ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ NGUYỄN THỊ UYÊN NGUåN NH¢N LùC CHO PH¸T TRIÓN C¤NG NGHIÖP TØNH B¾C NINH Chuyên ngành : Kinh tế chính trị Mã số : 60 31 01 LUẬN VĂN THẠC SĨ KINH TẾ CHÍNH TRỊ NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC: TS. TẠ ĐỨC KHÁNH Hà Nội - 2014 1 LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi, dưới sự hướng dẫn của TS. Tạ Đức Khánh. Các số liệu, tài liệu trong luận văn là trung thực, bảo đảm tính khách quan. Các tài liệu tham khảo có nguồn gốc xuất xứ rõ ràng. Hà Nội, ngày 11 tháng 02 năm 2014. Tác giả Nguyễn Thị Uyên 2 MỤC LỤC LỜI NÓI ĐẦU Chương 1: Những vấn đề lý luận cơ bản về nguồn nhân lực cho phát triển công nghiệp 1.1 Nguồn nhân lực công nghiệp và vai trò của nó đối với phát triển công nghiệp 1.1.1 Khái niệm về nguồn nhân lực và nguồn nhân lực công nghiệp 1.1.2 Vai trò của nguồn nhân lực đối với phát triển công nghiệp 1.2 Yêu cầu cơ bản về nguồn nhân lực cho phát triển công nghiệp 1.2.1 Yêu cầu nguồn nhân lực công nghiệp về mặt số lượng 1.2.2 Yêu cầu nguồn nhân lực công nghiệp về mặt chất lượng 1.2.3 Tổ chức hoạt động quản lý nguồn nhân lực công nghiệp 1.2.4 Chuyển dịch cơ cấu lao động từ lĩnh vực Nông nghiệp sang lĩnh vực Công nghiệp 1.3 Kinh nghiệm của các nước trong khu vực về nguồn nhân lực cho phát triển công nghiệp địa phương 1.3.1 Kinh nghiệm của các nước trong khu vực 1.3.2 Kinh nghiệm của các tỉnh, thành phố trong nước Chương 2: Thực trạng nguồn nhân lực cho phát triển công 7 13 13 13 17 20 20 20 26 28 31 31 34 39 39 3 nghiệp tỉnh Bắc Ninh 2.1 Khái quát về điều kiện môi trường, chính sách kinh tế, xã hội đối với nguồn nhân lực cho phát triển công nghiệp tỉnh Bắc Ninh 2.1.1 Tiền đề về điều kiện tự nhiên, xã hội 2.1.2 Tiền đề về kinh tế 2.2 Phân tích thực trạng nguồn nhân lực cho phát triển công nghiệp tỉnh Bắc Ninh 2.2.1 Nguồn cung cấp nhân lực cho phát triển công nghiệp tỉnh Bắc Ninh 2.2.1.1 Chất lượng của nguồn nhân lực cho phát triển công nghiệp tỉnh Bắc Ninh 2.2.1.2 Số lượng nguồn nhân lực cho phát triển công nghiệp tỉnh Bắc Ninh 2.2.2. Các hình thức tổ chức hoạt động cung cấp nguồn nhân lực cho phát triển công nghiệp tỉnh Bắc Ninh 2.3 Những vấn đề đang đặt ra đối với nguồn nhân lực cho phát triển công nghiệp tỉnh Bắc Ninh. 2.3.1 Sự chuẩn bị nguồn nhân lực công nghiệp có chuyên môn kỹ thuật thông qua giáo dục, đào tạo chưa phù hợp cả về số lượng và chất lượng 2.3.2 Sự phân bố và sử dụng nguồn nhân lực công nghiệp có trình độ chuyên môn kỹ thuật còn nhiều bất cập so với yêu cầu và tiềm năng phát triển Chương 3: Phương hướng và giải pháp phát triển nguồn 39 41 44 44 53 62 68 71 72 74 76 76 76 4 nhân lực cho phát triển công nghiệp tỉnh Bắc Ninh 3.1 Phương hướng, mục tiêu phát triển nguồn nhân lực cho phát triển công nghiệp tỉnh Bắc Ninh 3.1.1 Phương hướng 3.1.2 Mục tiêu 3.2 Những giải pháp phát triển nguồn nhân lực cho phát triển công nghiệp tỉnh Bắc Ninh 3.2.1 Phát triển giáo dục đào tạo nhằm nâng cao trí lực của nguồn nhân lực cho phát triển công nghiệp 3.2.2 Nâng cao thể lực của nguồn nhân lực cho phát triển công nghiệp 3.2.3 Xây dựng tiềm lực tri thức và sử dụng lao động tri thức cho phát triển công nghiệp tỉnh Bắc Ninh KẾT LUẬN DANH MỤC CÁC TÀI LIỆU THAM KHẢO 78 80 80 84 86 93 5 DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT STT Ký hiệu Nguyên nghĩa 1 CNH, HĐH Công nghiệp hóa, hiện đại hóa 2 CĐN Cao đẳng nghề 3 FDI Đầu tư trực tiếp nước ngoài 4 GDP Tổng sản phẩm quốc nội 5 KCN Khu công nghiệp 6 KV Khu vực 7 NICs Các nước công nghiệp mới 8 NXB Nhà xuất bản 9 Pignet Chỉ số đánh giá mối tương quan giữa chiều cao với cân nặng và chu vi vòng ngực 10 QVC Chỉ số đánh giá thể lực người Việt Nam 11 TCN Trung cấp nghề 12 WTO Tổ chức thương mại thế giới 13 XHCN Xã hội chủ nghĩa 6 DANH MỤC CÁC BẢNG STT Số hiệu Nội dung Trang 1 Bảng 2.1 Sự gia tăng dân số Bắc Ninh từ 1997 - 2011 2 Bảng 2.2 Cơ cấu lao động chia theo ngành kinh tế 3 Bảng 2.3 Chiều cao và cân nặng của thanh niên Bắc Ninh 4 Bảng 2.4 Tiêu chuẩn đánh giá thể chất người Việt Nam 5 Bảng 2.5 Sự tăng lên của nguồn nhân lực trong các cơ sở ngành công nghiệp phân theo loại hình kinh tế trên địa bàn tỉnh Bắc Ninh từ 2007 – 2011 7 DANH MỤC CÁC BIỂU ĐỒ STT Số hiệu Nội dung Trang 1 Biểu 2.1 Tổng sản phẩm trong tỉnh (GDP) - giá so sánh 1994 8 LỜI NÓI ĐẦU 1. Tính cấp thiết của đề tài Vấn đề con người, nguồn nhân lực luôn là vấn đề trung tâm trong các chiến lược phát triển kinh tế - xã hội của các quốc gia. Việt Nam không nằm ngoài xu hướng đó, sau hơn 20 năm đổi mới, đang bước trên con đường phát triển Công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước, cùng với xu thế hội nhập quốc tế khi gia nhập WTO, Đảng và Nhà nước ta đã đặt ra những yêu cầu cơ bản trước mắt và lâu dài trong việc sử dụng nguồn nhân lực có hiệu quả nhất, khai thác tiềm năng trí tuệ, phát huy những yếu tố tinh thần gắn với truyền thống văn hóa dân tộc. Xây dựng mối quan hệ gắn bó chặt chẽ giữa khai thác, sử dụng với việc đào tạo, bồi dưỡng để nâng cao nguồn nhân lực; coi chất lượng nguồn nhân lực là một tiền đề cơ bản để nâng cao hiệu quả kinh tế - xã hội của đất nước. Các nghị quyết của Đảng và chiến lược phát triển kinh tế - xã hội của Nhà nước đã đặt con người vừa là mục tiêu, vừa là động lực trong sự nghiệp đẩy mạnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa, con người và nguồn nhân lực là những nhân tố quan trọng hàng đầu, quyết định sự phát triển nhanh, hiệu quả và bền vững của đất nước. Con người Việt Nam có trình độ khoa hoc kỹ thuật phát triển hướng tới nền kinh tế tri thức với hàm lượng chất xám (trí lực) cao và hiệu quả là tiền đề quan trọng để Việt Nam trở thành nước công nghiệp vào năm 2020. Nghị quyết Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ IX của Đảng Cộng Sản Việt Nam đã khẳng định: “Lấy việc phát huy nguồn lực con người làm yếu tố cơ bản để phát triển xã hội, tăng trưởng kinh tế nhanh và bền vững”, “phát triển mạnh nguồn nhân lực con người Việt Nam với yêu cầu ngày càng cao 9 nhằm bảo đảm nguồn nhân lực cả về số lượng và chất lượng đáp ứng yêu cầu của sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại hóa” [13, tr65]. Đến đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XI của Đảng Cộng sản Việt Nam nhấn mạnh : “Mở rộng dân chủ, phát huy tối đa nhân tố con người, coi con người là chủ thể, nguồn lực chủ yếu và là mục tiêu của sự phát triển”. Cùng với cả nước, tỉnh Bắc Ninh cần có nguồn nhân lực có trình độ cao nhằm phát triển kinh tế - xã hội. Bắc Ninh là một mảnh đất nằm trong tam giác tăng trưởng các tỉnh miền Bắc Việt Nam, được đánh giá là một tỉnh có tốc độ phát triển kinh tế cao, đặc biệt trong lĩnh vực công nghiệp. Chính vì vậy mà vấn đề nguồn nhân lực cho phát triển công nghiệp tỉnh Bắc Ninh càng trở nên quan trọng. Bắc Ninh phấn đấu năm 2015 trở thành thành phố Công nghiệp, cho nên vấn đề phát triển nguồn nhân lực với những con người lao động có tri thức tốt, có kỹ năng cao và có tính nhân văn sâu sắc trở thành một tất yếu khách quan nhằm đáp ứng kịp thời cho sự phát triển công nghiệp tỉnh Bắc Ninh. Từ những vấn đề lý luận và thực tiễn trên, việc nghiên cứu đề tài “Nguồn nhân lực cho phát triển công nghiệp tỉnh Bắc Ninh” là hết sức cần thiết và cấp bách nhằm góp phần tăng trưởng và phát triển kinh tế - xã hội. 2. Tình hình nghiên cứu trong và ngoài nước của Luận văn Đã có một số công trình nghiên cứu khoa học đề cập đến vấn đề đào tạo và phát triển nguồn nhân lực, đó là: - “Các giải pháp phát triển nguồn nhân lực trong lĩnh vực quản lý doanh nghiệp nhằm đáp ứng những yêu cầu của xu hướng hội nhập và toàn cầu hóa nền kinh tế” của TS Nguyễn Lộc đã chỉ rõ thưc trạng đội ngũ nhân lực quản lý doanh nghiệp và đào tạo bồi dưỡng đội ngũ nhân lực quản lý doanh nghiệp ở nước ta, nhưng khi đưa ra các giải pháp tác [...]... chủ yếu phát triển nguồn nhân lực cho phát triển công nghiệp tỉnh Bắc Ninh 13 Chương 1: Những vấn đề lý luận cơ bản về nguồn nhân lực cho phát triển công nghiệp 1.1 Nguồn nhân lực công nghiệp và vai trò của nó đối với phát triển công nghiệp 1.1.1 Khái niệm về nguồn nhân lực và nguồn nhân lực công nghiệp Gần đây, việc xem xét yếu tố con người với tư cách là một nguồn lực cơ bản cho sự phát triển kinh... công nghiệp tỉnh Bắc Ninh 3.2 Nhiệm vụ của đề tài Thứ nhất, phân tích cơ sở lý luận về nguồn nhân lực cho phát triển công nghiệp Thứ hai, phân tích thực trạng nguồn nhân lực cho phát triển công nghiệp tỉnh Bắc Ninh Thứ ba, đề xuất một số chính sách phát triển nguồn nhân lực cho phát triển công nghiệp tỉnh Bắc Ninh 4 Đối tượng và phạm vi nghiên cứu của đề tài 4.1 Đối tượng nghiên cứu Đề tài nghiên cứu nguồn. .. cho phát triển nguồn nhân lực cho khu công nghiệp thành phố Hồ Chí Minh Dựa trên sự kế thừa và tham khảo những luận văn này, đề tài Nguồn nhân lực cho phát triển công nghiệp tỉnh Bắc Ninh giải quyết những vấn đề cơ bản về nguồn nhân lực cho phát triển công nghiệp tỉnh Bắc Ninh; với kết quả nghiên cứu sẽ góp phần nâng cao nhận thức về nguồn lực và giúp cho các nhà quản lý tỉnh Bắc Ninh xem xét khi... nguồn nhân lực cho phát triển công nghiệp tỉnh Bắc Ninh 3 Mục tiêu và nhiệm vụ nghiên cứu của đề tài 3.1 Mục tiêu của đề tài 10 Trên cơ sở chiến lược phát triển kinh tế - xã hội của tỉnh Bắc Ninh, đề tài Nguồn nhân lực cho phát triển công nghiệp tỉnh Bắc Ninh được chọn để nghiên cứu Mục tiêu của đề tài là thông qua việc phân tích thực trạng xác định những giải pháp phát triển nguồn nhân lực cho công. .. những giải pháp cụ thể để phát triển nguồn nhân lực cho công nghiệp tỉnh Bắc Ninh 7 Kết cấu của Luận văn: Luận văn gồm có các phần sau đây: Ngoài phần mở đầu, kết luận, tài liệu tham khảo, nội dung của luận văn gồm 3 chương: Chương 1: Những vấn đề lý luận cơ bản về nguồn nhân lực cho phát triển công nghiệp 12 Chương 2: Thực trạng nguồn nhân cho phát triển công nghiệp tỉnh Bắc Ninh Chương 3: Phương hướng... chung cho phát triển nguồn nhân lực trong quản lý doanh nghiệp - Phát triển nguồn nhân lực trong các doanh nghiệp vừa và nhỏ tại thành phố Cần Thơ đến năm 2020” tác giả đã đề cập đến những điểm nổi bật đó là những giải pháp sắp xếp bộ máy quản trị nguồn nhân lực và giải pháp duy trì và nâng cao chất lượng nguồn nhân lực cho các doanh nghiệp Việt Nam - Phát triển nguồn nhân lực cho các khu công nghiệp. .. nghiệm trong quá trình công tác của bản thân đã đề xuất những giải pháp và kiến nghị nhằm hoàn thành mục tiêu nghiên cứu 6 Những điểm phát triển mới của đề tài Đề tài Luận văn được nghiên cứu độc lập vì từ trước đến nay chưa có ai nghiên cứu nguồn nhân lực cho phát triển công nghiệp tỉnh Bắc Ninh Đề tài nghiên cứu thực trạng, giải pháp phát triển nguồn nhân lực cho công nghiệp tỉnh Bắc Ninh một cách khách... động phát triển nguồn nhân lực trong các khu chế xuất, khu công nghiệp thành phố Hồ Chí Minh nhằm tìm ra những vấn đề tồn tại và nguyên nhân sâu xa của những khiếm khuyết trong phát triển nguồn nhân lực, từ đó đưa ra giải pháp nhằm hoàn thiện căn bản hoạt động phát triển nguồn nhân lực cho khu chế xuất, khu công nghiệp thành phố Hồ Chí Minh, tuy nhiên tác giả chưa nhấn mạnh giải pháp cụ thể cho phát triển. .. nhân lực cho ngành công nghiệp là tổng thể năng lực của con người (thể lực và trí lực) được huy động vào quá trình sản xuất công nghiệp nhằm phục vụ cho sự phát triển của các ngành công nghiệp Nó là nguồn nội lực quan trọng nhất của một quốc gia đặc biệt là đối với những nước đang phát triển như Việt Nam, là động lực to lớn thúc đẩy quá trình công nghiệp hoá, hiện đại hoá đất nước 1.1.2 Vai trò của nguồn. .. tố con người, sự phát triển của nguồn nhân lực con người trong công nghiệp Đây chính là nguồn tài nguyên vô giá của một quốc gia Nó đóng vai trò to lớn trong tiến trình phát triển công nghiệp và quá trình công nghiệp hoá, hiện đại hoá đất nước 1.2 Yêu cầu cơ bản về nguồn nhân lực cho phát triển công nghiệp 1.2.1 Yêu cầu nguồn nhân lực công nghiệp về mặt số lượng - Về quy mô Tốc độ tăng dân số là sự gia . triển công nghiệp tỉnh Bắc Ninh 2.2.1 Nguồn cung cấp nhân lực cho phát triển công nghiệp tỉnh Bắc Ninh 2.2.1.1 Chất lượng của nguồn nhân lực cho phát triển công nghiệp tỉnh Bắc Ninh 2.2.1.2. về nguồn nhân lực cho phát triển công nghiệp 1.1 Nguồn nhân lực công nghiệp và vai trò của nó đối với phát triển công nghiệp 1.1.1 Khái niệm về nguồn nhân lực và nguồn nhân lực công nghiệp. Những giải pháp phát triển nguồn nhân lực cho phát triển công nghiệp tỉnh Bắc Ninh 3.2.1 Phát triển giáo dục đào tạo nhằm nâng cao trí lực của nguồn nhân lực cho phát triển công nghiệp 3.2.2