BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO BỘ NÔNG NGHIỆP VÀ PTNT HỌC VIỆN NÔNG NGHIỆP VIỆT NAM NGUYỄN NAM GIANG XÁC ĐỊNH MỨC SẴN LÒNG CHI TRẢ CHO CẢI THIỆN CHẤT LƯỢNG NƯỚC SINH HOẠT CỦA NGƯỜI DÂN TRÊN ĐỊA BÀN THỊ TRẤN YÊN VIÊN – HUYỆN GIA LÂM CHUYÊN NGÀNH: QUẢN LÝ KINH TẾ MÃ SỐ: 60 34 04 01 NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC: GS.TS.NGUYỄN VĂN SONG HÀ NỘI, NĂM 2014 Học viện Nông nghiệp Việt Nam – Luận văn Thạc sỹ Khoa học Kinh tế Page i LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan rằng : Số liệu và kết quả nghiên cứu trong luận văn này là trung thực và chưa hề được sử dụng để bảo vệ một học hàm, học vị nào. Tôi cam đoan rằng: Mọi sự giúp đỡ cho việc thực hiện luận văn này đã được cám ơn và các thông tin trích dẫn trong luận văn đều được ghi rõ nguồn gốc. Tác giả Nguyễn Nam Giang Học viện Nông nghiệp Việt Nam – Luận văn Thạc sỹ Khoa học Kinh tế Page ii LỜI CẢM ƠN Để hoàn thành luận văn tốt nghiệp này, ngoài sự nỗ lực của bản thân, tôi đã nhận được nhiều sự quan tâm và giúp đỡ của các thầy cô giáo, gia đình và bè bạn. Tôi xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc đến GS.TS Nguyễn Văn Song, Phó trưởng khoa Kinh tế và Phát triển nông thôn, giảng viên bộ môn Kinh tế tài nguyên và Môi trường Khoa Kinh tế và Phát triển nông thôn, Học viện Nông nghiệp Việt Nam đã tận tình chỉ bảo, hướng dẫn tôi phương pháp nghiên cứu, phân tích và tạo nhiều điều kiện thuận lợi cho tôi hoàn thành đề tài này. Tôi xin chân thành cảm ơn các thầy cô giáo trong bộ môn Kinh tế tài nguyên môi trường, Kinh tế nông nghiệp và chính sách khoa Kinh tế và Phát triển nông thôn, Học viện Nông nghiệp Việt Namđã tạo điều kiện, giúp đỡ tôi trong quá trình thực hiện và hoàn thành luận văn. Cuối cùng, tôi xin cám ơn toàn thể bạn bè và người thân đã giúp đỡ, động viên tôi hoàn thành tốt luận văn tốt nghiệp. Tôi xin chân thành cảm ơn. Học viện Nông nghiệp Việt Nam – Luận văn Thạc sỹ Khoa học Kinh tế Page iii MỤC LỤC LỜI CAM ĐOAN i LỜI CẢM ƠN ii MỤC LỤC iii DANH MỤC BẢNG vi PHẦN I.MỞ ĐẦU 1 1.1. Đặt vấn đề 1 1.2. Mục tiêu nghiên cứu 3 1.2.1 Mục tiêu tổng thể 3 1.2.2 Mục tiêu cụ thể 3 1.3 Câu hỏi nghiên cứu 3 1.4 Đối tượng và phạm vi nghiên cứu 3 PHẦN II TỔNG QUAN TÀI LIỆU NGHIÊN CỨU 5 2.1. Một số khái niệm về nước, nước sạch và nước sạch sinh hoạt 5 2.1.1. Một số khái niệm về nước 5 2.1.2. Một số khái niệm có liên quan tới nước sạch sinh hoạt 9 2.1.3. Nguyên nhân gây ô nhiễm nước 10 2.2. Vai trò của nước sạch trong sinh hoạtvới sức khỏe con người 14 2.2.1. Vai trò của nước sinh hoạt tới sức khỏe con người 14 2.2.2. Một số tiêu chuẩn về nước sinh hoạt 16 2.3. Những vấn đề về nước sạch trong sinh hoạt hiện nay 19 2.3.1. Hiện trạng nguồn nước trên thế giới 19 2.3.2. Hiện trạng nguồn nước sinh hoạt ở Việt Nam 21 2.3.3. Một số biện pháp cải thiện chất lượng nước sinh hoạt 25 2.4. Tổng quan về sự sẵn lòng chi trả (Willing To Pay – WTP) 29 Học viện Nông nghiệp Việt Nam – Luận văn Thạc sỹ Khoa học Kinh tế Page iv 2.4.1. Tổng quan về sự sẵn lòng chi trả 29 2.4.2. Các yếu tố ảnh hưởng tới mức sẵn lòng chi trả 32 2.5. Tổng quan về phương pháp định giá ngẫu nhiên và Một số nghiên cứu áp dụng phương định giá ngẫu nhiên 34 2.5.1 Phương pháp định giá ngẫu nhiên 34 2.5.2 Một số nghiên cứu sử dụng CVM trên thế giới và ở Việt Nam 36 2.5.3. Những bài học kinh nghiệm 38 PHẦN III ĐẶC ĐIỂM ĐỊA BÀN VÀPHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU 41 3.1 Đặc điểm địa bàn nghiên cứu 41 3.1.1. Điều kiện tự nhiên 41 3.1.2. Điều kiện kinh tế xã hội 42 3.2. Phương pháp nghiên cứu 46 3.2.1. Khung phân tích 46 3.2.2. Nguồn số liệu 50 3.2.3 Phương pháp nghiên cứu 52 3.2.4. Hệ thống chỉ tiêu và Xử lý số liệu 55 PHẦN IV KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU 57 4.1. Tình hình cung cấp, sử dụng và chất lượng nước sinh hoạt ở Thị trấn Yên Viên 57 4.1.1. Tình hình cấp nước, sử dụngnước sinh hoạt ở Thị trấn Yên Viên 57 4.1.2. Thực trạng chất lượng nước sinh hoạt của các hộ dân ở Thị trấn Yên Viên 74 4.2. Sự sẵn lòng chi trả cho việc cải thiện chất lượng nước sinh hoạt của người dânThị trấn Yên Viên 96 4.2.1. Thông tin chung về nhóm hộ điều tra 96 4.2.2. Mức sẵn lòng chi trả của nhóm hộ điều tra 99 4.3. Phân tích mức sẵn lòng chi trả của người dân cho cải thiện chất lượng nước 102 4.3.1. Mức sẵn lòng chi trả đối với hình thức chi trả và đối tượng cung cấp 102 4.3.2. Mức sẵn lòng chi trả và các chỉ tiêu xã hội học 104 Học viện Nông nghiệp Việt Nam – Luận văn Thạc sỹ Khoa học Kinh tế Page v 4.3.3. Một số yếu tố khác 108 4.3.4. Mô hình ước lượng đánh giá mức độ tác động của các yếu tố tới mức WTP 111 4.4. Đề xuất một số giải pháp cải thiện chất lượng nước sinh hoạt trên địa bàn 114 4.4.1. Cơ sở đề xuất giải pháp từ kết quả nghiên cứu 114 4.4.2. Đề xuất thực hiện các giải pháp 117 PHẦN V KẾT LUẬN 132 TÀI LIỆU THAM KHẢO 134 PHỤ LỤC 1 PHIẾU ĐIỀU TRA CÁN BỘ ĐỊA PHƯƠNG 136 PHỤ LỤC 2 PHIẾU ĐIỀU TRA NGƯỜI DÂN 139 PHỤ LỤC 3 KẾT QUẢ CHẠY MÔ HÌNH 146 PHỤ LỤC 4 KẾT QUẢ KIỂM ĐỊNH TƯƠNG QUAN CÁC BIẾN ĐỘC LẬP 151 Học viện Nông nghiệp Việt Nam – Luận văn Thạc sỹ Khoa học Kinh tế Page vi DANH MỤC BẢNG Bảng 2.1. Chỉ tiêu chất lượng nước sinh hoạt theo TCVN 5502 - 2003 17 Bảng 2.2. Tiêu chuẩn chất lượng nước sinh hoạt theo QCVN 02: 2009/ BYT 18 Bảng 2.3. Sự khác nhau giữa sẵn lòng chi trả và bằng lòng chấp nhận 31 Bảng 3.1. Tình hình phát triển kinh tế qua các năm ở TT Yên Viên 44 Bảng 4.1 Nguồn nước sử dụng của các hộ điều tra 62 Bảng 4.2 Khối lượng nước tiêu thụ của các hộ dân 69 Bảng 4.3 Đáp ứng nhu cầu về nước sạch sinh hoạt hiện nay của người dân 70 Bảng 4.4 Phương thức dự trữ nước sinh hoạt của người dân 73 Bảng 4.5 Đánh giá chất lượng nước giếng ở thị trấn Yên Viên 77 Bảng 4.6 Đánh giá chất lượng nước sinh hoạt của nhóm hộ điều tra 80 Bảng 4.7 ảnh hưởng của nguồn nước đến cuộc sống người dân 83 Bảng 4.8 Nguồn gây ô nhiễm nước ăn ở địa phương 88 Bảng 4.9 Nguồn gây ô nhiễm nước tắm rửa ở địa phương 89 Bảng 4.10 Nguồn gây ô nhiễm nước tắm rửa ở địa phương 90 Bảng 4.11. Các biện pháp cải thiện chất lượng nước của người dân tổ Tiền Phong 93 Bảng 4.12. Các biện pháp cải thiện chất lượng nước của người dân tổ Yên Hà 95 Bảng 4.13. Các biện pháp cải thiện chất lượng nước của người dân tổ BĐ 2 95 Bảng 4.14 Một số đặc điểm của nhóm người được phỏng vấn 98 Bảng 4.15 Mức sẵn lòng chi trả của nhóm người được phỏng vấn 99 Bảng 4.16. Trình độ học vấn và mức sẵn lòng chi trả 105 Bảng 4.17 Nghề nghiệp và mức sẵn lòng chi trả 107 Bảng 4.18 Địa bàn và mức sẵn lòng chi trả 109 Bảng 4.19 Mô hình và các biến lựa chọn 111 Bảng 4.20 kết quả chạy mô hình 112 Bảng 4.21 Kiểm định các tham số ước lượng của mô hình 113 Học viện Nông nghiệp Việt Nam – Luận văn Thạc sỹ Khoa học Kinh tế Page vii Bảng 4.22. Đề xuất của đề tài về lựa chọn phương án xây dựng nhà máy cấp nước 131 DANH MỤC HÌNH VÀ ĐỒ THỊ Hình 2.1: Vedan xả nước thải chưa qua xử lý ra sông Thị Vảitrong nhiều năm. 21 Hình 3.1. Vị trí địa lý thị Trấn Yên Viên huyện Gia Lâm 41 Hình 4.1. Màu nước sông Đuống 61 Hình 4.2. Các chai nước không rõ nguồn gốc 62 Hình 4.3 Một số dụng cụ trữ nước của người dân thị trấn Yên Viên 74 Hình 4.4 Nước làm ố các vận dụng của các hộ gia đình 78 Hình 4.5 Nước thải của một doanh nghiệp ra sông Đuống 85 Hình 4.6. Lõi lọc nước của người dân bị đen do nguồn nước ô nhiễm 92 Hình 4.7 Bể lọc bằng cát bị đen sau khoảng 2 tháng sử dụng 94 Đồ thị 2.1. Đường cầu và sự sẵn lòng chi trả 29 Đồ thị 4.1. Nguồn nước cho nhu cầu ăn uống, nấu nướng của nhóm hộ điều tra 66 Đồ thị 4.2. Nguồn nước cho nhu cầu tắm, rửa của nhóm hộ điều tra 67 Đồ thị 4.3. Nguồn nước cho nhu cầu giặt của nhóm hộ điều tra 68 Đồ thị 4.4 Đáp ứng nhu cầu về nước sạch cho ăn uống của người dân 72 Đồ thị 4.5 Đáp ứng nhu cầu về nước sạch cho giặt dũ của người dân 72 Đồ thị 4.6 Đáp ứng nhu cầu về nước sạch cho tắm rửa của người dân 72 Đồ thị 4.7. Các vấn đề về nguồn nước ăn 81 Đồ thị 4.8 Các vấn đề về nguồn nước tắm rửa 82 Đồ thị 4.9 Các vấn đề về nguồn nước giặt 83 Đồ thị 4.9 Mối quan hệ giữa lượng tiêu thụ và mức WTP 102 Đồ thị 4.10 Sự khác biệt về mức WTP giữa các hình thức chi trả 103 Đồ thị 4.11 Sự khác biệt mức WTP giữa yêu cầu về các nhà cung cấp 104 Đồ thị 4.12 Giới tính và mức sẵn lòng chi trả 105 Học viện Nông nghiệp Việt Nam – Luận văn Thạc sỹ Khoa học Kinh tế Page viii Đồ thị 4.13 Trình độ học vấn mà mức sẵn lòng chi trả 106 Đồ thị 4.14 Nhóm nghề nghiệp và mức sẵn lòng chi trả bình quân 108 Đồ thị 4.15 Mức sẵn lòng chi trả và các tổ điều tra 109 Đồ thị 4.16 Mức sẵn lòng chi trả và các đối tượng bị ảnh hưởng bởi nguồn 110 Đồ thị 4.17 Mức sẵn lòng chi trả giữ những người lo ngại về rủi ro từ nước 110 Hộp 1 Tình hình xây dựng hệ thống nước sạch ở địa phương 58 Hộp 2 Chi phí nước sinh hoạt của người dân TT Yên Viên 70 Hộp 3 thực trạng nguồn nước giếng khoan ở thị trấn Yên Viên 75 Hộp 4 Đánh giá về chất lượng nước giếng của người dân 76 Sơ đồ 4.1 Nguyên nhân chính gây ô nhiễm nước sinh hoạt ở TT Yên Viên 87 Sơ đồ 4.2 Quy trình lọc nước đối với giếng khoan cạn 118 Sơ đồ 4.3 Quy trình lọc nước đối với giếng khoan sâu 119 Học viện Nông nghiệp Việt Nam – Luận văn Thạc sỹ Khoa học Kinh tế Page 1 PHẦN I.MỞ ĐẦU 1.1.Đặt vấn đề Trước đây, trong quá trình phát triển kinh tế xã hội, nước được xem là tài nguyên vô hạn. Tuy nhiên trong những năm gần đây, trước sự ô nhiễm, sa mạc hóa, cùng với nhu cầu cầu sử dụng nước toàn thế giới tăng cao đã khiến nguồn nước ngọt bị cạn kiệt. Theo William E. Marks (2001).Lượng nước trên Trái Đất có vào khoảng 1,38 tỉ km³. Trong đó 97,4% là nước mặn trong các đại dương trên thế giới, phần còn lại, 2,6%, là nước ngọt, tồn tại chủ yếu dưới dạng băng tuyết đóng ở hai cực và trên các ngọn núi, chỉ có 0,3% nước trên toàn thế giới (hay 3,6 triệu km³) là có thể sử dụng cho sinh hoạt và phát triển kinh tế. Trong những năm trở lại đây, rất nhiều báo cáo, nghiên cứu đã cho thấy, hiện nay nguồn nước sinh hoạt đang bị ô nhiễm nặng. Chất lượng của nước sinh hoạt tại các nước đang phát triển trong đó có Việt Nam không đủ tiêu chuẩn cho sức khỏe. Ô nhiễm nước sinh hoạt hiện nay có nguồn gốc từ quá trình thải các chất độc hại chủ yếu dưới dạng lỏng như các loại nước thải sinh hoạt, nước thải công nghiệp, nông nghiệp… Khiến cho nước bị thay đổi tính chất, hàm lượng các kim loại nặng cao, hàm lượng các hóa chất độc hại ngày càng tăng trong khi hệ thống lọc nước của chúng ta hiện nay không thể xử lý được tất cả các ô nhiễm này. Theo Bộ tài nguyên môi trường (2013) một cuộc khảo sát về chất lượng nước ở Đak Lak cho thấy nước tại 102 công trình cấp nước sinh hoạt tập trung trên địa bàn tỉnh đều bị ô nhiễm. Trong 102 mẫu được kiểm tra, phân tích, kết qủa có 21 mẫu loại A, chiếm 20,59%; loại B có 74 mẫu, chiếm 72,55%; loại C có 7 mẫu, chiếm 6,86%. Theo cuộc khảo sát này, nguyên nhân được xác định ô nhiễm nguồn nước các công trình nước tập trung chủ yếu là do vi khuẩn, sắt, độ đục. Cùng với sự suy giảm về chất lượng nước sinh hoạt, những hệ lụy về sức khỏe con người do sử dụng nước sinh hoạt kém chất lượng đang ngày càng gia tăng. Theo số liệu thống kê năm của Tổ chức Y tế Thế giới (2008) cho biết, có 80% bệnh tật ở các quốc gia đang phát triển có liên quan đến nước và vệ sinh môi trường bị nhiễm bẩn và mỗi năm có hơn 20 ngàn người Việt Nam chết do dùng nước bị ô [...]... cải thiện chất lượng nước hiệu quả Học viện Nông nghiệp Việt Nam – Luận văn Thạc sỹ Khoa học Kinh tế Page 2 Chính vì thế, tôi tiến hành thực hiện nghiên cứu Xác định mức sẵn lòng chi trả cho cải thiện chất lượng nước sinh hoạt của người dân trên địa bàn Thị trấn Yên Viên – H .Gia Lâm 1.2 Mục tiêu nghiên cứu 1.2.1 Mục tiêu tổng thể Trên cơ sở nghiên cứu mức sẵn lòng chi trả của người tiêu dùng cho cải. .. đến sự sẵn lòng chi trả của người dân? - Các chương trình nước sạch sinh hoạt trên địa bàn nên thực hiện như thế nào ? Đâu là các phương án nhằm giúp người dân tự khác phục trong ngắn hạn v người dân cần một cơ chế cấp nước ra sao? 1.4 Đối tượng và phạm vi nghiên cứu - Đối tương nghiên cứu :Mức sẵn lòng chi trả của người dân trên địa bàn Thị trấn Yên Viên cho sự cải thiện chất lượng nước sinh hoạt hiện... dùng cho cải thiện chất lượng nước sinh hoạt hiện tại, đề xuất xây dựng các chương trình cấp nước sạch sinh hoạt hiệu quả 1.2.2 Mục tiêu cụ thể - Hệ thống hóa cơ sở lý luận, cơ sở thực tiễn về nước sinh hoạt, sự sẵn lòng chi trả và phương pháp định giá ngẫu nhiên - Tìm hiểu thực trạng chất lượng nước sinh hoạt; Xác định mức sẵn lòng chi trả của người dân cho sự cải thiện chất lượng nước sinh hoạt, và phân... đến sự sẵn lòng chi trả - Đề xuất các phương án xây dựng hệ thống cung cấp nước sạch, hỗ trợ cải thiện thực trạng chất lượng nước hiện nay và một cơ chế cung cấp nước cho người dân 1.3 Câu hỏi nghiên cứu - Thực trạng nước sinh hoạt của các hộ dân Thị trấn Yên Viên hiện nay? - Mức sẵn lòng chi trả của người dân cho sự cải thiện chất lượng nước là bao nhiêu ? - Đâu là các yếu tố ảnh hưởng và mức độ ảnh... đời sống con người cũng như sự phát triển bền vững của đất nước - Ô nhiễm nguồn nước do sinh hoạt dân cư :Trong quá trình sinh hoạt hàng ngày, nước dùng trong sinh hoạt của dân cư ngày càng tăng nhanh, do tăng dân số về các đô thị Từ nước thải sinh hoạt cộng với nước thải của các cơ sở tiểu thủ công nghiệp trong khu dân cư là đặc trưng của sự ô nhiễm, của các đô thị ở nước ta Các loại nước thải đều... lượng của các loại nước này cũng có những quy định cụ thể được đề cập trong các quy định về chất lượng nước Học viện Nông nghiệp Việt Nam – Luận văn Thạc sỹ Khoa học Kinh tế Page 8 2.1.2.Một số khái niệm có liên quan tới nước sạch sinh hoạt Nước sinh hoạt : Theo luật tài nguyên nước (2012), Nước sinh hoạt là nước sạch hoặc nước có thể dùng cho ăn uống, vệ sinh của con người Đi kèm với khái niệm nước sinh. .. nhiều người đã phải từ bỏ 20 – 30% thậm chí là 50% để sử dụng nước sạch thay vì sử dụng các nguồn nước độc hại cho sức khỏe Những chi phí này được trả cho xử lý nước tại chỗ hoặc các chi phí vận chuyển nước từ xa đến nơi họ sinh sống.Ngoài những chi phí trực tiếp cho nước sinh hoạt, người dân ở nhiều quốc gia còn mất nhiều chi phí cơ hội khác cho thời gian và công sức để đưa nước về sinh hoạt tại gia. .. thoát nước đảm bảo sinh hoạt cho người dân sử dụng Nghiêm trọng hơn là tình hình ô nhiễm nguồn nước sinh hoạt của người dân Đây chính là nguyên nhân dẫn tới tình trạng các bệnh ngoài da và trẻ em bị bệnh về răng lợi ngày một tăng theo thời gian Theo thống kê của trạm y tế thị trấn Yên Viên, mỗi năm có hàng trăm ca các loại bệnh này trên địa bàn Nhiều hộ dân, mặc dù đã sử dụng than hoạt tính và cát lọc nước. .. niệm nước sinh hoạt, chúng ta cần hiểu, nước sạch và nguồn nước sinh hoạt Theo đó, nước sạch là nước đáp ứng quy chuẩn kỹ thuật về nước sạch của Việt Nam và Nguồn nước sinh hoạt là nguồn nước có thể cung cấp nước sinh hoạt hoặc có thể xử lý thành nước sinh hoạt (Quốc hội Việt Nam 2012) Các nguồn cấp nước sinh hoạt chủ yếu hiện nay (theo luật tài nguyên nước 2012 – Quốc hội Việt Nam 2012): Nước máy : tại... Phạm vi nội dung Do hạn chế về mặt thời gian đề tài chỉ tiến hành nghiên cứu sự sẵn lòng chi trả của người dân sử dụng nước sinh hoạt Thị trấn Yên Viên Học viện Nông nghiệp Việt Nam – Luận văn Thạc sỹ Khoa học Kinh tế Page 3 + Phạm vi về không gian : Các đơn vị cung cấp nước sinh hoạt và các phường thuộc Thị trấn Yên Viên + Nghiên cứu được tiến hành trong thời gian từ 01/10/2013–01/10/2014 Học viện . NGUYỄN NAM GIANG XÁC ĐỊNH MỨC SẴN LÒNG CHI TRẢ CHO CẢI THIỆN CHẤT LƯỢNG NƯỚC SINH HOẠT CỦA NGƯỜI DÂN TRÊN ĐỊA BÀN THỊ TRẤN YÊN VIÊN – HUYỆN GIA LÂM CHUYÊN NGÀNH: QUẢN. cứu Xác định mức sẵn lòng chi trả cho cải thiện chất lượng nước sinh hoạt của người dân trên địa bàn Thị trấn Yên Viên – H .Gia Lâm 1.2. Mục tiêu nghiên cứu 1.2.1 Mục tiêu tổng thể Trên. về nước sinh hoạt, sự sẵn lòng chi trả và phương pháp định giá ngẫu nhiên - Tìm hiểu thực trạng chất lượng nước sinh hoạt; Xác định mức sẵn lòng chi trả của người dân cho sự cải thiện chất lượng