MỤC LỤC DANH MỤC VIẾT TẮT iii DANH MỤC CÁC BẢNG iv DANH MỤC CÁC HÌNH v MỞ ĐẦU 1 Chương 1 TỔNG QUAN 4 1.1. Tổng quan về quản lý chất thải rắn nguy hại 4 1.1.1. Các khái niệm về chất thải 4 1.1.2. Khái niệm quản lý CTNH 5 1.1.3. Cơ sở pháp lý cho việc quản lý CTRNH 9 1.2. Một số thông tin về ngành chế biến mủ cao su tại Đắk Lắk 11 1.2.1. Điều kiện tự nhiên, kinh tế - xã hội tỉnh Đắk Lắk 11 1.2.2. Các cơ sở chế biến mủ cao su 16 1.2.3. Công nghệ chế biến mủ cao su 18 1.2.4. Chất thải của ngành chế biến mủ cao su 25 Chương 2 NỘI DUNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU 27 2.1. Địa điểm nghiên cứu: 27 2.2. Đối tượng nghiên cứu 27 2.3. Nội dung nghiên cứu 27 2.4. Phương pháp nghiên cứu 27 2.4.1. Phương pháp nghiên cứu tài liệu 27 2.4.2. Phương pháp điều tra và khảo sát thực tế 28 2.4.3. Phương pháp phân tích định tính 29 2.4.4. Phương pháp lấy mẫu và phân tích định lượng 29 Chương 3 KẾT QUẢ VÀ THẢO LUẬN 31 3.1. Hiện trạng phát sinh chất thải rắn nguy hại ngành chế biến mủ cao sutrên địa bàn tỉnh Đắk Lắk 31 3.1.1. Xác định danh mục CTNH phát sinh 31 3.1.2. Khối lượng CTRNH 32 3.1.3. Đánh giá, phân tích và xác định ngưỡng nguy hại của bùn thải phát sinh từ hệ thống xử lý nước thải 34 3.1.4. Hiện trạng thu gom, lưu trữ CTRNH tại các cơ sở 42 3.2. Hiện trạng quản lý chất thải rắn nguy hại ngành chế biến mủ cao su tại tỉnh Đắk Lắk 44 3.2.1. Mô hình quản lý 44 3.2.2. Nguồn nhân lực 45 3.2.3. Hệ thống văn bản pháp luật 45 3.2.4. Cơ sở hạ tầng 46 3.2.5. Chi phí phục vụ công tác quản lý CTNH 46 3.2.6. Hiện trạng quản lý CTNH ngành chế biến mủ cao su 47 3.3. Đề xuất giải pháp quản lý hiệu quả CTRNH ngành chế biến mủ cao su 48 3.3.1. Quản lý CTRNH tại các cơ sở sản xuất 48 3.3.2. Nâng cao năng lực quản lý CTRNH của cơ quan quản lý 54 KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ 57 TÀI LIỆU THAM KHẢO 61 PHỤ LỤC 62 DANH MỤC VIẾT TẮT BVMT Bảo vệ môi trường CTNH Chất thải nguy hại CTRNH Chất thải rắn nguy hại CTYT Chất thải y tế LBVMT Luật bảo vệ môi trường MT Môi trường QCVN Quy chuẩn Việt Nam QLCTNH Quản lý chất thải nguy hại SXSH Sản xuất sạch hơn TCVN Tiêu chuẩn Việt Nam TNHH Trách nhiệm hữu hạn TNHHMTV Trách nhiệm hữu hạn một thành viên TNMT Tài nguyên Môi trường TT. Thị trấn TX. Thị xã UBND Ủy ban nhân dân DANH MỤC CÁC BẢNG Bảng 1.1. Các cơ sở chế biến mủ cao su trên địa bàn tỉnh Đắk Lắk 17 Bảng 1.2. Định mức sử dụng các loại hóa chất trong chế biến mủ cao su 24 Bảng 3.1. Khối lượng CTRNH phát sinh tại các cơ sở chế biến mủ cao su 33 Bảng 3.2. Thành phần, tính chất nước thải từ các công nghệ chế biến mủ cao su 37 Bảng 3.3. Thành phần nước thải trước và sau xử lý của nhà máy chế biến mủ Cao su EaKhal 39 Bảng 3.4. Kết quả phân tích thành phần nguy hại của bùn thải 41 Bảng 3.5. Nhân lực quản lý CTNH trên địa bàn tỉnh Đắk Lắk 45 DANH MỤC CÁC HÌNH Hình 1.1. Vị trí tỉnh Đắk lắk 11 Hình 1.2. Vị trí các cơ sở chế biến mủ cao su tại Đắk Lắk 17 Hình 1.3. Sơ đồ quy trình sản xuất cao su thiên nhiên 20 Hình 1.4. Máy li tâm chế biến cao su Latex 21 Hình 1.5. Mương đánh đông 22 Hình 1.6. Máy cán, máy ép 22 Hình 1.7. Lò sấy 23 Hình 1.8. Buồng đóng kiện và kho lưu trữ 23 Hình 3.1. Nguồn phát sinh CTRNH của cơ sở chế biến mủ cao su 32 Hình 3.2. Sơ đồ công nghệ chế biến mủ cao su kèm nguồn phát sinh chất thải 35 Hình 3.3. Sơ đồ công nghệ XLNT nhà máy chế biến mủ cao su Ea Khal 38 Hình 3.4. Hệ thống quản lý chất thải tỉnh Đắk Lắk 44 Hình 3.5. Mô hình đơn lẻ thu gom, vận chuyển và xử lý CTNH 48 Hình 3.6. Mô hình kết hợp quản lý, thu gom, vận chuyển, xử lý CTNH 56 1 MỞ ĐẦU Ngành công nghiệp chế biến mủ cao su là một trong những ngành công nghiệp hàng đầu của nước ta với tiềm năng phát triển vô cùng lớn. Theo xu hướng phát triển chung của thế giới thì nhu cầu tiêu thụ cao su ngày càng tăng. Cao su được sử dụng hầu hết trong những lĩnh vực từ nhu cầu sinh hoạt hằng ngày đến nhu cầu nhiên liệu công nghiệp và xuất khẩu. Ngoài tiềm năng công nghiệp, cây cao su còn có tác dụng phủ xanh đất trống, đồi trọc, bảo vệ tài nguyên đất tránh rửa trôi, xói mòn, tạo môi trường không khí trong lành… Theo thống kê của Tập đoàn công nghiệp Cao su Việt Nam, đến hết năm 2011, diện tích cao su của Việt Nam đạt xấp xỉ 850.000 ha, gồm cao su quốc doanh, cao su tiểu điền và các thành phần kinh tế khác. Sản lượng cao su của nước ta năm 2011 đạt 811.600 tấn. Năng suất cao su của Việt Nam hiện xếp thứ 2 thế giới, thứ 5 về sản lượng và thứ 4 về lượng cao su xuất khẩu. [5] Một trong những vùng có thế mạnh phát triển ngành công nghiệp cao su là khu vực Tây Nguyên, trong đó có tỉnh Đắk Lắk. Đắk Lắk là một tỉnh nằm ở trung tâm cao nguyên Nam Trung bộ, có vị trí chiến lược quan trọng về Kinh tế - Xã hội và An ninh - Quốc phòng không chỉ với Tây Nguyên mà còn với cả nước. Với đặc điểm là một tỉnh có diện tích đất đỏ bazan lớn và ở độ cao trung bình khoảng 500m đến 800m so với mực nước biển, Đắk Lắk rất thích hợp để trồng và phát triển các loại cây công nghiệp có giá trị kinh tế như cà phê, cao su, chè, hồ tiêu và một số giống cây ngắn ngày khác. Cây cao su được trồng ở Đắk Lắk từ những năm 1920, hiện vẫn đang là loại cây có thế mạnh để phát triển kinh tế ở khu vực này chỉ sau cây cà phê. Theo báo cáo của Sở Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn tỉnh, diện tích cao su ở Đắk Lắk đã ổn định trong khoảng 24.000 ha, chủ yếu do 3 công ty nhà nước quản lý, bao gồm: Công ty TNHHMTV Cao su Đắk Lắk; Công ty TNHHMTV Cao su Ea H’Leo; Công ty TNHHMTV Cao su Krông Buk. 2 Sản lượng cao su hàng năm của Đắk Lắk góp phần không nhỏ vào việc đưa Việt Nam trở thành nước xuất khẩu cao su lớn trên thế giới. Tuy nhiên, ngành công nghiệp chế biến cao su của Việt Nam nói chung và Đắk Lắk nói riêng vẫn chưa phát triển tương xứng với tiềm năng dồi dào về nguồn nguyên liệu. 90% sản lượng cao su hiện được xuất khẩu dưới dạng nguyên liệu thô, chỉ khoảng 10% dành cho chế biến cao su trong nước. Giá trị xuất khẩu nguyên liệu thô khá cao nhưng giá trị nhập khẩu cao su thành phẩm lại cao hơn rất nhiều dẫn đến giá trị gia tăng còn thấp. Định hướng phát triển ngành cao su Việt Nam là giảm xuất khẩu nguyên liệu thô và tăng cường chế biến cao su thành phẩm trong nước. Do vậy, ngành công nghiệp chế biến mủ cao su tại tỉnh Đắk Lắk cũng được quan tâm đầu tư và dự kiến sẽ phát triển mạnh mẽ. Sự phát triển của ngành chế biến mủ cao su dựa trên lợi thế về nguồn nguyên liệu sẽ đóng góp không nhỏ cho sự tăng trưởng kinh tế cũng như giải quyết việc làm cho người dân trong tỉnh. Tuy nhiên, kèm theo phát triển kinh tế là sự phát sinh các loại chất thải gây tác động xấu đối với môi trường. Đặc biệt trong bối cảnh các khu dân cư ngày càng mở rộng đến gần các cơ sở chế biến mủ cao su như hiện nay. Các vấn đề nổi cộm về chất thải của ngành chế biến mủ cao su như nước thải vượt rất nhiều lần so với các tiêu chuẩn, quy chuẩn hiện hành, quá trình chế biến mủ gây mùi hôi, ảnh hưởng đến sức khỏe công nhân và dân cư lân cận đã được nghiên cứu trong rất nhiều công trình khoa học. Các kết quả nghiên cứu về xử lý nước thải, xử lý mùi cho các cơ sở chế biến mủ cao su đã phần nào đáp ứng được nhu cầu của các doanh nghiệp và là cơ sở để các cơ quan quản lý môi trường có thể kiểm tra, đánh giá và kiểm soát các nguồn ô nhiễm này một cách hệ thống, dễ dàng và hiệu quả hơn. Bên cạnh những vấn đề môi trường cấp bách đã được quan tâm giải quyết, vấn đề chất thải rắn, đặc biệt là CTNH bao gồm một lượng lớn bùn thải từ các hệ thống xử lý nước thải (chất thải thuộc danh mục chất thải có khả năng là CTNH theo quy định tại Thông tư số 12/2011/TT-BTNMT ngày 14 tháng 4 năm 2011 của 3 Bộ Tài nguyên và Môi trường quy định về quản lý chất thải nguy hại) chưa được quan tâm đúng mức, dẫn đến việc quản lý và xử lý chưa hiệu quả. Với lý do đó, và được tạo điều kiện thuận lợi khi là một cán bộ tham gia chương trình “Khoa học và công nghệ phục vụ phát triển kinh tế - xã hội vùng Tây Nguyên” (chương trình Tây Nguyên 3) do Viện Hàn lâm Khoa học và Công nghệ Việt Nam chủ trì, thực hiện đề tài “Điều tra, đánh giá hiện trạng thu gom, vận chuyển và xử lý chất thải rắn các tỉnh Tây Nguyên và đề xuất phương án quy hoạch, xử lý và quản lý chất thải rắn phù hợp đến năm 2020”, học viên đã lựa chọn đề tài “Hiện trạng và giải pháp quản lý chất thải rắn nguy hại ngành chế biến mủ cao su tỉnh Đắk Lắk” để thực hiện luận văn tốt nghiệp thạc sỹ chuyên ngành khoa học môi trường. Nghiên cứu này nhằm đạt được các mục tiêu sau: - Đánh giá được hiện trạng phát sinh chất thải rắn nguy hại của ngành chế biến mủ cao su trên địa bàn tỉnh Đắk Lắk. - Đánh giá được hiện trạng quản lý chất thải rắn nguy hại của tỉnh Đắk Lắk. - Xây dựng các giải pháp quản lý chất thải rắn nguy hại ngành chế biến mủ cao su phù hợp với hiện trạng cơ sở vật chất và năng lực quản lý của tỉnh Đắk Lắk. Tác giả mong muốn kết quả nghiên cứu của luận văn này sẽ đóng góp một phần nhỏ bé vào việc quản lý chất thải rắn nguy hại của ngành chế biến mủ cao su và công cuộc bảo vệ môi trường của tỉnh Đắk Lắk nói chung. 4 Chương 1 TỔNG QUAN 1.1. Tổng quan về quản lý chất thải rắn nguy hại 1.1.1. Các khái niệm về chất thải * Chất thải: Theo quy định tại khoản 10 Điều 3 LBVMT năm 2005 thì: “Chất thải là vật chất ở thể rắn, lỏng, khí được thải ra từ sản xuất, kinh doanh, dịch vụ, sinh hoạt hoặc hoạt động khác”. Phụ thuộc vào các tiêu chí khác nhau, chất thải có thể được phân chia thành các loại như sau: - Căn cứ vào nguồn phát sinh: có thể chia thành 3 loại: chất thải sinh hoạt, CTYT, chất thải công nghiệp. - Căn cứ vào trạng thái tồn tại của chất thải có thể chia thành: CTR, chất thải lỏng, chất thải khí và các chất thải ở dạng khái khác. - Căn cứ vào độ độc hại của chất thải, chia thành 2 loại: chất thải thông thường và CTNH. * Chất thải rắn: Theo quy định tại khoản 2 điều 3 Nghị định số 59/2007/NĐ-CP ngày 9/4/2007 của Chính phủ về quản lý CTR thì “Chất thải rắn là chất thải ở thể rắn, được thải ra từ quá trình sản xuất, kinh doanh, dịch vụ, sinh hoạt hoặc các hoạt động khác. Chất thải rắn bao gồm chất thải rắn thông thường và chất thải rắn nguy hại”. * Chất thải nguy hại: Theo quy định tạo khoản 11 Điều 3 Luật Bảo vệ môi trường 2005 quy định: “CTNH là chất thải chứa yếu tố độc hại, phóng xạ, dễ cháy, dễ nổ, dễ ăn mòn, dễ lây nhiễm, gây ngộ độc hoặc đặc tính nguy hại khác”. 5 1.1.2. Khái niệm quản lý CTNH Khái niệm quản lý CTNH lần đầu tiên được quy định tại Khoản 3, Điều 3 quy chế quản lý CTNH ban hành kèm theo Quyết định số 155/1999/QĐ-TTg ngày 16/07/1999 của Thủ tướng Chính phủ, theo đó “Quản lý CTNH là các hoạt động kiểm soát CTNH trong suốt quá trình từ phát sinh đến thu gom, vận chuyển, quá cảnh, lưu giữ, xử lý và tiêu huỷ CTNH”. Trong Luật Bảo vệ môi trường 2005, quản lý CTNH được giải thích như sau: Quản lý chất thải là hoạt động phân loại, thu gom, vận chuyển, giảm thiểu, tái sử dụng, tái chế, xử lý, tiêu hủy, thải loại chất thải. Sau đó, khái niệm này được chỉnh sửa lại tại Thông tư số 12/2012/TT- BTNMT ngày 14/4/2011 (sau đây gọi tắt là Thông tư 12) và được nêu tại khoản 1, Điều 3 như sau: Quản lý CTNH là các hoạt động liên quan đến việc phòng ngừa, giảm thiểu, phân định, phân loại, tái sử dụng trực tiếp, lưu giữ tạm thời, vận chuyển và xử lý CTNH Tại thông tư này, Các nhà làm luật đã liệt kê hàng loạt hoạt động của việc quản lý CTNH theo một quy trình chặt chẽ hơn, bao gồm cả những hoạt động liên quan đến việc phòng ngừa, giảm thiểu, phân loại CTNH. Như vậy, trách nhiệm quản lý chất thải của cơ quan Nhà nước và các tổ chức, cá nhân có liên quan đến việc quản lý CTNH không chỉ có từ khi chất thải đó phát sinh, mà các chủ thể trên còn có trách nhiệm trong việc phòng ngừa, giảm thiểu bằng việc áp dụng mọi biện pháp kĩ thuật hiện đại, công nghệ tiên tiến… nhằm hạn chế lượng CTNH phát sinh trên thực tế. Theo quy định trên, quản lý CTNH có những đặc điểm sau: (1) Trách nhiệm quản lý chất thải thuộc về cơ quan Nhà nước có thẩm quyền quản lý CTNH và các tổ chức, cá nhân có liên quan. Các cơ quan Nhà nước có trách nhiệm quản lý CTNH trong phạm vi chức năng luật định. Các tổ chức, cá nhân có trách nhiệm quản lý CTNH là những chủ thể có những hoạt động liên quan trực tiếp đến CTNH như: chủ nguồn thải, chủ thu gom, vận chuyển, xử lý, tiêu huỷ. [...]... cứu: Tỉnh Đắk Lắk – Việt Nam 2.2 Đối tượng nghiên cứu - Chất thải rắn nguy hại của ngành chế biến mủ cao su - Hệ thống quản lý chất thải rắn nguy hại của tỉnh Đắk Lắk 2.3 Nội dung nghiên cứu - Thu thập các thông tin liên quan đến sản xuất và chế biến mủ cao su của tỉnh Đắk Lắk - Xác định các loại CTRNH và hiện trạng phát thải, quản lý CTRNH của các cơ sở chế biến mủ cao su trên địa bàn tỉnh Đắk Lắk. .. bàn tỉnh Đắk Lắk - Đánh giá hiện trạng quản lý CTRNH tại tỉnh Đắk Lắk - Đề xuất các giải pháp quản lý CTRNH ngành chế biến mủ cao su phù hợp với đặc thù của tỉnh Đắk Lắk 2.4 Phương pháp nghiên cứu 2.4.1 Phương pháp nghiên cứu tài liệu - Thu thập và nghiên cứu các tài liệu về điều kiện tự nhiên, kinh tế - xã hội hiện trạng về trồng trọt và chế biển mủ cao su của tỉnh Đắk Lắk thông qua Niên giám thống... 1.2.4 Chất thải của ngành chế biến mủ cao su Hoạt động sản xuất, chế biến mủ cao su phát sinh các loại chất thải như: - Nước thải: sản xuất, nước thải sinh hoạt - Chất thải rắn: rác thải sinh hoạt, bao bì, sản phẩm cao su vụn, cao su kém chất lượng, thân, vỏ cây, bùn thải từ hệ thống xử lý nước thải - Khí thải: Khí thải từ phương tiện giao thông, từ quá trình đốt nhiên liệu; hơi hóa chất, dung môi và. .. thành phần nguy hại có thể phát sinh trong chất thải của các cơ sở chế biến mủ cao su dựa vào các nguy n liệu, hóa chất sử dụng trong quá trình sản xuất, chế biến mủ cao su và hệ thống xử lý nước thải công nghiệp của các nhà máy chế biến mủ cao su 2.4.4 Phương pháp lấy mẫu và phân tích định lượng Trong quá trình khảo sát thực địa, học viên đã tiến hành lấy mẫu bùn thải của hệ thống xử lý nước thải tại... nghệ chế biến mủ cao su đang được sử dụng tại các các nhà máy cao su trên địa bàn tỉnh Đắk Lắk, bao gồm: công nghệ chế biến mủ ly tâm và công nghệ chế biến mủ cốm Quy trình sản xuất cao su thiên nhiên được miêu tả trong sơ đồ sau: 19 Mủ vườn cây Mủ tạp Mủ nước Máy li tâm Đông tụ Ngâm Cán rửa Cao su cô đặc Mủ Skim (latex) Băm, cắt Sấy Đóng bánh Cao su cốm Hình 1.3 Sơ đồ quy trình sản xuất cao su thiên... tin về các cơ sở chế biến mủ cao su trên địa bàn tỉnh Đắk Lắk được tổng hợp trong bảng sau: Bảng 1.1 Các cơ sở chế biến mủ cao su trên địa bàn tỉnh Đắk Lắk Công su t STT Tên cơ sở Địa chỉ Sản phẩm (tấn/năm) 1 Công ty TNHHMTV Thị trấn Ea Drang, Mủ cốm Cao su EA H’Leo 2 Công ty huyện Ea H’Leo TNHH Thôn Đoàn kết, xã Mủ li tâm, mủ MTVCao su Đắk Lắk 4.500 Ea D’Rơng, huyện cốm 17 15.000 Công su t STT Tên cơ... giữ, xử lý, tiêu hủy, các bãi chôn lấp chất thải nguy hại để trình cơ quan quản lý nhà nước về môi trường có thẩm quyền phê duyệt (Điều 27 Quy chế quản lý CTNH) 1.1.3 Cơ sở pháp lý cho việc quản lý CTRNH Cơ sở pháp lý của công tác quản lý CTNH là luật và các văn bản Luật, các Quyết định, Thông tư, Nghị định, Quy định của Quốc gia, tỉnh thành Các văn bản pháp lý rõ ràng sẽ giúp cho các nhà quản lý và các... Quy chuẩn kỹ thuật Quốc gia về ngưỡng chất thải nguy hại đối với bùn thải từ quá trình xử lý nước 1.2 Một số thông tin về ngành chế biến mủ cao su tại Đắk Lắk 1.2.1 Điều kiện tự nhiên, kinh tế - xã hội tỉnh Đắk Lắk 1.2.1.1 Vị trí địa lý Đắk Lắk là tỉnh có vị trí địa lý ở trung tâm của vùng Tây Nguy n, trong khoảng tọa độ địa lý từ 107028'57"- 108059'37" độ kinh Đông và từ 1209'45" - 13025'06" độ vĩ Bắc... ty TNHHMTV Xã Ea Hồ - huyện Mủ cốm Cao su Krông Buk 6.000 Krông Năng Tổng 25.500 Nguồn: Điều tra thực tế 1.2.3 Công nghệ chế biến mủ cao su 1.2.3.1 Phân loại và sơ chế mủ cao su thiên nhiên Mủ cao su được phân loại thành mủ nước và mủ tạp… Mủ nước là mủ tốt nhất, thu trực tiếp trên thân cây, mỗi ngày mủ nước được gom vào một giờ qui định Khi thu mủ từ vườn, người ta cho NH3 vào để chống đông, tránh sự... cơ sở xử lý, tiêu hủy và các bãi chôn lấp chất thải hợp vệ sinh thuộc địa bàn quản lý của địa phương Chỉ đạo Sở Giao thông lập kế hoạch khả thi (phương án tổ chức, phương tiện, thiết bị, công nghệ, vốn ) và tổ chức thực hiện tốt kế hoạch quản lý chất thải bao gồm cả thu gom, vận chuyển, lưu giữ, xử lý và tiêu hủy chất thải nguy hại trên địa bàn quản lý của địa phương Chỉ đạo Sở Tài nguy n và môi trường . chất thải rắn nguy hại của ngành chế biến mủ cao su trên địa bàn tỉnh Đắk Lắk. - Đánh giá được hiện trạng quản lý chất thải rắn nguy hại của tỉnh Đắk Lắk. - Xây dựng các giải pháp quản lý chất. Tây Nguy n và đề xuất phương án quy hoạch, xử lý và quản lý chất thải rắn phù hợp đến năm 2020”, học viên đã lựa chọn đề tài Hiện trạng và giải pháp quản lý chất thải rắn nguy hại ngành chế biến. công tác quản lý CTNH 46 3.2.6. Hiện trạng quản lý CTNH ngành chế biến mủ cao su 47 3.3. Đề xuất giải pháp quản lý hiệu quả CTRNH ngành chế biến mủ cao su 48 3.3.1. Quản lý CTRNH