ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI TRƢỜNG ĐẠI HỌC KINH T NG TH THU HIN XU HƯớNG PHáT TRIểN KINH Tế NÔNG Hộ LÊN SảN XUấT LớN TRONG KINH Tế THị TRƯờNG ĐịNH HƯớNG Xà HộI CHủ NGHĩA VIệT NAM LUẬN ÁN TIẾN SĨ KINH TẾ CHÍNH TRỊ HÀ NỘI - 2015 ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI TRƢỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ ĐẶNG THỊ THU HIỀN XU H¦íNG PHáT TRIểN KINH Tế NÔNG Hộ LÊN SảN XUấT LớN TRONG KINH Tế THị TRƯờNG ĐịNH HƯớNG Xà HộI CHủ NGHÜA ë VIÖT NAM Chuyên ngành Mã số : Kinh tế trị : 62 31 01 01 LUẬN ÁN TIẾN SĨ KINH TẾ CHÍNH TRỊ Người hướng dẫn khoa học: GS.TS ĐỖ THẾ TÙNG PGS.TS MAI THỊ THANH XUÂN HÀ NỘI - 2015 LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan cơng trình nghiên cứu riêng Các số liệu, tài liệu Luận án trung thực, bảo đảm tính khách quan Các tài liệu tham khảo có nguồn gốc xuất xứ rõ ràng Hà Nội, ngày tháng 01 năm 2015 Tác giả Đặng Thị Thu Hiền MỤC LỤC DANH MỤC CÁC KÝ HIỆU VÀ CHỮ VIẾT TẮT i DANH MỤC CÁC BẢNG, SƠ ĐỒ, BIỂU ĐỒ, HỘP iii MỞ ĐẦU Chƣơng 1: TỔNG QUAN TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU LIÊN QUAN ĐẾN ĐỀ TÀI LUẬN ÁN 1.1 Tình hình nghiên cứu vấn đề 1.1.1 Nhóm cơng trình nghiên cứu lý luận kinh tế hộ 1.1.2 Nhóm cơng trình nghiên cứu thực tiễn phát triển kinh tế nông hộ Việt Nam 13 1.2 Những vấn đề đặt cần tiếp tục nghiên cứu 19 Chƣơng 2: XU HƢỚNG PHÁT TRIỂN KINH TẾ NÔNG HỘ LÊN SẢN XUẤT LỚN TRONG KINH TẾ THỊ TRƢỜNG: NHỮNG VẤN ĐỀ LÝ LUẬN VÀ KINH NGHIỆM 22 2.1 Một số vấn đề chung kinh tế nông hộ 22 2.1.1 Khái niệm đặc điểm kinh tế nông hộ 22 2.1.2 Những ưu giới hạn kinh tế nông hộ .32 2.2 Xu hƣớng phát triển kinh tế nông hộ lên sản xuất lớn kinh tế thị trƣờng 40 2.2.1 Khái niệm đặc trưng sản xuất lớn 40 2.2.2 Kinh tế thị trường cần thiết việc chuyển kinh tế nông hộ lên sản xuất lớn kinh tế thị trường 43 2.2.3 Các xu hướng chủ yếu phát triển kinh tế nông hộ lên sản xuất lớn kinh tế thị trường 53 2.2.4 Điều kiện cần thiết để chuyển kinh tế nông hộ lên sản xuất lớn kinh tế thị trường định hướng Xã hội chủ nghĩa Việt Nam .61 2.3 Kinh nghiệm nƣớc Châu Á chuyển kinh tế nông hộ lên sản xuất lớn học cho Việt Nam 65 2.3.1 Sự phát triển kinh tế nông hộ theo hướng lên sản xuất lớn số nước Châu Á 65 2.3.2 Một số học kinh nghiệm cho Việt Nam .70 Chƣơng 3: Q TRÌNH CHUYỂN KINH TẾ NƠNG HỘ LÊN SẢN XUẤT LỚN TRONG KINH TẾ THỊ TRƢỜNG Ở VIỆT NAM TỪ NĂM 2000 ĐẾN NAY 77 3.1 Tổng quan sách, pháp luật liên quan đến nông nghiệp, nông thôn nông dân Việt Nam 77 3.1.1 Chính sách, pháp luật nông nghiệp, nông thôn 77 3.1.2 Chính sách, pháp luật liên quan đến nơng dân 83 3.2 Thực trạng xu hƣớng phát triển kinh tế nông hộ từ năm 2000 đến 91 3.2.1 Xu hướng hình thành phát triển kinh tế trang trại 91 3.2.2 Xu hướng phát triển kinh tế nơng hộ theo hình thức liên kết ngang .96 3.2.3 Xu hướng phát triển kinh tế nông hộ theo hình thức liên kết dọc 105 3.3 Những thành tựu, hạn chế phát triển kinh tế nông hộ theo hƣớng lên sản xuất lớn kinh tế thị trƣờng định hƣớng Xã hội chủ nghĩa 119 3.3.1 Những thành tựu 119 3.3.2 Hạn chế nguyên nhân 126 Chƣơng 4: QUAN ĐIỂM VÀ GIẢI PHÁP THÚC ĐẨY KINH TẾ NÔNG HỘ PHÁT TRIỂN LÊN SẢN XUẤT LỚN TRONG KTTT ĐỊNH HƢỚNG Xà HỘI CHỦ NGHĨA 136 4.1 Tác động bối cảnh đến xu hƣớng phát triển kinh tế nông hộ 136 4.1.1 Tác động tích cực 136 4.1.2 Tác động tiêu cực 139 4.2 Quan điểm chuyển kinh tế nông hộ lên sản xuất lớn kinh tế thị trƣờng định hƣớng XHCN Việt Nam 143 4.2.1 Quan điểm Đảng phát triển nông nghiệp, nông thôn nông dân 143 4.2.2 Quan điểm phát triển kinh tế hộ nông dân lên sản xuất lớn kinh tế thị trường định hướng XHCN 145 4.3 Một số giải pháp chủ yếu thúc đẩ y kinh t ế nông hô ̣ lên s ản xuất lớn kinh tế thị trƣờng định hƣớng xã hội chủ nghĩa Việt Nam 152 4.3.1 Đổi sách luật pháp đất đai theo hướng đảm bảo hài hịa lợi ích Nhà nước, doanh nghiệp nông dân 152 4.3.2 Phát triển hợp tác xã tổ hợp tác kiểu 158 4.3.3 Phát triển mơ hình liên kết gắn sản xuất với chế biến tiêu thụ nông sản 161 4.3.4 Phát triển mạnh hình thức trang trại nơng, lâm nghiệp, thủy sản 168 4.3.5 Chuyển phận lớn nông hộ kinh doanh độc lập sang hoạt động ngành nghề kiêm nghề .174 4.3.6 Nâng cao vai trò Nhà nước q trình chuyển kinh tế nơng hộ lên sản xuất lớn 177 KẾT LUẬN 181 DANH MỤC CƠNG TRÌNH KHOA HỌC CỦA TÁC GIẢ LIÊN QUAN ĐẾN LUẬN ÁN 184 TÀI LIỆU THAM KHẢO 185 DANH MỤC CÁC KÝ HIỆU VÀ CHỮ VIẾT TẮT ASEAN : Association of Southeast Asian Nations ( Hiệp hội quốc gia Đông Nam Á) AFTA : Asean Free Trade Area (Khu vực mậu dịch tự Asean) AGPPS : Công ty Cổ phần bảo vệ thực vật An Giang BVTV : Bảo vệ thực vật CN - XD : Công nghiệp - xây dựng CNH, HĐH : Cơng nghiệp hóa, đại hóa CTCP : Công ty Cổ phần CĐML : Cánh đồng mẫu lớn CNSH : Công nghệ sinh học DV : Dịch vụ ĐBSCL : Đồng sông Cửu Long ĐBSH : Đồng sông Hồng BTB : Bắc Trung Bộ GDP : Gross Domestic Product (Tổng sản phẩm quốc nội) GLOBAL GAP : Global Good Agricultural Practice HTX : Hợp tác xã HTXNN : Hợp tác xã nông nghiệp KH & CN : Khoa học công nghệ KH - CN : Khoa học - Công nghệ KTH : Kinh tế hộ KT - XH : Kinh tế - xã hội LLSX : Lực lƣợng sản xuất LASUCO : Công ty Cổ phần mía đƣờng Lam Sơn NN, LN, TS : Nông nghiệp, lâm nghiệp, thủy sản NN & PTNT : Nông nghiệp Phát triển nông thôn THT : Tổ hợp tác i TPP : Trans-Pacific Strategic Economic Partnership Agreement (Hiệp định Đối tác Kinh tế Chiến lƣợc xuyên Thái Bình Dƣơng) TLSX : Tƣ liệu sản xuất TNHH : Trách nhiệm hữu hạn USD : Đô la Mỹ VIÊT GAP : Vietnamese Good Agricultural Practices XHCN : Xã hội chủ nghĩa TBCN : Tƣ chủ nghĩa ii DANH MỤC CÁC BẢNG, SƠ ĐỒ, BIỂU ĐỒ, HỘP Bảng 3.1: Biến động trang trại lao động hộ chủ trang trại 2001 - 2012 .93 Bảng 3.2: Một số tiêu chủ yếu kinh tế trang trại 94 Bảng 3.3: Một số tiêu khu vực HTX 2001-2014 97 Bảng 3.4: Một số tiêu chủ yếu AGPPS 2011-2013 112 Bảng 3.5: Mức tiết kiệm trung bình hộ nơng dân tham gia liên kết 113 Bảng 3.6: Hiệu sản xuất vụ lúa Hè - Thu mơ hình so với ngồi mơ hình 114 Biểu đồ 2.1: Chi phí lợi nhuận theo quy mơ diện tích tính kg thóc, năm 2006 49 Sơ đồ 2.1: Cấu trúc liên kết dọc 59 Hộp 3.1 Mong muốn nông dân huyện Nghi Lộc, tỉnh Nghệ An 88 Hộp 3.2 Vai trò HTX dƣới góc nhìn Chủ nhiệm HTX .102 Hộp 3.3 Tơi chủ động tìm đến cơng ty .106 Hộp 3.4 Trăn trở Chủ nhiệm HTX .116 iii MỞ ĐẦU 1.Tính cấp thiết đề tài Trong lịch sử phát triển kinh tế giới, thời kỳ kinh tế hộ (KTH) gia đình có vai trị quan trọng, kể nƣớc có cơng nghiệp đại Vai trị kinh tế hộ khơng phải chỗ tạo suất lao động cao, hay giá trị gia tăng lớn; mà chỗ làm đƣợc việc mà doanh nghiệp hay hợp tác xã, trang trại không làm đƣợc Chẳng hạn nhƣ, kinh tế nơng hộ (KTNH) lực lƣợng ni sống tồn xã hội lƣơng thực, thực phẩm; mức đầu tƣ cho KTNH thấp so với doanh nghiệp; hay KTNH linh hoạt dễ thích ứng với chế thị trƣờng Trên thực tế, Mỹ hộ nông dân sử dụng 65% đất nông nghiệp nhƣng tạo 70% giá trị nông sản phẩm; Nhật Bản, kinh tế hộ cung cấp 100% nhu cầu gạo, 81% nhu cầu lƣơng thực, 98% nhu cầu trứng, 90% nhu cầu rau [84] Tại Việt Nam, với 9,5 triệu hộ nông dân hàng năm tạo gần 40 triệu lƣơng thực, đóng góp khoảng 20% GDP 30% tổng kim ngạch xuất [67] Kể từ Đổi kinh tế, từ hộ gia đình đƣợc thừa nhận đơn vị kinh tế tự chủ theo tinh thần Nghị 10/NQ-TW ngày 5/4/1988 Bộ Chính trị, KTH nói chung hộ nơng dân nói riêng có thay đổi Hộ đƣợc Nhà nƣớc giao việc quản lý sử dụng lâu dài đất đai tƣ liệu sản xuất khác, đƣợc tự chủ sản xuất kinh doanh, đƣợc toàn quyền điều hành sản xuất sử dụng lao động, mua sắm vật tƣ kỹ thuật, hợp tác sản xuất tiêu thụ sản phẩm Nhờ đó, sức sản xuất nơng nghiệp đƣợc giải phóng, suất trồng, vật ni tăng lên, đời sống hộ nông dân đƣợc cải thiện Chỉ tính 10 năm gần đây, số lƣợng hộ kinh doanh cá thể khu vực nông thôn tăng với tốc độ giai đoạn sau (2007 - 2013) cao giai đoạn trƣớc (2001 - 2006) Lĩnh vực hoạt động hộ nơng thơn ngày đa dạng, theo cấu sản xuất cấu thu nhập hộ có thay đổi theo hƣớng tích cực Tính chất quy mơ sản xuất hàng hóa ngày thể rõ nét, nhiều hộ có nguồn vốn tích lũy khá, hộ phi nơng nghiệp Đã có nhiều hộ nơng dân khẳng định đƣợc vị nông nghiệp, nơi đầu vào lớn dƣờng nhƣ bắt buộc (vì doanh nghiệp ép giá, buộc phải mua) đầu sản phẩm nhỏ bấp bênh (cũng doanh nghiệp ép giá, buộc phải bán), nên tƣợng nông dân bỏ ruộng, trả ruộng ngày phổ biến Thực tế đó, địi hỏi phải tìm cho nông dân hƣớng mới, để nơng dân làm giàu đƣợc nghề nơng Dƣới lãnh đạo Đảng, hƣớng dẫn hỗ trợ Nhà nƣớc, nông hộ tự nguyện liên kết với theo hình thức, quy mô, phạm vi mức độ khác Những hộ có điều kiện vốn, lao động trình độ liên kết với doanh nghiệp, hay tự phát triển thành nông trại, hay doanh nghiệp vừa nhỏ Những hộ khác, tham gia HTX, hay đơn giản Tổ hợp tác Hiện xuất nhiều mơ hình kinh doanh nơng lâm thủy sản có quy mơ sản xuất lớn, hiệu cao, tỷ suất hàng hóa lớn, cạnh tranh đƣợc với hình thức tổ chức kinh tế khác Nhiều HTX, nhiều nông trại thể đƣợc ƣu việt kinh tế thị trƣờng hội nhập quốc tế Kinh tế HTX, THT, thực tế, vai trị kinh tế nơng hộ, mà cịn có tác động xã hội sâu rộng, HTX thủy sản Tổ ngƣ dân đoàn kết sản xuất biển, lực lƣợng quan trọng có vai trị vừa bảo vệ nguồn lợi thủy sản, vừa giữ gìn chủ quyền quốc gia biển, đặc biệt ngày vấn đề biển đảo “nóng” Dù đạt đƣợc nhiều thành tựu, song vai trị kinh tế nơng hộ đạt tới giới hạn nó, khơng vƣợt qua đƣợc ranh giới sản xuất nhỏ để phát triển theo hƣớng sản xuất lớn Mặc dù có nhiều mơ hình sản xuất bật, nhƣng hạn chế tổ chức, quản lý mà hình thức liên kết kinh tế nông hộ, gồm liên kết ngang liên kết dọc, chƣa thật phát huy hết ƣu việt Nhiều HTX, THT hiệu kinh doanh thấp, số không nhỏ HTX nợ nần gia tăng, dẫn đến thu nhập xã viên giảm sút Điều làm giảm lịng tin nông hộ tham gia 182 Đƣa kinh tế nơng hộ lên sản xuất hàng hóa lớn xu hƣớng tất yếu nay, bối cảnh kinh tế phát triển theo chế thị trƣờng định hƣớng Xã hội chủ nghĩa hội nhập ngày sâu rộng vào kinh tế khu vực giới Để thực q trình cách hiệu quả, cần thực đồng nhiều giải pháp, tập trung vào số giải pháp chủ yếu, nhƣ: Tạo điều kiện đất đai để hộ mở rộng quy mô theo hƣớng sản xuất lớn; Điều chỉnh số sách liên quan đến phát triển kinh tế nông hộ lên sản xuất lớn; Nhân rộng mơ hình liên kết ngang, liên kết dọc; Phát triển mạnh trang trại nông, lâm nghiệp, thủy sản; Chuyển mạnh nơng hộ cịn lại (khơng tham gia liên kết) sang hoạt động ngành nghề kiêm nghề; Nâng cao vai trò Nhà nƣớc phát triển kinh tế nông hộ theo hƣớng sản xuất lớn 183 DANH MỤC CƠNG TRÌNH KHOA HỌC CỦA TÁC GIẢ LIÊN QUAN ĐẾN LUẬN ÁN Đặng Thị Thu Hiền (2009), Một số vấn đề sách đất nông nghiệp Việt Nam nay, (Định hƣớng xã hội chủ nghĩa phát triển kinh tế thị trƣờng Việt Nam) - Thực trạng giải pháp, (Sách chuyên khảo), Phạm Văn Dũng chủ biên, NXB Đại học Quốc gia Hà Nội, Hà Nội Mai Thị Thanh Xuân, Đặng Thị Thu Hiền (2010), Quan niệm chủ nghĩa Mác Lê-nin kinh tế nông dân ý nghĩa Việt Nam, Kỷ yếu Hội thảo khoa học quốc gia chủ đề: "Các lý thuyết kinh tế bối cảnh khủng hoảng kinh tế toàn cầu thực tiễn Việt Nam", NXB Đại học Quốc gia Hà Nội, Hà Nội Đặng Thị Thu Hiền (2012), "Nâng cao hiệu mơ hình liên kết “4 nhà” sản xuất nơng nghiệp", Tạp chí Giáo dục Lý luận (190), tr.29-33 Đặng Thị Thu Hiền (2013), "Phát triển hợp tác xã nông nghiệp - Giải pháp hiệu tháo gỡ khó khăn cho kinh tế nơng hộ", Tạp chí Kinh tế Việt Nam (2), tr.54-56 Đặng Thị Thu Hiền, Ngơ Hồi Anh (2013), "Nơng dân thiếu vốn - Lực cản khơng nhỏ q trình phát triển kinh tế nơng hơ lên sản xuất hàng hóa lớn", Tạp chí Nghiên cứu Châu Âu (4), tr.80-83 Mai Thị Thanh Xuân - Đặng Thị Thu Hiền (2013), "Phát triển kinh tế hộ gia đình Việt Nam", Tạp chí Khoa học (3), tr.1-9 Đặng Thị Thu Hiền, Ngơ Hồi Anh (2013), "Phát triển hợp tác xã nơng nghiệp Mơ hình hiệu tháo gỡ khó khăn cho kinh tế nông hộ Việt Nam nay", Tạp chí Khoa học Chính trị (6), tr.43-48 Đặng Thị Thu Hiền (2013), "Xu hƣớng phát triển kinh tế nông hộ lên sản xuất lớn Việt Nam nay", Tạp chí Giáo dục Lý luận (193), tr.52-55 Đặng Thị Thu Hiền (2013), "Hồn thiện sách đất đai nơng nghiệp Việt Nam nay", Tạp chí Kinh tế Châu Á - Thái Bình Dương (394), tr.32-34 10 Đặng Thị Thu Hiền (2014), “Một số vấn đề đặt q trình phát triển kinh tế nơng hộ lên sản xuất lớn Việt Nam nay”, Tạp chí Giáo dục Lý luận (219), tr.47-50 184 TÀI LIỆU THAM KHẢO Phƣơng Anh, "Thu nhập hộ gia đình nơng thơn giảm dần", http://kinhtevadubao.com.vn/nganh-nghe/thu-nhap-cua-ho-gia-dinh-o-nong -thondang-giam-dan-1362.html Vũ Tuấn Anh (2007), Những biế n đổ i kinh tế - xã hội của hộ gia đình, Nxb Khoa học xã hội, Hà Nội Lê Trọng Ân (2004), Tìm hiểu tác phẩm Ph.Ăng-ghen: Nguồn gốc gia đình chế độ tư hữu nhà nước, Nxb Đại học quốc gia, Thành phố Hồ Chí Minh Ban Bí thƣ Trung ƣơng (1981), Chỉ thị số 100/CT-TW ngày 13/01/1981 cải tiến cơng tác khốn, mở rộng khốn sản phẩm đến nhóm lao động người lao động hợp tác xã nông nghiệp, Hà Nội Ban Cán Đảng, Bộ Nông nghiệp Phát triển nông thôn (2014), Báo cáo nhiệm vụ Bộ NN & PTNT thực Nghị 26/NQ-TW Ban Chấp hành Trung ƣơng (2008), Nghị 26/NQ-TW nông nghiệp, nông dân, nông thôn ngày 18/10 Ban Chấp hành Trung ƣơng (1993), Nghị TW5, khóa VII Ban Chấp hành Trung ƣơng (2002), Nghị Hội nghị Hội nghị TW5 (khoá IX) đẩy nhanh CNH, HĐH nông nghiệp, nông thôn thời kỳ 2001 - 2010, Nxb CTQG, HN Lê Văn Bảnh (2012), "Đẩy mạnh nghiên cứu, ứng dụng khoa học - công nghệ để nâng cao hiệu sản xuất lúa gạo đồng sơng Cửu Long", Tạp chí Cộng sản (841), tr.62 - 67 10 Vũ Trọng Bình - Đặng Đức Chiến, "Cánh đồng mẫu lớn: lí luận tiếp cận thực tiễn giới Việt Nam", http://123doc.vn/document/ 188658-canhdong-mau-lon-li-luan-va-tiep-can-thuc-tien-tren-the-gioi.htm 11 Bộ Chính trị (1988), Nghị số 10/NQ-TW ngày 05/04/1988 đổi quản lý kinh tế nông nghiệp, Hà Nội 12 Bộ NN & PTNT (2014), Kế hoạch phát triển kinh tế tập thể nông nghiệp năm 2015 185 13 Bộ Nông nghiệp Phát triển nông thôn (2011), Thông tư số 27/2011/TTBNNPTNT ngày 13/04/2011 quy định tiêu chí thủ tục cấp giấy chứng nhận kinh tế trang trại, Hà Nội 14 Bộ Nông nghiệp Phát triển nông thôn, Cục Trồng trọt (2012), Hội nghị Tổng kết phát triển lúa lai giai đoạn 2011 - 2012, định hướng 2013 - 2020 sơ kết thực thí điểm xây dựng “cánh đồng mẫu lớn” tỉnh phía Bắc, Nam Định 15 Bộ Nơng nghiệp Phát triển Nông thôn (2012), Đề án tái cấu ngành nông nghiệp theo hướng tăng giá trị phát triển bền vững, Hà Nội 16 Bộ Nông nghiệp Phát triển nơng thơn (2013), Tài liệu hội thảo Mơ hình tổ chức sản xuất, quản lý nông nghiệp, nơng thơn, Cần Thơ 17 Chính phủ (2010), Quyết định 176/2010/QĐ-TTg, ngày 29 tháng 01 18 G.A Cô-dơ-lốp S.P Pe-rơ-vu-sin (1976), Từ điển kinh tế, Nxb Sự Thật, Hà Nội, tr.292 19 Nguyễn Xuân Cƣờng (2010), Quá trình phát triển kinh tế-xã hội nông thôn Trung Quốc (1978-2008), Nxb KHXH, Hà Nội 20 Phạm Việt Dũng, "Một số tác động sách đất đai đến phát triển nông nghiệp Việt Nam", http://www.tapchicongsan.org.vn/Home/kinh-te-thi-truongXHCN/2013/24877/Mot-so-tac-dong-cua-chinh-sach-dat-dai-den-phattrien.aspx 21 Đảng Cộng sản Việt Nam (1987 - 2011), Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ VI, VII, VIII, IX, XI Nxb Sự thật, Hà Nội 22 Lê Xuân Đình (2008), "Bức tranh kinh tế hộ nông dân số vấn đề đặt ra", Tạp chí Cộng sản (786), tr.50 - 56 23 Sa Trọng Đoàn (2003), Phát triển kinh tế hộ gia đình miền núi trình chuyển sang chế thị trường, Luận án Tiến sĩ kinh tế, Hà Nội 24 Trần Hữu Hiệp (2012), "Khoa học - công nghệ trước yêu cầu liên kết vùng phát triển sản phẩm nông nghiệp chủ lực đồng sơng Cửu Long", Tạp chí Cộng sản (841), tr.57-62 186 25 Trần Văn Hiếu (2004), Liên kết kinh tế kinh tế hộ nông dân với doanh nghiệp nhà nước, Luận án Tiến sĩ kinh tế, Học viện Chính trị quốc gia Hồ Chí Minh, Hà Nội 26 Trần Hiếu (2013), "Rau an tồn rớt giá, nơng dân nản", Báo Phụ nữ (66), ngày 3/6/2013 27 Nguyễn Hình, "Đầu tư phát triển vùng chăn ni tập trung cách làm Thụy Ninh", http://thaibinh.gov.vn/ct/news/Lists/ModelTypically/View_ Detail.aspx ?ItemID=350 28 Hội Nông dân Việt Nam (2011), "Báo cáo Tổng kết phong trào nông dân thi đua sản xuất, kinh doanh giỏi, đồn kết giúp xố đói, giảm nghèo làm giàu đáng giai đoạn 2007 - 2011", http://www.hoinongdan.org.vn/index.php/van-ban-hoi/bao-cao 29 Lâm Quang Huyên (1995), Kinh tế nông hộ kinh tế hợp tác nông nghiệp, Nxb Khoa học xã hội, Hà Nội 30 Vũ Trọng Khải (2008), "Tích tụ ruộng đất - trang trại nơng dân", Tạp chí Nghiên cứu Kinh tế (365), tr.54-60 31 Đức Lê - Nguyễn Kiển - Văn Minh, "Chưa có hướng "ly nơng bất ly hương"", http://www.qdnd.vn/qdndsite/vi-vn/61/43/kinh-te-xa-hoi/bai-2-chua-co-huongly-nong-bat-ly-huong/281520.html 32 V.I.Lênin (1974 -1979), Toàn tập, Tập 3, 4, 17, 37, 45, Nxb Tiến bộ, Mátxcơva 33 C Mác (1975), Bộ Tư bản, Quyển 4, Tập 1, tr.54, Nxb Sƣ̣ thâ ̣t, Hà Nội 34 C.Mác Ph.Ăng-ghen (1981, 1994, 1995), Toàn tập, Tâ ̣p 2, 22, 23 Nxb Sƣ̣ thâ ̣t, Hà Nội 35 Nguyễn Minh - Đức Lê - Nguyễn Kiểm, "Cần “tái cấu” từ cánh đồng", http://www.qdnd.vn/qdndsite/vi-vn/61/43/kinh-te-xa-hoi/bai-3-can-motcuoc-tai-co-cau-tu-canh-dong-tiep-theo-va-het/282501.html 36 Trần Nga (2008), "Nông dân doanh nghiệp gặp nhau?", Tạp chí Nơng thơn (222), tr.4 187 37 Ngân hàng thế giới (2007), Báo cáo phát triển giới Tăng trưởng nông nghiệp cho phát triển, Nxb Văn hóa thông tin, Hà Nội 38 Trầ n Thi Minh Ngo ̣c (2010), Viê ̣c làm của nông dân q trình cơng nghiệp ̣ hóa, hiê ̣n đại hóa, Nxb Chính trị Q́ c gia, Hà Nội 39 Nhà xuất Thống kê (2002), Dự báo kỷ 21, Hà Nội 40 Nguyễn Văn Ngừng (1997), Kinh tế hộ hình thành kinh tế thị trường số nước Châu Âu, Tạp chí Nghiên cứu Châu Âu, số 41 Đinh Văn Quảng (2003), Phát triển kinh tế hộ gia đình Việt Nam nay, Tạp chí Dân số Phát triển, số 6(27) 42 Quốc hội (2003), Luật hợp tác xã, Hà Nội 43 Quốc hội (2013), "Báo cáo tổng kết thi hành Luật Hợp tác xã năm 2003", duthaoonline.quochoi.vn/DuThao/Lists/ /Baocaotongketthihanh.doc 44 Đặng Kim Sơn (2008), Nông nghiệp, nông dân, nông thôn Việt Nam hôm mai sau, Nxb Chính trị Quốc gia, Hà Nội 45 Đặng Kim Sơn (2008), Kinh nghiệm quốc tế nơng nghiệp, nơng thơn, nơng dân q trình cơng nghiệp hóa, Nxb Chính trị Quốc gia, Hà Nội 46 Phi Sơn, "Nông dân trước xu hội nhập", http://baotintuc n/kinh-te/nongdan-truoc-xu-the-hoi-nhap-20131216092131562.htm 47 Từ điển Bách khoa Việt Nam (2002), Tập 2, Nxb Từ điển Bách Khoa, tr.706 48 Lê Văn Tam (2013), "Cánh đồng mẫu lớn - hướng bền vững cho phát triển nông nghiệp, nông thôn, nông dân vùng mía đường Lam Sơn", Tạp chí Cộng sản (73), tr.59-60 49 "Tác động q trình thị hóa đến phát triển khu vực nơng thơn giai đoạn 2011 - 2020", http://www.baomoi.com/Tac-dong-cua-qua-trinh-do-thihoa-den-su-phat-trien-cua-khu-vuc-nong-thon/79/6884593.epi 50 Tạp chí điện tử nhịp sống (2013), “Bài học từ việc nông sản xuất bị trả về”, http://ndhmoney.vn/, ngày 23/07/2013 188 51 Ngọc Thảo (2014), "Tấm gương điển hình xây dựng nông thôn từ tổ hợp tác bơm tưới vùng đất Tân Nghĩa", http://tinhdoandongthap.org.vn/ Detail2.aspx?recid=2400&groupid=31 52 Nguyễn Thị Phƣơng Thảo (2000), Xu hướng phát triển kinh tế nông hộ miền Đông Nam giai đoạn nay, Luận án Tiến sĩ Kinh tế, Hà Nội 53 Đoàn Quang Thiệu (2009), "Kinh tế hộ gia đình sản xuất nơng nghiệp hàng hóa", Tạp chí Hoạt động khoa học (600), tr.5 54 Văn Thông, "700 hộ nông dân Gia Lai thu nhập từ 500 triệu đồng", http://www.vietnamplus.vn/Home/700-ho-nong-dan-Gia-Lai-thu-nhap-tu-500trieu-dong/20124/137828.vnplus 55 Phan Thu, "TPP khiến nông nghiệp VN thay đổi theo hƣớng nào?", http://tiepthisaigon.com.vn/tpp-khien-nong-nghiep-vn-thay-doi-theo-huongnao-2-942.html 56 Nguyễn Hồng Thu (2009), Chính sách tam nơng Nhật Bản- Bài học kinh nghiệm cho Việt Nam, Tạp chí Nghiên cứu Đơng Bắc Á, số 10 57 Trƣơng Thị Tiến (2003), Một số vấn đề kinh tế hộ nông dân Việt Nam thời kỳ đổi mới, Đề tài khoa học cấp bộ, Đại học Quốc gia Hà Nội, Hà Nội 58 Tổng cục Thống kê (2006 - 2013), Kết tổng điều tra nông thôn, nông nghiệp thủy sản năm 2006 - 2013, Nxb Thống kê, Hà Nội 59 Tổng cục Thống kê (2011), Tình hình kinh tế- xã hội Việt Nam mười năm 20012010, Nxb Thống kê, Hà Nội 60 A.V Trai-a-nốp (1925), Lý thuyết kinh tế nông dân 61 Nguyễn Đức Truyến (2003), Báo cáo tổng kết mơ hình kinh tế hộ, Đề tài KC.07.13 62 Đào Thế Tuấn (1997), Kinh tế hộ nơng dân, Nxb Chính trị Quốc gia, Hà Nội 63 Đỗ Thế Tùng (2011), "Quan điểm C.Mác sở hữu việc vận dụng vào văn kiện Đại hội XI Đảng", Tạp chí Cộng sản (823), tr.61 - 65 189 64 Ủy ban nhân dân huyện Nghĩa Đàn (2013), "Báo cáo kết xây dựng mơ hình cánh đồng mẫu lớn", nghiadan.gov.vn/ /258-bao-cao-ket-qua-xay-dung-mohinh-canh-dong-mau-lonnăm 2013 65 Hồng Vân, Mơ hình kinh tế hợp tác xã số nước châu Á, http://www.lmhtxninhbinh.org.vn/old/?p=69 66 Viện Kinh tế học (1995), Kinh tế hộ nông thôn Việt Nam, Nxb Khoa học xã hội, Hà Nội 67 "Việt Nam Thế giới" (2013 - 2014), Thời báo Kinh tế 68 Hồ Văn Vĩnh (2005), "Phát triển HTX nông nghiệp thời kỳ cơng nghiệp hóa, đại hóa nước ta", Tạp chí Cộng sản (81), 69 Mai Thị Thanh Xuân (1996), "Hoạt động hợp tác xã điều kiện hộ nông dân đơn vị kinh tế tự chủ nước ta nay", Tạp chí Kinh tế Phát triển (13), tr.8-9 70 Mai Thị Thanh Xuân (1996), "Chính sách nhà nƣớc với việc xây dựng hình thức kinh tế hợp tác nơng nghiệp", Tạp chí Nghiên cứu kinh tế (8), tr.8 71 Mai Thị Thanh Xn (2004), Cơng nghiệp hóa, đại hóa nông nghiệp, nông thôn Bắc trung Bộ (Qua khảo sát tỉnh Thanh-Nghệ-Tĩnh), Nxb CTQG, Hà Nội 72 Mai Thị Thanh Xuân(2012), Phát triển kinh tế hộ gia đình nơng thơn Việt Nam góc nhìn phát triển bền vững, Hội thảo Quốc tế Việt Nam học lần thứ IV, Hà Nội Website: 73 http://www.dcrd.gov.vn (Cục Kinh tế hợp tác phát triển nông thôn) 74 http://Vca.org.vn (Liên minh hợp tác xã Việt Nam) 75 http://Nongnghiep.vn (Báo Nông nghiệp Việt Nam) 76 http://Gso.gov.vn (Tổng cục Thống kê) 77 http://www.lasuco.com.vn 78 http://ciem.org.vn (Viện Nghiên cứu quản lý kinh tế trung ƣơng) 79 http://clrri.org (Viện Lúa Đồng Sông Cửu Long) 190 80 http://www.worldbank.org (Ngân hàng giới) (1998) 81 http://ipsard.gov.vn (Viện Chiến lƣợc Chính sách phát triển nơng nghiệp nông thôn) 82 http://www.lasuco.com.vn/khi-nong-dan-loi-don-loi-kep_n57956_g102.aspx 83 http://123doc.vn/document/516827-bai-giang-kinh-te-ho-va-kinh-te-trang-trai.htm 84 http://text.123doc.vn/document/206670-mot-so-giai-phap-phat-trien-kinh- te-ho-nong-dan-huyen-y-yen-nam-dinh.htm 85 http://nhandan.com.vn/xahoi/tin-tuc/item/21509102.html 86 http://tuoitre.vn/Kinh-te/586244/mot-sao%C2%A0lua-%C2%A0mua-duoc-haibat-pho-nong-dan-tra-ruong.html 87 http://thongtinphapluat.vn/vi/news/Phap-luat-dan-su/Kinh-te-ho-gia-dinh-trongsan-xuat-nong-nghiep-hang-hoa-1194 88 http://nongnghiep.vn/nongnghiepvn/vi-vn/25/115753/Kinh-te/HTX-ThanhPhuoc-Xa-vien-deu-kha-giau.html) 01/10/2013, 10:18 (GMT+7) 89 http://www.vca.org.vn/vi/hop-tac-xa/dien-hinh/9543-ninh-thuan-hop-tac-xa-dat11-ty-dongha.html 9/6/2014, 09:57 90 http://baodientu.chinhphu.vn/Tin-noi-bat/Can-dot-pha-khau-truoc-va-sau-nongdan-trong-chuoi-san-xuat-nong-nghiep/201437.vgp07:12, 12/06/2014 91 http://dangcongsan.vn/cpv/Modules/News/NewsDetail.aspx?co_id=28340739& cn_id=648838), Cần đẩy mạnh hình thức liên kết sản xuất nơng nghiệp miền núi phía Bắc, 16:17 | 25/04/2014 92 http://taydoshin.vn/index.php?option=com_content&view=article&id=2&Itemid =8&lang=vi (Nguồn: Bộ Nông nghiệp Hoa Kỳ (USDA); Economist Intelligence Unit ) 191 Tiếng Anh 93 Australian Bureau of Statistics, "Household economic wellbeing and progress",http://www.abs.gov.au/ausstats/abs@.nsf/Lookup/by%20Sub ject/1370.0~2010~Chapter~Household%20economic%20wellbeing%20and%20 progress%20%285.3.1%29 94 Frank Ellis (1998), "Peasant Economics Farm Households and Agrarian Development", Cambridge University press 95 Fourth International Farm Management Congress (1980), p.184 96 Mc.Gee (1988), Chadows on household: Some preliminary thoughts on changing economic characteristics of the households the Southeast Asia UBC, Toronto, p.35 97 Mc.Gee (1989) Development Theory and the elusive Household unt: Are we Bendign Shifting sands, P3 98 Kislev,Yoav - Peterson,Willis L, Economies Of Scale In Agriculture: A Reexamination Of The Evidence, TEconomies Of Scale In Agriculture: A Reexamination Of The Evidence 99 Small farmer centre, "Economiesofscale", http://www.drylandfarming.org/ Small%20farmer%20centre/Econscale.html 100 Tanya Corrie (2011), Microfinance and the Household Economy: Financial inclusion, social and economic participation and material wellbeing, Research Report, October 101 U.S Department of Agriculture (2013), "Farm Household Income Forecast", http://www.ers.usda.gov/topics/farm-economy/farm-household-well-being/2013 -farm-household-income-forecast.aspx#.UtTGCfsgJ0s 102 UOC/CAP (2011), "Determinants and effects of land fragmentation in Vietnam", ideas.repec.org/p/ags/umaesp/13652.html 192 PHỤ LỤC PHIẾU KHẢO SÁT VỀ TÌNH HÌNH KINH TẾ HỘ NƠNG DÂN Kính gửi Q Ơng/Bà! Hiện nay, chúng tơi tiến hành nghiên cứu đề tài “Xu hướng phát triển kinh tế nông hộ lên sản xuất lớn kinh tế thị trường định hướng Xã hội chủ nghĩa Việt Nam” Để có sở khách quan sát thực cho việc nghiên cứu, xin đƣợc gửi tới Quý Ông/Bà phiếu khảo sát Ý kiến Q Ơng/Bà thơng tin quan trọng, giúp sở thực tiễn để hồn thành cơng trình nghiên cứu có chất lƣợng cao Rất mong nhận đƣợc hợp tác cung cấp thông tin, chia sẻ thẳng thắn Quý Ông/Bà Xin trân trọng cám ơn giúp đỡ Quý Ông/Bà! -A THÔNG TIN CÁ NHÂN Họ Tên: Tuổi: Giới tính: Công việc làm: Là thành viên của: HTX □ Hộ độc lập □ THT □ Khác Trang trại □ □ Đơn vị: 193 B THÔNG TIN VỀ KINH TẾ NÔNG HỘ I Câu hỏi dành cho nơng dân Thời gian Ơng/Bà tham gia tổ chức hợp tác xã, tổ hợp tác hay trang trại (HTX, THT, TT)? Dƣới 10 năm □ Trên 10 năm □ Trên 20 năm □ Ông/Bà tham gia tổ chức HTX (THT, TT) có bị sức ép khơng ? Có □ Kh ơng □ Nếu trả lời Có, xin Ơng/Bà nói cụ thể hơn: Lí Ơng/Bà tham gia THT hay HTX gì? Xin Ông/Bà nói rõ lý cụ thể: Lí Ơng/Bà khơng tham gia tổ chức HTX (THT, TT)? Để nhận đƣợc trợ giúp □ Theo phong trào □ Khác □ Trong hình thức tổ chức HTX, THT TT, hình thức mang lại thu nhập cao cho ngƣời tham gia? HTX □ THT □ TT □ Ông/Bà tham gia vào tổ chức HTX (THT, TT)? Chỉ □ Nhiều □ Ơng/Bà có biết sách hỗ trợ Nhà nƣớc KTNH khơng? Có □ Khơng □ Ơng/Bà nhận đƣợc hỗ trợ từ Nhà nƣớc? Vốn □ Thông tin Công nghệ □ □ Kỹ thuật sản xuất □ Thị trƣờng □ Trong hỗ trợ trên, hỗ trợ quan trọng Ông/Bà? Vốn □ Thông tin Công nghệ □ □ Thị trƣờng □ 194 Kỹ thuật sản xuất □ Xin Ơng/Bà nói rõ lý lựa chọn đáp án mình: HTX (THT, TT) Ơng/Bà có liên kết với doanh nghiệp khơng? Có □ Khơng □ 10 HTX (THT, TT) Ơng/Bà có liên kết với nhà khoa học khơng? Có □ Khơng □ 11 Có HTX (THT, TT) Ơng/Bà chủ động tìm đến doanh nghiệp nhà khoa học để thực liên kết chƣa? Có □ Khơng □ Xin Ơng/Bà nói rõ lý do: Ông/Bà, việc liên kết với doanh nghiệp nhà khoa học có thật cần thiết KTNH khơng? Có □ Khơng □ Xin Ơng/Bà nói rõ lý do: HTX (THT, TT) Ông/Bà phá vỡ hợp đồng với doanh nghiệp khơng? Có □ Khơng □ Xin Ơng/Bà nói rõ lý phá bỏ hợp đồng: II Câu hỏi dành cho ngƣời quản lý 12 Với tƣ cách nhà quản lý, Ông/Bà đánh giá vai trò Nhà nƣớc việc hỗ trợ nông dân? 195 13 Với tƣ cách ngƣời quản lý, Ông/Bà đánh giá vai trò HTX sản xuất đời sống hộ gia đình xã viên? 14 Với tƣ cách ngƣời quản lý, Ơng/Bà có ý kiến mức giao quyền sử dụng đất cho nông dân theo Luật Đất đai 2013? 15 Là Trang chủ, xin Ơng/Bà cho biết khó khăn mà trang trại gặp phải gì? 16 Là Trang chủ, xin Ông/Bà cho biết vai trò doanh nghiệp quan hệ liên kết kinh tế với trang trại? 17 Là ngƣời quản lý HTX, xin Ơng/Bà cho biết vai trị doanh nghiệp quan hệ liên kết kinh tế với HTX? 196 ... lên sản xu? ??t hàng hóa lớn Xu? ??t phát từ yêu cầu đó, tác giả chọn đề tài Luận án Tiến sĩ kinh tế là: ? ?Xu hướng phát triển kinh tế nông hộ lên sản xu? ??t lớn kinh tế thị trường định hướng Xã hội chủ. .. xu? ??t lớn 40 2.2.2 Kinh tế thị trường cần thiết việc chuyển kinh tế nông hộ lên sản xu? ??t lớn kinh tế thị trường 43 2.2.3 Các xu hướng chủ yếu phát triển kinh tế nông hộ lên sản xu? ??t... nhƣ: kinh tế nông hộ (hay kinh tế hộ nông dân), kinh tế thị trƣờng, 19 kinh tế thị trƣờng định hƣớng Xã hội chủ nghĩa, sản xu? ??t lớn nông nghiệp sản xu? ??t lớn; đặc điểm, ƣu thế, hạn chế kinh t ế nông