1 B GIÁO DC VÀ ÀO TO TRNG I HC KINH T Tp. HCM TRN QU ANH Chuyên ngành: K toán Mã s: 60.34.30 LUN VN THC S KINH T NGI HNG DN KHOA HC PGS.TS. HÀ XUÂN THCH TP. H Chí Minh – Nm 2010 2 LI M U CHNG 1: C S LÝ LUN V H THNG KIM SOÁT NI B 1 1.1. KHÁI NIM V H THNG KIM SOÁT NI B 1.1.1. Lch s hình thành và phát trin 1.1.2. Khái nim v h thng kim soát ni b 1.2.3. Ý ngha và tác dng ca vic xây dng h thng kim soát ni b trong doanh nghip 1.2. CÁC B PHN CU THÀNH H TH NG KIM SOÁT NI B 1.2.1. Môi trng kim soát 1.2.2. ánh giá ri ro 1.2.3. Hot đng kim soát 1.2.4. Thông tin và truyn thông 1.2.5. Giám sát 1.3. C IM XÂY DNG H THNG KIM SOÁT NI B TRONG DOANH NGHIP NH VÀ VA 1.3.1. Khái nim và phân loi doanh nghip nh và va 1.3.2. c đim xây dng h thng kim soát ni b trong doanh nghip nh và va 1.4. HN CH TIM TÀNG CA H THNG KIM SOÁT NI B 1.5. KINH NGHIM XÂY DNG H THNG KIM SOÁT NI B TRÊN TH GII KT LUN CHNG 1 1 1 5 6 7 7 9 11 13 14 14 14 17 20 21 24 CHNG 2: THC TRNG KHO SÁT H THNG KIM SOÁT NI B TRONG CÁC DOANH NGHIP NH VÀ VA TRÊN A BÀN THÀNH PH CN TH 2.1. TNG QUAN V DOANH NGHIP NH VÀ VA TRÊN A BÀN THÀNH PH  CN TH 25 25 3 2.1.1. Tng quan v doanh nghip nh và va ti thành ph Cn Th 2.1.2. Tng quan v doanh nghip nh và va trong mu nghiên cu 2.2. THC TRNG KHO SÁT H THNG KIM SOÁT NI B TRONG CÁC DOANH NGHIP NH VÀ VA TRÊN A BÀN TP. CN TH 2.2.1. Môi trng kim soát 2.2.1.1. Trit lý qun lý và phong cách điu hành 2.2.1.2. C cu t chc và phng pháp y quyn 2.2.1.3. Cam kt v nng l c ca nhân viên và chính sách ngun nhân lc 2.2.1.4. S trung thc và các giá tr đo đc 2.2.1.5. Hi đng qun tr và Ban kim soát 2.2.2. ánh giá ri ro 2.2.2.1. Nhn dng ri ro 2.2.2.2. ánh giá ri ro 2.2.2.3. Bin pháp đi phó ri ro 2.2.3. Hot đng kim soát 2.2.3.1. Phân chia trách nhim 2.2.3.2. Kim soát quá trình x lý thông tin 2.2.3.3. Kim soát vt cht 2.2.3.4. Phân tích rà soát 2.2.4. Thông tin và truyn thông 2.2.5. Giám sát 2.3. ÁNH GIÁ H THNG KIM SOÁT NI B CA CÁC DOANH NGHIP NH VÀ V A TRÊN A BÀN THÀNH PH CN TH 2.3.1. Nhng đim mnh ca h thng kim soát ni b 2.3.2. Nhng đim yu ca h thng kim soát ni b 2.3.3. Nhng nguyên nhân ch yu nh hng đn vic cha xây dng và cha hoàn thin h thng kim soát ni b trong các doanh nghip KT LUN CHNG 2 25 27 32 32 32 34 37 42 45 48 48 50 52 52 52 53 57 60 63 66 69 69 71 72 75 4 CHNG 3: HOÀN THIN VÀ XÂY DNG H THNG KIM SOÁT NI B CHO CÁC DOANH NGHIP NH VÀ VA TRÊN A BÀN THÀNH PH CN TH 3.1. QUAN IM HOÀN THIN VÀ XÂY DNG H THNG KIM SOÁT NI B CHO CÁC DOANH NGHIP NH VÀ VA TRÊN A BÀN THÀNH PH CN TH 3.2. HOÀN THIN VÀ XÂY DNG H THNG KIM SOÁT NI B CHO CÁC DOANH NGHIP NH VÀ VA TRÊN A BÀN THÀNH PH CN TH 3.2.1. V phía các doanh nghip 3.2.1.1. i vi các b phn ca h thng kim soát ni b 3.2.1.2. i vi tng chc nng trong doanh nghip 3.2.2. V phía các c quan qun lý nhà nc 3.2.2.1. Cng c kin thc v h thng kim soát ni b trong các chng trình đào to 3.2.2.2. Tng cng các dch v tr giúp doanh nghip 3.2.2.3. Xây dng khuôn mu lý thuyt v h thng ki m soát ni b ca Vit Nam KT LUN CHNG 3 KT LUN 76 76 77 77 77 86 89 89 89 90 92 93 5 1. S CN THIT CA  TÀI Ngày nay, h thng kim soát ni b (KSNB) đóng mt vai trò ht sc quan trng trong hot đng kinh t ca các doanh nghip và t chc. H thng KSNB giúp các nhà qun tr qun lý hu hiu và hiu qu hn các ngun lc kinh t ca công ty mình, gim thiu nhng yu t bt ng xy ra gây tác đng xu ti ho t đng ca doanh nghip, điu đó đã góp phn hn ch ti đa nhng ri ro phát sinh trong quá trình hot đng sn xut kinh doanh. i vi nhà qun lý trong các doanh nghip ln  Vit Nam thì h cng đã nhn thc đc tm quan trng ca h thng KSNB. Nhng đi vi các doanh nghip nh và va thì cha nhn thc rõ tm quan trng ca KSNB ho c cha xây dng cho mình nhng h thng KSNB hu hiu. iu này cng d hiu bi nhiu doanh nghip đang trong giai đon chuyn đi t mt hình thái kinh t c sang mt h thng vn hành mi, đ tn ti và hi nhp vi nn kinh t quc t trong khi ngun lc có hn, doanh nghip phi giành cho mình nhng u tiên mang tính thit y u hn. Tuy nhiên, xét v lâu dài, thit ngh nhng doanh nghip này cn to dng nn tng cho nhng phát trin bn vng thông qua vic thit k h thng KSNB hu hiu. ây là mt trong nhng vic làm ht sc c th đ nâng cao hot đng ca doanh nghip, thông qua đó góp phn nâng cao nng lc cnh tranh trong quá trình hi nhp kinh t quc t. Tuy nhiên, đây là công vic c a c mt quá trình vi nhiu n lc c v thi gian, vt cht và trí tu ca doanh nghip. Thành ph Cn Th có th xem nh là thành ph trung tâm  đng bng sông Cu Long; là ni có tc đ phát trin khá cao, và đa phn nhng doanh nghip là doanh nghip nh và va, cha quan tâm nhiu đn vic xây dng h thng KSNB trong doanh nghip, nên đc chn làm đa bàn đ ti n hành nghiên cu. Chính vì nhng lý do trên mà đ tài “Hoàn thin và xây dng h thng kim soát ni b cho các doanh nghip nh và va trên đa bàn thành ph Cn Th” cn thit đc thc hin đ nghiên cu sâu hn v lnh vc này. 6 2. MC TIÊU NGHIÊN CU Mc tiêu chung Mc tiêu chung ca đ tài là tìm hiu v thc trng h thng KSNB trong các doanh nghip nh và va  thành ph Cn Th, thông qua đó ngi vit đ xut nhng gii pháp nhm hoàn thin và xây dng h thng KSNB cho các doanh nghip này. Mc tiêu c th - Nghiên cu lý lun v h thng KSNB trên th gii cng nh tham kho kinh nghi m xây dng h thng KSNB trên th gii. - Kho sát thc trng và đánh giá h thng KSNB trong các doanh nghip nh và va  thành ph Cn Th, đng thi kho sát h thng KSNB tng đi khá hoàn chnh ti công ty C phn Thng nghip Tng hp Cn Th. -  xut mt s gii pháp đ hoàn thin và xây dng h thng KSNB cho các doanh nghip nh và v a  thành ph Cn Th. 3. I TNG VÀ PHM VI NGHIÊN CU i tng nghiên cu  tài là nghiên cu thc trng xây dng h thng KSNB trong các doanh nghip nh và va  thành ph Cn Th. Phm vi nghiên cu - Thi gian nghiên cu: đ tài đc thc hin t tháng 09/2009 đn 07/2010; s liu s cp đc thu thp t tháng 10/2009 đn tháng 01/2010; s liu th cp đc thu thp t nm 2005 – 2009. - Không gian nghiên cu: đ tài ch kho sát thc trng xây dng h thng KSNB trong các doanh nghip nh và va ti qun Ninh Kiu, qun Bình Thy và qun Cái Rng trên đa bàn thành ph Cn Th. Thành ph Cn Th gm 5 qun (Ninh Kiu, Bình Thy, Cái Rng, Ô Môn và Tht Nt) và 4 huyn (Phong in, C , Vnh Thnh và Thi Lai). S l ng doanh nghip trong tng đa bàn đa s tp trung vào 3 qun trung tâm ca thành ph (Ninh Kiu, Bình Thy, Cái Rng); còn nhng qun, huyn còn li s lng doanh 7 nghip không nhiu và ch yu ti đây ngi dân tp trung vào sn xut nông nghip. Vì nhng lí do đó đ tài ch tp trung nghiên cu h thng KSNB trong nhng doanh nghip trên đa bàn 3 qun này. - Gii hn ca đ tài: + i tng kho sát là các doanh nghip nh và va (gm các doanh nghip siêu nh, nh và va), không kho sát các doanh nghip có qui mô ln. +  tài tip cn h thng KSNB theo nm b  phn cu thành ch không tip cn kim soát ni b theo tng chu trình nghip v, nên ch th hin h thng KSNB di góc nhìn chung nht. +  tài tip cn theo hng “có” hoc “không có” xây dng mt s yu t trong các b phn cu thành h thng KSNB, ch cha đnh lng đuc cht lng ca toàn b h thng KSNB. 4. PHNG PHÁP NGHIÊN C U Phng pháp thu thp s liu Phng pháp thu thp s liu s cp đc s dng trong đ tài là phng pháp chn mu ngu nhiên. S liu s cp đc thu thp bng phng pháp phng vn trc tip t 96 doanh nghip nh và va  3 qun: Ninh Kiu, Bình Thy và Cái Rng. i tng đc phng vn là (tng) giám đc, phó (tng) giám đ c, k toán trng đã làm vic lâu nm ti các doanh nghip. Các đi tng này đc yêu cu tr li bng câu hi bao gm 96 câu hi đ cung cp nhng thông tin cn thit cho các mc tiêu nghiên cu. S liu th cp đc thu thp t Cc Thu thành ph Cn Th, Niên giám Thng Kê thành ph Cn Th, Tng cc thng kê,… Phng pháp phân tích s liu Ph ng pháp đc s dng đ đánh giá thc trng xây dng h thng KSNB là phng pháp thng kê mô t, phng pháp tng hp và phng pháp so sánh. Da vào thc trng và kt qu phân tích đ đa ra gii pháp hoàn thin và xây dng h thng KSNB cho các doanh nghip. 8 5. Ý NGHA KHOA HC VÀ THC TIN CA  TÀI NGHIÊN CU  tài nghiên cu thc trng xây dng h thng KSNB ti các doanh nghip nh và va trên đa bàn thành ph Cn Th da trên s vn dng nn tng khuôn mu lý thuyt v h thng KSNB ca y Ban COSO và kinh nghim xây dng h thng KSNB cho các doanh nghip nh và va trên th gii. Trên c s đánh giá nhng u nhc đim và tìm hiu các nguyên nhân dn đn vic hn ch trong xây dng h thng KSNB, đ tài đa ra các gii pháp có ý ngha ht sc quan trng, giúp các doanh nghip nh và va trên đa bàn thành ph Cn Th hoàn thin và xây dng h thng KSNB ca mình ngày càng hu hiu hn. Bên cnh đó, đ tài còn đa ra bng đ xut các tiêu chí v h thng KSNB đ hng dn cho các doanh nghi p nh và va có c s đ hoàn thin và xây dng h thng KSNB ca mình.  tài là tài liu có giá tr cho các nhà qun lý ti thành ph Cn Th nói riêng, các doanh nghip nh và va  Vit Nam nói chung và các c quan chc nng trong vic thy đc thc trng cng nh tm quan trng ca h thng KSNB. T đó tip tc hoàn thin và có các gii pháp c th đ h ng dn cho các doanh nghip hoàn thin h thng KSNB ca mình, thông qua đó giúp nâng cao hiu qu hot đng ca doanh nghip và góp phn phát trin nn kinh t Vit Nam hi nhp ngày càng sâu vào nn kinh t th gii. 6. KT CU CA  TÀI Kt cu ca đ tài gm 3 chng: Chng 1: C s lý lun v h thng kim soát ni b Chng 2: Th c trng xây dng h thng kim soát ni b trong các doanh nghip nh và va trên đa bàn thành ph Cn Th Chng 3: Hoàn thin và xây dng h thng kim soát ni b cho các doanh nghip nh và va trên đa bàn thành ph Cn Th. 9 CHNG 1 1.1. KHÁI NIM V H THNG KIM SOÁT NI B 1.1.1. Lch s hình thành và phát trin * Giai đon tin COSO 1 (t nm 1992 tr v trc) Khái nim KSNB bt đu xut hin vào đu th k 20 vi ý ngha là mt công c ca kim toán hn là công c ca qun tr. Trong giai đon đu, mc tiêu ca KSNB là bo v tài sn (đc bit là tin mt) khi s bin th ca nhân viên. Nhng khái nim nh là: k toán không kiêm nhim th qu, phi u chi phi đc xét duyt, tin phi đc kim kê… đc đa ra; đây là nhng vn đ đc rút ra trong quá trình đi kim toán. Dn dn khái nim này rng hn, nhng nguyên tc áp dng đi vi tin cng có th áp dng đc đi vi các tài sn khác, nh hàng tn kho, tài sn c đnh,… Nm 1929, khái nim KSNB đc đ cp chính thc trong Công b ca Cc D tr Liên bang Hoa K (Federal Reserve Bulletin) - tin thân ca chun mc kim toán Hoa Kì - nh là mt c s đ phc v cho vic ly mu th nghim ca kim toán viên. Theo đó, KSNB đc đnh ngha là mt công c đ bo v tin và các tài sn khác đng thi thúc đy nâng cao hiu qu hot đng. Nm 1936, Hip hi k toán viên công chng Hoa K (AICPA) ban hành báo cáo có t a đ “Kim tra báo cáo tài chính bi nhng kim toán viên”, mà KSNB đc đnh ngha nh là “các bin pháp và cách thc đc chp nhn và thc hin trong mt t chc đ bo v tin và các tài sn khác cng nh kim tra s chính xác trong ghi chép ca s sách”. n nm 1949, mt báo cáo đc bit ca AICPA đã m rng hn đnh ngha v KSNB, là “c cu t chc và tt c  nhng bin pháp, cách thc liên quan đc chp nhn và thc hin trong mt t chc đ bo v tài sn, kim tra s chính xác và đáng tin cy ca s liu k toán, thúc đy hot đng có hiu qu, khuyn 1 COSO: Committee of Sponsoring Organization 10 khích tuân th các chính sách ca ngi qun lý”. Nh vy, báo cáo này đã công nhn thêm hai tác dng ca KSNB là “nâng cao hiu qu hot đng ca đn v” (tc là khi chúng ta t chc tt, hn ch đc nhng gian ln sai sót xy ra thì hot đng ca chúng ta s có hiu qu hn) và “khuyn khích s tuân th chính sách”. Trong hn 40 nm sau đó, AICPA đã son tho và ban hành nhiu chun mc đ c p đn nhng khái nim và khía cnh khác nhau ca KSNB nh SAP 29 (1958), SAP 54 (1972), SAP 55 (1988),… trong đó tp trung vào phân bit KSNB v qun lý và KSNB v k toán, các b phn ca KSNB, … Nhng b phn ca KSNB này tr thành đim tham kho cho nhng tranh lun v khái nim, đc bit là đi vi vic ban hành báo cáo COSO 1992. Nh vy, trong sut giai đon này, khái nim v KSNB đã không ngng đc m rng ra; t nhng th tc bo v tài sn, ghi chép s sách đn vic nâng cao hiu qu hot đng cho đn v và khuyn khích tuân th nhng chính sách. Tuy nhiên, nó vn ch dng li là mt phng tin phc v cho các kim toán viên trong quá trình đi kim toán báo cáo tài chính. * Báo cáo COSO (nm 1992) Nguyên nhân trc tip ca s hình thành Báo cáo COSO 1992 có th nói là t nhng gian ln ti các công ty  Hoa K, đc bit là các công ty c phn. Song hành cùng vi quá trình phát trin c a các công ty  Hoa K là s gia tng quy mô ca các gian ln gây ra nhng thit hi khng l cho nn kinh t. Vì vy, nhiu t chc đã ra đi đ kho sát và tìm cách khc phc vn đ này. Nm 1985, Hi đng quc gia Hoa k v chng gian ln báo cáo tài chính (The National Commission on Fraudulent Financial Reporting) hay còn gi là y ban Treadway (Treadway Commission) đc ra đi đ chuyên điu tra v vn đ này. COSO là mt y ban nhm h tr cho y ban Treadway. COSO bao gm nm t chc hàng đu trong lnh vc tài chính, k toán, kim toán là: Hip hi k toán viên công chng M (AICPA), Hi k toán M (AAA), Hip hi kim toán viên ni b (IIA), Hip hi qun tr viên tài chính (FEI) và Hip hi k toán viên qun tr (IMA). [...]... H DOANH NGHI P NH TH NG KI M SOÁT N I B TRONG VÀ V A 1.3.1 Khái ni m và phân lo i doanh nghi p nh và v a Nói d a trên n doanh nghi p nh và v a là nói n cách phân lo i doanh nghi p l n hay qui mô c a các doanh nghi p Vi c phân lo i doanh nghi p ph thu c vào nhi u tiêu th c và không có m t s phân lo i chung nào trên bình di n qu c t M t s qu c gia trên th gi i xác nh theo các tiêu th c c li t kê trong... KSNB cho các doanh nghi p nh và v a nh sau: - i v i môi tr ng ki m soát Các doanh nghi p nh và v a có th áp d ng các y u t c a môi tr ng ki m soát khác h n so v i các doanh nghi p l n Ví d nh : M t doanh nghi p nh và v a có th không c n thi t ban hành các quy t c i u ó không có ngh a là không quan tâm m nh tính trung th c và các giá tr là nhân t quy t nh n thái o c o c b ng v n b n nh ng n v n hóa doanh. .. a H QT và c a Ban ki m soát có nh h ng quan tr ng Các nhân t soát g m: m c n môi tr c xem xét ng ki m soát ánh giá s h u hi u c a H QT và Ban ki m c l p, kinh nghi m và uy tín c a các thành viên trong H QT và Ban ki m soát, và m i quan h c a h v i b ph n ki m toán n i b và ki m toán c l p - Tri t lý qu n lý và phong cách i u hành Tri t lý qu n lý th hi n qua quan i m và nh n th c c a ng phong cách i... n c u thành c a h th ng KSNB; c ng nh tham kh o kinh nghi m xây d ng h th ng KSNB trên th gi i Các n i dung này là n n t ng d ng m t h th ng KSNB h u hi u, ó có c s có th hi u c bi t cho các doanh nghi p nh và v a T ti n hành kh o sát và ánh giá th c tr ng c a h th ng KSNB trong các doanh nghi p nh và v a trên a bàn thành ph C n Th K t qu kh o sát và ánh giá th c tr ng Ch c khuôn m u c a vi c xây c... c a vi c xây c trình bày chi ti t trong ng 2 c a Lu n v n – “Th c tr ng xây d ng h th ng KSNB trong các doanh nghi p nh và v a trên a bàn thành ph C n Th ” 33 CH 2.1 T NG QUAN V THÀNH PH NG 2 DOANH NGHI P NH VÀ V A TRÊN A BÀN C N TH 2.1.1 T ng quan v doanh nghi p nh và v a t i thành ph C n Th Thành ph C n Th là m t trong n m thành ph tr c thu c Trung (Hà N i, TP H Chí Minh, H i Phòng, chính ph ra... Theo s li u c a T ng c c th ng kê, tính n ngày 31 tháng 12 n m 2008 t i thành ph C n Th có 3.125 doanh nghi p ang ho t nghi p có quy mô nh và v a S l thành ph C n Th ng và a s các doanh ng doanh nghi p nh và v a trên c phân b theo qu n, huy n nh sau: a bàn 34 B ng 2.1: S L TRÊN NG DOANH NGHI P NH A BÀN THÀNH PH VÀ V A C N TH vt: doanh nghi p Qu n, Huy n 2005 2006 2007 2008 2009 Ninh Ki u 798 1.011 1.336... trong các doanh nghi p có quy mô l n V i k thu t thông tin và tin h c hoá nh ngày nay thì các thông tin n i b có th c x lý h u hi u trong m i doanh nghi p, không phân bi t quy mô H th ng thông tin trong các doanh nghi p nh và v a báo cáo v các thông tin bên ngoài doanh nghi p, các ho t ng, các i u ki n, nh ng h th ng này có h u hi u hay không còn ph thu c nhi u vào kh n ng nh n th c và ki m soát c a các. .. c p cao và các nhân viên th các doanh nghi p nh và v a gi a nhà ng h u hi u h n các doanh nghi p l n, b i vì có ít c p qu n lý h n Các kênh truy n thông doanh nghi p nh và v a th ng c th c hi n thông qua vi c ti p xúc, g p g , h i h p hàng ngày gi a nh ng nhà qu n lý c p cao v i nhân viên và v i s - óng góp không nh c a các khách hàng và các nhà cung c p i v i giám sát Ho t ng giám sát các doanh nghi... c xây d ng h th ng KSNB - D xây d ng h th ng KSNB t t cho các doanh nghi p có quy mô nh h n là quy mô l n b i vì nhân s ít, ít c p qu n lý và g n g i h n trong giao ti p Xây d ng h th ng KSNB cho các doanh nghi p t khi ch a có gì s d th c hi n h n so v i các doanh nghi p ph thu c nhi u vào công ty m - Nh ng doanh nghi p có t c nhi u n các ch s t ng tr phát tri n nhanh thì nhà qu n lý chú tr ng ng và. .. t, dây c v i s li u trên s c a doanh nghi p mình 28 Các doanh nghi p v a có th có b ph n ki m toán n i b vi c ánh giá riêng bi t Các doanh nghi p nh thì ph i d a vào k toán có toán viên th c hi n i ng nhân viên c các ánh giá ki m soát M t vài doanh nghi p yêu c u các ki m c l p ph i ánh giá v tính hi u qu c a h th ng ki m soát c a h Do c c u t ch c b gi i h n, các th t c ki m soát còn thi u h t s . 3: HOÀN THIN VÀ XÂY DNG H THNG KIM SOÁT NI B CHO CÁC DOANH NGHIP NH VÀ VA TRÊN A BÀN THÀNH PH CN TH 3.1. QUAN IM HOÀN THIN VÀ XÂY DNG H THNG KIM SOÁT NI B CHO CÁC DOANH. NGHIP NH VÀ VA TRÊN A BÀN THÀNH PH CN TH 3.2. HOÀN THIN VÀ XÂY DNG H THNG KIM SOÁT NI B CHO CÁC DOANH NGHIP NH VÀ VA TRÊN A BÀN THÀNH PH CN TH 3.2.1. V phía các doanh. SOÁT NI B TRONG CÁC DOANH NGHIP NH VÀ VA TRÊN A BÀN THÀNH PH CN TH 2.1. TNG QUAN V DOANH NGHIP NH VÀ VA TRÊN A BÀN THÀNH PH  CN TH 25 25 3 2.1.1. Tng quan v doanh