1 CHƢƠNG 1. CƠ SỞ LÝ LUẬN CHUNG VỀ QUẢN TRỊ RỦI RO CHO VAY DOANH NGHIỆP TRONG NGÂN HÀNG THƢƠNG MẠI 1.1. Khái quát về cho vay doanh nghiệp 1.1.1. Khái niệm cho vay doanh nghiệp Các NHTM hoạt động vì mục tiêu lợi nhuận, do vậy mọi hoạt động kinh doanh của chúng đều phải đem lại doanh thu. Một trong những hình thức kinh doanh tạo nguồn thu lớn nhất cho các NHTM là hoạt động cho vay doanh nghiệp. Thuật ngữ chung về cho vay của NHTM xuất hiện trên nhiều tài liệu, như: PGS.TS Mai Văn Bạn, Giáo trình Nghiệp vụ ngân hàng thương mại, Đại học Thăng Long, Nhà xuất bản Tài chính, năm 2009 đưa ra khái niệm cho vay của NHTM như sau: “Cho vay của NHTM là việc chuyển nhượng tạm thời một lượng giá trị từ NHTM (người sở hữu) sang khách hàng vay (người sử dụng) sau một thời gian nhất định quay trở lại NHTM với lượng giá trị lớn hơn lượng giá trị ban đầu. Hay có thể hiểu cho vay của NHTM là quan hệ giữa một bên là người cho vay (NHTM) bằng cách chuyển giao tiền hoặc tài sản cho bên người vay (khách hàng vay) để sử dụng trong một thời gian nhất định với cam kết của người vay là hoàn trả cả gốc và lãi khi đến hạn.” Trong Luật các tổ chức tín dụng, số 47/2010/QH12 do Quốc hội ban hành giải thích từ ngữ cho vay như sau: “Cho vay là hình thức cấp tín dụng, theo đó bên cho vay giao hoặc cam kết giao cho khách hàng một khoản tiền để sử dụng vào mục đích xác định trong một thời gian nhất định đã thỏa thuận với nguyên tắc có hoàn trả cả gốc và lãi.” Nói chung, cho vay của NHTM được hiểu là hình thức cấp tín dụng của NHTM đối với các đối tượng đi vay với mục đích xác định trong thời hạn cho vay theo thỏa thuận với nguyên tắc có hoàn trả cả gốc và lãi. Cho vay của NHTM bao gồm một danh mục các sản phẩm đa dạng như cho vay kinh doanh, cho vay tiêu dùng; cho vay ngắn, trung và dài hạn; cho vay theo món, cho vay theo hạn mức tín dụng; cho vay trực tiếp, cho vay gián tiếp; cho vay có đảm bảo bằng tài sản, cho vay tín chấp. Tuy vậy, hoạt cho vay chủ yếu của các NHTM tập trung vào đối tượng các doanh nghiệp. Khối lượng cho vay doanh nghiệp chiếm tỷ trọng lớn nhất trong tổng dư nợ cho vay của các NHTM. Dựa vào tính chất của đối tượng, cho vay doanh nghiệp được hiểu như sau: Cho vay doanh nghiệp là một hình thức cho vay của NHTM, theo đó NHTM giao hoặc cam kết giao cho doanh nghiệp một khoản tiền để sử dụng vào mục đích sản xuất – kinh doanh trong một khoảng thời gian nhất định theo thỏa thuận với nguyên tắc hoàn trả cả gốc và lãi. Thang Long University Library 2 1.1.2. Đặc điểm của cho vay doanh nghiệp Hoạt động cho vay doanh nghiệp có một số đặc điểm như sau: Số lƣợng nhỏ nhƣng dƣ nợ lớn: Số lượng khách hàng doanh nghiệp vay vốn tại NHTM thường chiếm tỷ trọng thấp, nhưng dư nợ cho vay doanh nghiệp luôn chiếm tỷ trọng lớn trong tổng dư nợ cho vay của NHTM; vì nhu cầu vay vốn phục vụ sản xuất, kinh doanh của doanh nghiệp cao. Do vậy, để đáp ứng nhu cầu sản xuất - kinh doanh của doanh nghiệp thì DNCVDN thường lớn. Đối tƣợng khách hàng là các tổ chức, doanh nghiệp: Hoạt động cho vay doanh nghiệp của các NHTM hướng tới các chủ thể khách hàng là các tổ chức, doanh nghiệp hoạt động trong nhiều lĩnh vực khác nhau, trừ những đối tượng mà pháp luật cấm. Mục đích vay vốn là để phục vụ sản xuất – kinh doanh của doanh nghiệp: Có điều này là do các doanh nghiệp là các tổ chức kinh tế được thành lập để thực hiện hoạt động sản xuất, kinh doanh vì mục tiêu lợi nhuận. Các NHTM cấp vốn cho doanh nghiệp nhằm đáp ứng nhu cầu vốn để phục vụ sản xuất, kinh doanh; dịch vụ, đầu tư phát triển, không phục vụ mục đích tiêu dùng của doanh nghiệp. Thời gian cho vay doanh nghiệp đa dạng, bao gồm: cho vay ngắn hạn, trung và dài hạn. Các NHTM và doanh nghiệp thoả thuận thời hạn cho vay căn cứ vào chu kỳ sản xuất- kinh doanh, thời hạn thu hồi vốn của phương án/dự án đầu tư, khả năng trả nợ của khách hàng và nguồn vốn cho vay của NHTM. Loại tiền cho vay doanh nghiệp của các NHTM: Do mục đích sử dụng vốn của doanh nghiệp đa dạng, có thể vay vốn để thanh toán công nợ trong nước hoặc cũng có thể là công nợ với nước ngoài nên loại tiền mà NHTM cho doanh nghiệp vay bao gồm cả nội tệ và ngoại tệ. Quy mô khoản vay đa dạng: Phụ thuộc vào nhu cầu vay vốn của doanh nghiệp, các NHTM cấp các khoản vay với quy mô lớn, vừa và nhỏ. Lãi suất cho vay: Lãi suất cho vay cụ thể được NHTM và doanh nghiệp thỏa thuận theo phương thức lãi suất cố định trong suốt thời gian vay vốn hoặc lãi suất cho vay có điều chỉnh, phù hợp với quy định của NHTM và pháp luật trong từng thời kỳ. Nguồn trả nợ từ hiệu quả sử dụng vốn vay: Tùy thuộc vào thời hạn của khoản vay mà nguồn trả nợ của doanh nghiệp là khác nhau, cụ thể với các khoản vay ngắn hạn thì nguồn trả nợ của doanh nghiệp lấy từ doanh thu bán hàng; đối với các khoản vay trung và dài hạn, nguồn trả nợ lấy từ lợi nhuận sau thuế và khấu hao của doanh nghiệp. 3 1.1.3. Vai trò của cho vay doanh nghiệp Đứng trên góc độ vĩ mô, NHTM đóng vai trò là cầu nối của nền kinh tế thông qua hai nghiệp vụ chính là huy động vốn và cho vay. NHTM nhận tiền từ nơi thừa vốn, có thể là các cá nhân, tổ chức,… thông qua huy động vốn để đưa đến nơi thiếu vốn, có thể là cá nhân, tổ chức, hộ gia đình,… thông qua hoạt động cho vay. Để đạt được chức năng trung gian này, hoạt động quan trọng phải kể đến là cho vay doanh nghiệp. NHTM cấp vốn cho các doanh nghiệp với mức lãi suất nhất định, nhằm phát triển các hoạt động sản xuất - kinh doanh, thúc đẩy tăng trưởng các doanh nghiệp, tạo ra của cải cho nền kinh tế. Bên cạnh đó, các NHTM cho các doanh nghiệp vay vốn nhằm tăng sức mạnh tài chính để mở rộng ứng dụng khoa học - kỹ thuật tiên tiến, đầu tư các dây chuyền sản xuất hiện đại, cải thiện quy trình sản xuất, kinh doanh làm tăng hiệu quả sản xuất kinh doanh. Nhìn chung, hoạt động cho vay doanh nghiệp của các NHTM có mối quan hệ mật thiết với tình hình phát triển kinh tế, khoa học kỹ thuật. Đối với phạm vi thu hẹp, hoạt động cho vay doanh nghiệp của các NHTM có vai trò quan trọng đối với cả bên cho vay và bên đi vay. Trước hết, vai trò của hoạt động cho vay đối với bên đi vay. Các doanh nghiệp được đáp ứng về nhu cầu vốn để mở rộng quy mô hay tiếp tục hoạt động sản xuất - kinh doanh của mình. Hơn nữa, khi tham gia vào HĐTD, doanh nghiệp phải cam kết trả nợ gốc và lãi đúng hạn; điều này thúc đẩy doanh nghiệp nỗ lực trong hoạt động kinh doanh của mình để tạo ra lợi nhuận tối đa sau khi bù đắp các chi phí, phục vụ nghĩa vụ nộp thuế với Nhà nước và trả nợ cho ngân hàng đúng hạn. Có vốn để mở rộng sản xuất kinh doanh giúp cho doanh nghiệp đầu tư vào cơ sở vật chất và nâng cao chất lượng nhân sự làm tăng hiệu quả kinh doanh. Bên cạnh đó, làm giảm khả năng doanh nghiệp đi vay vốn trên thị trường chợ đen, gây mất ổn định thị trường. Hoạt động cho vay doanh nghiệp không chỉ đem lại lợi ích cho bên đi vay, nó còn là nguồn thu chính của các ngân hàng thông qua việc thu lãi vay giúp bù đắp chi phí huy động và các chi phí khác, cũng như mang lại thu nhập chính cho ngân hàng. 1.1.4. Phân loại cho vay doanh nghiệp Cho vay doanh nghiệp là sản phẩm tín dụng phổ biến của các NHTM hiện nay. Phụ thuộc vào quy mô, loại hình kinh doanh và nhu cầu sử dụng vốn của doanh nghiệp mà ngân hàng đưa ra các hình thức cho vay khác nhau. (1) Căn cứ vào tiêu chí thời gian: Cho vay doanh nghiệp được phân thành cho vay doanh nghiệp ngắn hạn, trung và dài hạn. Dưới đây là đặc điểm cụ thể của từng loại cho vay doanh nghiệp dựa trên tiêu chí thời gian: Cho vay doanh nghiệp ngắn hạn: Là các khoản cho vay doanh nghiệp có thời hạn tới 12 tháng nhằm cung ứng vốn cho doanh nghiệp để sản xuất - kinh doanh. Đây là Thang Long University Library 4 phương thức cho vay nhằm đáp ứng nhu cầu vốn thường xuyên hay nhu cầu vốn theo đặc điểm sản xuất kinh doanh có tính mùa vụ. Phần lớn các khoản cho vay này đều có thế chấp hoặc cầm cố TSBĐ. Cho vay doanh nghiệp trung và dài hạn: Là hình thức cho vay doanh nghiệp của NHTM có thời hạn trên 12 tháng. Vốn cho vay trung và dài hạn gắn liền với quá trình luân chuyển vốn cố định của doanh nghiệp hay tài trợ về vốn thiếu hụt cho doanh nghiệp. Đây là phương thức cho vay nhằm đáp ứng nhu cầu tài trợ cho TSCĐ và tài sản lưu động thường xuyên hay nhu cầu tài trợ cho các dự án riêng biệt. (2) Căn cứ vào phƣơng thức cho vay, cho vay doanh nghiệp được phân thành hai hình thức như sau: Cho vay doanh nghiệp từng lần (Cho vay doanh nghiệp theo món): Là hình thức cho vay phổ biến của NHTM đối với doanh nghiệp không có nhu cầu vay vốn thường xuyên, doanh nghiệp có nhu cầu vay từng lần hoặc ngân hàng xét thấy phải áp dụng loại cho vay này để giám sát việc sử dụng vốn chặt chẽ hơn. Đây là hình thức cho vay doanh nghiệp của NHTM mà theo đó làm một bộ hồ sơ vay một lần nhất định với mức vay NHTM và doanh nghiệp thoả thuận. Số tiền cho vay được xác định căn cứ vào nhu cầu vay vốn của doanh nghiệp, giá trị TSBĐ, khả năng trả nợ của doanh nghiệp, khả năng nguồn vốn của ngân hàng, giới hạn cho vay của pháp luật và của NHTM. Cho vay doanh nghiệp theo hạn mức tín dụng: Là phương thức cho vay theo đó ngân hàng thỏa thuận cung cấp cho doanh nghiệp hạn mức tín dụng. Hạn mức tín dụng là mức dư nợ vay tối đa được duy trì trong một thời hạn nhất định mà ngân hàng và doanh nghiệp đã thỏa thuận trong hợp đồng cho vay. Căn cứ để cho vay doanh nghiệp là kế hoạch tài chính của doanh nghiệp, cụ thể là dự báo về tài sản và vốn của doanh nghiệp. (3) Căn cứ vào mục đích sử dụng vốn, cho vay doanh nghiệp được phân thành hai hình thức như sau: Cho vay doanh nghiệp bổ sung vốn lưu động: Là hình thức cho vay nhằm đáp ứng nhu cầu bổ sung vốn lưu động để thanh toán các chi phí phục vụ cho hoạt động sản xuất kinh doanh hoặc có nhu cầu mở rộng quy mô hoạt động nhưng nguồn vốn lưu động bị thiếu hụt của doanh nghiệp. Thời hạn cho vay tối đa 12 tháng. Cho vay doanh nghiệp theo dự án đầu tư: Là phương thức cho vay nhằm hỗ trợ tài chính cho các doanh nghiệp thực hiện đầu tư các dự án mới, các dự án nâng cấp, mở rộng sản xuất kinh - doanh; giúp các doanh nghiệp thuận lợi trong việc triển khai hoạt động sản xuất - kinh doanh, dịch vụ hoặc mở rộng quy mô hoạt động kinh doanh của doanh nghiệp mình. NHTM cho vay dựa trên dự án đầu tư do doanh nghiệp lập, 5 chủ yếu tài trợ cho việc hình thành nên TSCĐ, dự án có độ phức tạp cao. Quy mô khoản vay thường lớn và rủi ro trong hoạt động cho vay thường cao. Nguồn trả nợ của các doanh nghiệp là từ hiệu quả sử dụng vốn vay, như lợi nhuận sau thuế, khấu hao. (4) Căn cứ vào loại đồng tiền cho vay, cho vay doanh nghiệp bao gồm: Cho vay doanh nghiệp bằng nội tệ: Là hình thức NHTM cho doanh nghiệp vay vốn bằng đồng nội tệ của quốc gia nhằm đáp ứng nhu cầu vốn của doanh nghiệp để sản xuất, kinh doanh trong nước. Cho vay doanh nghiệp bằng ngoại tệ: Là hình thức NHTM cho doanh nghiệp vay vốn nhằm đáp ứng các nhu cầu vay vốn bằng ngoại tệ. Chẳng hạn, cho vay ngắn hạn, trung hạn và dài hạn để doanh nghiệp thanh toán ra nước ngoài tiền nhập khẩu hàng hóa, dịch vụ khi doanh nghiệp vay có đủ ngoại tệ từ nguồn thu sản xuất, kinh doanh để trả nợ vay; cho vay ngắn hạn để đáp ứng các nhu cầu vốn ở trong nước nhằm thực hiện phương án sản xuất, kinh doanh hàng hóa xuất khẩu qua cửa khẩu biên giới quốc gia mà doanh nghiệp vay có đủ ngoại tệ từ nguồn thu xuất khẩu để trả nợ vay; cho vay để đầu tư trực tiếp ra nước ngoài đối với các dự án, công trình quan trọng quốc gia,… 1.1.5. Nguyên tắc cho vay doanh nghiệp (1) Sử dụng vốn vay đúng mục đích đã thỏa thuận trong hợp đồng cho vay doanh nghiệp. Doanh nghiệp vay vốn phải thực hiện nguyên tắc này vì mục đích sử dụng vốn vay là cơ sở để ngân hàng thẩm định và đưa ra quyết định cho vay doanh nghiệp. Khi doanh nghiệp sử dụng vốn vay đúng mục đích mới đảm bảo nguồn trả nợ cho ngân hàng. Đồng thời mục đích sử dụng vốn vay cũng là cơ sở để ngân hàng tiến hành thẩm định, giám sát khoản vay trong quá trình doanh nghiệp sử dụng vốn. Đó cũng là cơ sở để ngân hàng xử lý khoản vay khi doanh nghiệp sử dụng vốn sai mục đích. Phải hoàn trả nợ gốc và lãi tiền vay đúng hạn đã thỏa thuận trong hợp đồng cho vay doanh nghiệp. Nguồn vốn đi vay của ngân hàng chủ yếu là nguồn vốn huy động, vì ngân hàng là người “đi vay để cho vay”. Do vậy việc thu hồi nợ gốc và lãi là yếu tố quan trọng, quyết định đến hoạt động kinh doanh của ngân hàng. Thu đủ gốc và lãi nhằm giúp ngân hàng bù đắp được chi phí huy động vốn, các chi phí khác phát sinh trong quá trình CVDN, chi phí quản lý kinh doanh và tạo ra một phần thu nhập cho NHTM. Vì vậy, ngân hàng phải xác định thời hạn trả nợ của doanh nghiệp trong hợp đồng cho vay. Đồng thời, ngân hàng phải thường xuyên theo dõi, giám sát, đốc thúc doanh nghiệp trả nợ. Nếu ngân hàng không thu hồi được nợ sẽ dẫn đến giảm khả năng thanh toán và nguy cơ phá sản. Thang Long University Library 6 1.1.6. Các biện pháp đảm bảo tiền vay cho vay doanh nghiệp Biện pháp đảm bảo tiền vay là hệ thống các biện pháp NHTM đặt ra nhằm tạo cơ sở kinh tế, pháp lý giúp ngân hàng thu hồi đủ nợ gốc và lãi trong tương lai. Các biện pháp đảm bảo tiền vay giúp giảm thiểu rủi ro trong các hoạt động cho vay, bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của các bên, kích thích hoạt động cho vay của các NHTM. Có hai biện pháp đảm bảo tiền vay là: đảm bảo tiền vay bằng tài sản và đảm bảo tiền vay không bằng tài sản. Đảm bảo tiền vay bằng tài sản: Là việc NHTM yêu cầu doanh nghiệp vay vốn phải có tài sản để đảm bảo cho nghĩa vụ trả nợ của mình trong thời gian vay vốn tại ngân hàng; đảm bảo tiền vay bằng tài sản bao gồm các biện pháp: cầm cố, thế chấp bằng tài sản của doanh nghiệp vay; bảo lãnh bằng tài sản của bên thứ ba. Đảm bảo tiền vay bằng tài sản cụ thể như sau: Cầm cố bằng tài sản của doanh nghiệp: Là việc doanh nghiệp (bên cầm cố) giao tài sản thuộc quyền sở hữu của mình cho NHTM (bên nhận cầm cố) để bảo đảm thực hiện nghĩa vụ trả nợ vay của mình bao gồm nợ gốc, lãi và tiền phạt lãi quá hạn (nếu có). Giao dịch cầm cố có hiệu lực kể từ thời điểm chuyển giao tài sản cho bên nhận cầm cố. Tài sản cầm cố gồm: Đồng nội tệ, ngoại tệ, số dư trên tài khoản tiền gửi, trái phiếu, tín phiếu, thương phiếu, kỳ phiếu, sổ tiết kiệm, chứng chỉ tiền gửi và các giấy tờ khác có giá trị như tiền; nguyên vật liệu, hàng tiêu dùng, kim khí quý, đá quý và các vật có giá khác (là tài sản không phải là bất động sản); tài sản hình thành trong tương lai. Trường hợp tài sản cầm cố được bảo hiểm thì khoản bảo hiểm cũng thuộc tài sản cầm cố. Thế chấp bằng tài sản của doanh nghiệp: Là việc doanh nghiệp (bên thế chấp) dùng tài sản thuộc sở hữu của mình để bảo đảm thực hiện nghĩa vụ dân sự đối với NHTM (bên nhận thế chấp) và không chuyển giao tài sản đó cho bên nhận thế chấp. Trong hoạt động cho vay doanh nghiệp của ngân hàng, đây là biện pháp bảo đảm được sử dụng phổ biến hơn cả. Trong trường hợp thế chấp toàn bộ bất động sản, động sản có vật phụ thì vật phụ của bất động sản, động sản đó cũng thuộc tài sản thế chấp. Tài sản thế chấp gồm: tài sản là bất động sản; tài sản là động sản; tài sản là hoa lợi, lợi tức; tài sản hình thành trong tương lai. Bảo lãnh bằng tài sản của bên thứ ba: Là việc bên bảo lãnh cam kết với NHTM về việc sử dụng tài sản thuộc quyền sở hữu, giá trị quyền sử dụng đất của mình để thực hiện nghĩa vụ trả nợ thay cho doanh nghiệp đi vay, nếu đến hạn trả nợ mà doanh nghiệp thực hiện không đúng nghĩa vụ trả nợ, bao gồm các tài sản theo quy định về việc cầm cố tài sản hoặc thế chấp tài sản nêu trên. Các bên cũng có thể thoả thuận về việc bên bảo lãnh chỉ phải thực hiện nghĩa vụ khi bên được bảo lãnh không có khả 7 năng thực hiện nghĩa vụ của mình. Không phải lúc nào bên đi vay cũng có đủ tài sản để cầm cố hay thế chấp đảm bảo trả nợ khi đến hạn. Do vậy, quy định mở về sự tham gia của bên thứ ba sẽ giúp cho nhiều tổ chức, cá nhân có khả năng được vay vốn, tháo gỡ khó khăn, còn bên bảo lãnh cũng không bị ràng buộc quá nhiều trách nhiệm pháp lý theo luật khi giao kết giao dịch bảo đảm Đảm bảo tiền vay không bằng tài sản hay còn gọi là tín chấp: NHTM lựa chọn cho vay doanh nghiệp không bảo đảm bằng tài sản trong trường hợp doanh nghiệp đi vay có quan hệ tín dụng tốt với các NHTM, hiệu quả sử dụng vốn cao, khả năng trả nợ tương đối chắc chắn, sẽ được NHTM xem xét cho vay mà không yêu cầu khách hàng phải có đảm bảo bằng tài sản. Việc cho vay có bảo đảm bằng tín chấp phải được lập thành văn bản có ghi rõ số tiền vay, mục đích vay, thời hạn vay, lãi suất, quyền, nghĩa vụ và trách nhiệm của người vay, NHTM cho vay và tổ chức bảo đảm. 1.1.7. Quy trình cho vay doanh nghiệp Quy trình cho vay doanh nghiệp là tổng hợp các nguyên tắc, quy định của ngân hàng trong việc cấp vốn cho doanh nghiệp; cụ thể như sau: Sơ đồ 1.1. Quy trình cho vay doanh nghiệp tại NHTM (Nguồn: Tự tổng hợp) Bƣớc 1: Thiết lập hồ sơ cho vay doanh nghiệp Hồ sơ CVDN của một ngân hàng là tài liệu bằng văn bản, biểu hiện mối quan hệ tổng thể của ngân hàng với doanh nghiệp vay vốn. Chất lượng cho vay phụ thuộc rất lớn vào sự hoàn chỉnh và chính xác của hồ sơ cho vay. Vì vậy, khi thiết lập một hồ sơ cho vay phải đảm bảo đầy đủ các yếu tố: Thiết lập hồ sơ cho vay Thu thập thông tin tín dụng Phân tích cho vay Quyết định cho vay doanh nghiệp Giải ngân cho doanh nghiệp Kiểm tra, giám sát vả xử lý vốn vay Thanh lý hợp đồng tín dụng Thang Long University Library 8 - Các thông tin cơ bản về doanh nghiệp vay vốn; - Thông tin về tài chính hiện tại của doanh nghiệp vay vốn; - Lịch sử tài chính của doanh nghiệp vay vốn; - Thông tin về mục đích vay vốn; - Phương hướng hoạt động kinh doanh trong tương lai của doanh nghiệp; - Đánh giá, nhận xét của ngân hàng và doanh nghiệp về việc vay vốn và trả nợ; - Những thông báo của ngân hàng cho doanh nghiệp; - Báo cáo về kết quả kiểm tra tình hình sử dụng vốn vay. Tùy vào từng loại cho vay, kỹ thuật cho vay và quy mô của các khoản cho vay mà NHTM quy định việc thiết lập bộ hồ sơ cho phù hợp. Bộ hồ sơ cho vay doanh nghiệp thường bao gồm các loại sau: Hồ sơ pháp lý: Là hồ sơ chứng minh cho ngân hàng biết về năng lực pháp luật dân sự, năng lực hành vi dân sự của doanh nghiệp vay vốn, bao gồm: - Quyết định hoặc giấy phép thành lập doanh nghiệp; - Điều lệ của doanh nghiệp; - Quyết định bổ nhiệm tổng giám đốc (giám đốc, kế toán trưởng), quyết định công nhận Ban quản trị; - Giấy chứng nhận đăng ký kinh doanh; - Giấy phép hành nghề; - Giấy phép đầu tư (doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài); - Hợp đồng liên doanh (đối với doanh nghiệp liên doanh); - Quyết định giao vốn và cá văn bản bàn giao tài sản của Cục quản lý vốn và tài sản Nhà nước tại doanh nghiệp (đối với doanh nghiệp Nhà nước). Hồ sơ dự án (đối với cho vay trung và dài hạn): Là hồ sơ tập hợp các tài liệu có tính xác thực và minh bạch theo quy định của pháp luật nhằm cung cấp cho ngân hàng những thông tin về dự án của doanh nghiệp vay vốn, bao gồm: - Quyết định đầu tư, cho phép đầu tư hoặc giấy phép đầu tư của cơ quan Nhà nước có thẩm quyền; - Luận chứng kinh tế kỹ thuật và phê duyệt luận chứng kinh tế kỹ thuật của cơ quan Nhà nước có thẩm quyền; - Thiết kế kỹ thuật và tổng dự toán đã được phê duyệt; - Ý kiến của cơ quan quản lý ngành, cơ quan chuyên môn, chính quyền sở tại và của Chính phủ về dự án; - Nghị quyết của hội đồng quản trị, sáng lập viên về việc đầu tư của dự án; - Các hồ sơ khác có liên quan được pháp luật quy định. 9 Hồ sơ kinh tế: Là hồ sơ tập hợp các tài liệu có tính xác thực và minh bạch theo quy định của pháp luật nhằm cung cấp cho ngân hàng những thông tin khái quát về kế hoạch sản xuất, kinh doanh, tình hình tài chính cùng các tài liệu khác chứng minh năng lực hoàn trả vốn vay của doanh nghiệp; bao gồm: - Kế hoạch sản xuất kinh doanh trong kỳ; - Bảng cân đối kế toán, kết quả hoạt động sản xuất kinh doanh kỳ trước liền kề với kỳ vay vốn; - Báo cáo thực hiện sản xuất kinh doanh kỳ trước liền kề với kỳ vay vốn; - Giấy đề nghị vay vốn; - Dự án, phương án sản xuất kinh doanh, dịch vụ; - Bản sao hợp đồng mua hàng hoặc báo giá, phiếu nhập kho, các chứng từ thanh toán (nếu có). Hồ sơ đảm bảo tiền vay: Là những giấy tờ pháp lý chứng minh quyền sở hữu tài sản mà dự định dùng để cầm cố, thế chấp tại NHTM hay giấy tờ chứng minh quyền sở hữu tài sản, chứng năng lực pháp lý, năng lực tài chính của người bảo lãnh, bao gồm: - Bản sao giấy tờ sở hữu, sử dụng hợp pháp tài sản như giấy chứng nhận quyền sở hữu nhà ở, tờ khai lệ phí trước bạ, hợp đồng mua bán,… - Các giấy tờ khác chứng minh về nguồn hình thành và giá trị tài sản, như hợp đồng mua bán, hóa đơn Giá trị gia tăng,… - Trường hợp dùng tài sản cá nhân để đảm bảo cho doanh nghiệp vay vốn yêu cầu phải có: bản sao Chứng minh nhân dân hoặc Hộ chiếu, hộ khẩu của người có tài sản (cả vợ và chồng); bản sao Đăng ký kết hôn hoặc Giấy khai sinh của con (nếu hai vợ chồng không cùng hộ khẩu),… - Biên bản định giá TSBĐ. Hồ sơ tham khảo khác: - Thông tin từ Trung tâm thông tin tín dụng của NHNN; - Hợp đồng tín dụng với các ngân hàng khác, các giấy tờ tham khảo khác (nếu có); - Bảng chấm điểm khách hàng doanh nghiệp. Bƣớc 2: Thu thập thông tin tín dụng Để hạn chế tối đa rủi ro trong quá trình cho vay, bên cạnh việc thiết lập hồ sơ cho vay, NHTM cần phải thu thập thêm thông tin tín dụng của doanh nghiệp từ các nguồn như thông tin lưu tại ngân hàng, thông tin từ cơ quan Nhà nước, thông tin từ phía đối tác của doanh nghiệp và thông tin từ phương tiện thông tin đại chúng. Các thông tin đó có trên các tài liệu như: Thang Long University Library 10 - Tài liệu thuyết minh về việc vay vốn như kế hoạch hoặc phương án sản xuất kinh doanh, giấy phép kinh doanh xuất nhập khẩu, các hợp đồng cung cấp, tiêu thụ sản phẩm; - Các tài liệu kế toán: Bảng tổng kết tài sản, bản thuyết minh về tình hình công nợ, bản giải trình về kết quả kinh doanh, bản phân tích chi tiết về lỗ, lãi; - Các tài liệu liên quan đến đảm bảo tín dụng; - Ngoài ra, ngân hàng còn dựa vào các thông tin khác như: phỏng vấn trực tiếp người vay, thông tin qua hồ sơ lưu trữ về người vay tại ngân hàng, thông tin từ các doanh nghiệp có quan hệ kinh tế với người vay, thông tin của trung tâm CIC,… - Các nguồn thông tin phi tài chính: Các mục thông tin trên báo, các tạp chí thương mại, báo cáo tổng hợp, báo cáo cổ đông, báo cáo của các nhà tư vấn,… - Các nguồn thông tin tài chính: Báo cáo kế toán thường niên, báo cáo kế toán tạm thời, các dự báo về vốn luân chuyển, doanh thu, lợi nhuận; các báo cáo của cơ quan xếp hạng tín nhiệm,… Bƣớc 3: Phân tích cho vay doanh nghiệp Bản chất của hoạt động CVDN là rủi ro không thể tránh khỏi. Vì vậy, NHTM chỉ có thể tiến hành các biện pháp nhằm phòng ngừa, hạn chế các rủi ro; giảm thiểu tối đa các tổn thất mà rủi ro xảy ra có thể gây ra. Do đó, trong quá trình CVDN, trước khi ra quyết định cấp tín dụng cho doanh nghiệp NHTM phải tiến hành thẩm định năng lực tài chính, khả năng trả nợ, triển vọng phát triển của khách hàng một cách chi tiết, chính xác. Cơ sở để tiến hành phân tích, thẩm định là các hồ sơ tài liệu do doanh nghiệp cung cấp và dựa trên các khảo sát thực tế như kiểm tra thực tế tình hình hoạt động kinh doanh của doanh nghiệp, TSBĐ và các vấn đề khác có liên quan, các nguồn thông tin khác,… Nội dung thẩm định, phân tích thƣờng bao gồm: Thẩm định chung về khách hàng doanh nghiệp: CBTD tìm hiểu chung về doanh nghiệp, tư cách pháp lý, mô hình tổ chức, cơ cấu lao động, khả năng quản trị, điều hành của ban lãnh đạo công ty. Phân tích tình hình quan hệ với ngân hàng: Xem xét quan hệ tín dụng, quan hệ tiền gửi và các quan hệ khác giữa doanh nghiệp và ngân hàng. Thẩm định khả năng tài chính: Kiểm tra tính chính xác của BCTC, tiến hành đối chiếu các khoản mục cơ bản trong bản tổng kết tài sản, BCKQKD: khoản mục các khoản phải thu, hàng tồn kho, các khoản vay, các khoản thanh toán lớn, khấu hao tài sản,… Phân tích tình hình công nợ, hàng tồn kho, các khoản phải thu,… [...]... 1.3 Quản trị rủi ro cho vay doanh nghiệp trong ngân hàng thƣơng mại 1.3.1 Khái niệm quản trị rủi ro cho vay doanh nghiệp trong ngân hàng thương mại Bản chất của kinh doanh ngân hàng là kinh doanh rủi ro, vì vậy công tác quản trị rủi ro được xem là mối quan tâm lớn nhất trong hoạt động quản trị của ngân hàng Quản trị rủi ro được xem là nỗ lực nhằm xác định, nhận dạng, đo lường, theo dõi, giám sát và quản. .. đến rủi ro trong CVDN, một mảng chính trong rủi ro tín dụng Dựa trên bản chất của rủi ro, có thể hiểu rủi ro cho vay doanh nghiệp là rủi ro phát sinh khi ngân hàng cho doanh nghiệp vay vốn mà không thu được gốc và lãi đúng hạn, hoặc chỉ thu được một phần gốc và lãi, hoặc không thu được cả gốc và lãi của khoản cho vay đó Rủi ro cho vay doanh nghiệp có thể dẫn đến tổn thất lớn cho NHTM, vì nghiệp vụ cho. .. đến sự an toàn của ngân hàng trong CVDN 1.2.3 Hậu quả khi xảy ra rủi ro cho vay doanh nghiệp trong ngân hàng thương mại Rủi ro CVDN là vấn đề quan tâm hàng đầu trong hoạt động CVDN cũng như công tác quản trị rủi ro của các NHTM, CVDN là nghiệp vụ đem lại thu nhập chủ yếu cho các NHTM cho nên tác động của rủi ro CVDN ảnh hưởng rất lớn đến hiệu quả hoạt động của các NHTM Vì vậy khi rủi ro CVDN xảy ra gây... là quản lý rủi ro sau khi rủi ro xảy ra Vì các quyết định kinh doanh của ngân hàng luôn dựa trên lựa chọn giữa rủi ro và cơ hội lợi ích phù hợp với mức rủi ro có thể chấp nhận được Công tác quản trị rủi ro được thực hiện thông qua 17 Thang Long University Library việc tiếp cận với các loại rủi ro của ngân hàng như rủi ro tín dụng, rủi ro thị trường, rủi ro thanh khoản, rủi ro hoạt động,… và quản lý rủi. .. rủi ro xảy ra, tạo cơ sở để ngân hàng gia tăng lợi nhuận cho mình Nhìn chung, công tác quản trị rủi ro CVDN nhằm phòng ngừa và hạn chế rủi ro CVDN, là một việc làm cần thiết đối với bản thân các NHTM, doanh nghiệp vay vốn và cả nền kinh tế quốc gia 1.3.3 Nội dung quản trị rủi ro cho vay doanh nghiệp Rủi ro cho vay doanh nghiệp xảy ra là điều không tránh khỏi, do đây là tính chất của hoạt động cho vay. .. một phần trong tổng số tiền lãi của khoản cho vay Ngân hàng vẫn là người chịu rủi ro vỡ nợ của khách hàng, nhưng kỳ hạn thực tế của danh mục tài sản đã được cơ cấu lại 1.3.3.5 Các chỉ tiêu đánh giá công tác quản trị rủi ro cho vay doanh nghiệp tại ngân hàng thương mại (1) Dƣ nợ CVDN/ Tổng dƣ nợ: Chỉ tiêu này phản ánh trong 100 đồng vốn cho vay khách hàng thì có bao nhiêu đồng vốn cho vay doanh nghiệp. .. vay doanh nghiệp Vì thế công tác QTRR cho vay có vai trò quan trọng và thực hiện theo các bước cơ bản, bao gồm nhận dạng rủi ro, đo lƣờng rủi ro, kiểm soát rủi ro và tài trợ rủi ro 1.3.3.1 Nhận dạng rủi ro cho vay doanh nghiệp Nhận dạng rủi ro CVDN là quá trình xác định liên tục và có hệ thống các rủi ro có thể ngân hàng gặp phải và nguồn gốc của các rủi ro; xác định khả năng chấp nhận rủi ro của ngân. .. toàn diện và liên tục trong hoạt động quản lý CVDN của ngân hàng Quản trị rủi ro CVDN tại NHTM thường bao gồm các nội dung sau: nhận dạng rủi ro, đo lường rủi ro, kiểm soát rủi ro và tài trợ rủi ro CVDN 1.3.2 Sự cần thiết phải quản trị rủi ro cho vay doanh nghiệp Đối với nền kinh tế: Trong nền kinh tế thị trường, hoạt động kinh doanh của ngân hàng liên quan đến rất nhiều các thành phần kinh tế từ cá nhân,... rủi ro mà ngân hàng gánh chịu là hợp lý và kiểm soát được trong phạm vi nguồn lực tài chính của ngân hàng Rủi ro rất đa dạng và được phân chia theo nhiều khía cạnh khác nhau Trong phạm vi hoạt động của ngân hàng, có những rủi ro cơ bản như rủi ro tín dụng, rủi ro thị trường, rủi ro thanh khoản, rủi ro danh tiếng, rủi ro chiến lược, rủi ro hoạt động và rủi ro tập trung Trong phạm vi khóa luận này, tác. .. có rủi ro 1.3.4 Các nhân tố ảnh hưởng đến quản trị rủi ro cho vay doanh nghiệp Hoạt động quản trị ngân hàng nói chung và hoạt động quản trị rủi ro CVDN trong ngân hàng nói riêng mang tính tổng hợp cao, liên quan tới tất cả các lĩnh vực hoạt động của ngân hàng Vì thế có rất nhiều nhân tố ảnh hưởng tới hiệu quả quản trị rủi ro CVDN, tuy nhiên về cơ bản gồm có nhóm các nhân tố chủ quan từ phía ngân hàng . nghiệp trong ngân hàng thƣơng mại 1.3.1. Khái niệm quản trị rủi ro cho vay doanh nghiệp trong ngân hàng thương mại Bản chất của kinh doanh ngân hàng là kinh doanh rủi ro, vì vậy công tác quản. khi xảy ra rủi ro cho vay doanh nghiệp trong ngân hàng thương mại Rủi ro CVDN là vấn đề quan tâm hàng đầu trong hoạt động CVDN cũng như công tác quản trị rủi ro của các NHTM, CVDN là nghiệp vụ. 1. CƠ SỞ LÝ LUẬN CHUNG VỀ QUẢN TRỊ RỦI RO CHO VAY DOANH NGHIỆP TRONG NGÂN HÀNG THƢƠNG MẠI 1.1. Khái quát về cho vay doanh nghiệp 1.1.1. Khái niệm cho vay doanh nghiệp Các NHTM hoạt động