Bộ Y TẾ TRƯỜNG ĐẠI HỌC Dược HÀ NỘI NGUYỄN THỊ THÙY BƯỚC ĐẦU ĐÁNH GIÁ TÁC DỤNG CỦA RẺ BÁ BỆNH {EURYCOMA LONGIFOLIA J.) LÊN sự SUY SINH DỤC GÂY RA BỞI NATRI VALPROATE (DEPARKIN) TRÊN CHUỘT THựC NGHIỆM • • • KHÓA LUẶN TÓT NGHIỆP Dược sĩ Người hướng dẫn: Ths. Dương Thị Ly Hương Nơi thực hiện: 1. Bộ môn Dược lực Trường Đại học Dược Hà Nội 2. Bộ môn Sinh học phân tử và Di truyền Trưòng Đại học Y Hà Nội HÀ NỘI - 20 TRƯỜNG ĐH DỮỢC KÀ NỘĨ T H I / V i Ệ N i l^gày tháng năm 20 SỐĐKCB: LỜI CẢM ƠN Với lòng biết ơn chân thành và sâu sắc nhất, tôi xin được bày tỏ tới ThS. Dương Thị Ly Hương, người thầy đã hướng dẫn chỉ bảo tôi trong suốt quá trình thực hiện và hoàn thành khóa luận này. Cô đã dạy cho tôi phưcmg pháp nghiên cứu khoa học, cách học tập làm việc vì khoa học. Tôi xin được bày tỏ lòng biết ơn các thầy cô giáo, các anh chị kĩ thuật viên trong bộ môn Dược lực trường Đại học Dược Hà Nội đã tạo điều kiện, giúp đỡ tôi trong suốt quá trình học tập, thực hiện khóa luận này. Tôi xin được bày tỏ lòng biết on tới các thầy cô trong bộ môn Sinh học phân tử và Di truyền trường Đại học Y Hà Nội đã giúp đỡ tạo điều k iện cho tôi thực hiện khóa luận này. Tôi xin được biết ơn toàn thể các thầy cô giáo trường Đại học Dược Hà Nội đã dạy dỗ, truyền dạy cho tôi các kiến thức quý báu cũng kinh nghiệm sống trong quá trình học tập. Tôi xin được tỏ lòng biết ơn tới bố mẹ gia đình đã sinh thành, nuôi dưÕTig , giáo dục, động viên tôi trong cuộc sống. Và tôi xin được cảm ơn tất cả bạn bè đã giúp đỡ, động viên tôi trong học tập và cuộc sống. Hà Nội, ngày 10 tháng 05 năm 2011 Sinh viên Nguyễn Thị Thùy MỤC LỤC ĐẶT VẤN ĐÈ 1 CHƯƠNG 1. TỔNG QUAN 3 1.1. Bệnh suy sinh dục muộn ở nam giới 3 1 .1 .1 . Giới thiệu các thuật ngữ 3 1.1.2. Định nghĩa. 3 1.1.3. Sự thường gặp 4 1.1.4. Nguyên nhân . 5 1.1.5. Phân loại . 7 1.1.6. Triệu chứng và chẩn đoán 8 1.1.7. Điều trị 11 a. Mục tiêu điều trị 11 b. Điều trị cụ thể 11 c. Tác dụng không mong muốn 13 d. Chống chỉ định 15 1.2. Vài nét về Bá bệnh {Eutycoma longi/olia J.) 14 CHƯƠNG 2. Đ ố i TƯỢNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN c ứ u 19 2.1. Nguyên vật liệu, thiết bị 19 2.1.1. Nguyên liệu, đối tượng 19 2.1.2. Đối tượng 19 2.1.3. Hóa chất 19 2.1.4. Thiết bị 19 2.2. Phương pháp nghiên cứu 19 2.3. Địa điểm nghiên cứu 20 2.4. Xu lý số liệu 21 CHƯƠNG 3. KÉT QUẢ THựC NGHIỆM 22 3.1. Tác dụng của bá bệnh lên số lượng và độ di động, tỷ iệ Sống của tinh trùng chuột 23 3.2. Ảnh hưởng của bá bệnh lên sự thay đổi hình thái tinh trùng chuột . 26 3.3. Ảnh hưởng của bá bệnh lên sự thay đổi trọng lượng CO’ quan sinh sản chuột 27 BÀN LUẬN 30 1. về mô hình nghiên cứu 30 2. về tác dụng của bá bệnh 33 KÉT LUẬN VÀ ĐÈ XUẤT 35 TÀI LIỆU THAM KHẢO DANH MỤC CHỮ CÁI VIẾT VIẾT TÁT BB CNHM FSH GnRH LH p SHBG Bá bệnh Cơ nâng hậu môn Follicle-stimulating hormone Gonadotrophin -releasing hormone Luteinizing hormone Trọng lượng cơ thể chuột Sex hormon binding globulin DANH MỤC CÁC BẢNG STT Tên bảng Trang 3.1 Ảnh hưởng của bá bệnh lên sự thay đổi hình thái tinh trùng chuột 26 3.2 Ảnh hưỏng của bá bệnh lên sự thay đổi trọng lượng tinh hoàn chuột 27 3.3 Anh hưởng của bá bệnh lên sự thay đôi trọng lượng túi tinh, tuyến Cowper, cơ nâng hậu môn chuột 28 DANH MỤC CÁC HÌNH STT Tên hình Trang 1.1 Cơ chế điều hòa bài tiết testosterone 7 2.1 Đặc điểm thực vật của Eurycoma longifolia J. var. lam 1 16 2.2 Đặc điểm thực vật của Eurycoma longifolia J. var. lam 2 16 3.1 Anh hưởng của Bá bệnh lên sự thay đôi trọng lượng chuột 22 3.2 Anh hưởng của bá bệnh lên sự thay đôi mật độ tinh trùng chuột 23 3.3 Anh hưởng của Bá bệnh lên độ di động tinh trùng của chuôt 24 3.4 Ảnh hưởng của bá bệnh lên sự thay đổi tỷ lệ sống của tinh trùng 25 ĐẶT VẤN ĐÈ Hiện nay tuổi thọ trung bình của người dân tăng cao, phần trăm dân số thuộc nhóm người cao tuổi ngày một nhiều và việc chăm sóc sức khỏe cho lứa tuổi này đang được quan tâm hơn. Tuổi già luôn đi kèm quá trình lão hóa, nó làm suy thoái các cơ quan bộ phận trong cơ thể, trong đó có trục dưới đồi- tuyến yên- tinh hoàn. Khi trục dưới đồi- tuyến yên- tinh hoàn bị suy thoái dẫn đến lượng testosteron trong máu giảm gây ra bệnh lý suy sinh dục muộn ở nam giới [38]. Bắt đầu từ năm 30 tuổi, testosteron đã bắt đầu giảm, nhưng đến 45-50 tuổi, sự thiếu hụt này mới thể hiện rõ ràng [21]. Suy sinh dục muộn ở nam giới chiếm tỉ lệ 30% ở đàn ông 50 tuổi [39]. Sự suy sinh dục muộn ở nam giới được biểu hiện bởi các triệu chứng suy giảm chức năng tình dục, giảm khả năng sinh sản và rất nhiều các triệu chứng toàn thân như giảm sức mạnh, giảm minh mẫn, thay đổi tâm lý, cảm xúc ảnh hưỏng tới chất lượng cuộc sống [21], [26], [38]. Trong khi đó, nam giới thường không tự nhận mình có các vấn đề về sức khỏe, các triệu chứng này lại diễn ra rất từ từ và mơ hồ nên trong nhiều năm qua, suy sinh dục muộn ở nam giới ít được chú ý. Từ lâu, bá bệnh được coi là một cây thuốc quý, sống ở các nước Đông Nam Á như Malaysia, Indonesia, Thái Lan, Philippin Việt Nam và Trung Quốc. Trên thế giới, đã có nhiều nghiên cứu về tác dụng cải thiện khả năng và ham muốn tình dục của rễ bá bệnh trên động vật thực nghiệm 6], [19], [29], cũng như tác dụng kháng kí sinh trùng sốt rét, ức chế tế bào ung thư phổi [36], [18]. ở Việt Nam, rễ bá bệnh đã được chứng minh có tác dụng kiểu androgen trên chuột thực nghiệm với liều 0,3g/kg, 0,7g/kg, l,Og/kg [2], Ngoài ra, rễ bá bệnh cũng với liều trên đã làm tăng ham muốn tình dục, tăng hiệu quả giao cấu trên hành vi tình dục ở chuột thực nghiệm [6]. Hiện nay, trên thị trường có nhiều sản phẩm từ Bá bệnh được sử dụng nhằm tăng cường khả năng tình dục cho nam giới, đặc biệt ở đối tượng suy sinh dục muộn. Tuy nhiên, ở nước ta chưa có nghiên cứu chứng minh tác dụng của bá bệnh trong bệnh suy sinh dục muộn. Để làm sáng tỏ cơ sở khoa học của ứng dụng này, cần phát triển một mô hình suy sinh dục muộn trên động vật thực nghiệm, dựa trên cơ sở đó đánh giá tác dụng của bá bệnh trên chức năng sinh dục ở bệnh suy sinh dục muộn ở nam giới. Natri valproate là một thuốc chống động kinh đa cơ chế, là lựa chọn đầu tay cho điều trị các thể động kinh. Trên thế giới đã có nhiều nghiên cứu chứng minh natri valproate làm suy giảm khả năng sinh sản của nam theo hướng tác dụng vào trục dưới đồi tuyến yên [23], [34^. Với các lý do trên, chúng tôi thực hiện đề tài “Bước đầu đánh giá tác dụng của rễ bá bệnh (Eurycoma longigfolia J.) lên sự suy sinh dục gây ra bởi Natri valproate (Deparkin) trên chuột thực nghiệm” với mục tiêu : 1. Đánh giá tác dụng của rễ Bá bệnh lên số lượng và độ di động, tỷ lệ sống của tinh trùng chuột nhắt trắng bị gây suy sinh dục bằng Deparkin. 2. Đánh giá tác dụng của Bá bệnh lên hình thái tinh trùng chuột nhắt trắng bị gây suy sinh dục bằng Deparkin. 3. Đánh giá tác dụng của rễ Bá bệnh lên sự thay đổi trọng lưọng cơ quan sinh sản của chuột nhắt trắng bị gây suy sinh dục bằng Deparkỉn. CHƯƠNG 1. TỔNG QUAN 1.1. Bệnh suy sinh dục muộn ở nam giới. 1.1.1. Giới thiệu các thuật ngữ: Suy sinh dục muộn hay suy sinh dục khởi phát muộn (late - onset hypogonadism) còn được gọi bằng các tên khác là: mãn dục nam (andropause, male menopause), thiếu hụt một phần androgen ở nam giới lớn tuổi (PADAM- partial androgen deficiency in aging male), thieu hụt androgen Ở nam giới lón tuổi (ADAM- Androgen deficiency in aging male) [1], [5], [21], [26], [30]. Trên thế giới hiện nay, thống nhất thuật ngữ late - onset hypogonadism để nhấn mạnh đến thời gian khởi phát bệnh [38], do đó, trong khóa luận này, chúng tôi sử dụng tên gọi “suy sinh dục muộn” cho phù hợp với khái niệm late - onset hypogonadism của thế giới. 1.1.2. Định nghĩa Theo tổ chức ISSAM (International Society for the Study of Aging Male), ISA (International Society of Andrology ), bệnh suy sinh dục muộn được định nghĩa như sau: “suy sinh dục muộn ở nam giới là một hội chứng lâm sàng và sinh hóa liên quan đến tuổi, được đặc trưng bởi các triệu chứng và sự thiếu hụt nồng độ testosteron máu. Tình trạng này có thể ảnh hưởng không tốt đến chất lượng cuộc sống và chức năng của nhiều hệ cơ quan khác trong cơ thể” ở Việt Nam, bệnh suy sinh dục muộn (hay mãn dục nam) được định nghĩa như sau; “ mãn dục nam là tình trạng suy thoái các cơ quan trong cơ thể khi cao tuổi, đặc biệt là trục hạ đồi- tuyến yên- tinh hoàn làm giảm lượng testosteron trong máu (bình thường lượng testosteron máu là: 10-35 nmol/ lit)” [5], [...]... từ bá bệnh Trên thực tế, các sản phẩm chứa bá bệnh đã được chỉ định trong điều trị bệnh suy sinh dục muộn Trong khi đó, ở nước ta chưa có nghiên cứu nào đánh giá tác dụng của bá bệnh trên sự cải thiện chức năng sinh dục nam ở bệnh suy sinh dục muộn Đe có thể nghiên cứu tác dụng tiền lâm sàng của một thuốc, cần có một mô hình nghiên cứu giống nhất với cơ thế người Việc xây dựng mô hình nghiên cứu trên. .. thư vú dòng MCF của 9 - methoxy xanthin- 6 - on [36] Shuid AN cùng các cộng sự (201 0) đã chứng minh được tác dụng chống loãng xương của bá bệnh trên chuột đực bị thiến [33’ Theo Ang HH (200 4), dịch chiết methanol, butanol và dịch chiết nước của rễ Bá Bệnh đã cải thiện đáng kể khả năng và ham muốn tình dục của các đối tượng chuột thực nghiệm [14], [15], [16] Cũng theo tác giả này, rễ Bá bệnh còn có làm... chức năng sinh dục Trên thê giới đã có các nghiên cứu khoa học chứng minh tác dụng của bá bệnh trong sự cải thiện chức năng sinh dục ở nam giới lớn tuổi [19], 22], [29], điều đó có ý nghĩa rất lớn trong việc điều trị suy sinh dục muộn ở nam giới, ở nước ta, bá bệnh đã được đánh giá có hoạt tính androgen, tăng cường hoạt động tình dục ở các liều 0,3g/kg, 0,7g/kg, l,Og/kg trên chuột cống thực nghiệm [2],... diazepam 16] Theo Chan KL và cộng sự (200 9), dịch chiết rễ Bá bệnh còn cải thiện số lượng và chất lượng tinh trùng ở chuột cống đực bị gây suy sinh dục bởi dịch chiết từ cây Andrographỉs panicuỉata [19] Tác dụng cải thiện khả năng sinh sản và sinh dục của Bá bệnh còn được chứng minh bởi các nghiên cứu khác [19], [22], [29] TRUỒNG ĐH ỉym hA NỌĩ d THư Ngày tháng nám 2ữ J SỐDKCB: 18 CHƯƠNG 2 ĐỐI TƯỢNG... học Y Hà Nội Thời gian thực hiện từ 1/10 đến 18/11/2010 20 2.4 Xử lý số liệu Sử dụng phương pháp thống kê One - way ANOVA trên phần mềm thống kê SPSS 15 21 CHƯƠNG 3 KỂT QUẢ THựC NGHIỆM 3.1 Tác dụng của bá bệnh lên số lưựng và độ dỉ động, tỷ lệ sống của tinh trùng chuột > Ảnh hưởng của rễ bá bệnh lên sự thay đổi trọng lượng cơ thể chuột Cân trọng lượng chuột trước khi làm thí nghiệm, sau từng tuần uồng... 5 phút Tác dụng của thuốc trên khả năng sinh sản được đánh giá thông qua số lượng và chất lượng tinh trùng bằng phương pháp phân tích tinh trùng o Ảnh hưởng cúa bá bệnh lên sự thay đổi mật độ tinh trùng chuột Kết quả được thể hiện ở hình 3.2 160 136,60 140 S 133,80 I 120 0 W ọp S 100 80 61,26 ■ễ 60 ề 20 LÔ 1 (NaCl 0,9 %) Lô 2 (Deparkin) Lô 3 (Deparkin + BB) Hình 3.2 Ảnh hưởng của bá bệnh lên sự thay... ở đầu, cổ và đuôi so với lô uống Deparkin 3.3 Ảnh hưởng của bá bệnh lên sự thay đổi trọng lượng cơ quan sinh sản chuột Ket thúc đợt thí nghiệm, chuột được giết bằng c h lo r o fo n T i, mổ bóc tách tinh hoàn, túi tinh, cowper và cơ nâng hậu môn của từng con, loại bỏ mỡ, đem cân ngay trên cân phân tích rồi so với trọng lượng toàn cơ thể So sánh giữa các lô với nhau để rút ra tác dụng của Bá bệnh trên. .. nhiều Suy sinh dục muộn ở nam giới có ảnh hưởng rất lớn đến đời sống bệnh nhân biểu hiện ở sự suy giảm chức năng sinh dục, loãng xương, nguy cơ tim mạch, đau lưng, thay đổi thói quen cư xử, tâm lý, xúc cảm mà nguyên nhân là do sự suy giảm nồng độ testosteron trong máu Việc điều trị bệnh suy sinh dục muộn theo tuổi ở nam giới đang nhận được sự quan tâm của các nhà khoa học Từ lâu bá bệnh đã được sử dụng. .. , 9-methoxycanthin-6-on có trong rễ bá bệnh có tác dụng kháng kí sinh trùng sốt rét [18] Chế phẩm gồm 3 dược liệu là Bá Bệnh {Eurycoma longifolia J. ), Trâm Bầu {Combretum qudrangulare Kuxy) và cỏ trinh nữ {Mimosa 17 pudica L .) đã được nghiên cứu trên những bệnh nhân có chỉ định điều trị lợi mật cho kết quả bilirubin máu giảm đáng kể [3], [11] Ueda JY, Le Tran Q (200 4) cũng chứng minh được hoạt chất... âm tính [1], thể hiện ở hình 1.1 ( -) ( -) Vùng dưới đồi GnRH ( -) ( -) Tuyên yên Lh FSI Tế bào Ley dig testosteron Ong sinh tinh Tê bào Sertoli nhibin testosteron Hình 1.1 Co’ chế điều hòa bài tiết testosterone [1], 1.1.5 Phân loại Dựa theo cơ chế bệnh sinh, suy sinh dục ở nam giới được chia thành hai loại: suy sinh dục nguyên phát và suy sinh dục thứ phát • Suy sinh dục nguyên phát: có nguyên nhân khởi . lý do trên, chúng tôi thực hiện đề tài Bước đầu đánh giá tác dụng của rễ bá bệnh (Eurycoma longigfolia J. ) lên sự suy sinh dục gây ra bởi Natri valproate (Deparkin) trên chuột thực nghiệm . HÀ NỘI NGUYỄN THỊ THÙY BƯỚC ĐẦU ĐÁNH GIÁ TÁC DỤNG CỦA RẺ BÁ BỆNH {EURYCOMA LONGIFOLIA J. ) LÊN sự SUY SINH DỤC GÂY RA BỞI NATRI VALPROATE (DEPARKIN) TRÊN CHUỘT THựC NGHIỆM • • • KHÓA LUẶN. triển một mô hình suy sinh dục muộn trên động vật thực nghiệm, dựa trên cơ sở đó đánh giá tác dụng của bá bệnh trên chức năng sinh dục ở bệnh suy sinh dục muộn ở nam giới. Natri valproate là một