BỘ GIÁO DỤC VÀ ðÀO TẠO TRƯỜNG ðẠI HỌC NÔNG NGHIỆP HÀ NỘI =======***====== NGUYỄN ANH THẮNG GIẢI PHÁP TĂNG CƯỜNG QUẢN LÝ NGUỒN KINH PHÍ BẢO HIỂM Xà HỘI TRÊN ðỊA BÀN HUYỆN DUY TIÊN, TỈNH HÀ NAM CHUYÊN NGÀNH : QUẢN LÝ KINH TẾ Mà SỐ : 60.34.04.01 NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC: PGS.TS NGUYỄN HỮU NGOAN HÀ NỘI - 2014 Học viện Nông nghiệp Việt Nam – Luận văn thạc sỹ Khoa học Kinh tế i LỜI CAM ðOAN Tôi xin cam ñoan các số liệu, kết quả nghiên cứu trong luận văn là trung thực và chưa ñược công bố trong bất kỳ công trình nghiên cứu khoa học nào. Tôi cũng xin cam kết chắc chắn rằng, các thông tin trích dẫn trong luận văn ñều ñược chỉ rõ nguồn gốc. Hà Nội, ngày tháng năm 2014 Người thực hiện Nguyễn Anh Thắng Học viện Nông nghiệp Việt Nam – Luận văn thạc sỹ Khoa học Kinh tế ii LỜI CẢM ƠN Trong quá trình học tập, nghiên cứu, tôi ñã nhận ñược sự hỗ trợ, giúp ñỡ tận tình của các thầy giáo, cô giáo, cơ quan, ñơn vị, gia ñình và bạn bè về tinh thần và vật chất ñể tôi hoàn thành luận văn này. Lời ñầu tiên, tôi xin ñược bày tỏ lòng kính trọng và biết ơn sâu sắc tới thầy giáo PGS.TS Nguyễn Hữu Ngoan, Khoa Kinh tế và Phát triển nông thôn, Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội ñã tận tình hướng dẫn, ñóng góp ý kiến quý báu, giúp ñỡ tôi vượt qua những khó khăn trong quá trình nghiên cứu ñể hoàn chỉnh luận văn này. Tôi xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc tới: - Các Thầy giáo, Cô giáo trong Bộ môn Phân tích ñịnh lượng, Khoa Kinh tế và Phát triển nông thôn, Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội, cùng toàn thể các thầy giáo, cô giáo ñã tận tình giảng dạy, hướng dẫn, truyền ñạt những kinh nghiệm, ñóng góp cho tôi nhiều ý kiến quý báu ñể tôi hoàn thành bản luận văn này - Lãnh ñạo, cùng toàn thể cán bộ công chức LðLð tỉnh Hà Nam, BHXH huyện Duy Tiên, các ñại lý thu BHXH, những người tham gia phỏng vấn ñã tạo mọi ñiều kiện giúp ñỡ tôi trong quá trình học tập và nghiên cứu. Tôi xin trân trọng cảm ơn Chi cục Thống kê, Phòng Tài nguyên và Môi trường, LðLð huyện Duy Tiên ñã cộng tác tạo mọi ñiều kiện thuận lợi cho tôi trong suốt quá trình nghiên cứu tại ñịa phương. Tôi xin ñược bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc tới những người thân trong gia ñình, bạn bè, ñồng nghiệp ñã luôn ñộng viên và tạo ñiều kiện ñể tôi an tâm học tập, nghiên cứu./. Hà Nội, ngày tháng năm 2014 Tác giả Nguyễn Anh Thắng Học viện Nông nghiệp Việt Nam – Luận văn thạc sỹ Khoa học Kinh tế iii MỤC LỤC LỜI CAM ðOAN i LỜI CẢM ƠN ii MỤC LỤC iii DANH SÁCH CÁC BẢNG vi DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT vii PHẦN I. ðẶT VẤN ðỀ 1 1.1 Tính cấp thiết của ñề tài 1 1.2 Mục tiêu nghiên cứu 4 1.2.1 Mục tiêu chung 4 1.2.2 Mục tiêu cụ thể 4 1.2.3 Câu hỏi nghiên cứu 4 1.3 ðối tượng và phạm vi nghiên cứu 5 1.3.1 ðối tượng nghiên cứu 5 1.3.2 Phạm vi nghiên cứu 5 PHẦN II. CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN VỀ QUẢN LÝ NGUỒN KINH PHÍ BẢO HIỂM Xà HỘI 6 2.1 Một số vấn ñề lý luận về quản lý nguồn kinh phí BHXH 6 2.1.1 Khái niệm bảo hiểm xã hội 6 2.1.2 Bản chất của bảo hiểm xã hội 7 2.1.3 Chức năng của BHXH 9 2.1.4 ðối tượng của BHXH 10 2.1.5 Quỹ bảo hiểm xã hội và nguồn hình thành quỹ BHXH 11 2.1.6 Quản lý thu chi BHXH 14 2.1.7 Nội dung quản lý nguồn kinh phí BHXH 18 2.1.8 Giám sát, kiểm tra và ñánh giá việc thu nộp, chi trả BHXH 22 2.2 Cơ sở thực tiễn về quản lý nguồn kinh phí BHXH 23 Học viện Nông nghiệp Việt Nam – Luận văn thạc sỹ Khoa học Kinh tế iv 2.2.1 Kinh nghiệm về quản lý và chống thất thu BHXH của một số nước trên thế giới 23 2.2.2 Bài học kinh nghiệm 27 PHẦN III.ðẶC ðIỂM ðỊA BÀN VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU 29 3.1 ðặc ñiểm ñịa bàn nghiên cứu 29 3.1.1 ðiều kiện tự nhiên của huyện Duy Tiên 29 3.1.2 ðặc ñiểm phát triển kinh tế xã hội của huyện Duy Tiên 32 3.2 Phương pháp nghiên cứu 41 3.2.1 Phương pháp chọn ñiểm nghiên cứu 41 3.2.2 Phương pháp thu thập số liệu 42 3.2.3 Phương pháp xử lý số liệu 43 3.2.4 Phương pháp phân tích thống kê 44 3.2.5 Phương pháp PRA 44 3.2.6 Phương pháp chuyên khảo 44 3.2.7 Phương pháp ma trận SWOT 44 3.2.8 Hệ thống các chỉ tiêu nghiên cứu 45 PHẦN IV KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU VÀ THẢO LUẬN 46 4.1 Thực trạng quản lý BHXH trên ñịa bàn huyện Duy Tiên, tỉnh Hà Nam. 46 4.1.1 Khái quát tình hình quản lý thu BHXH tại huyện Duy Tiên 46 4.1.2 Khái quát tình hình quản lý chi BHXH trên ñịa bàn huyện Duy Tiên 55 4.2 Thực trạng khai thác và quản lý nguồn kinh phí BHXH trên ñịa bàn huyện Duy Tiên 62 4.2.1 Quản lý nguồn thu BHXH 62 4.2.2 Quản lý mô hình và phương thức chi BHXH 77 4.2.3 Tình hình trốn ñóng, nợ ñọng BHXH trên ñịa bàn huyện 80 4.3 Các yếu tố ảnh hưởng ñến quá trình quản lý nguồn kinh phí BHXH trên ñịa bàn huyện 85 4.3.1 Các yếu tố bên trong 85 Học viện Nông nghiệp Việt Nam – Luận văn thạc sỹ Khoa học Kinh tế v 4.3.2 Các yếu tố bên ngoài 87 4.3.3 Ma trận SWOT phân tích ñiểm mạnh, ñiểm yếu, cơ hội, thách thức ñối với công tác quản lý BHXH ở huyện Duy Tiên 89 4.4 ðịnh hướng và các giải pháp nâng cao hiệu quả quản lý nguồn kinh phí BHXH tại huyện Duy Tiên 90 4.4.1 ðịnh hướng 90 4.4.2 Giải pháp 91 PHẦN V KẾT LUẬN 98 5.1 Kết luận 98 5.2 Kiến nghị 100 5.2.1 ðối với ðảng và Nhà nước 100 5.2.2 Về phía BHXH Việt Nam 100 5.2.3 Về phía cơ quan BHXH tỉnh Hà Nam 101 TÀI LIỆU THAM KHẢO 102 Học viện Nông nghiệp Việt Nam – Luận văn thạc sỹ Khoa học Kinh tế vi DANH SÁCH CÁC BẢNG Bảng 3.1: Hiện trạng sử dụng ñất huyện Duy Tiên năm 2013 32 Bảng 3.2: Cơ cấu kinh tế huyện Duy Tiên từ năm 2011-2013 33 Bảng 3.3: Dân số và lao ñộng của huyện Duy Tiên từ năm 2011-2013 37 Bảng 4.1: Tình hình thực hiện kế hoạch thu BHXH tại BHXH huyện Duy Tiên 2011-2013 49 Bảng 4.2 Kết quả khảo sát thực tế người lao ñộng trong các doanh nghiệp về tình hình thực hiện chế ñộ BHXH ở huyện Duy Tiên năm 2013 52 Bảng 4.3 Kết quả khảo sát người lao ñộng về tác dụng của việc tham gia BHXH ở huyện Duy Tiên năm 2013 57 Bảng 4.4: Kết quả thực hiện công tác chi BHXH ở BHXH huyện Duy Tiên 60 Bảng 4.5: Cơ cấu số người lao ñộng tham gia BHXH bắt buộc theo khối quản lý (2011-2013) 66 Bảng 4.6: Cơ cấu số ñơn vị tham gia BHXH bắt buộc theo khối quản lý (2011-2013) 69 Bảng 4.7: Kết quả thu BHXH theo ñối tượng tham gia trên ñịa bàn huyện Duy Tiên (2011-2013) 76 Bảng 4.8: Tình hình nợ ñọng tiền thu BHXH bắt buộc tại BHXH huyện Duy Tiên từ 2011-2013 82 Học viện Nông nghiệp Việt Nam – Luận văn thạc sỹ Khoa học Kinh tế vii DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT STT Từ viết tắt Ý nghĩa 1 BH Bảo hiểm 2 BHXH Bảo hiểm xã hội 3 BHYT Bảo hiểm y tế 4 BHTN Bảo hiểm thất nghiệp 5 BNN Bệnh nghề nghiệp 6 BHXHBB Bảo hiểm xã hội bắt buộc 7 BHXHTN Bảo hiểm xã hội tự nguyện 8 CTY TNHH Công ty trách nhiệm hữu hạn 9 DN Doanh nghiệp 10 DNNN Doanh nghiệp Nhà nước 11 DNTN Doanh nghiệp tư nhân 12 DN NQD Doanh nghiệp ngoài quốc doanh 13 HCSN Hành chính sự nghiệp 14 HTX Hợp tác xã 15 HTXDVNN Hợp tác xã dịch vụ nông nghiệp 16 HðLð Hợp ñồng lao ñộng 17 ILO Tổ chức lao ñộng thế giới 18 NN Nhà nước 19 NSNN Ngân sách nhà nước 20 NLð Người lao ñộng 21 NSDLð Người sử dụng lao ñộng 22 SXKD Sản xuất kinh doanh 23 TNLð Tai nạn lao ñộng Học viện Nông nghiệp Việt Nam – Luận văn thạc sỹ Khoa học Kinh tế 1 PHẦN I. ðẶT VẤN ðỀ 1.1 Tính cấp thiết của ñề tài Bảo hiểm xã hội (BHXH) là một bộ phận quan trọng trong hệ thống chính sách xã hội của ðảng và Nhà nước ta. Chính sách BHXH là chính sách mang tính nhân văn, ñạo ñức cao cả ñối với con người và xã hội nhằm ñáp ứng một trong những quyền lợi và nhu cầu tất yếu của người lao ñộng: nhu cầu an toàn về việc làm, an toàn lao ñộng, hơn nữa là an toàn xã hội Tất cả người lao ñộng trong xã hội ñều ñược thụ hưởng BHXH theo nguyên tắc “có ñóng, có hưởng”. Nhà nước và người sử dụng lao ñộng có trách nhiệm với người lao ñộng, ngược lại người lao ñộng cũng có trách nhiệm phải tự BHXH cho mình. Vì vậy chính sách BHXH ñảm bảo an ninh xã hội, là nền tảng cho sự phát triển kinh tế và ổn ñịnh chính trị của ñất nước. Hệ thống BHXH bảo vệ lợi ích cho người lao ñộng khi bị ốm ñau, thai sản, tai nạn lao ñộng, khi về già hoặc khi gặp phải những rủi ro biến cố trong cuộc sống. Thông qua việc hình thành một quỹ BHXH do các bên tham gia BHXH ñóng góp và sự hỗ trợ của Nhà nước. ðây là một hoạt ñộng không kinh doanh, hoạt ñộng không vì mục ñích lợi nhuận. Ở nước ta, chính sách BHXH ñược ðảng và Nhà nước ñứng ñầu là chủ tịch Hồ Chí Minh quan tâm và thực hiện ngay từ những ngày ñầu thành lập nước và thường xuyên ñược bổ sung ñiều chỉnh cho phù hợp với ñiều kiện kinh tế của ñất nước. BHXH hoạt ñộng có cơ chế kiểm tra, kiểm soát tốt sẽ ñảm bảo ñược quyền lợi người lao ñộng, nếu hoạt ñộng không tốt sẽ gây ra ñổ vỡ nguồn quỹ, quyền lợi người lao ñộng sẽ không ñảm bảo, có nguy cơ gây ra mất ổn ñịnh xã hội. Do vậy, ngoài biện pháp tăng thu phát triển quỹ thì công tác quản lý chi trả các chế ñộ BHXH là một việc làm thường xuyên, cấp thiết vừa ñảm bảo cho việc quản lý an toàn quỹ BHXH, vừa ñảm bảo sự công bằng xã hội trong ñóng góp và thụ hưởng BHXH. Mặt khác, vấn ñề này cũng liên quan mật thiết ñến từng cá nhân, bộ phận, mọi cấp trong hệ thống BHXH, thể hiện Học viện Nông nghiệp Việt Nam – Luận văn thạc sỹ Khoa học Kinh tế 2 vai trò trách nhiệm trong việc thực hiện chế ñộ chính sách của ðảng và Nhà nước ta. Trong ñiều kiện nền kinh tế thị trường với sự tham gia của nhiều thành phần kinh tế và có sự quản lý của Nhà nước theo ñịnh hướng xã hội chủ nghĩa. Với những quan hệ lao ñộng phong phú, ña dạng và phức tạp ñã gây không ít khó khăn cho việc thực hiện chính sách BHXH nói chung và công tác quản lý thu chi của quỹ BHXH nói riêng. Chính vì thế mà chính sách BHXH luôn cần ñược nghiên cứu, tìm hiểu nhằm ñổi mới chính sách BHXH nói chung và công tác quản lý nguồn kinh phí BHXH nói riêng. Quỹ BHXH là một nội dung quan trọng trong chính sách BHXH. Nó vừa mang tính kinh tế xã hội, vừa mang tính chính trị nhằm ổn ñịnh cho một ñất nước phát triển. Hơn nữa, chính sách BHXH ở nước ta ñược phát triển toàn diện, có ñủ tài chính ñể chi trả các chế ñộ ngắn hạn và dài hạn cho người tham gia BHXH trong và ngoài thời gian lao ñộng ñể từ ñó chính sách BHXH thực sự ñi vào ñời sống của người dân Việt Nam thì nâng cao vai trò của công tác thu tạo và quản lý quỹ BHXH từ người lao ñộng và người sử dụng lao ñộng là một trong những vấn ñề hết sức cần thiết trong thời gian hiện nay. Trong các khâu của BHXH thì công tác thu- chi và quản lý thu – chi là các khâu quan trọng, ñảm bảo sự cân ñối của quỹ BHXH. Và ñể quỹ BHXH ñược cân ñối và ổn ñịnh lâu dài thì làm tốt công tác thu- chi là một trong những giải pháp mang tính cơ bản nhất. Thu BHXH ở ñây không phải là thu cho ngành BHXH mà là thu ñể bảo vệ quyền lợi cho người lao ñộng. Công tác thu BHXH là khâu ñầu tiên có ý nghĩa quyết ñịnh ñối với toàn bộ hoạt ñộng của hệ thống BHXH và quyết ñịnh sự thành bại của toàn ngành BHXH Việt Nam bởi vì có thu ñúng, thu ñủ thì người lao ñộng sẽ ñược chi trả và hưởng BHXH một cách nhanh chóng và kịp thời khi có rủi ro xảy ra. Trên thực tế thu BHXH là thách thức không nhỏ ñối với các cơ quan BHXH. Thường xuyên xảy ra tình trạng nợ ñọng quỹ BHXH của các doanh nghiệp ñặc biệt là các doanh nghiệp ngoài quốc doanh, trốn ñóng hoặc không [...]... n lý ngu n kinh phí BHXH và ch ra các y u t nh hư ng, t ñó ñ xu t nh ng gi i pháp nh m tăng cư ng hi u qu qu n lý ngu n kinh phí BHXH t i huy n Duy Tiên, t nh Hà Nam 1.2.2 M c tiêu c th Góp ph n h th ng hóa cơ s lý lu n và th c ti n v BHXH và qu n lý ngu n kinh phí BHXH ðánh giá tình hình th c hi n và phân tích các y u t cơ b n nh hư ng ñ n công tác qu n lý ngu n kinh phí BHXH trên ñ a bàn huy n Duy. .. nh n th c th y công tác thu-chi và qu n lý ngu n kinh phí BHXH là r t quan tr ng trong khi ñó l i có H c vi n Nông nghi p Vi t Nam – Lu n văn th c s Khoa h c Kinh t 3 r t ít nh ng nghiên c u v v n ñ này trên ñ a bàn, vì v y chúng tôi ti n hành nghiên c u ñ tài: “Gi i pháp tăng cư ng qu n lý ngu n kinh phí B o hi m xã h i trên ñ a bàn huy n Duy Tiên, t nh Hà Nam ” 1.2 M c tiêu nghiên c u 1.2.1 M c tiêu... u? 3 Thu n l i, khó khăn trong công tác qu n lý ngu n kinh phí BHXH t i ñ a phương? 4 T i sao ph i tăng cư ng qu n lý ngu n kinh phí BHXH ña phương? Nh ng m t nào c n tăng cư ng qu n lý? N i dung tăng cư ng qu n lý là gì? H c vi n Nông nghi p Vi t Nam – Lu n văn th c s Khoa h c Kinh t 4 5 Các gi i pháp nào ñ tăng cư ng qu n lý ngu n kinh phí BHXH huy n Duy Tiên? 1.3 ð i tư ng và ph m vi nghiên c u... ngu n kinh phí BHXH trên ñ a bàn huy n Duy Tiên, t nh Hà Nam Ph m vi không gian: ð tài nghiên c u ñư c th c hi n t i huy n Duy Tiên, t nh Hà Nam Ph m vi th i gian: S li u s d ng trong nghiên c u ñ tài ñư c thu th p t p trung trên ñ a bàn huy n trong giai ño n t năm 2011 ñ n năm 2013 Th i gian th c hi n ñ tài nghiên c u t tháng 6/2013- 4/2014 H c vi n Nông nghi p Vi t Nam – Lu n văn th c s Khoa h c Kinh. .. Kinh t 5 PH N II CƠ S LÝ LU N VÀ TH C TI N V QU N LÝ NGU N KINH PHÍ B O HI M Xà H I 2.1 M t s v n ñ lý lu n v qu n lý ngu n kinh phí BHXH 2.1.1 Khái ni m b o hi m xã h i S xu t hi n c a BHXH là m t t t y u khách quan, do s ñòi h i c a cu c s ng và ho t ñ ng s n xu t kinh doanh, khi mà m i thành viên trong xã h i ñ u c m th y s c n thi t ph i tham gia h th ng BHXH Vì v y BHXH ñã tr thành nhu c u và quy... gian qua ð xu t m t s gi i pháp nh m nâng cao hi u qu qu n lý ngu n kinh phí BHXH trên ñ a bàn huy n trong th i gian t i 1.2.3 Câu h i nghiên c u Nghiên c u này nh m tr l i các câu h i: 1 Th c tr ng thu n p và qu n lý ngu n kinh phí BHXH trên ñ a bàn nghiên c u như th nào? Th c tr ng chi tr BHXH di n ra như th nào? 2 Các y u t nào nh hư ng ñ n ngu n thu và chi BHXH trên ñ a bàn nghiên c u? 3 Thu n l... dung qu n lý thu BHXH Qu n lý thu là ph i qu n lý l i nhu n do kho n ñ u tư ñem l i.ðây là nghi p v qu n lý thu r t khó, nhưng l i có nh hư ng r t l n ñ n vi c ñánh giá hi u qu ñ u tư và là s ñ m b o an toàn cho qu BHXH ð th c hi n ñư c nh ng n i dung trên, c n có nh ng phương pháp qu n lý và công c qu n lý thích h p Trên th c t , có nhi u phương pháp qu n lý, nhưng các phương pháp ñó v cơ b n có th có... các bên tham gia BHXH và các ngu n thu h p pháp khác, nh m góp ph n ñ m b o an toàn kinh t cho ngư i lao ñ ng và gia ñình h , ñ ng th i góp ph n b o ñ m an toàn xã h i” - “BHXH là s b o v c a xã h i ñ i v i các thành viên trong xã h i thông qua m t lo t các bi n pháp công c ng (b ng pháp lu t, trách nhi m c a Chính ph ) ñ ch ng l i tình tr ng khó khăn v kinh t xã h i do b m t ho c gi m thu nh p gây ra... chi, các chi phí cho b máy BHXH ; chi phí cho ñ u tư ph n nhàn r i c a qu BHXH cũng thu c nghi p v qu n lý chi BHXH Tuy nhiên dư i giác ñ cơ c u, các nghi p v này có th tách ra là m t trong các nghi p v chi c a các ho t ñ ng qu n lý cho ho t ñ ng b máy và qu n lý ho t ñ ng ñ u tư tăng trư ng qu Qu n lý thu, qu n lý quá trình chi BHXH ph i t p trung vào nh ng n i dung sau: M t là, Qu n lý ñ i tư ng... H c vi n Nông nghi p Vi t Nam – Lu n văn th c s Khoa h c Kinh t 17 * D a vào th c t Vi c ban hành chính sách BHXH cũng như các văn b n pháp quy không th thi u ñư c vi c d a vào th c t ñ ban hành cho phù h p v i ñi u ki n kinh t - xã h i- chính tr c a t ng qu c gia M i qu c gia ñ u xác ñ nh BHXH là xương s ng c a h th ng An sinh xã h i Vi c ban hành chính sách BHXH ph i d a trên thu nh p c a ngư i lao . NGHIỆP HÀ NỘI =======***====== NGUYỄN ANH THẮNG GIẢI PHÁP TĂNG CƯỜNG QUẢN LÝ NGUỒN KINH PHÍ BẢO HIỂM Xà HỘI TRÊN ðỊA BÀN HUYỆN DUY TIÊN, TỈNH HÀ NAM CHUYÊN NGÀNH : QUẢN. LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN VỀ QUẢN LÝ NGUỒN KINH PHÍ BẢO HIỂM Xà HỘI 6 2.1 Một số vấn ñề lý luận về quản lý nguồn kinh phí BHXH 6 2.1.1 Khái niệm bảo hiểm xã hội 6 2.1.2 Bản chất của bảo hiểm xã. trên ñịa bàn, vì vậy chúng tôi tiến hành nghiên cứu ñề tài: Giải pháp tăng cường quản lý nguồn kinh phí Bảo hiểm xã hội trên ñịa bàn huyện Duy Tiên, tỉnh Hà Nam ” 1.2 Mục tiêu nghiên cứu 1.2.1