BỘ GIÁO DỤC VÀ ðÀO TẠO TRƯỜNG ðẠI HỌC NÔNG NGHIỆP HÀ NỘI  NGUYỄN XUÂN CƯỜNG ðÁNH GIÁ MỘT SỐ CHỈ TIÊU SINH SẢN, BỆNH SINH SẢN CHÍNH THƯỜNG GẶP VÀ ỨNG DỤNG HORMONE ðIỀU TRỊ HIỆN TƯỢNG RỐI LOẠN SINH SẢN TRÊN ðÀN BÒ LAI HƯỚNG SỮA NUÔI TẠI BA VÌ, HÀ NỘI LUẬN VĂN THẠC SĨ HÀ NỘI, 2013 BỘ GIÁO DỤC VÀ ðÀO TẠO TRƯỜNG ðẠI HỌC NÔNG NGHIỆP HÀ NỘI  NGUYỄN XUÂN CƯỜNG ðÁNH GIÁ MỘT SỐ CHỈ TIÊU SINH SẢN, BỆNH SINH SẢN CHÍNH THƯỜNG GẶP VÀ ỨNG DỤNG HORMONE ðIỀU TRỊ HIỆN TƯỢNG RỐI LOẠN SINH SẢN TRÊN ðÀN BÒ LAI HƯỚNG SỮA NUÔI TẠI BA VÌ, HÀ NỘI CHUYÊN NGÀNH : THÚ Y Mà SỐ : 60.64.01.01 NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC: GVCC. PGS.TS. TRẦN TIẾN DŨNG HÀ NỘI, 2013 Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội – Luận văn thạc sỹ khoa học Nông nghiệp ……………………… i LỜI CAM ðOAN Tôi xin cam ñoan rằng, số liệu và các kết quả nghiên cứu trong luận văn này là trung thực, khách quan và chưa ñược sử dụng ñể bảo vệ một học vị nào. Tôi xin cam ñoan rằng mọi sự giúp ñỡ cho việc thực hiện luận văn này ñã ñược cảm ơn và các thông tin trích dẫn trong luận văn ñều ñã ñược ghi rõ nguồn gốc. Hà Nội, ngày 26 tháng 7 năm 2013 Tác giả luận văn Nguyễn Xuân Cường Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội – Luận văn thạc sỹ khoa học Nông nghiệp ……………………… ii LỜI CẢM ƠN Tôi xin trân trọng cảm ơn Ban Giám Hiệu, Ban chủ nhiệm khoa Thú y, Bộ môn Ngoại - Sản Khoa Thú Y – Trường ðại Học Nông Nghiệp Hà Nội ñã tạo mọi ñiều kiện thuận lợi giúp tôi hoàn thành luận văn. ðặc biệt tôi xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc tới thầy giáo hướng dẫn khoa học Nhà giáo ưu tú, GVCC, PGS.TS. Trần Tiến Dũng ñã tận tình hướng dẫn tôi trong quá trình nghiên cứu và xây dựng luận văn. Tôi xin chân thành cảm ơn tập thể thầy cô giáo, cán bộ, công nhân viên trong khoa Thú Y cùng toàn thể bạn bè, ñồng nghiệp ñã tận tình giúp ñỡ, ñộng viên khuyến khích tôi trong suốt thời gian thực hiện ñề tài. Tôi xin chân cảm thành ơn Ban giám ñốc, tập thể cán bộ công nhân viên Trung tâm Nghiên cứu Bò và ðồng Cỏ Ba Vì, Trung tâm Phát triển Chăn nuôi Hà Nội ñã tạo mọi ñiều kiện thuận lợi trong thời gian thực hiện luận văn. Tôi xin chân thành cảm ơn các chủ hộ, trang trại chăn nuôi bò ở các xã và ñội ngũ thú y cơ sở, cán bộ trạm phát triển chăn nuôi Ba Vì, dẫn tinh viên làm việc tại huyện Ba Vì, ñã tạo mọi ñiều kiện thuận lợi, giúp ñỡ tôi trong thời gian thực hiện luận văn. Nhân dịp hoàn thành luận văn, cho phép tôi ñược gửi lời cảm ơn sâu sắc tới gia ñình, người thân cùng bạn bè ñã ñộng viên giúp ñỡ tôi vượt qua mọi khó khăn trong suốt quá trình học tập, nghiên cứu, thực hiện ñề tài. Hà Nội, ngày 26 tháng 7 năm 2013 Tác giả luận văn Nguyễn Xuân Cường Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội – Luận văn thạc sỹ khoa học Nông nghiệp ……………………… iii MỤC LỤC Lời cam ñoan i Lời cảm ơn ii Mục lục iii Danh mục các chữ viết tắt v Danh mục bảng vi Danh mục hình vii MỞ ðẦU 1 1. Tính cấp thiết của ñề tài nghiên cứu 1 2. Mục ñích nghiên cứu ñề tài 2 Chương 1. TỔNG QUAN TÀI LIỆU 3 1.1 Cơ sở khoa học của việc nghiên cứu ñề tài 3 1.1.1 ðặc ñiểm cấu tạo và chức năng cơ quan sinh dục cái 3 1.1.2 Hoạt ñộng sinh dục của bò cái 7 1.1.3 Sự ñiều tiết thần kinh thể dịch ñến hoạt ñộng sinh sản 9 1.1.4 Một số nhân tố ảnh hưởng ñến khả năng sinh sản của bò cái 16 1.1.5 Hiện tượng rối loạn sinh sản ở gia súc cái 19 1.2 Các hormon hướng sinh dục và một số chế phẩm ñặt âm ñạo 20 1.2.1 Các hormone hướng sinh dục 20 1.2.2 Một số chế phẩm ñặt âm ñạo 22 Chương 2. ðỐI TƯỢNG, NỘI DUNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU 23 2.1 ðối tượng, ñịa ñiểm và thời gian nghiên cứu 23 2.1.1 ðối tượng nghiên cứu 23 2.1.2 Vật liệu nghiên cứu 23 2.1.3 ðịa ñiểm nghiên cứu 23 2.1.4 Thời gian nghiên cứu 23 2.2 Nội dung nghiên cứu 23 2.2.1 ðánh giá tình hình sinh sản của ñàn bò lai hướng sữa ở khu vực Ba Vì. 23 2.2.2 Thực trạng những bệnh sinh sản chính thường gặp trên ñàn bò lai hướng sữa nuôi tại Ba Vì. 23 Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội – Luận văn thạc sỹ khoa học Nông nghiệp ……………………… iv 2.2.3 Ứng dụng một số hormone hướng sinh dục ñiều trị hiện tượng rối loạn sinh sản của ñàn bò lai nuôi tại khu vực Ba Vì. 24 2.3 Phương pháp nghiên cứu 24 2.3.1 Phương pháp ñánh giá các chỉ tiêu sinh sản 24 2.3.2 Phương pháp ñánh giá tỷ lệ mắc một số bệnh sản khoa thường gặp 25 2.3.3 Phương pháp ứng dụng một số hormone hướng sinh dục ñiều trị hiện tượng rối loạn sinh sản trên ñàn bò lai hướng sữa. 26 2.3.4 Phương pháp phối giống cho bò trong thí nghiệm 27 2.3.5 Phương pháp xử lý số liệu 27 Chương 3. KẾT QUẢ VÀ THẢO LUẬN 28 3.1 Kết quả khảo sát, ñánh giá tình hình sinh sản của ñàn bò lai hướng sữa ở huyện Ba Vì, thành phố Hà Nội 28 3.1.1 Sự phân bố của ñàn bò sữa trên ñịa bàn huyện Ba Vì ñến tháng 3 năm 2013. 28 3.1.2 Kết quả ñiều tra một số chỉ tiêu sinh sản trên ñàn bò lai hướng sữa nuôi tại Ba Vì 29 3.2 Kết quả nghiên cứu về thực trạng những bệnh sinh sản chính thường gặp trên bò lai hướng sữa nuôi tại huyện Ba Vì, thành phố Hà Nội. 36 3.2.1 Bệnh sinh sản thường gặp trong giai ñoạn mang thai. 36 3.2.2 Bệnh sinh sản thường gặp trong quá trình ñẻ 37 3.2.3 Bệnh sinh sản thường gặp ở bò sữa trong giai ñoạn không mang thai 38 3.2.4 Hiện tượng rối loạn sinh sản của ñàn bò lai hướng sữa ở Ba Vì 39 3.3 Ứng dụng một số hormone hướng sinh dục ñiều trị hiện tượng rối loạn sinh sản của ñàn bò lai hướng sữa nuôi tại khu vực Ba Vì. 40 3.3.1 Kết quả sử dụng prostaglandin (PGF 2α ) ñiều trị trong trường hợp thể vàng tồn lưu. 41 3.3.2 Kết quả sử dụng HCG trên bò ñộng dục mà không rụng trứng. 43 3.3.3 Kết quả sử dụng dụng cụ ñặt âm ñạo trên bò chậm ñộng dục. 44 KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ 49 1. Kết luận 49 2. Kiến nghị 50 TÀI LIỆU THAM KHẢO 51 PHỤ LỤC 55 Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội – Luận văn thạc sỹ khoa học Nông nghiệp ……………………… v DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT Tên viết tắt Tên ñầy ñủ CIDR Controlled Intravaginal Drug Releasing Cs Cộng sự Ctv Cộng tác viên ðvc ðơn vị chuột FRH Folliculin Releasing Hormone FSH Follicle Stimulating Hormone GnRH Gonadotrophin Releasing Hormone HCG Human Chorionic Gonadotropin HF Holstein Friesian HTNC Huyết thanh ngựa chửa I 2 Iode LH Luteinizing Hormone LRH Lutein Realeasing Hormone Max Giá trị lớn nhất Min Giá trị nhỏ nhất PGF 2α Prostaglandin - F2 anpha PRH Prolactin Realeasing Hormone PRID Progesterone Releasing Intravaginal Device Stt Số thứ tự T3 Triiodthyronin TSH Thyromin Stimulin Hormone Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội – Luận văn thạc sỹ khoa học Nông nghiệp ……………………… vi DANH MỤC BẢNG STT Tên bảng Trang 3.1. Sự phân bố của ñàn bò sữa ở huyện Ba Vì, Thành phố Hà Nội ñến tháng 3 năm 2013. 28 3.2. Kết quả theo dõi một số chỉ tiêu sinh sản của ñàn bò sữa ở huyện Ba Vì, Hà Nội 31 3.3. Chỉ tiêu sinh sản của ñàn bò sữa ở Ba Vì 35 3.4 Sản lượng sữa trên một chu kỳ (chu kỳ 3) 36 3.5. Bệnh sinh sản thường gặp trong giai ñoạn bò sữa mang thai và trong quá trình ñẻ 37 3.6. Bệnh trong thời gian bò sữa không mang thai 38 3.7. Phân loại nguyên nhân rối loạn sinh sản ở bò cái lai hướng sữa do bệnh lý buồng trứng 39 3.8. Kết quả sử dụng PGF 2α ñiều trị bệnh thể vàng tồn lưu 42 3.9. Kết quả sử dụng HCG trên bò ñộng dục mà không rụng trứng 44 3.10. Kết quả sử dụng CIDR ñối với bò tơ chậm ñộng dục 45 3.11. Kết quả sử dụng PRID ñặt âm ñạo ñối với bò chậm ñộng dục sau khi ñẻ 45 3.12. Kết quả ñiều trị bệnh u nang buồng trứng 48 Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội – Luận văn thạc sỹ khoa học Nông nghiệp ……………………… vii DANH MỤC HÌNH STT Tên hình Trang 2.1. Cơ quan sinh dục bò cái 3 3.1. Biểu ñồ sự phân bố của ñàn bò sữa ở huyện Ba Vì, Hà Nội ñến tháng 3 năm 2013 29 3.2. Bệnh thể vàng tồn lưu 40 3.3 Biểu ñồ về kết quả ñiều trị bệnh thể vàng tồn lưu 42 3.4. Bệnh u nang buồng trứng 46 3.5. Biểu ñồ về kết quả ñiều trị bệnh u nang buồng trứng 48 Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội – Luận văn thạc sỹ khoa học Nông nghiệp ……………………… 1 MỞ ðẦU 1. Tính cấp thiết của ñề tài nghiên cứu Trong những năm gần ñây với hiệu quả kinh tế mà ngành chăn nuôi bò sữa mang lại thì nghề chăn nuôi bò sữa ở Việt Nam ngày càng phát triển với nhiều cơ chế, chính sách và vùng trọng ñiểm chăn nuôi bò sữa. Hà Nội có 17 huyện phát triển chăn nuôi bò sữa, trong ñó nổi bật nhất là huyện Ba Vì. Với lợi thế là vùng trung du miền núi, diện tích rộng, có nguồn ñất trồng cỏ, nguồn nước rất thuận lợi cho phát triển chăn nuôi bò sữa, có nhiều hộ nông dân cần cù, chịu thương, chịu khó, nhiều kinh nghiệm trong chăn nuôi bò sữa. Thành phố Hà Nội ñã và ñang có nhiều chính sách hỗ trợ chăn nuôi bò sữa tại Ba Vì như tập trung phát triển chăn nuôi theo vùng, hỗ trợ người chăn nuôi trong công tác ñào tạo nghề cho nông dân, chuyển giao các quy trình kỹ thuật chăn nuôi ñến hộ, cải tạo nâng cấp sửa chữa chuồng trại ñể nâng cao hiệu quả chăn nuôi, cho vay vốn ñể người chăn nuôi phát triển sản xuất, hỗ trợ mua máy vắt sữa, máy thái cỏ, Bên cạnh ñó, Thành phố thu hút các Công ty sản xuất chế biến sữa ñầu tư vào huyện ñể ñảm bảo việc tiêu thụ sữa cho nông dân, mở rộng phát triển vùng nguyên liệu, ñảm bảo chăn nuôi phát triển bền vững. Một số công ty lớn ñã tập trung phát triển ñầu tư sản xuất chế biến tiêu thụ sữa tại Ba Vì như Công ty sữa Vinamilk, Công ty cổ phần Sữa Quốc tế (IDP), Công ty cổ phần sữa Ba Vì, Công ty AnKo,… Những năm qua huyện Ba Vì có tốc ñộ phát triển nhanh ñàn bò sữa, mang lại hiệu quả kinh tế cao cho người chăn nuôi. Năm 2001 tổng ñàn bò sữa của huyện 1035 con, ñến nay tổng ñàn bò sữa của huyện là 6.553 con chiếm 55,53% tổng ñàn bò sữa trên ñịa bàn thành phố (Trung tâm phát triển chăn nuôi Hà Nội). Tuy nhiên trong chăn nuôi bò sữa việc chăm sóc nuôi dưỡng bò sữa theo ñúng quy trình kỹ thuật, ñặc biệt các quy trình vệ sinh phòng bệnh cho bò sữa với người chăn nuôi còn hạn chế nhiều nên các bệnh về sinh sản, ký sinh trùng, truyền nhiễm,… còn xảy ra khá phổ biến làm ảnh hưởng không nhỏ ñến hiệu quả chăn nuôi. Hơn nữa, vấn ñề về sinh sản của cá thể bò còn gặp nhiều khó khăn do người [...]... nh sinh s n chính thư ng g p và ng d ng hormone ñi u tr hi n tư ng r i lo n sinh s n trên ñàn bò lai hư ng s a nuôi t i Ba Vì, Hà N i" 2 M c ñích nghiên c u ñ tài 2.1 ðánh giá ñư c m t s ch tiêu sinh s n và th c tr ng nh ng b nh sinh s n chính thư ng g p trên ñàn bò lai hư ng s a nuôi t i Ba Vì 2.2 ng d ng hormone sinh s n ñi u tr m t s hi n tư ng r i lo n sinh s n cho bò lai hư ng s a nuôi t i Ba Vì. .. khoa h c và th c ti n c a ñ tài K t qu nghiên c u c a ñ tài v m t s ch tiêu sinh s n chính trên ñàn bò là tư li u ñ cho các c p qu n lý v chuyên môn n m ñư c tình hình chăn nuôi và kh năng sinh s n c a ñàn bò lai hư ng s a nuôi t i Ba Vì K t qu nghiên c u v nh ng b nh sinh s n chính thư ng g p trên ñàn bò lai hư ng s a nuôi t i Ba Vì giúp cho vi c ch n ñoán, phân bi t các b nh thư ng g p và bi n pháp... T l bò b nh lý bu ng tr ng là t l % s bò b b nh bu ng tr ng trên t ng s bò ñ tu i sinh s n S bò b nh bu ng tr ng T l bò b nh lý bu ng tr ng (%) = - T l b nh T ng s bò ñ tu i sinh s n ñư ng sinh d c c a bò là t l % s bò b b nh x 100 cơ quan sinh d c trên t ng s bò ñ tu i sinh s n S bò b nh ñư ng sinh d c T l b nh ñư ng sinh d c (%) = T ng s bò ñ tu i sinh s n x 100 2.3.3 Phương pháp ng d ng m t s hormone. ..chăn nuôi chưa có nhi u kinh nghi m v chăn nuôi bò s a và chưa áp d ng ñư c các k thu t tiên ti n nh m nâng cao năng su t sinh s n trên ñàn bò Xu t phát t th c t trên và góp ph n ñánh giá th c tr ng ñàn bò lai hư ng s a t i Ba Vì nói riêng và c nư c nói chung ñ t ñó ñưa ra m t s bi n pháp nh m c i thi n kh năng sinh s n c a ñàn bò s a, chúng tôi ti n hành th c hi n ñ tài: "ðánh giá m t s ch tiêu sinh. .. tư ng r i lo n sinh s n trên bò s a Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Lu n văn th c s khoa h c Nông nghi p ……………………… 23 2.2.3 ng d ng m t s hormone hư ng sinh d c ñi u tr hi n tư ng r i lo n sinh s n c a ñàn bò lai nuôi t i khu v c Ba Vì - S d ng PGF2α ñi u tr trong trư ng h p th vàng t n lưu b nh lý - S d ng HCG trên bò ñ ng d c mà không r ng tr ng - S d ng d ng c ñ t âm ñ o trên bò ch m ñ ng d... hai l a ñ - H s ph i gi ng và t l th thai - S n lư ng s a trên m t chu kỳ - T l bê cái, bê ñ c - Tr ng lư ng bê sơ sinh - khu v c Ba Vì T l nuôi s ng bê ñ n 24 gi sau khi ñ 2.2.2 Th c tr ng nh ng b nh sinh s n chính thư ng g p trên ñàn bò lai hư ng s a nuôi t i Ba Vì • B nh sinh s n thư ng g p trong giai ño n mang thai • B nh sinh s n thư ng g p trong quá trình ñ • B nh sinh s n thư ng g p trong giai... i .Vì v y l n khám ñ u tiên n u ta th y th vàng trên bu ng tr ng l n và c ng, sau 10 ngày khám l i n u v n th y th vàng t n t i như trên thì ta k t lu n là th vàng t n lưu b nh lý (Trên th c t th vàng chu kỳ sinh d c bao gi cũng to m m , chân r ng và m m còn th vàng bênh lý Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Lu n văn th c s khoa h c Nông nghi p ……………………… 26 bao gi cũng v a ph i, c ng và chân th vàng... i lo n sinh s n c a trâu bò ra làm m y lo i như sau: - Trâu bò ch m sinh: là nh ng trâu bò cái tơ t 20 - 30 tháng tu i chưa ñ ng d c, trâu bò sau khi ñ t 6 - 8 tháng không ñ ng d c và trâu bò ph i gi ng 2 - 3 chu kì không có thai - Trâu bò cái vô sinh t m th i: là nh ng trâu bò tơ mà trên 30 tháng tu i chưa ñ ng d c, trâu bò sau khi ñ mà ph i gi ng trên 4 chu kì không th thai S dĩ g i là vô sinh t... con trên 305 ngày v t s a - T l bê ñ c/bê cái ñ ra là t l bê ñ c ñ ra chia cho t l bê cái ñ ra - Kh i lư ng sơ sinh bê ñ c, bê cái: ñư c xác ñ nh khi sinh ra cân kh i lư ng trong vòng 24 gi sau khi sinh và thông qua s ñ hàng năm ñ xác ñ nh kh i lư ng sơ sinh - T l bê nuôi s ng ñ n 24 gi sau khi sinh là s bê nuôi s ng ñ n 24 gi sau khi sinh trên t ng s bê ñư c sinh ra S bê nuôi s ng ñ n 24 gi T l bê nuôi. .. tiêm, găng tay, bông c n và thu c bôi trơn, sát trùng; các d ng c ph c v trong th tinh nhân t o; và nh ng con bò thu c ñ i tư ng nghiên c u 2.1.3 ð a ñi m nghiên c u Các h chăn nuôi bò lai hư ng s a t i Ba Vì thành ph Hà N i 2.1.4 Th i gian nghiên c u T tháng 10 năm 2012 ñ n tháng 10 năm 2013 2.2 N i dung nghiên c u 2.2.1 ðánh giá tình hình sinh s n c a ñàn bò lai hư ng s a - Tu i thành th c tính - Tu i . ðÁNH GIÁ MỘT SỐ CHỈ TIÊU SINH SẢN, BỆNH SINH SẢN CHÍNH THƯỜNG GẶP VÀ ỨNG DỤNG HORMONE ðIỀU TRỊ HIỆN TƯỢNG RỐI LOẠN SINH SẢN TRÊN ðÀN BÒ LAI HƯỚNG SỮA NUÔI TẠI BA VÌ, HÀ NỘI CHUYÊN. một số chỉ tiêu sinh sản và thực trạng những bệnh sinh sản chính thường gặp trên ñàn bò lai hướng sữa nuôi tại Ba Vì 2.2. Ứng dụng hormone sinh sản ñiều trị một số hiện tượng rối loạn sinh sản. Hiện tượng rối loạn sinh sản của ñàn bò lai hướng sữa ở Ba Vì 39 3.3 Ứng dụng một số hormone hướng sinh dục ñiều trị hiện tượng rối loạn sinh sản của ñàn bò lai hướng sữa nuôi tại khu vực Ba