BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ TP. HỒ CHÍ MINH oOo PHAN THỊ THANH DIỄM ĐÁNH GIÁ CÁC YẾU TỐ ẢNH HƯỞNG ĐẾN KHẢ NĂNG TIẾP CẬN NGUỒN VỐN TÍN DỤNG NGÂN HÀNG CỦA CÁC DOANH NGHIỆP NHỎ VÀ VỪA TRÊN ĐỊA BÀN THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH LUẬN VĂN THẠC SĨ KINH TẾ TP. HỒ CHÍ MINH – NĂM 2014 BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ TP. HỒ CHÍ MINH oOo PHAN THỊ THANH DIỄM ĐÁNH GIÁ CÁC YẾU TỐ ẢNH HƯỞNG ĐẾN KHẢ NĂNG TIẾP CẬN NGUỒN VỐN TÍN DỤNG NGÂN HÀNG CỦA CÁC DOANH NGHIỆP NHỎ VÀ VỪA TRÊN ĐỊA BÀN THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH CHUYÊN NGÀNH: TÀI CHÍNH - NGÂN HÀNG MÃ SỐ: 60340201 LUẬN VĂN THẠC SĨ KINH TẾ NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC: PGS.TS. TRẦM THỊ XUÂN HƯƠNG TP. HỒ CHÍ MINH - NĂM 2014 LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan luận văn này hoàn toàn do tôi thực hiện. Các trích dẫn và số liệu sử dụng trong luận văn đều được dẫn nguồn và có độ chính xác cao nhất trong phạm vi hiểu biết của tôi. Luận văn này không nhất thiết phản ánh quan điểm của Trường Đại Học Kinh tế Thành phố Hồ Chí Minh. Tp. HCM, ngày 12 tháng 09 năm 2014 Tác giả luận văn Phan Thị Thanh Diễm MỤC LỤC Trang phụ bìa Lời cam đoan Mục lục Danh mục các chữ viết tắt Danh mục các bảng biểu Danh mục các biểu đồ MỞ ĐẦU 1. Lý do nghiên cứu .1 2. Mục tiêu nghiên cứu……………………………………………….………… 2 3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu……………………………………………. .2 4. Phương pháp nghiên cứu……………………………………………… …… 2 5. Kết cấu luận văn………………………………………………………… …….3 CHƯƠNG 1. TỔNG QUAN VỀ KHẢ NĂNG TIẾP CẬN NGUỒN VỐN TÍN DỤNG NGÂN HÀNG CỦA DOANH NGHIÊP NHỎ VÀ VỪA ……………………4 1.1. Tổng quan về tín dụng ngân hàng đối với DNNVV …….…………………………4 1.1.1. Cơ sở lý luận về DNNVV…………………………………………………… 4 1.1.1.1. Khái niệm DNNVV ……….………………………………………………4 1.1.1.2. Đặc điểm của DNNVV …….……………………… ……………………4 1.1.1.3. Vai trò của DNNVV trong nền kinh tế ………… ……………………….6 1.1.1.4. Quy mô vốn và cách tiếp cận nguồn vốn của DNNVV. …….……………7 1.1.2. Tín dụng ngân hàng đối với DNNVV… ………….…………………………8 1.1.2.1. Vai trò của tín dụng ngân hàng đối với DNNVV ……… ……………….8 1.1.2.2. Rủi ro của ngân hàng trong việc cấp tín dụng cho các DNNVV ……….10 1.2. Các yếu tố ảnh hưởng đến khả năng tiếp cận nguồn vốn tín dụng ngân hàng của DNNVV………….……………………………………………………………… ….…11 1.2.1. Nguyên tắc và điều kiện cấp tín dụng của NHTM đối với các DNNVV … 11 1.2.2. Một số công trình nghiên cứu trong và ngoài nước về các yếu tố ảnh hưởng đến khả năng tiếp cận vốn của DNNVV……………………………………………13 1.2.2.1. Một số công trình nghiên cứu nước ngoài….……….……………………13 1.2.2.2. Một số công trình nghiên cứu trong nước…………….………………….16 1.2.3. Các yếu tố ảnh hưởng đến khả năng tiếp cận nguồn vốn tín dụng ngân hàng của DNNVV ………… ……………………………………………………………… 18 1.2.3.1. Từ phía các DNNVV …… …….……………………………………… 18 1.2.3.2. Từ phía các NHTM ……………………………………………………….18 1.2.3.3. Yếu tố kinh tế vĩ mô………………………………………………… … 19 1.2.4. Bài học kinh nghiệm của các nước trên thế giới nhằm cải thiện và nâng cao khả năng tiếp cận nguồn vốn tín dụng ngân hàng của các DNNVV ………………… .21 1.2.4.1. Kinh nghiệm của Thái Lan …………….……………………………… ……21 1.2.4.2. Kinh nghiệm của Nhật…………………………….………………………. ….22 1.2.4.3. Kinh nghiệm của Trung Quốc …………………………………………………23 1.2.4.4. Kinh nghiệm của Cộng hòa Liên bang Đức .……………………………… ….23 Kết luận chương 1 ……… …………………………………………………………….24 CHƯƠNG 2. THỰC TRẠNG KHẢ NĂNG TIẾP CẬN NGUỒN VỐN TÍN DỤNG NGÂN HÀNG CỦA CÁC DOANH NGHIỆP NHỎ VÀ VỪA TRÊN ĐỊA BÀN THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH ………………………………………… ………….25 2.1. Tình hình phát triển các DNNVV hoạt động trên địa bàn TP. Hồ Chí Minh …… 25 2.1.1. Tình hình phát triển kinh tế - xã hội TP. Hồ Chí Minh ………………….25 2.1.2. Tình hình phát triển DNNVV trên địa bàn TP. Hồ Chí Minh….…. …….27 2.2. Tình hình tín dụng của các NHTM đối với các DNNVV trên địa bàn TP. Hồ Chí Minh………………………………………………… …………………………………29 2.2.1. Một số sản phẩm tín dụng phổ biến được các NHTM áp dụng cho các DNNVV trên địa bàn TP. Hồ Chí Minh ………….……….………………………… 29 2.2.2. Tình hình dư nợ tín dụng của NHTM đối với các DNNVV trên địa bàn TP. Hồ Chí Minh ……….… ……………….…………………………………………….32 2.2.2.1. Tình hình dư nợ tín dụng…………………………………….… ….32 2.2.2.2. Tình hình nợ xấu và nợ quá hạn …………….………………… 34 2.3. Thực trạng khả năng tiếp cận nguồn vốn tín dụng ngân hàng của các DNNVV trên địa bàn TP. Hồ Chí Minh …………………………………………………………35 2.3.1. Quy mô của các DNNVV trên địa bàn TP. Hồ Chí Minh.…………… 35 2.3.2. Cơ cấu nguồn vốn của các DNNVV trên địa bàn TP. Hồ Chí Minh………………………………… …………………………………………….35 2.3.3. Nhu cầu vốn của các DNNVV trên địa bàn TP.Hồ Chí Minh………. ….37 2.3.4. Mức độ đáp ứng nhu cầu vốn của các DNNVV trên địa bàn TP. Hồ Chí Minh ………………………………………………………………………………37 2.4. Nhận xét chung về thực trạng tiếp cận nguồn vốn tín dụng ngân hàng của các NHTM đối với các DNNVV trên địa bàn TP. Hồ Chí Minh……… ……………….….40 2.4.1. Những mặt tích cực ………………………………………… …………….40 2.4.2. Những khó khăn và tồn tại …………………………………….……………40 Kết luận chương 2 ………………………………….………………………………….44 CHƯƠNG 3. KẾT QUẢ KHẢO SÁT CÁC YẾU TỐ ẢNH HƯỞNG ĐẾN KHẢ NĂNG TIẾP CẬN NGUỒN VỐN TÍN DỤNG NGÂN HÀNG CỦA CÁC DNNVV TRÊN ĐỊA BÀN THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH ………………………………….45 3.1. Tổng quát tình hình các DNNVV được khảo sát …………… ………………45 3.2. Phân tích các yếu tố ảnh hưởng đến khả năng tiếp cận nguồn vốn tín dụng ngân hàng của DNNVV ……………………………………………………… ……………46 3.2.1. Xét dưới góc độ DNNVV ………………….……………………………… 46 3.2.1.1. Đặc điểm của DNNVV………………………………………………… 47 3.2.1.2. Quan hệ giao dịch với ngân hàng thương mại ………………………….50 3 .2.1.3. Đánh giá về khả năng đáp ứng các điều kiện cấp tín dụng của ngân hàng đối với DNNVV 51 3.2.2. Xét dưới góc độ ngân hàng.…………….……………………………………55 3.2.2.1. Đánh giá về chính sách tín dụng của ngân hàng ……………………… 55 3.2.2.2. Đánh giá khả năng DNNVV đáp ứng các điều kiện cấp tín dụng của ngân hàng thương mại……………………………………………………………………… 57 3.3. Những kết luận rút ra từ kết quả khảo sát…………………………………… 63 Kết luận chương 3 …………….……………………………………………………….64 CHƯƠNG 4. ỨNG DỤNG KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU VÀO VIỆC CẢI THIỆN VÀ NÂNG CAO KHẢ NĂNG TIẾP CẬN NGUỒN VỐN TÍN DỤNG NGÂN HÀNG CỦA CÁC DNNVV TRÊN ĐỊA BÀN THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH ………………………………………………………………………………………… 65 4.1. Định hướng, chiến lược phát triển tín dụng ngân hàng của các NHTM đối với DNNVV trên địa bàn TP. Hồ Chí Minh……………… … ……… ….65 4.2. Các giải pháp, kiến nghị nhằm cải thiện và nâng cao khả năng tiếp cận nguồn vốn tín dụng ngân hàng của các DNNVV trên địa bàn TP. Hồ Chí Minh… …….66 4.2.1. Giải pháp từ phía NHTM……………….………………… …………… 66 4.2.2. Giải pháp từ phía DNNVV………………………………… ………….…69 4.2.3. Giải pháp từ phía chính phủ………………………………………… … 74 4.2.4. Giải pháp từ phía ngân hàng nhà nước……………………………… …….77 Kết luận chương 4 ………… ……………………………………………………… 78 KẾT LUẬN……………………………………………………………………… 79 TÀI LIỆU THAM KHẢO PHỤC LỤC PHỤ LỤC 1 PHỤ LỤC 2 PHỤ LỤC 3 PHỤ LỤC 4 DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT 1. ASIAN: Association of Southeast Asian Nations - Hiệp hội các Quốc gia Đông Nam Á 2. ACB: Asia Commercial Bank: Ngân hàng TMCP Á Châu 3. BCTC: Báo cáo tài chính 4. BIDV: Ngân hàng TMCP Đầu tư và phát triển Việt Nam 5. CIEM: Central Institute for Economic Management – Viện nghiên cứu Quản lý kinh tế Trung ương 6. CIC: Credit Informatic center: trung tâm thông tin tín dụng 7. CTCP: Công ty Cổ phần 8. DN: Doanh nghiệp 9. DNNVV: Doanh nghiệp vừa và nhỏ 10. DNTN: Doanh nghiệp tư nhân 11. EU: Europe – Châu Âu 12. FMO II: Netherlands Development Finance Company 13. GDP: Gross Domestic Product – Tổng sản phẩm quốc nội 14. GNP: Gross National Product – Tổng sản phẩm quốc gia 15. GS.TS: Giáo sư tiến sĩ 16. HCM: Hồ Chí Minh 17. IFC: International Finance Corporation - Công ty tài chính quốc tế 18. KHDN: Khách hàng doanh nghiệp 19. KT-XH: Kinh tế xã hội 20. L/C: Letter of Credit – Thư tín dụng 21. MB: Military Bank – Ngân hàng TMCP Quân Đội 22. NĐ-CP: Nghị Định Chính phủ 23. NH: Ngân hàng 24. NHNN: Ngân hàng nhà nước 25. NHTM: Ngân hàng thương mại 26. NHTW: Ngân hàng Trung Ương 27. OCEAN BANK: Ngân hàng TMCP Đại Dương 28. OECD: Organisation for Economic Co-operation and Development -Tổ chức hợp tác và phát triển kinh tế 29. QH: Quốc hội 30. RDF: Rural Development Finance 31. SMEFP: Small & Medium Enterprise Finance Program – Chương trình tài trợ doanh nghiệp nhỏ và vừa 32. SMESC: Chương trình bảo lãnh tín dụng của Quỹ tín dụng thành đô 33. SMEDF: Small & Medium Enterprise Development Fund - Dự án quỹ phát triển doanh nghiệp vừa và nhỏ 34. SXKD: Sản xuất kinh doanh 35. TCTD: Tổ chức tín dụng 36. TMCP: Thương mại cổ phần 37. TMDV: Thương mại dịch vụ 38. TMSX: Thương mại sản xuất 39. TNHH: Trách nhiệm hữu hạn 40. TP. HCM: Thành phố Hồ Chí Minh 41. TSĐB: Tài sản đảm bảo 42. TTLT SKHDT BTC: Thông tư liên tịch – Sở Kế Hoạch đầu tư – Bộ Tài Chính 43. QH: Quốc Hội 44. TSĐB: Tài sản đảm bảo 45. VCCI: Vietnam Chamber of Commerce and Industry – Phòng thương mại và công nghiệp Việt Nam 46. Vietcombank: Ngân hàng TMCP Ngoại Thương Việt Nam 47. Vietinbank: Ngân hàng Công Thương Việt Nam 48. VP Bank: Ngân hàng TMCP Việt Nam Thịnh Vượng 49. UBND: Ủy Ban Nhân Dân 50. WB: World Bank - Ngân hàng thế giới DANH MỤC CÁC BẢNG BIỂU Bảng 2.1. Một số chỉ tiêu KT-XH trên địa bàn TP. HCM từ năm 2007-2013 ………. 25 Bảng 2.3. Tình hình phát triển các DNNVV trên địa bàn TP.HCM 2007-2013 …… 27 Bảng 2.4. Tình hình dư nợ tín dụng tại các ngân hàng trên địa bàn TP.HCM qua các năm 2007-2013 …………… ……………………………………………………… 32 Bảng 2.5. Sự thay đổi dư nợ tín dụng tại các ngân hàng trên địa bàn TP.HCM … ….33 Bảng 2.6. Cơ cấu dư nợ tín dụng của DNNVV tại các ngân hàng TMCP trên địa bàn thành phố Hồ Chí Minh …………………………… ……………………………… 33 Bảng 2.7. Nợ xấu và tỷ lệ nợ xấu tại các NHTM trên địa bàn thành phố Hồ Chí Minh từ năm 2007-2013 ………………………………………………………………………. 34 Bảng 2.11. Tiếp cận xin vay vốn ngân hàng ………………………………………….36 Bảng 2.12. Nguyên nhân doanh nghiệp không tiếp cận vốn vay ngân hàng … …… 37 Bảng 2.13. Cơ cấu sản phẩm, dịch vụ ngân hàng DNNVV sử dụng ….……………37 Bảng 2.14. Tỷ lệ vốn vay đáp ứng nhu cầu vay vốn của DNNVV …………………38 Bảng 3.1. Một số chỉ tiêu phản ánh đặc điểm của doanh nghiệp ảnh hưởng đến khả năng tiếp cận vốn …………………………………………………………… ……….49 Bảng 3.2. Mối quan hệ của DNNVV với ngân hàng ….………………………………50 Bảng 3.5. Phương án sản xuất kinh doanh của DNNVV …………… ……………….52 Bảng 3.6. Quan điểm của DNNVV về báo cáo tài chính ………………….………….53 Bảng 3.8. Quan điểm của DNNVV về điều kiện tài sản thế chấp ………… ……… 54 Bảng 3.13. Quan điểm của ngân hàng về khả năng soạn thảo phương án kinh doanh của DNNVV ……………………….……………………………………………………….59 Bảng 3.14. Quan điểm của ngân hàng về năng lực tài chính của DNNVV ….……… 60 Bảng 3.15. Quan điểm của NH về việc thực hiện các quy định về đảm bảo tín dụng 62 . ĐÁNH GIÁ CÁC YẾU TỐ ẢNH HƯỞNG ĐẾN KHẢ NĂNG TIẾP CẬN NGUỒN VỐN TÍN DỤNG NGÂN HÀNG CỦA CÁC DOANH NGHIỆP NHỎ VÀ VỪA TRÊN ĐỊA BÀN THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH CHUYÊN NGÀNH: TÀI CHÍNH - NGÂN. NGHIỆP NHỎ VÀ VỪA TRÊN ĐỊA BÀN THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH” làm luận văn thạc sỹ kinh tế để phân tích những yếu tố ảnh hưởng đến khả năng tiếp cận nguồn vốn tín dụng ngân hàng của doanh nghiệp nhỏ và vừa, . nghiên cứu 2.1. Tổng quát Xác định và phân tích các yếu tố ảnh hưởng đến khả năng tiếp cận nguồn vốn tín dụng ngân hàng của các doanh nghiệp nhỏ và vừa trên địa bàn thành phố Hồ Chí Minh, qua đó