Website: http://www.docs.vn Email : lienhe@docs.vn Tel : 0918.775.368 A. MỞ ĐẦU Trong nền kinh tế hội nhập như hiện nay thì mục tiêu lớn nhất của các doanh nghiệp là lợi nhuận để nâng cao khả năng cạnh tranh của mình. Điều này phụ thuộc rất nhiều vào yếu tố chủ quan của doanh nghiệp, vì vậy làm thế nào để giảm thiểu chi phí trong quá trình sản xuất kinh doanh một cách tối đa là một yêu cầu đang đặt ra đối với các doanh nghiệp. Như chúng ta đã biết cách tính khấu hao tài sản cố định cũng như phương pháp hạch toán khấu hao tài sản cố định trong các doanh nghiệp cũng là một vấn đề đáng được quan tâm để giảm chi phí và tăng lợi nhuận. Bởi vì khấu hao không chỉ đơn thuần là việc chuyển dần giá trị tài sản cố định vào chi phí mà nó cón liên quan đến nhiều vấn đề khác nữa như: khấu hao với việc tính thuế, khấu hao với việc tái đầu tư tài sản cố định, khấu hao với tiến bộ của khoa học kỹ thuật. Xác định phương pháp khấu hao thích hợp, việc tính đúng tính đủ chi phí khấu hao tài sản cố định vào chi phí kinh doanh không chỉ tạo điều kiện cho doanh nghiệp có điều kiện thay đổi máy móc thiết bị theo hướng áp dụng công nghệ tiên tiến, kỹ thuật hiện đại phù hợp với yêu cầu mà còn giúp doanh nghiệp xác định chính xác và hạch toán đúng giá thành sản phẩm. Với tầm quan trọng của vấn đề khấu hao trong các doanh nghiệp hiện nay đồng thời để đi sâu vào nghiên cứu thực trạng khấu hao tài sản cố định trong các doanh nghiệp em xin chọn đề tài: “ Bàn về cách tính khấu hao tài sản cố định và phương pháp kế toán khấu hao tài sản cố định theo chế độ hiện hành trong các doanh nghiệp hiện nay”. Bài viết của em gồm 3 phần: I. Khái quát chung về hao mòn tài sản cố định và khấu hao tài sản cố định, các phương pháp tính khấu hao và nguyên tắc tính khấu hao tài sản cố định trong doanh nghiệp. II. Kế toán khấu hao tài sản cố định. Website: http://www.docs.vn Email : lienhe@docs.vn Tel : 0918.775.368 Website: http://www.docs.vn Email : lienhe@docs.vn Tel : 0918.775.368 III. Một số kiến nghị nhằm hoàn thiện chế độ khấu hao và kế toán khấu hao tài sản cố định trong các doanh nghiệp hiện nay. Do thời gian nghiên cứu còn hạn chế, nên bài viết của em vẫn còn nhiều sai sót, em rất mong được sự góp ý của thầy giáo để bài viết của em được hoàn thiện hơn. Website: http://www.docs.vn Email : lienhe@docs.vn Tel : 0918.775.368 Website: http://www.docs.vn Email : lienhe@docs.vn Tel : 0918.775.368 I. KHÁI QUÁT CHUNG VỀ HAO MÒN TÀI SẢN CỐ ĐỊNH VÀ KHẤU HAO TÀI SẢN CỐ ĐỊNH, CÁC PHƯƠNG PHÁP TÍNH KHẤU HAO VÀ NGUYÊN TẮC TÍNH KHẤU HAO TRONG DOANH NGHIỆP. 1.1. Ý nghĩa và mục đích của hao mòn tài sản cố định và khấu hao tài sản cố định trong doanh nghiệp. 1.1.1. Khái niệm về hao mòn tài sản cố định và khấu hao tài sản cố định.  Hao mòn tài sản cố định: Theo quyết định số 1062 TC/QD/CSTC ngày 14/11/1996 của Bộ tài chính thì hao mòn tài sản cố định là sự giảm dần giá trị của tài sản cố định do tham gia vào hoạt động kinh doanh, do bào mòn của tự nhiên, do tiến bộ của kỹ thuật… trong quá trình hoạt động của tài sản cố định.  Khấu hao tài sản cố định: Theo quyết định số 166 do Bộ tài chính ban hành ngày 30/12/1999 thì khấu hao tài sản cố định là việc tính toán và phân bổ một cách có hệ thống nguyên giá của tài sản cố định vào chi phí kinh doanh qua thời gian sử dụng của tài sản cố định. 1.1.2. Phân loại hao mòn Hao mòn tài sản cố định bao gồm hai loại sau:  Hao mòn hữu hình: Là sự hao mòn vật lý trong quá trình sử dụng do bị cọ xát, bị ăn mòn, bị hư hỏng từng bộ phận. Hao mòn hữu hình của tài sản cố định có thể là do tham gia vào quá trình sản xuất của doanh nghiệp, do tác động của tự nhiên ( độ ẩm, không khí, hơi nước…) không phụ thuộc vào việc sử dụng. Đây là một trong những lý do mà tài sản cố định mất dần giá trị và giá trị sử dụng so với ban đầu cuối cùng phải thay thế bằng một tài sản cố định khác.  Hao mòn vô hình: Là sự giảm giá trị của tài sản cố định do sự tiến bộ của khoa học kỹ thuật, nhờ tiến bộ của khoa học kỹ thuật mà tài sản cố Website: http://www.docs.vn Email : lienhe@docs.vn Tel : 0918.775.368 Website: http://www.docs.vn Email : lienhe@docs.vn Tel : 0918.775.368 định được sản xuất ra ngày càng nhiều tính năng với năng suất cao hơn và chi phí ít hơn. 1.1.3. Lý do và mục đích trích khấu hao  Lý do: + Về phương diện kinh tế: Khấu hao cho phép doanh nghiệp phản ánh được giá trị thực của tài sản, đồng thời làm giảm lợi nhuận ròng của doanh nghiệp. + Về phương diện tài chính: Khấu hao là một phương tiện tài trợ giúp cho doanh nghiệp bộ phận giá trị đã mất của tài sản cố định. + Về phương diện thuế khóa: Khấu hao là một khoản chi phí được trừ vào lợ nhuận chịu thuế, tức là tính vào chi phí kinh doanh hợp lệ. + Về phương diện kế toán: Khấu hao là việc ghi nhận sự giảm giá của tài sản cố định.  Mục đích: Để tái đầu tư tài sản cố định bảo đảm cho quá trình hoạt động của doanh nghiệp được liên tục. 1.2. Các phương pháp tính khấu hao trong doanh nghiệp Việc tính khấu hao có thể tiến hành theo nhiều phương pháp khác nhau. Việc lựa chọn phương pháp khấu hao nào là tùy thuộc vào quy định của Nhà nước về chế độ quản lý tài chính đối với doanh nghiệp và yêu cầu quản lý của doanh nghiệp. Phương pháp khấu hao được lựa chọn phải đảm bảo thu hồi vốn nhanh đầy đủ và phù hợp với khả năng trang trải chi phí của doanh nghiệp. Tuy nhiên hiện nay các doanh nghiệp đều phải trích khấu hao tài sản cố định theo quyết định số 166/1999/QD-BTC ngày 30/12/1999 của Bộ tài chính. Website: http://www.docs.vn Email : lienhe@docs.vn Tel : 0918.775.368 Website: http://www.docs.vn Email : lienhe@docs.vn Tel : 0918.775.368 1.2.1. Phương pháp khấu hao theo đường thẳng Phương pháp này được áp dụng phổ biến, và thực hiện tính khấu hao trên cơ sở giả định rằng tài sản cố định giảm dần đều giá trị theo thời gian và giá trị này được đưa dần đều vào chi phí của từng kỳ. Cách tính khấu hao theo phương pháp này như sau: M i = G i x t i hay M i = Ti Gi và t i = 100 1 × Ti Trong đó: + M i : Mức khấu hao bình quân năm của tài sản cố định + G i : Nguyên giá tài sản cố định i + T i : Số năm dự kiến sử dụng của tài sản cố định i + ti: Tỷ lệ khấu hao bình quân năm của tài sản cố định Trên cơ sở mức khấu hao bình quân năm của từng tài sản cố định kế toán tính ra mức khấu hao bình quân tháng của từng tài sản cố định (m i ) và tổng mức khấu hao của toàn bộ tài sản cố định phải trích trong tháng này theo công thức: m i = 12 Mi Theo chế độ kế toán hiện hành ( quyết định 206/2003/QĐ- BTC) việc trích hoặc thôi trích khấu hao của tài sản cố định được bắt đầu từ ngày mà tài sản cố định tăng, giảm hoặc ngừng tham gia vào hoạt động kinh doanh (nguyên tắc tròn ngày). Vì thế để đơn giản cho việc tính toán, nếu trong tháng trước không có biến động tăng giảm tài sản cố định thì kế toán sẽ tiến hành trích khấu hao tài sản cố định phân bổ cho từng bộ phận sử dụng theo công thức sau: Mức khấu hao TSCĐ phải trích tháng này ở bộ phận J = Mức khấu hao TSCĐ đã trích tháng trước ở bộ phận J + Mức khấu hao của những TSCĐ tăng thêm trong tháng này ở bộ phận J - Mức khấu hao của những TSCĐ giảm đi trong tháng này ở bộ phận J Website: http://www.docs.vn Email : lienhe@docs.vn Tel : 0918.775.368 Website: http://www.docs.vn Email : lienhe@docs.vn Tel : 0918.775.368 Trong đó: Mức khấu hao của những TSCĐ tăng thêm trong tháng = Mức khấu hao phải trích bình quân tháng của TSCĐ tăng thêm x Số này phải trích khấu hao thực trong tháng của TSCĐ tăng thêm tại bộ phận Số ngày thực tế trong tháng Mức khấu hao của những TSCĐ giảm đi trong tháng này = Mức khấu hao phải trích bình quân tháng cả TSCĐ giảm đi tại x Số ngày thôi trích khấu hao thực tế trong tháng của TSCĐ giảm tại bộ phận J Số ngày thực tế của tháng Trường hợp trong tháng trước có tài sản cố định biến động thì mức khấu hao tài sản cố định phải trích trong tháng này còn cộng thêm và trừ đi mức khấu hao của tài sản cố định tăng thêm và giảm đi trong tháng trước. Sở dĩ như vậy là do mức khấu hao đã trích tháng trước chỉ mới cộng thêm vào mức khấu hao theo số ngày tăng của những tài sản cố định tăng thêm và trừ đi mức khấu hao theo số ngày giảm của tài sản cố định giảm đi trong tháng trước trong khi tháng này doanh nghiệp phải trích hoặc thôi trích khấu hao đủ cho cả tháng đối với tài sản cố định tăng hoặc giảm tháng trước. Cụ thể là: Mức khấu hao TSCĐ phải trích thêm trong = Mức khấu hao bình quân tháng của TSCĐ tăng thêm trong tháng trước ở bộ phận J x (Số ngày theo lịch của tháng trước - Số ngày đã trích khấu hao trong tháng trước) Số ngày theo lịch của tháng trước Mức khấu hao TSCĐ phải giảm trừ đi trong tháng này tại bộ phận J = Mức khấu hao bình quân tháng của TSCĐ tăng thêm trong tháng trước ở bộ phận J x ( Số ngày theo lịch của tháng trước - Số ngày thôi trích khấu hao trong tháng trước) Số ngày theo lịch của tháng trước Ví dụ minh họa: Chẳng hạn trong tháng 6/N ( tháng 6 có 30 ngày) tại một doanh nghiệp có tài liệu sau: Website: http://www.docs.vn Email : lienhe@docs.vn Tel : 0918.775.368 Website: http://www.docs.vn Email : lienhe@docs.vn Tel : 0918.775.368 - Ngày 7/6, thanh lý một văn phòng quản lý doanh nghiệp nguyên giá: 540.000, đã khấu hao: 500.000, tỷ lệ khấu hao bình quân năm: 12%. - Ngày 16/6 mua một thiết bị sản xuất theo tổng giá thanh toán ( cả thuế VAT 10%): 660.000, tỷ lệ khấu hao bình quân năm 9%. Được biết trong tháng 4/N không có biến động tăng, giảm tài sản cố định và mức khấu hao tài sản cố định đã trích tại các bộ phận trong tháng 5/N như sau: + Bộ phận sản xuất: 50.000 + Bộ phận bán hàng: 12.000 + Bộ phận quản lý doanh nghiệp: 15.000 Yêu cầu: Xác định khấu hao tài sản cố định trong tháng 6 và tháng 7/N ( giản sử trong tháng bảy không có biến động về tài sản cố định). Mức khấu hao tháng 6/N tại: - Bộ phận sản xuất = 50.000 + 3012 15%9000.600 x xx = 52.250 - Bộ phận bán hàng: 12.000; - Bộ phận quản lý = 15.000 + 3012 24%12000.540 x xx = 10.680 Mức khấu hao tháng 7/N tại: - Bộ phận sản xuất = 52.250 + 3012 15%9000.600 x xx = 54.500 - Bộ phận bán hàng: 12.00; - Bộ phận quản lý = 10.680 + 3012 24%12000.540 x xx = 9.600 Ưu điểm: Phương pháp khấu hao này tính toán đơn giản, tổng mức khấu hao tài sản cố định được phân bổ đều đặn trong các năm sử dụng không gây ra sự đột biến trong giá thành sản phẩm hàng năm. Website: http://www.docs.vn Email : lienhe@docs.vn Tel : 0918.775.368 Website: http://www.docs.vn Email : lienhe@docs.vn Tel : 0918.775.368 Nhược điểm: Phương pháp này trong nhiều trường hợp không thu hồi vốn kịp thời do không tính hết được sự hao mòn vô hình của tài sản cố định. Bên cạnh đó phương pháp này chỉ thích hợp với các tài sản cố định hoạt động trong điều kiện ổn định, ít biến động như nhà cửa, vật kiến trúc, tài sản cố định. 1.2.2. Một số phương pháp khấu hao khác Để thu hồi vốn nhanh người ta có thể áp dụng các phương pháp khấu hao nhanh.  Phương pháp khấu hao theo định mức thời gian sử dụng Theo phương pháp này thì tổng số các năm hữu dụng cộng lại với nhau. Tổng của chúng trở thành mẫu số của dãy các tử số, dùng để phân bổ tổng mức khấu hao cho các năm trong thời gian hữu dụng của tài sản cố định. Tử số của của các tỷ số này là số thứ tự năm sử dụng theo thư tự ngược lại. Như vậy phương pháp này đòi hỏi phải tính tỷ lệ khấu hao từng năm hữu dụng của tài sản cố định Tỷ lệ khấu hao TSCĐ năm = )1( )1(2 + +− tt tit thứ i Trong đó t: Là thời gian sử dụng của tài sản cố định t i : Là thời điểm năm i cần trích khấu hao Ví dụ minh họa: Doanh nghiệp A mua một thiết bị dùng cho sản xuất có nguyên giá là 420 triệu đồng và có thời gian ước tính là 7 năm. Tính mức khấu hao hàng năm của tài sản cố định. Tổng số các năm của thời gian hữu dụng của thiết bị sản xuất là: 1 + 2 + 3 + 4 + 5 + 6 + 7 = 28 Website: http://www.docs.vn Email : lienhe@docs.vn Tel : 0918.775.368 Website: http://www.docs.vn Email : lienhe@docs.vn Tel : 0918.775.368 Mức khấu hao hàng năm được tính như sau: STT năm Mức khấu hao KH lũy kế Giá trị còn lại 1 7/28*420 = 105 105 315 2 6/28*420 = 90 195 225 3 5/28*420 = 75 270 150 4 4/28*420 = 60 330 90 5 3/28*420 = 45 375 45 6 2/28*420 = 30 405 15 7 1/28*420 = 15 420 15 Ưu điểm: Phương pháp khấu hao nhanh cho mức khấu hao trong những năm sử dụng tài sản cố định lớn hơn rất nhiều so với những năm cuối. Do vậy doanh nghiệp nhanh thu hồi được vốn đầu tư vào tài sản cố định. Áp dụng phương pháp này doanh nghiệp sẽ có điều kiện đổi mới nhanh chóng tài sản cố định cho phù hợp vơi yêu cầu kinh doanh của doanh nghiệp và nền kinh tế. Xét về mặt tài chính khấu hao nhanh còn cho phép doanh nghiệp hoàn trả tiền thuế thu nhập đến những năm sau do mức khấu hao trong những năm đầu lớn dẫn đến làm giảm thu nhập chịu thuế và thuế thu nhập trong những năm này. Nhưng nếu quá lạm dụng phương pháp khấu hao này thì sẽ dẫn đến tình trạng không phản ánh đúng kết quả kinh doanh của doanh nghiệp và còn ảnh hưởng đến công tác thu thuế của nhà nước. Nhược điểm: Phương pháp này phức tạp hơn phương pháp khấu hao đường thẳng do phải tính tỷ lệ khấu hao cho từng năm sử dụng của tài sản cố định.  Phương pháp khấu hao theo khối lượng sản phẩm Để tính khấu hao tài sản cố định theo phương pháp này thì trước hết chúng ta phải xác định được mức khấu hao tính cho một đơn vị sản lượng dự kiến. Sau đó hàng năm căn cứ vào sản lượng thực tế thực hiện được khi sử dụng tài sản cố định xác định mức khấu hao hàng năm. Website: http://www.docs.vn Email : lienhe@docs.vn Tel : 0918.775.368 Website: http://www.docs.vn Email : lienhe@docs.vn Tel : 0918.775.368 Tài sản cố định được trích khấu hao theo sản lượng theo quy định phải là các loại máy móc, thiết bị phải thõa mãn đồng thời các điều kiện sau: + Trực tiếp liên quan đến việc sản xuất sản phẩm + Xác định được tổng số lượng, khối lượng sản phẩm sản xuất theo công suất thiết kế của tài sản cố định + Công suất sử dụng thực tế bình quân tháng trong năm tài chính không thấp hơn 50% công suất thiết kế Công thức tính khấu hao theo phương pháp này như sau: Mức khấu hao đơn vị sản phẩm = Nguyên giá TSCĐ Tổng sản phẩm dự kiến Ưu điểm: Cách tính này cố định mức khấu hao trên một đơn vị sản lượng nên muốn thu hồi vốn nhanh doanh nghiệp sẽ có cách khắc phục được hao mòn vô hình, có biện pháp tăng ca, tăng kíp, tăng năng suất lao động để làm ra nhiều sản phẩm. Nhược điểm: Doanh nghiệp gặp nhiều khó khăn trong việc dự đoán chính xác khối lượng sản phẩm sẽ sản xuất ra trong kỳ. Tóm lại: Theo quy định hiện hành, các doanh nghiệp phải đăng ký phương pháp trích khấu hao tài sản cố định mà doanh nghiệp lựa chọn áp dụng với cơ quan thuế trực tiếp quản lý trước khi trích khấu hao. Trường hợp việc lựa chọn của doanh nghiệp không trên cơ sở có đủ điều kiện quy định thì cơ quan thuế có trách nhiệm thông báo cho các doanh nghiệp biết để thay đổi phương pháp khấu hao phù hợp. Phương pháp khấu hao áp dụng cho từng tài sản cố định mà doanh nghiệp đã lựa chọn và đăng ký phải thực hiện nhất quán trong quá trình sử dụng tài sản cố định đó. 1.3. Các quy định trong tính khấu hao tài sản cố định.  Các tài sản cố định sau cần phải trích khấu hao là: Website: http://www.docs.vn Email : lienhe@docs.vn Tel : 0918.775.368