 n m ngành th y s n

Vi t Nam t ng tr ng v i doanh s xu t kh u t ng lên g p 3 l n t 2 t n m 2002

đ n 6 t n m 2011 Hi n nay Vi t Nam tr thành 1 trong 4 c ng qu c đ ng đ u v

t nh Bình nh n m 2011, giá tr xu t kh u th y s n t ng t 25,2 tri u đô la M n m

2007 lên 39 tri u đô la M n m 2011 T tr ng giá tr xu t kh u th y s n n m 2007

là 8,4% lên 10,5 % n m 2011 trong giá tr nông lâm th y s n xu t kh u

B ng 2.1: Tr giá hàng xu t kh u nông- lâm- th y s n t nh Bình nh

Ngu n: Niên giám th ng kê n m 2011 T nh Bình nh

Hi n nay Bình nh có 4 c s ch bi n th y s n xu t kh u, t p trung ch y u thành ph Quy Nh n và huy n Hoài Nh n, đó là: Công ty c ph n th y s n Bình

nh, Công ty c ph n đông l nh Quy Nh n, công ty c ph n th y s n Hoài Nh n, công ty th c ph m xu t kh u Lam S n Tác gi nghiên c u 3 trong 4 c s trên ngo i tr công ty th c ph m xu t kh u Lam S n

M t là, Công ty c ph n th y s n Bình nh đ c thành l p trên c s xí nghi p th y s n Bình nh n m 1976 và đ c ti n hành c ph n hóa vào n m 1999 Sau h n 35 n m ho t đ ng công ty không ng ng m r ng v quy mô và có nh ng

b c phát tri n v t b c trong ho t đ ng kinh doanh, t ng ch t l ng cu c s ng cho cán b công nhân viên và góp ph n vào s phát tri n kinh t xã h i c a t nh i u này th hi n qua tình hình tài chính và k t qu kinh doanh c a công ty trong b ng 2.2

Ngu n: Phòng k toán và th ng kê Công ty c ph n th y s n Bình nh

B ng 2.3: K t qu kinh doanh t i Công ty c ph n th y s n Bình nh

Ngu n: Phòng k toán và th ng kê Công ty c ph n th y s n Bình nh

Qua b ng 2.2 cho th y quy mô công ty ngày càng đ c m r ng t kho ng 92

t đ ng n m 2009 lên 123 t đ ng n m 2011, g p 1,34 l n so v i n m 2009 Trong

đó TSNH chi m ch y u kho ng 90% t ng tài s n còn l i là tài s n dài h n Tài s n

đ c tài tr t n ph i tr bình quân kho ng 82% và ch y u là n ng n h n chi m 99% trong t ng n ph i tr

S li u trong b ng 2.3 cho th y k t qu kinh doanh công ty ngày càng t t th

hi n doanh thu và l i nhu n t ng đ u qua các n m Doanh thu n m 2009 kho ng 342

t t ng ng l i nhu n sau thu là 3,5 t thì n m 2011 doanh thu và l i nhu n l n

l t là 494 t và 4 t N m 2011 so v i n m 2009 doanh thu t ng 1,44 l n và l i nhu n t ng 1,16 l n Tuy nhiên l i nhu n trên m i đ ng v n c đông (ROE) c a công ty gi m d n t 22,4% n m 2009 xu ng 18% n m 2011 vì khi huy đ ng v n m

r ng quy mô m c t ng v n ch s h u l n h n l i nhu n t o đ c Kh n ng sinh

l i t v n đ u t (ROA) c ng có xu h ng gi m nh t 3,9% n m 2009 xu ng 3,4%

n m 2011

Hai là, Công ty c ph n đông l nh Quy Nh n phát tri n trên c s công ty

h p doanh đông l nh quy nh n thành l p vào n m 1977 n n m 2004 công ty ti n hành c ph n hóa và l y tên công ty c ph n đông l nh Quy Nh n Tr i qua 30 n m

ho t đ ng kinh doanh công ty đã không ng ng l n m nh, m r ng ho t đ ng s n

xu t kinh doanh và v n lên đ ng v ng trên th tr ng

B ng 2.4: Tình hình tài chính công ty c ph n đông l nh Quy Nh n

(=3/5)

Ngu n: Phòng k toán công ty c ph n đông l nh Quy Nh n

Qua b ng 2.4 cho th y quy mô công ty c ph n đông l nh Quy Nh n ngày

càng m r ng T ng tài s n t ng đ u qua các n m l n l t n m 2009 kho ng 34 t

lên 47 t n m 2010 và n m 2011 là 62 t N m 2011 so v i n m 2009 quy mô công

ty t ng kho ng 84% TSNH chi m đa s trong t ng tài s n bình quân kho ng 80%

Trong TSNH thì hàng t n kho chi m t l l n 79,6% n m 2009 và gi m còn 74,8%

n m 2011 Bên c nh đó ngu n tài tr t n ph i tr có xu h ng t ng d n t 58,5%

n m 2009 lên 73,8% n m 2011 trong đó đa s là t vay ng n h n

B ng 2.5: K t qu ho t đ ng kinh doanh công ty c ph n đông l nh Quy Nh n

B ng 2.5 cho th y doanh thu và l i nhu n công ty có xu h ng t ng C th

n m 2009 doanh thu là 113 t t ng ng l i nhu n là 2,768 t đ n n m 2011 doanh thu là 195 t v i l i nhu n 2,784 t M c sinh l i trên v n v n c đông c ng nh trên tài s n đ u có xu h ng gi m d n Kh n ng sinh l i trên v n c đông -ROE

n m 2009 là 20,7% nh ng n m 2011 ch còn 17,8% gi m 2,9% so v i n m 2009 còn

m c sinh l i trên tài s n - ROA là 9,9% n m 2009 còn 5,1% n m 2011 gi m 4,8% so

v i n m 2009

Ba là, Công ty c ph n th y s n Hoài Nh n có ti n thân là tr m h i s n Hoài

Nh n đ c thành l p vào n m 1976 đ ph c v cho nhu c u thu mua, ch bi n, d ch

v h u c n ngh cá c a huy n n n m 1999, th c hi n ch tr ng c ph n hóa các

DN nhà n c, công ty đã ti n hành tri n khai th c hi n c ph n hóa và chính th c

đ i tên t công ty th y s n Hoài Nh n thành công ty c ph n th y s n Hoài Nh n Công ty c ph n th y s n Hoài Nh n đã t ng b c kh ng đ nh s t n t i và không

ng ng phát tri n, hoàn thành nhi m v s n xu t kinh doanh, đóng góp vào s phát tri n kinh t xã h i c a huy n nói riêng và c a t nh nói chung

Qua b ng 2.6- tình hình tài chính t i công ty c ph n th y s n Hoài Nh n cho

th y t ng tài s n c a công ty ngày càng t ng t 64 t đ ng n m 2009 lên 95 t n m

2011, t ng 48% so v i n m 2009 TSNH chi m t l l n trong t ng tài s n t 55%

đ n 60% và đ c tài tr b i n ng n h n Trong ngu n v n c a DN thì n ph i tr chi m t l l n và có xu h ng t ng d n l n l t là 79% n m 2009 lên 82% n m

2011, trong đó ch y u t vay ng n h n T l vay ng n h n bình quân trong n ng n

Ngu n: Phòng k toán công ty c ph n th y s n Hoài Nh n

i cùng v i vi c m r ng v quy mô, DN t ng c ng phát tri n v th tr ng tiêu th k t h p v i đa d ng ngành ngh kinh doanh nên k t qu kinh doanh n m sau

Ngu n: Phòng k toán công ty c ph n th y s n Hoài Nh n

Qua b ng trên cho th y doanh thu n m 2009 là 422 t , n m 2010 là 546 t

đ n n m 2011 là 669 t t ng đ ng doanh thu n m 2011 g p 1,6 l n n m 2009 và

g p 1,2 l n n m 2010 N m 2009 DN nh n đ c gói h tr lãi su t c a chính ph nên áp l c v v n kinh doanh c ng nh chi phí lãi vay gi m d n đ n l i nhu n đ t

đ c là 3,9 t Chính vì v y mà ROE và ROA n m 2009 đ t l n l t là 29% và 6% ROE, ROA t n m 2010 đ n n m 2011 có xu h ng t ng ch ng t kh n ng sinh l i trên v n ch s h u c ng nh s c sinh l i trên tài s n t ng vì m c t ng l i nhu n l n

s n Vì s d ng t t các kho n vay mà các n m qua khi m r ng quy mô ho t đ ng

DN luôn t o đ c k t qu kinh doanh t t doanh thu, l i nhu n n m sau có xu h ng cao h n n m tr c Tuy nhiên ch tiêu ROE, ROA l i có xu h ng gi m d n qua các

n m vì v y mà DN c n ph i cân nh c trong vi c s d ng hài hòa gi a v n vay và

v n ch s h u, s d ng hi u qu các ngu n l c đ t o l i th c nh tranh trong quá trình huy đ ng v n, m r ng quy mô ho t đ ng kinh doanh

2.2 C ác quy đ nh pháp lỦ liên quan đ n ho t đ ng c a các DN ch bi n xu t

kh u th y s n

t n t i và phát tri n con ng i c n đ n th c ph m Th c ph m là nh ng

th con ng i tiêu th qua h tiêu hóa v i m c đích dinh d ng Sau hàng lo t các

s ki n v vi ph m v sinh ATTP, các v ng đ c th c ph m thì ATTP tr thành

m i quan tâm toàn c u đ m b o ATTP nh m đáp ng yêu c u h i nh p kinh t toàn c u và c a th tr ng xu t nh p kh u, nhu c u phát tri n c a xã h i và đòi h i chính đáng c a ng i tiêu dùng thì c n có s tham gia c a các thành ph n trong chu i cung ng th c ph m t nông tr i, các nhà ch bi n, d ch v v n chuy n cho t i các nhà cung c p d ch v n u ng và ng i tiêu dùng Các t ch c, DN ph i làm ra

s n ph m có ch t l ng và đ m b o an toàn v sinh Trong b i c nh các ngu n th c

ph m khác đang g p kh ng ho ng v i các đ t d ch b nh trên gia súc, gia c m nh l

m m long móng, heo tai xanh, cúm gia c m… thì ng i tiêu dùng th gi i có xu

h ng n nhi u th c ph m th y s n và ngu n g c th y s n h n

Chính vì v y mà các v n b n pháp lỦ liên quan đ n ho t đ ng ch bi n th y

s n đ u đ c p và nh n m nh đ n ATTP nh : lu t th y s n, lu t ATTP, GMP, SSOP,

17/2003/QH11) đi u 47 quy đ nh các c s ch bi n th y s n ph i đ m b o các đi u

ki n “nhà x ng, kho ch a trang thi t b d ng c ch bi n, d ng c v sinh, h th ng

x lỦ n c th i, ch t th i r n và khí th i ….ph i b o đ m đ t tiêu chu n k thu t, tiêu chu n v sinh ATTP, b o v môi tr ng theo yêu c u c a pháp lu t; ph i áp

d ng h th ng qu n lý ch t l ng, th c hi n các quy đ nh v b o đ m v sinh ATTP; nguyên li u th y s n đ a vào ch bi n ph i có ngu n g c xu t x rõ ràng, b o đ m

v sinh ATTP”

Bên c nh đó đ đ m b o ATTP các DN s n xu t, ch bi n th y s n Vi t Nam th ng xây d ng h th ng HACCP - Hazard Analysis Critical Control Point HACCP là m t h th ng các bi n pháp nh m ch đ ng phòng ng a toàn di n và hi u

qu trong quá trình s n xu t ch bi n, ki m soát các y u t nhà x ng, trang thi t b , công ngh , môi tr ng, con ng i tham gia quá trình và đ c bi t phân tích, xác l p

và t ch c ki m soát các đi m tr ng y u d phát sinh trong quá trình tránh nh ng r i

ro liên quan đ n v sinh ATTP i t ng ki m soát c a HACCP là các m i nguy

h i cho ATTP đang hi n di n ho c còn ti m n nh m i nguy sinh h c, hoá h c, v t

lỦ, đi u ki n b o qu n, s d ng c a s n ph m HACCP ki m soát toàn b quá trình

s n xu t, ch bi n th c ph m, t ti p nh n nguyên li u, các công đo n s n xu t, b o

qu n, v n chuy n và s d ng ây là các nguyên t c và ph ng pháp phân tích các

m i nguy đ i v i ATTP do y ban CODEX (t ch c do FAO và WHO thành l p) phát tri n HACCP đ c gi i thi u trong tiêu chu n c a CODEX mang s

hi u CAC/RCP 1-1969, Rev.4-2003 Trên n n t ng c a các nguyên t c này, các n c

và khu v c đã phát tri n các tiêu chu n HACCP phù h p v i yêu c u qu n lỦ c a mình T i Vi t Nam, tiêu chu n HACCP đ c ban hành là TCVN 5603:2008 (phiên

b n c là TCVN 5603:1998) TCVN 5603:2008 (s 979/Q -BKHCN_ 3/6/2008)

v i tên đ y đ là quy ph m th c hành v nh ng nguyên t c chung đ i v i v sinh

th c ph m Vi c áp d ng HACCP Vi t Nam b t đ u t nh ng n m 1990 đ i v i ngành ch bi n th y s n do yêu c u c a các th tr ng nh p kh u th y s n Vi t Nam

H th ng HACCP ph i đ c xây d ng trên n n t ng v ng ch c c a các quy

ph m s n xu t (GMP) và quy ph m v sinh (SSOP) GMP và SSOP tác đ ng đ n môi tr ng c a ho t đ ng ch bi n và c n đ c coi là các ch ng trình tiên quy t

c a HACCP GMP - Good Manufacturing Practice đ c bi t đ n d i tên g i ph

bi n là th c hành s n xu t t t, là m t ph n c a h th ng qu n lý ch t l ng, là các qui đ nh, nh ng bi n pháp, thao tác th c hành c n ph i tuân th nh m đ m b o ho t

đ ng s n xu t t o ra nh ng s n ph m đ t ch t l ng GMP nh m ki m soát các y u

t nh h ng t i quá trình hình thành ch t l ng s n ph m t khâu thi t k , xây l p nhà x ng, thi t b , d ng c ch bi n; đi u ki n ph c v , chu n b ch bi n đ n quá