[ ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI KHOA LUẬT NGÔ THỊ THANH TUYỀN XÂY DỰNG PHÁP LUẬT VỀ PHƢƠNG THỨC GIẢI QUYẾT TRANH CHẤP THƢƠNG MẠI BẰNG HÒA GIẢI Ở VIỆT NAM LUẬN VĂN THẠC SĨ LUẬT HỌC Hà Nội – 2014 ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI KHOA LUẬT NGÔ THỊ THANH TUYỀN XÂY DỰNG PHÁP LUẬT VỀ PHƢƠNG THỨC GIẢI QUYẾT TRANH CHẤP THƢƠNG MẠI BẰNG HÒA GIẢI Ở VIỆT NAM Chuyên ngành : Luật Kinh Tế Mã số : 60 38 01 07 LUẬN VĂN THẠC SĨ LUẬT HỌC Cán hướng dẫn khoa học: TS Phan Thị Thanh Thủy Hà Nội – 2014 LỜI CAM ĐOAN Tơi xin cam đoan Luận văn cơng trình nghiên cứu riêng Các kết nêu Luận văn chưa cơng bố cơng trình khác Các số liệu, ví dụ trích dẫn Luận văn đảm bảo tính xác, tin cậy trung thực Tơi hồn thành tất mơn học tốn tất nghĩa vụ tài theo quy định Khoa Luật Đại học Quốc gia Hà Nội Vậy viết Lời cam đoan đề nghị Khoa Luật xem xét để bảo vệ Luận văn Tơi xin chân thành cảm ơn! NGƢỜI CAM ĐOAN Ngô Thị Thanh Tuyền MỤC LỤC Lời cam đoan Mục lục Danh mục từ viết tắt Danh mục bảng biểu PHẦN MỞ ĐẦU CHƢƠNG 1: NHỮNG VẤN ĐỀ LÝ LUẬN VỀ GIẢI QUYẾT TRANH CHẤP THƢƠNG MẠI BẰNG HÒA GIẢI 1.1 Tổng quan tranh chấp thƣơng mại 1.1.1 Khái niệm tranh chấp thƣơng mại .5 1.1.2 Đặc điểm 10 1.1.3 Khái niệm giải tranh chấp thƣơng mại 12 1.2 Các phƣơng thức giải tranh chấp thƣơng mại 13 1.2.1 Giải tranh chấp thƣơng mại thƣơng lƣợng 14 1.2.2 Giải tranh chấp thƣơng mại trọng tài 16 1.2.3 Giải tranh chấp thƣơng mại tòa án .18 1.3 Giải tranh chấp thƣơng mại hòa giải .21 1.3.1 Khái niệm đặc điểm 21 1.3.2 Nguyên tắc hòa giải 24 1.3.3 Ƣu nhƣợc điểm 26 1.3.4 Các phƣơng thức hòa giải .28 1.3.5 Quy trình hịa giải 30 1.3.6 Hình thức pháp lý hiệu lực thỏa thuận hòa giải thành 32 1.3.7 Ý nghĩa hòa giải giải tranh chấp thƣơng mại 34 1.4 Giải tranh chấp thƣơng mại hòa giải quốc tế khu vực……….35 1.4.1 Luật pháp quốc tế khu vực giải tranh chấp thƣơng mại hòa giải 35 1.4.2 Tình hình giải tranh chấp thƣơng mại hòa giải số quốc gia 37 CHƢƠNG 2: THỰC TRẠNG PHÁP LUẬT VIỆT NAM VỀ GIẢI QUYẾT TRANH CHẤP THƢƠNG MẠI BẰNG HÒA GIẢI 43 2.1 Quy định pháp luật giải tranh chấp thƣơng mại hòa giải 43 2.1.1 Các cam kết quốc tế Việt Nam giải tranh chấp thƣơng mại hòa giải 43 2.1.2 Quy định pháp luật Việt Nam giải tranh chấp thƣơng mại hòa giải 52 2.2 Thực tiễn giải tranh chấp thƣơng mại hịa giải Việt Nam 63 2.2.1.Tình hình giải tranh chấp thƣơng mại Việt Nam 63 2.2.2 Thực trạng giải tranh chấp thƣơng mại hòa giải 67 2.3 Một số vấn đề pháp lý phát sinh giải tranh chấp thƣơng mại hòa giải 71 2.4 Nguyên nhân hạn chế pháp luật Việt Nam giải tranh chấp thƣơng mại hòa giải 77 CHƢƠNG 3: XÂY DỰNG VÀ HOÀN THIỆN PHÁP LUẬT VIỆT NAM VỀ GIẢI QUYẾT TRANH CHẤP THƢƠNG MẠI BẰNG HÒA GIẢI .81 3.1 Sự cần thiết xây dựng hoàn thiện pháp luật giải tranh chấp thƣơng mại hòa giải .81 3.2 Định hƣớng xây dựng hoàn thiện pháp luật Việt Nam giải tranh chấp thƣơng mại hòa giải 82 3.3 Các giải pháp xây dựng hoàn thiện pháp luật Việt Nam giải tranh chấp thƣơng mại hòa giải 85 3.3.1 Bổ sung chế định hòa giải thƣơng mại vào hệ thống pháp luật thƣơng mại Việt Nam 86 3.3.2 Xúc tiến thành lập trung tâm hòa giải độc lập vào thực 92 3.3.3 Các giải pháp hỗ trợ 93 KẾT LUẬN .97 TÀI LIỆU THAM KHẢO 99 DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT Các ký hiệu quốc tế TT Kí hiệu viết tắt Tiếng Anh Tiếng Việt ADR Alternative Dispute Resolution Giải tranh chấp thay DSU SIAC SMC Dispute Settlement Understanding Hiệp định giải tranh chấp Singapore International Arbitration Centre Singapore Singapore Mediation Centre UNICITRAL Trung tâm Trọng tài quốc tế Trung tâm Hòa giải Singapore United Nations Commission International Ủy ban Liên hợp quốc Luật Trade Law thƣơng mại quốc tế VIAC Vietnam International Arbitral centre Trung tâm Trọng tài quốc tế Việt nam WTO World Trade Organizaton Tổ chức Thƣơng mại Thế giới Các chữ viết tắt TT Chữ viết tắt Tên đầy đủ BLDS 2005 Bộ luật Dân năm 2005 BLTTDS 2004 Bộ luật Tố tụng Dân năm 2004 LTM 1997 Luật Thƣơng mại năm 1997 LTM 2005 Luật Thƣơng mại năm 2005 LTTTM 2010 Luật Trọng tài thƣơng mại năm 2010 DANH MỤC CÁC BẢNG BIỂU Nội dung STT Trang Số liệu giải sơ thẩm vụ án kinh doanh Biểu đồ 2.1 thƣơng mại ngành tòa án qua năm 2011, 64 2012, 2013 Biểu đồ 2.2 Bảng 2.3 Bảng 2.4 Số liệu giải tranh chấp VIAC từ năm 1997 đến năm 2013 Tình hình giải tranh chấp VIAC năm 2012 2013 Tình hình giải tranh chấp hòa giải VIAC năm 2012 2013 66 66 70 PHẦN MỞ ĐẦU Tính cấp thiết đề tài nghiên cứu Trong xu tồn cầu hóa tự hóa thƣơng mại ngày nay, giao lƣu hợp tác quốc gia ngày phát triển mạnh mẽ, tạo điều kiện cho hàng hóa, dịch vụ đƣợc giao thơng cách dễ dàng nhanh chóng Với xu đó, hoạt động thƣơng mại ngày phát triển mạnh mẽ, kèm theo tranh chấp thƣơng mại ngày gia tăng Để giải tranh chấp hầu hết bên tranh chấp thông thƣờng thỏa thuận tiến hành hịa giải, thƣơng lƣợng, khơng có kết sau lựa chọn hình thức giải đƣờng Tòa án trọng tài Bởi lẽ, chất hoạt động kinh doanh, thƣơng mại đƣợc thiết lập sở tự nguyện quyền tự định đoạt bên, việc giải tranh chấp phát sinh từ hoạt động thƣơng mại phƣơng thức hòa giải tất yếu Hịa giải có ý nghĩa quan trọng có vai trị phát huy truyền thống đồn kết, tƣơng trợ bên, nâng cao kết giải tranh chấp thƣơng mại Bên cạnh đó, việc lựa chọn giải tranh chấp thƣơng mại hòa giải hạn chế tốn tiền bạc, thời gian Nhà nƣớc, công sức đội ngũ cán nhƣ công dân Nhƣ vậy, phƣơng thức hòa giải phƣơng thức giải tranh chấp thƣơng mại hiệu nhƣng chƣa đƣợc pháp luật Việt Nam quy định rõ ràng cụ thể Do đó, việc nghiên cứu phƣơng thức giải tranh chấp thƣơng mại hịa giải có ý nghĩa to lớn cho hoạt động giải tranh chấp bên, giảm thiểu tối đa việc bên đƣa giải Trọng tài hay Tòa án Ngoài ra, bối cảnh Việt Nam trở thành thành viên Tổ chức thƣơng mại giới - WTO, việc xây dựng thể chế pháp luật hòa giải giải tranh chấp thƣơng mại điều cần thiết nhằm thực thể chế hóa cam kết Việt Nam khn khổ WTO dịch vụ hòa giải, tạo sở pháp lý cho việc phát triển đa dạng chế giải tranh chấp ngồi tịa án linh hoạt, phù hợp với thông lệ quốc tế nhƣ thực tiễn Việt Nam Chính lý trên, tác giả chọn đề tài: “Xây dựng pháp luật phương thức giải tranh chấp thương mại hòa giải Việt Nam” để làm đề tài luận văn thạc sĩ luật học Tình hình nghiên cứu đề tài Giải tranh chấp thƣơng mại vấn đề cấp thiết, có nhiều cơng trình nghiên cứu giải tranh chấp thƣơng mại thƣơng lƣợng, trọng tài, tòa án nhƣ khóa luận tốt nghiệp năm 2009 “Giải tranh chấp thương mại thương lượng” tác giả Ngô Thế Lập - khoa Luật trƣờng Đại học quốc gia Hà Nội; khóa luận tốt nghiệp năm 2010 “Hịa giải tố tụng dân - số vấn đề lý luận thực tiễn” tác giả La Phƣơng Na - trƣờng Đại học Luật Hà Nội; luận văn năm 2009 “Hòa giải vụ án kinh doanh thương mại Tòa án” tác giả Huỳnh Tất Ngọc Trân - trƣờng Đại học Luật thành phố Hồ Chí Minh; luận án năm 2009 “ Giải tranh chấp thương mại quốc tế trọng tài Việt Nam điều kiện hội nhập kinh tế quốc tế” tác giả Trần Minh Ngọc trƣờng Đại học Luật Hà Nội Các cơng trình góp phần quan trọng vào việc hoàn thiện hệ thống pháp luật Việt Nam giải tranh chấp thƣơng mại Tuy nhiên, cơng trình đề cập trực tiếp đến pháp luật giải tranh chấp thƣơng mại hịa giải Thực tiễn cho thấy ngồi phƣơng thức giải tranh chấp lƣơng lƣợng, trọng tài tịa án quy định giải tranh chấp thƣơng mại hòa giải chƣa đƣợc ban hành cách hệ thống Việc nghiên cứu giải tranh chấp thƣơng mại hòa giải vấn đề cấp thiết đƣợc đặt để hoàn thiện hệ thống pháp luật giải tranh chấp Việt Nam Mục đích nghiên cứu 3.1 Mục tiêu tổng quát Nghiên cứu cách có hệ thống nội dung phƣơng thức giải tranh chấp thƣơng mại hòa giải để từ có sở xây dựng hồn thiện pháp luật giải tranh chấp thƣơng mại hòa giải Việt Nam 3.2 Mục tiêu cụ thể Thứ nhất, tìm hiểu phân tích khái niệm, đặc điểm tranh chấp thƣơng mại phƣơng thức giải tranh chấp thƣơng mại Từ làm rõ vấn đề lý luận nội dung phƣơng thức giải tranh chấp thƣơng mại hòa giải Thứ hai, tìm hiểu quy định pháp luật Việt Nam nhƣ thực trạng pháp luật việc giải tranh chấp thƣơng mại hòa giải Cuối cùng, kiến nghị vài giải pháp để xây dựng hoàn thiện pháp luật Việt Nam giải tranh chấp thƣơng mại hòa giải Đối tƣợng phạm vi nghiên cứu Đề tài tập trung vào nghiên cứu nội dung lý luận thực tiễn pháp luật Việt Nam giải tranh chấp thƣơng mại hòa giải Đối với phƣơng thức hòa giải để giải tranh chấp có hịa giải tƣ pháp tức hòa giải gắn liền với hoạt động Tòa án, Trọng tài (hay gọi hịa giải tố tụng), hịa giải hành gắn với hoạt động quan hành hịa giải sở mang tính xã hội tranh chấp nhỏ Trong phạm vi nghiên cứu đề tài tác giả tập trung nghiên cứu hịa giải ngồi tố tụng gắn với tranh chấp hoạt động thƣơng mại (hòa giải thƣơng mại) Nội dung phƣơng pháp nghiên cứu 5.1 Nội dung nghiên cứu Thứ nhất, nghiên cứu vấn đề lý luận giải tranh chấp thƣơng mại hòa giải Thứ hai, nghiên cứu quy định pháp luật Việt Nam giải tranh chấp hòa giải thực trạng Thứ ba, đề giải pháp xây dựng hoàn thiện pháp luật Việt Nam giải tranh chấp thƣơng mại hòa giải 5.2 Phương pháp nghiên cứu Đề tài đƣợc nghiên cứu dựa phƣơng pháp vật biện chứng triết học Marx - Lenin quan điểm, định hƣớng Đảng nhƣ Nhà nƣớc việc phát triển kinh tế Việt Nam hội nhập kinh tế giới Đề tài sử dụng phƣơng pháp nghiên cứu luật học truyền thống, nhƣ phƣơng pháp tổng hợp, thống kê, phân tích, đối chiếu, so sánh quy phạm pháp luật, vụ việc thực tiễn giải tranh chấp Vƣơng quốc Anh, Úc, Thái Lan trở thành trung tâm độc lập nhƣ Trung tâm hịa giải thƣơng mại Singapore Ngồi ra, Nhà nƣớc cần xây dựng hai mơ hình là: hịa giải quy chế hòa giải vụ việc tƣơng tự nhƣ trọng tài Trong đó, hịa giải quy chế Trung tâm hòa giải tổ chức thực Hòa giải vụ việc bên tranh chấp tự thỏa thuận để xây dựng trình tự thủ tục hịa giải thống thỏa thuận lựa chọn Quy tắc hòa giải trung tâm hịa giải Bên cạnh đó, Việt Nam chƣa có quy định trình tự thủ tục tổ chức hịa giải nƣớc ngồi thành lập hoạt động Việt Nam theo lộ trình cam kết nƣớc ta đƣợc quy định Biểu cam kết dịch vụ Việt Nam gia nhập WTO - phần dịch vụ liên quan đến tƣ vấn quản lý Do đó, chế định hịa giải thƣơng mại, nhà nƣớc cần quy định tổ chức hoạt động Trung tâm hịa giải thƣơng mại nƣớc ngồi Việt Nam Theo đó, trung tâm hịa giải thƣơng mại nƣớc ngồi hoạt động dƣới hình thức Chi nhánh văn phòng Việt Nam Hơn q trình hoạt động phải tn thủ tơn trọng Hiếp pháp pháp luật Việt Nam Nhƣ vậy, với việc quy định hoàn toàn phù hợp với cam kết Việt Nam gia nhập WTO 3.3.3 Các giải pháp hỗ trợ Ngoài giải pháp phƣơng diện pháp lý trên, để thúc đẩy hoạt động giải tranh chấp thƣơng mại hòa giải phát triển Nhà nƣớc cần phải thực biện pháp sau: Một là, đào tạo nguồn nhân lực làm hòa giải viên, bao gồm luật sƣ, trọng tài viên, thẩm phán, kiểm sát viên hƣu, đặc biệt cần tận dụng chuyên gia giỏi chuyên môn lĩnh vực kinh doanh thƣơng mại nhƣ thiết kế, tƣ vấn xây dựng, giám định để tăng chất lƣợng tƣ vấn Có sách việc trang bị kỹ hòa giải nhƣ bồi dƣỡng thƣờng xuyên kỹ q trình hoạt động cho hịa giải viên Hai là, tuyên truyền ƣu điểm phƣơng thức hòa giải thƣơng mại cho thƣơng nhân cho hiệp hội doanh nghiệp Việt Nam để phƣơng thức trở 93 nên phổ biến thực tiễn vào sống thông qua việc tổ chức buổi tập huấn, hội thảo, hội nghị phƣơng thức hòa giải thƣơng mại hay phƣơng tiện thơng tin đại chúng, quan truyền hình, phát thanh, báo chí, internet nhƣ qua trang thơng tin điện tử Sở báo, tạp chí chuyên ngành Bên cạnh đó, Nhà nƣớc nên giao cho quan chuyên môn nhƣ Bộ kế hoạch đầu tƣ hay Bộ tƣ pháp biên tập tài liệu hƣớng dẫn chuyên ngành phƣơng thức giải tranh chấp thƣơng mại có hình thức hịa giải để nâng cao trình độ hiểu biết pháp luật nói chung pháp luật thƣơng mại nói riêng cho giới thƣơng nhân Ba là, Nhà nƣớc cần tăng cƣờng hiệu hoạt động tƣ vấn pháp luật cho doanh nghiệp Bởi lẽ hệ thống pháp luật nƣớc ta đa dạng ln có thay đổi , biến động đặc biệt pháp luật thƣơng mại , điều khiế n cho doanh nghiệp khơng thể tự tìm hiểu đƣợc tồn mà cần có quan tâm Nhà nƣớc thông qua hoạt động hỗ trợ pháp lý, có nhƣ doanh nghiệp chủ động việc giải tranh chấp thƣơng mại phát sinh lựa chọn đƣợc phƣơng thức giải tranh chấp phù hợp có hịa giải Hoạt động đƣợc thực hai chủ thể sau: Thứ nhất, đội ngũ luật sƣ tham gia hoạt động hỗ trợ pháp lý cho doanh nghiệp cách thuận lợi Luâ ̣t sƣ là đô ̣i ngũ đƣơ ̣c trang bi ̣đầ y đủ các kiế n thƣ́c về pháp luật nói chung và pháp luâ ̣t về doanh nghiê ̣p nói riêng có pháp luật giải tranh chấp thƣơng mại hịa giải , ngồi đa số luật sƣ qua đào ta ̣o nghề nên có nhiề u kỹ viê ̣c tƣ vấ n pháp luâ ̣t Luâ ̣t sƣ cũng là đô ̣i ngũ tiên phong, thƣờng xuyên theo kip với các văn bản pháp luâ ̣t mới ban hành Vì ̣ vâ ̣y, luâ ̣t sƣ tham gia hỗ trơ ̣ pháp lý cho các doanh nghiê ̣p sẽ đem la ̣i hiê ̣u quả cao, đáp ƣ́ng đƣơ ̣c phầ n lớn nhu cầ u tƣ vấ n của các doanh nghiê ̣p hiê ̣n Do đó, Nhà nƣớc cần tăng cƣờng nâng cao vai trò, chất lƣợng tƣ vấn, có kế hoạch đào tạo phát triển hoạt động đội ngũ luật sƣ; chuyên nghiệp hóa công tác luật sƣ lĩnh vực đầu tƣ, dịch vụ, sở hữu trí tuệ nhằm đáp ứng phát triển kinh tế để không bị tụt hậu kiến thức pháp luật so với khu vực giới Tóm lại, luâ ̣t sƣ với lƣ̣c và trình đô ̣ , hiể u biế t của mình về pháp luâ ̣t sẽ là mô ̣t 94 nhƣ̃ng cô ̣ng tác viên tích cƣ̣c cho ma ̣ng lƣới tƣ vấ n pháp luâ ̣t cho doanh nghiê ̣p, giúp doanh nghiệp Việt Nam thấu hiểu đƣợc tầm quan trọng pháp luật vai trò hòa giải giải tranh chấp thƣơng mại ta ̣o điề u kiê ̣n thuâ ̣n lơ ̣i để doanh nghiê ̣p Viê ̣t Nam tham gia và o mô ̣t sân chơi bình đẳ ng với tính cạnh tranh khốc liệt thời kỳ hội nhập kinh tế quốc tế Thứ hai, Nhà nƣớc hỗ trợ pháp lý cho doanh nghiệp thơng qua hoạt động cán chuyên trách mình, cụ thể nhƣ: Uỷ ban nhân dân Sở Tƣ pháp tỉnh, thành phố cần ban hành văn hƣớng dẫn cụ thể, chi tiết nhiệm vụ hỗ trợ pháp lý cho doanh nghiệp đến cấp ngành; kiện toàn đội ngũ Báo cáo viên pháp luật cấp có sách đào tạo, bồi dƣỡng, động viên, khen thƣởng kịp thời Bên cạnh đó, Nhà nƣớc cần tổ chức buổi tập huấn nghiệp vụ, phƣơng pháp … cho cán làm công tác hỗ trợ pháp lý cho doanh nghiệp Sở, ngành tỉnh Đồng thời, cán chuyên trách tƣ vấn, giải đáp trực tiếp thông qua điện thoại, giải đáp văn bản, giải đáp thông qua đăng tải trang thông tin điện tử quan tình vƣớng mắc doanh nghiệp để doanh nghiệp gặp phải vận dụng thực đƣợc Bốn là, Nhà nƣớc cần có sách phát huy vai trò phối hợp với hiệp hội doanh nghiệp Việt Nam việc thúc đẩy hoạt động hòa giải thƣơng mại phát triển Bởi lẽ, giải tranh chấp thƣơng mại hòa giải dịch vụ mang tính xã hội, Hiệp hội doanh nghiệp Việt Nam có vai trị đại diện cho lợi ích đáng vừa đầu mối cung cấp thơng tin hỗ trợ xúc tiến thƣơng mại, cầu nối cho doanh nghiệp Hiệp hội doanh nghiệp chủ thể khơng thể thiếu, có vai trị hỗ trợ cho nhà nƣớc tuyên truyền, phổ biến ƣu điểm phƣơng thức hòa giải thƣơng mại cho doanh nghiệp, giúp doanh nghiệp chủ động, linh hoạt việc đối phó có tranh chấp phát sinh đồng thời lựa chọn phƣơng thức giải tranh chấp phù hợp với điều kiện để giải tranh chấp cách nhanh chóng, gọn nhẹ, giảm thiểu tối đa thiệt hại xảy ra, nâng cao lực, chất lƣợng, hiệu hoạt động giải tranh chấp thƣơng mại hòa giải 95 Cuối cùng, Nhà nƣớc cần tổng kết rút kinh nghiệm từ thực tiễn giải tranh chấp thƣơng mại hòa giải đăng tải trang thông tin điện tử quan nhà nƣớc quản lý hoạt động kinh doanh báo, tạp chí chuyên ngành, học hỏi đƣợc kinh nghiệm quý báu thực tiễn giải tranh chấp thƣơng mại hịa giải Từ xem xét, đánh giá lại văn hành liên quan đến giải tranh chấp thƣơng mại hòa giải Bên cạnh đó, Nhà nƣớc thơng qua hoạt động đúc kết kinh nghiệm để tiếp nhận kiến nghị doanh nghiệp, hiệp hội doanh nghiệp, xây dựng hồn thiện pháp luật hịa giải thƣơng mại cho phù hợp với điều kiện thực tế Ngoài ra, việc tổng kết làm sở cho nhà hoạch định sách, nhà làm luật, nhà làm cơng tác giảng dạy, đào tạo đặc biệt doanh nghiệp đƣa kiến nghị để hoàn thiện môi trƣờng pháp lý liên quan đến hoạt động giải tranh chấp thƣơng mại hịa giải Tóm lại, sở nhận thức lợi ích phƣơng thức giải tranh chấp thƣơng mại hòa giải, thông qua giải pháp pháp luật nhƣ giải pháp khác, Nhà nƣớc khuyến khích đƣợc bên sử dụng phƣơng thức hòa giải để giải tranh chấp thƣơng mại ngày phổ biến 96 KẾT LUẬN Việc Việt Nam trở thành thành viên WTO đánh dấu trình tham gia ngày sâu rộng kinh tế Việt Nam vào hệ thống kinh tế quốc tế Tuy nhiên, giai đoạn bối cảnh kinh tế khu vực kinh tế giới giai đoạn khủng hoảng, có nhiều diễn biến phức tạp, khó lƣờng tranh chấp thƣơng mại điều tất yếu tránh khỏi doanh nghiệp nƣớc Theo quy định Pháp luật Việt Nam việc giải tranh chấp thƣơng mại có phƣơng thức sau: thƣơng lƣợng, hòa giải, trọng tài Tòa án Thực tiễn hoạt động thƣơng mại, việc lựa chọn phƣơng thức giải tranh chấp thƣơng mại phụ thuộc vào quan hệ thƣơng mại khác nhau, xuất phát từ mục đích khác bên phụ thuộc vào ƣu điểm, nhƣợc điểm phƣơng thức Trong đó, giải tranh chấp thƣơng mại hòa giải đƣợc nhiều doanh nhân, doanh nghiệp ƣa chuộng; đặc biệt quan hệ giao dịch với quốc tế ƣu điểm nhƣ đơn giản khơng bị ràng buộc thủ tục pháp lý phiền phức, tốn không làm phƣơng hại đến quan hệ hợp tác vốn có bên kinh doanh nhƣ giữ đƣợc bí mật kinh doanh Luận văn phân tích tranh chấp thƣơng mại từ sâu tìm hiểu phƣơng thức giải tranh chấp thƣơng mại mà cụ thể giải tranh chấp thƣơng mại hịa giải Thơng qua việc nêu thực trạng pháp luật hành giải tranh chấp thƣơng mại hòa giải nƣớc ta nhận xét nguyên nhân bất cập để đƣa định hƣớng, giải pháp nhằm xây dựng hoàn thiện pháp luật giải tranh chấp thƣơng mại hòa giải nƣớc ta, ghi nhận mặt pháp lý vai trị, vị trí hịa giải thƣơng mại thể chế hóa quy định pháp luật Việc xây dựng hoàn thiện khung Pháp luật giải tranh chấp thƣơng mại hòa giải yêu cầu cần thiết điều kiện kinh tế thị trƣờng định hƣớng xã hội chủ nghĩa nƣớc ta Và để xây dựng hoàn thiện pháp luật giải tranh chấp thƣơng mại hịa 97 giải thực có hiệu phù hợp với thơng lệ quốc tế cần có phối hợp chặt chẽ đồng doanh nghiệp, Hiệp hội ngành nghề Nhà nƣớc, từ góp phần đa dạng hóa việc lựa chọn hình thức giải tranh chấp thƣơng mại theo hƣớng linh hoạt, giảm tải cơng việc xét xử tịa án, đồng thời tạo môi trƣờng đầu tƣ, kinh doanh hấp dẫn nhà đầu tƣ kinh doanh nƣớc nhƣ nƣớc vào làm ăn Việt Nam, góp vốn phát triển kinh tế, phục vụ nghiệp cơng nghiệp hóa, đại hóa đất nƣớc 98 TÀI LIỆU THAM KHẢO Văn pháp luật Bộ trị (2005), Nghị 49-NQ/TW ngày 2/6/2005 Chiến lược cải cách tư pháp đến năm 2020 Quốc hội nƣớc CHXHCNVN (1997), Luật thương mại Quốc hội nƣớc CHXHCNVN (2005), Bộ luật Dân Quốc hội nƣớc CHXHCNVN (2005), Luật thương mại Quốc hội nƣớc CHXHCNVN (2005), Luật doanh nghiệp Quốc hội nƣớc CHXHCNVN (2005), Luật đầu tư Quốc hội nƣớc CHXHCNVN (2005), Luật giao dịch điện tử Quốc hội nƣớc CHXHCNVN (2005), Luật ký kết, gia nhập thực điều ước quốc tế số 41/2005/QH11 Quốc hội nƣớc CHXHCNVN (2006), Luật công nghệ thông tin 10 Quốc hội nƣớc CHXHCNVN (2006), Luật chuyển giao công nghệ 11 Quốc hội nƣớc CHXHCNVN (2007), Luật chất lượng sản phẩm, hàng hóa 12 Quốc hội nƣớc CHXHCNVN (2010), Luật trọng tài thương mại 13 Quốc hội nƣớc CHXHCNVN (2010), Luật bảo vệ người tiêu dùng 14 Quốc hội nƣớc CHXHCNVN (2011), Bộ luật tố tụng dân năm 2004, sửa đổi bổ sung năm 2011 15 Quốc hội nƣớc CHXHCNVN (2012), Bộ luật lao động 16 Quốc hội nƣớc CHXHCNVN (2013), Hiến pháp nước CHXHCNVN 17 Quốc hội nƣớc CHXHCNVN (2013), Luật Hòa giải sở 18 UNIDROIT (2004), Bộ nguyên tắc hợp đồng thương mại quốc tế 2004, Nxb Tƣ pháp, Hà Nội 19 Ủy ban Liên hợp quốc (1985), Luật mẫu Ủy ban pháp luật thương mại quốc tế Liên hợp quốc hòa giải thương mại quốc tế 20 Ủy ban Liên hợp quốc (1985), Luật mẫu Ủy ban pháp luật thương mại quốc tế Liên hợp quốc trọng tài thương mại 99 21 Ủy ban Liên hợp quốc (1985), Luật mẫu Ủy ban pháp luật thương mại quốc tế Liên hợp quốc thương mại điện tử 22 Viên (1980), Công ước Viên Các tài liệu tham khảo khác 23 Ngơ Huy Cƣơng (2009), Tự ý chí pháp luật Việt Nam, Khoa luật Đại học Quốc gia Hà Nội 24.Ngô Huy Cƣơng (2010), Bàn khái niệm điều kiện chấp nhận giao kết hợp đồng theo Bộ luật dân 2005, Tạp chí dân chủ pháp luật số tháng 1/2010: 25 Ngô Huy Cƣơng (2013), Tập giảng luật hợp đồng, khoa luật Đại học Quốc gia Hà Nội 26 Ngô Huy Cƣơng (2013), Tập giải luật kinh tế, giải tranh chấp kinh doanh, thương mại, Khoa luật đại học Quốc gia Hà Nội 27 Ngô Huy Cƣơng (2013), Bài tập tình huống, án, Khoa luật Đại học Quốc gia Hà Nội 28.Đỗ Văn Đại (2011), Luật hợp đồng Việt Nam, Bản án bình luận án tập 1, Nxb Chính trị quốc gia, Hà Nội 29 Nguyễn Ngọc Lâm (2010), Giải tranh chấp hợp đồng thương mại quốc tế nhận dạng tranh chấp, biện pháp ngăn ngừa phương pháp giải quyết, Nxb Chính trị quốc gia 30 Lƣu Hƣơng Ly (2011), Hòa giải thương mại phát triển phương thức hòa giải thương mại Việt Nam, Tạp chí Nghiên cứu lập pháp số 10 tháng 5/2011 31 Phạm Duy Nghĩa (2010), Giáo trình Luật Kinh tế, Nxb Cơng an nhân dân 32 Hoàng Phê (1997), Từ điển Tiếng Việt, Nxb Đà Nẵng 33 Tịa án nhân dân (2013), Tạp chí Tịa án nhân dân, kỳ II tháng 02/2013(số 4) 34 Tòa án nhân dân (2013), Tạp chí Tịa án nhân dân, kỳ II tháng 06/2013(số 11) 35.Trƣờng Đại học Luật Hà Nội (2006), Giáo trình Luật thương mại tập 2, Nxb cơng an nhân dân 36.Trƣờng Đại học Luật thành phố Hồ Chí Minh (2012),Giáo trình pháp luật cạnh tranh giải tranh chấp thương mại, Nxb Hồng Đức - Hội luật gia Việt Nam 100 Tiếng Anh 37 Nigel Broadbent (2009), Alternative Dispute Resolution, Legal information Management, 9, p 195-198 38 West pub.co (1983), Black’s law Dictionary Pryan A Garner chủ biên (2004), Black’s Law Dictionary, tái lần thứ 8, NXB West, Thomson, tr.307 Website 39 http://www.asianmediationassociation.org/node/20 40 http://www.mediation.com.sg/images/stories/downloads/commercial_mediation /02c%20commencing%20commercial%20mediation%20flowchartfinal.pdf 41 http://www.mediation.com.sg/images/stories/downloads/commercial_mediation /6%20mediation%20procedure%20vs%20ss%20zz%20-%20final.pdf – 42 http://www.moj.gov.vn/bttp/News/Lists/TrongTaiThuongMai/View_Detail.asp x?ItemID=286 43 http://moj.gov.vn/BTP_UserControls/NewsBTP/pFormPrintBTP.aspx?UrlListP rocess=/ct/tintuc/Lists/ThongTinKhac&ListId=9bb9ece7-a84c-4671a699%20%202ec8d1f7fe9d&SiteId=ec9fcd69-4db2-4651-982ba3120dd1d9b0&ItemID=4167&OptionLogo=0&SiteRootID=63d81917-c1c448e4-bebb-f2afcd9691e5 44 http://www.mofa.gov.vn/vi/ctc_quocte/ 45 http://tintuc.vibonline.com.vn/Home/Su-kien-Binh-luan/7903/Mo-duong-chohoa-giai-thuong-mai 46 http://www.viac.org.vn/vi-VN/Home/anpham44-107/345/50-phan-quyet-trongtai-quoc-te-chon-loc.aspx 101 Phụ lục: Thủ tục hòa giải Trung tâm Hòa giải Singapore [46] Điều Q trình hịa giải 1.1 Q trình hịa giải đƣợc tiến hành Trung tâm Hịa giải Singapore (SMC) đƣợc điều chỉnh thủ tục hịa giải 1.2 Khi bên tìm cách hịa giải tranh chấp họ bắt đầu việc gửi đơn yêu cầu hòa giải theo mẫu nhƣ phụ lục A cho Trung tâm hòa giải Singapore 1.3 Trong trƣờng hợp vụ tranh chấp không đƣợc tất bên yêu cầu tiến hành hòa giải, (a) vòng 14 ngày kể từ ngày đƣợc yêu cầu hòa giải Trung tâm hòa giải Singapore liên lạc với bên lại để thuyết phục họ tham gia vào q trình hịa giải, (b) vịng 21 ngày kể từ ngày u cầu hịa giải đƣợc thơng báo cho tất bên tiến hành thủ tục hịa giải 1.4 Q trình hịa giải gồm bên tranh chấp, đại diện họ và/hoặc cố vấn họ (nếu có) hịa giải viên hay hòa giải viên Việc hòa giải đƣợc tiến hành cách bí mật, tất thông tin cung cấp đƣợc đảm bảo không làm tổn hại đến quyền lợi bên tranh chấp Thỏa thuận hòa giải 2.1 Trƣớc hòa giải đƣợc tiến hành, bên ký kết thỏa thuận (Thỏa thuận hòa giải) dựa mẫu Thỏa thuận hòa giải Phụ lục B liên quan đến việc thực việc hòa giải Để tránh nghi ngờ, Thỏa thuận hịa giải mang hình thức hồ sơ điện tử Các bên tranh chấp 3.1 Nhìn chung, bên tranh chấp cá nhân tham gia hòa giải với tƣ cách cá thể Đối với pháp nhân, bên tranh chấp cử đại diện để thay mặt cho tham gia hịa giải Khi đó, bên tranh chấp trao cho đại diện thẩm quyền cần thiết để giải tranh chấp Các bên tranh chấp thông báo cụ thể cho Trung tâm hòa giải Singapore hòa giải viên tên ngƣời đại diện cố vấn tham gia phiên hòa giải 3.2 Hòa giải viên xác định bƣớc phải đƣợc thực trình hòa giải sau tham vấn với bên Các bên tranh chấp sau ký kết Thỏa thuận hòa giải đƣợc coi chấp nhận chịu ràng buộc điều khoản Thỏa thuận Hòa giải viên 4.1 Khi bên tiếp nhận Thỏa thuận hòa giải, Trung tâm hòa giải Singapore định ngƣời làm hòa giải viên số ngƣời làm hòa giải viên 4.2 Trong việc lựa chọn hòa giải viên, Trung tâm hòa giải Singapore lựa chọn ngƣời tốt để làm hòa giải viên Trong trƣờng hợp bên có lý hợp lệ để phản đối Trung tâm hòa giải Singapore định ngƣời khác làm hòa giải viên 4.3 Một ngƣời đƣợc chọn Hòa giải viên trƣờng hợp mà hịa giải viên có thiên vị khơng có hành động kịp thời Khi nhận đƣợc thơng tin đó, Trung tâm hòa giải Singapore định ngƣời khác làm hòa giải viên, trừ trƣờng hợp bên có định khác 4.4 Hịa giải viên (a) thân hòa giải viên chuẩn bị cách kỹ trƣớc bắt đầu hòa giải (b) hòa giải viên tuân theo điều khoản Thỏa thuận quy tắc ứng xử phụ lục C (c) hịa giải viên hỗ trợ bên tranh chấp việc soạn thảo văn thỏa thuận giải (d) nhìn chung, hòa giải viên tạo điều kiện cho đàm phán bên hƣớng thảo luận đến việc tìm kiếm giải pháp giải tranh chấp mà bên tranh chấp chấp nhận đƣợc Trừ đƣợc yêu cầu tất bên liên quan, Hịa giải viên khơng thực định hay phán tranh chấp bên 4.5 Hòa giải viên (hoặc thành viên hịa giải viên) khơng nên liên hệ với bên tranh chấp vào thời điểm liên quan với đối tƣợng phiên hòa giải Hòa giải viên Trung tâm hòa giải Singapore nhân viên, hay hành động với tƣ cách bên tranh chấp Hòa giải viên nhân viên Trung tâm hòa giải thƣơng mại Singapore Trung tâm hòa giải Singapore 5.1 Trung tâm hòa giải Singapore chuẩn bị điều cần thiết cho phiên hòa giải, bao gồm: (a) Chỉ định hòa giải viên hay hòa giải viên (b) Sắp xếp địa điểm ấn định ngày cho phiên hòa giải (c) Tổ chức trao đổi tóm tắt tài liệu bên tranh chấp, (d) Cung cấp hỗ trợ hành 5.2 Trung tâm hịa giải Singapore hỗ trợ việc soạn thảo thỏa thuận hòa giải Trao đổi thơng tin 6.1 Ít năm ngày trƣớc hòa giải, bên trao đổi cho nhau, cho hòa giải viên Trung tâm hòa giải Singapore gồm: (a) tóm tắt ngắn gọn (bản Tóm tắt) nêu rõ tranh chấp mình, (b) tất tài liệu liên quan Tóm tắt mà bên muốn đề cập phiên hịa giải 6.2 Mỗi bên truyền đạt cho Hòa giải viên Trung tâm hòa giải Singapore thông tin mà họ không muốn tiết lộ cho bên Những thông tin phải văn 6.3 Các bên tranh chấp nên cố gắng đồng ý với hầu hết nội dung Bản Tóm tắt tài liệu hỗ trợ đƣợc đƣa Các bên tranh chấp nên cố gắng thống văn thỏa thuận chung 6.4 Trong trƣờng hợp Bản Tóm tắt đƣợc gửi với hình thức hồ sơ điện tử khơng đƣợc vƣợt q MG kích thƣớc tập tin 6.5 Trong trƣờng hợp tài liệu (trừ Bản Tóm tắt) đƣợc gửi dƣới hình thức hồ sơ điện tử khơng đƣợc vƣợt q 5MB kích thƣớc tập tin Hòa giải 7.1 Phiên hòa giải đƣợc tiến hành bí mật, khơng có bảng ghi hay hồ sơ thức Trong thủ tục hịa giải khơng có ghi âm ghi hình Chỉ có hòa giải viên, bên tranh chấp và/hoặc ngƣời đại diện cố vấn họ đƣợc phép có mặt phiên hịa giải 7.2 Tất thơng tin phiên hịa giải, bao gồm thơng tin đƣợc tiết lộ quan điểm đƣợc biểu lộ hồn tồn khơng có định kiến, khơng đƣợc sử dụng thủ tục tố tụng khác 7.3 Hịa giải viên đƣa tƣ vấn chuyên môn nhƣng phải đƣợc đồng ý bên tranh chấp mà bên tranh chấp ngƣời phải chịu chi phí phát sinh 7.4 Hịa giải viên tiến hành gặp gỡ với bên tranh chấp với riêng bên cho dù trƣớc suốt thủ tục hòa giải 7.5 Trong trƣờng hợp bên tranh chấp không đạt đƣợc thỏa thuận, theo yêu cầu tất bên tranh chấp hòa giải viên đồng ý, hòa giải viên đƣa đề xuất giải tranh chấp văn nhƣng không ràng buộc bên Một đề xuất nhƣ quan điểm riêng Hòa giải viên Trừ trƣờng hợp đƣợc đồng ý Hòa giải viên tất bên tranh chấp, đề nghị khơng đƣợc sử dụng thủ tục tố tụng điều Thỏa thuận giải tranh chấp 8.1 Thỏa thuận giải tranh chấp đạt đƣợc phiên hòa giải không ràng buộc bên tranh chấp phải đƣợc ký kết văn có chữ ký bên tranh chấp hay ngƣời đại diện họ 8.2 Để tránh nghi ngờ, thỏa thuận giải tranh chấp bên phải văn nhƣng mang hình thức hồ sơ điện tử 8.3 Để tránh nghi ngờ, thỏa thuận giải tranh chấp bên phải văn nhƣng mang hình thức hồ sơ điện tử đƣợc ký kết chữ ký điện tử Chấm dứt q trình hịa giải 9.1 Bất kỳ bên rút khỏi q trình hịa giải vào lúc có thơng báo việc rút văn cho Trung tâm hòa giải Singapore, hòa giải viên bên lại 9.2 Q trình hịa giải chấm dứt (a) Một bên rút khỏi q trình hịa giải (b) Có thỏa thuận giải tranh chấp văn (c) Hòa giải viên định tiếp tục hòa giải khó có khả dẫn đến việc đạt đƣợc thỏa thuận giải tranh chấp (d) Hòa giải viên định nên rút khỏi q trình hịa giải lý đƣợc nêu Quy tắc đạo đức 10 Hỗn lại thủ tục hịa giải 10.1 Trừ bên tranh chấp có thoả thuận khác, thủ tục hịa giải khơng ngăn cản việc bắt đầu vụ kiện hay thủ tục trọng tài, hịa giải khơng phải việc hỗn lại q trình tố tụng 11 Bảo mật 11.1 Tất ngƣời tham gia vào trình hịa giải giữ bí mật khơng sử dụng cho mục đích riêng khác: (a) thực tế hòa giải diễn hay diễn (b) quan điểm nào, hay đề xuất, kiến nghị giải tranh chấp đƣợc bên đƣa q trình hịa giải (c) đề xuất đƣợc đề nghị hay quan điểm hòa giải viên (d) thực tế bên khác có không sẵn sàng chấp nhận đề xuất giải tranh cấp Hòa giải viên (e) tất thông tin (cho dù miệng văn bản) đƣợc đƣa phát sinh liên quan đến q trình hịa giải, bao gồm thỏa thuận giải tranh chấp nào, trừ trƣờng hợp trực tiếp cần thiết để thực thực thi thỏa thuận giải tranh chấp đạt đƣợc 11.2 Tất tài liệu (bao gồm tài liệu đƣợc lƣu trữ điện tử ) thông tin khác đƣợc đƣa ra, phát sinh liên quan đến, hòa giải đƣợc ƣu tiên, không đƣợc chấp nhận làm chứng thủ tục liên quan đến tranh chấp trừ văn có vài kiện đƣợc chấp nhận hay phát 11.3 Các bên tranh chấp không đƣợc yêu cầu Hòa giải viên hay Trung tâm hòa giải Singapore (hoặc nhân viên, viên chức hay ngƣời đại diện) tham gia nhƣ nhân chứng, chuyên gia tƣ vấn, trọng tài viên chuyên gia thủ tục tố tụng liên quan đến tranh chấp bên 12 Phí 12.1 Mỗi bên tranh chấp phải nộp lệ phí nộp đơn cho Trung tâm hịa giải Singapore Ngồi lệ phí nộp đơn, tất lệ phí trả cho Trung tâm hịa giải Singapore (bao gồm phí cho Hịa giải viên) bên tranh chấp chịu với phần Các khoản phí đƣợc tính theo biểu phí quy định Phụ lục D 12.2 Mỗi bên chịu chi phí mình, phí tổn chi tiêu cho tham gia bên lệ phí cho cố vấn q trình hịa giải 13 Miễn trách nhiệm 13.1 Hịa giải viên khơng chịu trách nhiệm trƣớc bên tranh chấp hành động thiếu sót hịa giải viên liên quan đến q trình hịa giải, trừ hành động hay thiếu sót lừa dối hay liên quan đến hành vi cố ý làm sai trái Hòa giải viên 13.2 Trung tâm hịa giải Singapore khơng chịu trách nhiệm trƣớc bên tranh chấp hành động thiếu sót Trung tâm liên quan đến q trình hịa giải 13.3 Các bên tranh chấp khơng có khiếu nại chống lại hòa giải viên và/ hay Trung tâm hòa giải Singapore, viên chức nhân viên Trung tâm cho vấn đề liên quan đến: (a) trình hòa giải (b) dịch vụ đƣợc thực Hòa giải viên và/ hay Trung tâm hòa giải Singapore (c) tranh chấp bên 14 Giải thích 14.1 Việc giải thích điều khoản thủ tục hòa giải đƣợc thực Trung tâm hòa giải Singapore Phụ lục Phụ lục A: Đơn yêu cầu hòa giải Phụ lục B: Mẫu thỏa thuận hòa giải Phụ lục C: Quy tắc ứng xử Phụ lục D: Biểu phí Đƣợc soạn thỏa Trung tâm hòa giải Singapore ngày 1/11/2013 ... luận giải tranh chấp thƣơng mại hòa giải Chƣơng 2: Thực trạng pháp luật Việt Nam hòa giải giải tranh chấp thƣơng mại Chƣơng 3: Xây dựng hồn thiện pháp luật Việt Nam hịa giải giải tranh chấp thƣơng... thƣơng mại hòa giải 71 2.4 Nguyên nhân hạn chế pháp luật Việt Nam giải tranh chấp thƣơng mại hòa giải 77 CHƢƠNG 3: XÂY DỰNG VÀ HOÀN THIỆN PHÁP LUẬT VIỆT NAM VỀ GIẢI QUYẾT TRANH. .. thƣơng mại hòa giải số quốc gia 37 CHƢƠNG 2: THỰC TRẠNG PHÁP LUẬT VIỆT NAM VỀ GIẢI QUYẾT TRANH CHẤP THƢƠNG MẠI BẰNG HÒA GIẢI 43 2.1 Quy định pháp luật giải tranh chấp thƣơng mại hòa giải 43 2.1.1