ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI TRUNG TÂM NGHIÊN CỨU TÀI NGUYÊN VÀ MÔI TRƢỜNG HÀ THỊ MINH PHƢƠNG NGHIÊN CỨU XÂY DỰNG MƠ HÌNH QUẢN LÝ TỔNG HỢP ĐỚI BỜ VỊNH HẠ LONG LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC MÔI TRƢỜNG Hà Nội - Năm 2013 i ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI TRUNG TÂM NGHIÊN CỨU TÀI NGUYÊN VÀ MÔI TRƢỜNG HÀ THỊ MINH PHƢƠNG NGHIÊN CỨU XÂY DỰNG MƠ HÌNH QUẢN LÝ TỔNG HỢP ĐỚI BỜ VỊNH HẠ LONG Chuyên ngành: Môi trƣờng phát triển bền vững (Chƣơng trình đào tạo thí điểm) LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC MÔI TRƢỜNG NGƢỜI HƢỚNG DẪN KHOA HỌC PGS.TS NGUYỄN THẾ CHINH Hà Nội - 2013 i LỜI CẢM ƠN Tơi xin bày tỏ lịng biết ơn sâu sắc đến PGS.TS Nguyễn Thế Chinh, ngƣời tận tình hƣớng dẫn tơi hồn thành luận văn Tơi xin chân thành cảm ơn Trung tâm Nghiên cứu Tài nguyên Môi trƣờng, Khoa Sau đại học Đại học Quốc gia Hà Nội thầy, cô giảng dạy truyền đạt kiến thức cho suốt q trình học tập Tơi xin chân thành cảm ơn tập thể lãnh đạo, cán phòng ban Sở Tài nguyên Môi trƣờng tỉnh Quảng Ninh tạo cho điều kiện thuận lợi nhất, cung cấp số liệu để thực luận văn Cuối cùng, xin cảm ơn động viên to lớn thời gian, vật chất tinh thần mà gia đình bạn bè dành cho tơi q trình thực luận văn Xin chân thành cảm ơn! Quảng Ninh, ngày 15 tháng 11 năm 2013 TÁC GIẢ LUẬN VĂN HÀ THỊ MINH PHƢƠNG i LỜI CAM ĐOAN Tơi xin cam đoan cơng trình nghiên cứu riêng Các số liệu nêu luận văn trung thực, không sử dụng số liệu tác giả khác chƣa đƣợc công bố chƣa đƣợc đồng ý Quảng Ninh, ngày 15 tháng 11 năm 2013 TÁC GIẢ LUẬN VĂN HÀ THỊ MINH PHƢƠNG ii MỤC LỤC LỜI CẢM ƠN i LỜI CAM ĐOAN iii MỤC LỤC iv BẢNG CHỮ VIẾT TẮT vi DANH MỤC BẢNG vii DANH MỤC HÌNH viii MỞ ĐẦU CHƢƠNG TỔNG QUAN VỀ CƠ SỞ LÝ LUẬN QUẢN LÝ TỔNG HỢP ĐỚI BỜ 1.1 Định nghĩa đới bờ quản lý tổng hợp đới bờ 1.1.1 Định nghĩa đới bờ 1.1.2 Chức dịch vụ hệ sinh thái đới bờ 1.1.3 Quản lý tổng hợp đới bờ 1.2 Một số kinh nghiệm thực Quản lý tổng hợp đới bờ giới Việt Nam .12 1.2.1 Trên giới 12 1.2.2 Ở Việt Nam 13 1.3 Khung thể chế, sách quản lý đới bờ vùng vịnh Hạ Long 17 1.3.1 Cơ chế quản lý theo ngành 17 1.3.2 Cơ chế phối hợp với cấp trung ƣơng 20 1.3.3 Sự tham gia cộng đồng địa phƣơng quản lý vùng đới bờ .23 CHƢƠNG ĐỊA ĐIỂM, THỜI GIAN, PHƢƠNG PHÁP LUẬN VÀ PHƢƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU 26 2.1 Tổng quan khu vực nghiên cứu 26 2.1.1 Vị trí địa lý khu vực nghiên cứu: 26 2.1.2 Hiện trạng đới bờ sử dụng đới bờ vùng vịnh Hạ Long 28 2.2 Phƣơng pháp luận 42 2.2.1 Tiếp cận tổng hợp 42 2.2.2 Tiếp cận hệ thống 42 2.2.3 Tiếp cận liên ngành lãnh thổ 43 2.2.4 Tiếp cận dựa vào hệ sinh thái: 43 2.3 Phƣơng pháp nghiên cứu .44 2.3.1 Phƣơng pháp kế thừa truyền thống: 44 iii 2.3.2 Phƣơng pháp phân tích hệ thống 44 2.3.3 Phƣơng pháp tham vấn chuyên gia: .44 2.3.4 Phƣơng pháp đánh giá nhanh vùng bờ 45 2.3.5 Phƣơng pháp phân tích thể chế sách 45 CHƢƠNG KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU 47 3.1 Những thách thức mâu thuẫn QLTHĐB vùng vịnh Hạ Long .47 3.2 Những văn pháp luật sách liên quan đến QLTHĐB vùng vịnh Hạ Long 50 3.2.1 Các văn bản, công ƣớc quốc tế .51 3.2.2 Các văn bản, sách quốc gia 54 3.2.3 Các quy chế quản lý địa phƣơng 58 3.2.4 Nhu cầu thể chế quản lý tổng hợp vùng đới bờ vịnh Hạ Long .61 3.3 Đề xuất mơ hình quản lý tổng hợp vùng đới bờ vịnh Hạ Long 63 3.3.1 Mục tiêu/ Nguyên tắc chung 63 3.3.2 Nội dung tổ chức mơ hình 63 3.3.3 Các biện pháp quản lý tích cực đề xuất áp dụng mơ hình 68 3.3.4 Cơ cấu thực thi 75 KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ 80 TÀI LIỆU THAM KHẢO 83 iii BẢNG CHỮ VIẾT TẮT BQL Ban quản lý ĐDSH Đa dạng Sinh học GDMT Giáo dục môi trƣờng LHQ Liên hợp quốc NOAA Cục quản lý đại dƣơng khí quốc gia Mỹ PEMSEA Chƣơng trình hợp tác khu vực quản lý mơi trƣờng biển Đông Á QLĐB Quản lý đới bờ QLTH Quản lý tổng hợp QLTHĐB Quản lý tổng hợp đới bờ QLTHVB Quản lý tổng hợp vùng bờ TN&MT Tài nguyên Môi trƣờng UBND Ủy ban nhân dân UNESCO Tổ chức Giáo dục, Khoa học Văn hoá Liên Hợp Quốc VNICZM Dự án Việt Nam - Hà Lan QLTHĐB Việt Nam v DANH MỤC BẢNG Bảng 2-1 Thống kê rừng ngập mặn loài ngập mặn khu vực vịnh Hạ Long 33 Bảng 2-2 Biến động địa hình đáy số khu vực vịnh Cửa Lục thời kỳ 1965 2004 36 vi DANH MỤC HÌNH Hình 1-1 Sơ đồ khu vực đới bờ Hình 1-2 Đới bờ quản lý Hình 1-3 Sơ đồ tổ chức Dự án QLTHVB trình diễn quốc gia Đà Nẵng 15 Hình 1-4 Sơ đồ tổ chức hai cấp dự ánVNIZM 16 Hình 1-5 Mối quan hệ điều phối QLĐB vùng vịnh Hạ Long với QLĐB quốc gia 21 Hình 2-1 Bản đồ hành Thành phố Hạ Long 27 Hình 2-2 Khơng gian đới bờ nghiên cứu 28 Hình 2-3 Bản đồ rừng phịng hộ ven biển khu vực Quảng Yên-Hạ Long 1999 .34 Hình 2-4 Bản đồ rừng phịng hộ ven biển khu vực Quảng Yên-Hạ Long 2000 .34 Hình 2-5 Bản đồ rừng phòng hộ ven biển khu vực Quảng Yên-Hạ Long 2001 .35 Hình 3-1 Vịng xoắn ốc luẩn quẩn từ việc quản lý không phù hợp vùng ven biển Vịnh Hạ Long 50 Hình 3-2 Quy hoạch không gian khu vực vịnh Hạ Long 59 Hình 3-3 Ranh giới khơng gian đề xuất khu vực QLTHĐB 64 Hình 3-4 Chức vùng QLTHĐB 65 Hình 3-5 Phân khu đề xuất vùng QLTHĐB 67 Hình 3-6 Các hoạt động xây dựng, phát triển dở dang KDL Bãi Cháy .69 Hình 3-7 Các vấn đề an tồn giao thơng khu vực du lịch quốc tế Bãi Cháy 70 Hình 3-8 Đề xuất không gian xây dựng bãi đỗ xe cho KDL Bãi Cháy 71 Hình 3-9 Khu vực đề xuất bảo vệ rừng ngập mặn Cửa sông Bình Hƣơng Cửa sơng Cửa Lục 71 Hình 3-10 Ví dụ số hoạt động du lịch sinh thái GDMT rừng ngập mặn Nhật Bản .72 Hình 3-11 Sơ đồ ví dụ phƣơng pháp ni trồng quảng canh cải tiến kết hợp du lịch sinh thái khu vực đề xuất bảo vệ rừng ngập mặn .74 vii MỞ ĐẦU Vịnh Hạ Long thuộc địa bàn tỉnh Quảng Ninh, bảy kỳ quan thiên nhiên giới hai lần đƣợc UNESCO công nhận Di sản thiên nhiên giới Với đƣờng bờ biển dài 120km, rộng 1.553 km2 gồm vùng lõi vùng đệm, vịnh Hạ Long bao gồm 1.969 hịn đảo lớn nhỏ, vùng biển vịnh Hạ Long có vị trí chiến lƣợc vơ quan trọng an ninh quốc phòng phát triển kinh tế xã hội khu vực Vịnh Bắc Bộ - cửa ngõ giao lƣu lớn Việt Nam giới Theo báo cáo điều tra vịnh Hạ Long cho thấy, kết phát triển đới ven biển vịnh Hạ Long chƣa tƣơng xứng với tiềm vùng nảy sinh nhiều vấn đề bất cập, đặc biệt vấn đề liên quan đến phát triển kinh tế biển bảo vệ vùng đới ven bờ Ảnh hƣởng hoạt động dân sinh hoạt động phát triển kinh tế xã hội ven bờ vịnh thực tế làm chất lƣợng nƣớc vịnh suy giảm có dấu hiệu nhiễm cục bộ, thông số TSS, BOD, DO vƣợt quy chuẩn Việt Nam nhiều lần Trƣớc thực tế việc quản lý, bảo vệ môi trƣờng cho vịnh Hạ Long đƣợc cấp quyền quan tâm, đạo thực Vấn đề đặt cho vùng vịnh Hạ Long cần phải có chƣơng trình quản lý tổng hợp đới bờ phù hợp nhằm khắc phục bất cập vốn có phƣơng thức quản lý đơn ngành, riêng lẻ tồn từ trƣớc Một mơ hình quản lý tổng hợp đới bờ phù hợp giải có hiệu vấn đề liên quan đến khai thác, sử dụng hợp lý hiệu tài nguyên biển, phòng ngừa thiên tai, bảo vệ, trình chức sinh thái đới bờ tăng cƣờng chế quản lý đa ngành, đa mục tiêu với tham gia rộng rãi cộng đồng dân cƣ Dựa việc xem xét, nghiên cứu, phân tích học kinh nghiệm dự án quản lý tổng hợp đới bờ nƣớc năm gần Mặt khác mục đích vận dụng kiến thức học bậc cao học thuộc chuyên ngành Môi trƣờng phát triển bền vững, tác giả chọn đề tài “Nghiên cứu xây dựng mô hình Quản lý tổng hợp đới bờ vịnh Hạ Long” làm đề tài nghiên cứu, hi vọng góp phần bổ sung sở lý luận đề xuát xây dựng mơ hình tham khảo Quản lý tổng dịp lễ, tết, cao điểm Nguyên nhân thiếu khu vực đỗ xe, số lƣợng phƣơng tiện giao thông lƣợng khách du lịch tang nhanh Và tình trạng tiếp tục xấu thời gian tới Hình 3-7 Các vấn đề an tồn giao thông khu vực du lịch quốc tế Bãi Cháy Xem xét việc quản lý khu vực từ quan điểm du lịch bền vững sử dụng đất cho thấy việc đảm bảo an tồn giao thơng nhân tố quan trọng công tác quản lý cịn thiếu Do đề tài nghiên cứu đề xuất việc phát triển không gian đỗ xe xây dựng hệ thống thông tin khu vực du lịch quốc tế Bãi Cháy nhằm cải thiện an tồn giao thơng phát triển du lịch Việc lựa chọn địa điểm để xây dựng không gian đỗ xe cho khu vực nên gần đoạn đƣờng đƣỡng Bãi Cháy nhƣ hình… dƣới Sau bố trí đƣợc khu vực đỗ xe, quan quản lý nên có quy định pháp lý thức việc hạn chế xe ô tô xe máy vào khu vực này, đặc biệt vào ngày cuối tuần giai đoạn cao điểm với khách du lịch 70 Hình 3-8 Đề xuất khơng gian xây dựng bãi đỗ xe cho KDL Bãi Cháy （4） Các biện pháp quản lý tích cực đáp ứng mục tiêu: Bảo vệ rừng ngập mặn khu bãi triều phát triển du lịch sinh thái Khu vực 6: Khu vực bảo vệ rừng ngập mặn đƣợc đề xuất vùng nghiên cứu nằm cửa sơng Bình Hƣơng cửa sơng Cửa Lục đƣợc thể Hình 3-9 sau Cùng với hai biện pháp “Kiểm soát san lấp đất” “Kiểm soát ni trồng thủy sản” hỗ trợ tích cực cho viêc bảo vệ rừng ngập mặn khu bãi triều Hình 3-9 Khu vực đề xuất bảo vệ rừng ngập mặn Cửa sơng Bình Hƣơng Cửa sơng Cửa Lục 71 Liên quan tới khu vực bảo vệ rừng ngập mặn đề xuất cửa sông Cửa Lục, huyện Hoành Bồ t.p Hạ Long, ranh giới dự kiến khu vực bảo vệ rừng ngập mặn đƣợc xác định dựa kết nghiên cứu việc bảo vệ khu vực rừng ngập mặn quan trọng khuôn khổ Dự án Bảo vệ môi trƣờng vịnh Hạ Long (2010-2013) UBND tỉnh Quảng Ninh phối hợp với Cơ quan hợp tác quốc tế Nhật Bản JICA Trong khu vực bảo vệ rừng ngập mặn đề xuất cửa sơng Bình Hƣơng, Thị xã Quảng n Tp Hạ Long, phần lớn khu vực đề xuất nằm đầm nuôi trồng thủy sản với phƣơng pháp nuôi trồng quảng canh Bên cạnh đề xuất việc quản lý, bảo vệ rừng ngập mặn khu bãi triều, từ quan điểm bảo vệ trì đa dạng sinh học, xét khía cạnh kinh tế, khu vực cịn có tiềm lớn việc phát triển mơ hình du lịch sinh thái giáo dục môi trƣờng dựa vào hệ sinh thái rừng ngập mặn Hình 3-10 sau ví dụ số hoạt động du lịch sinh thái giáo dục mơi trƣờng phát triển khu vực rừng ngập mặn khu bãi triều Hình 3-10 Ví dụ số hoạt động du lịch sinh thái GDMT rừng ngập mặn Nhật Bản 72 Các biện pháp đáp ứng mục tiêu Kiểm sốt ni trồng thủy sản khu （5） vực 4,6,7: Việc nuôi trồng thủy sản rừng ngập mặn phù hợp với khu vực rừng ngập mặn đƣợc đề xuất bảo vệ khuôn khổ nghiên cứu: xã Hoàng Tân, thị xã Quảng Yên T.p Hạ Long Phƣơng pháp nuôi trồng thủy sản chủ yếu khu vực phƣơng pháp nuôi trồng quảng canh Phƣơng pháp phù hợp việc trì cải thiện chất lƣợng rừng ngập mặn Bên cạnh tác giả đề xuất việc ứng dụng phƣơng pháp nuôi trồng quảng canh cải tiến khu vực 4,6,7 vùng đới bờ nghiên cứu kết hợp với việc phát triển du lịch sinh thái rừng ngập mặn với việc sử dụng rừng ngập mặn cho du lịch sinh thái  Phương pháp nuôi trồng quảng canh cải tiến: Phƣơng pháp dựa việc tham khảo cách nuôi trồng thủy sản cải tiến nay, áp dụng khu vực bãi triều dọc theo sông biển có rừng ngập mặn Việt Nam có vùng vịnh Hạ Long Đặc điểm loại hình ni trồng thủy sản là: (i) lồi ni trồng tơm sú với mật độ khác nhau, từ – 10 non/m2, (ii) sử dụng giống từ ao ƣơm, (iii) sử dụng thức ăn bổ sung từ sản phẩm công nghiệp nông dân sản xuất, (iv) sử dụng thuốc , hóa chất phân bón, (v) chi phí sản xuất cao phƣơng pháp nuôi trồng quảng canh Bằng phƣơng pháp này, ngƣời nơng dân thu đƣợc lợi nhuận cao hơn, nhƣng khơng ổn định Tình trạng mùa dịch bệnh tôm điều kiện thời tiết khắc nghiệt thƣờng diễn Với mục tiêu sử dụng rừng ngập mặn cách bền vững ổn định ổn định kinh tế cho ngƣời dân nuôi trồng thủy sản, tác giải đề xuất biện pháp “nuôi trồng thủy sản quảng canh cải tiến kết hợp với du lịch sinh thái” đầm ni trồng thủy sản có rừng ngập mặn Theo đó, bên ngồi đầm thủy sản nên có diện tích bãi triều khoảng 2.000 m2 - 3.000 m2 làm vƣờn ƣơm giống ngập mặn Việc trồng rừng ngập mặn giống tốt trồng Các vƣờn ƣơm 73 điểm thu hút khách du lịch sinh thái Hình dƣới sơ đồ bố trí mẫu phƣơng pháp ni trồng quảng canh kết hợp với du lịch sinh thái khu vực đề xuất nghiên cứu Hình 3-11 Sơ đồ ví dụ phƣơng pháp ni trồng quảng canh cải tiến kết hợp du lịch sinh thái khu vực đề xuất bảo vệ rừng ngập mặn 74 Biện pháp đáp ứng mục tiêu Kiểm soát san lấp đất khu vực 1,2,4,5,6,7 （6） Việc san lấp lấn biển hình thành nên khu thị, dự án cơng nghiệp-dịch vụ ạt khu vực ven biển vịnh Hạ Long nguyên nhân trực tiếp gây ô nhiễm khu vực ven bờ, làm bồi lắng hệ thống luồng lạch Tỉnh Quảng Ninh có có 43 dự án lấn biển với tổng diện tích quy hoạch 7.600 ha, diện tích quy hoạch lấn biển khoảng 7.300 ha, thực lấn biển khoảng 2.000 Các dự án góp phần mở rộng đáng kể không gian, hạ tầng, quỹ đất cho phát triển thị, hình thành khu du lịch, khu đô thị mới, đáp ứng nhu cầu xây dựng nhà nhân dân đồng thời đẩy mạnh việc thu hút đầu tƣ, huy động nguồn vốn vùng Tuy nhiên, dự án lấn biển bộc lộ nhiều vấn đề nhƣ quỹ đất vƣợt nhu cầu thực tế, tác động tiêu cực đến môi trƣờng Do việc thực nghiêm ngặt biện pháp kiểm soát trình xây dựng, san lấp đất yêu cầu quan trọng nhằm ngăn chặn việc xả chất bồi lắng xuống khu vực vịnh Theo nhà quản lý cần có hƣớng dẫn phƣơng pháp xây dựng khu vực đất san lấp, ban hành quy chế cho việc thực san lấp khu vực 3.3.4 Cơ cấu thực thi Về lý thuyết, vào nguyên tắc việc xây dựng chƣơng trình QLTHĐB để bảo đảm nhà nƣớc thống quản lý vùng bờ biển cấp địa phƣơng thể chế QLTHVB đƣợc đề xuất tỉnh bao gồm: - Ban đạo QLTHVB (cấp tỉnh) - Văn phòng QLTHVB - Tổ chuyên gia QLTHVB - Nhóm điều phối liên tỉnh Tuy nhiên khuôn khổ nghiên cứu, đề tài xây dựng mơ hình thí điểm QLTHĐB vùng vịnh Hạ Long đề xuất không thành lập cấu trúc thể chế để quản lý mà thí điểm việc phối kết hợp ban ngành cấu trúc thể chế để quản lý tổng hợp vùng đới bờ vịnh Hạ Long Cấu trúc quản lý theo biện pháp tích cực đề xuất đại diện cho chế 75 phối hợp liên ngành không làm ảnh hƣởng đến thể chế hành, gọn nhẹ, khoa học, phù hợp với yêu cầu QLTHĐB Cơ cấu tổ chức quản lý sau đƣợc đề xuất tƣơng ứng với mục tiêu biện pháp quản lý tích cực nêu Cơ quan chịu trách Mục tiêu đề xuất Biện pháp/hành động cần thiết (1) Xử lý nƣớc 1) Kế hoạch cải thiện lắp đặt Sở KH-ĐT, UBND Tp thải kiểm sốt Nhà máy Xử lý Nƣớc Hạ Long, Tp Cẩm Phả nhiễm thải (NMXLNT) nhiệm 2) Xây dựng NMXLNT Sở Xây dựng 3) Vận hành NMXLNT Công ty MTĐT (URENCO) công ty tƣ nhân có hợp đồng với UBND tỉnh QN 4) Kiểm sốt nguồn nhiễm đối Sở TN&MT với ngành cơng nghiệp đồn 5) Kiểm sốt nguồn nhiễm Tập hoạt động liên quan tới VINACOMIN than Sở TN&MT (hƣớng dẫn hành chính) (2) Kiểm sốt sử 1) Chuẩn bị quy chế Sở XD, Sở KHĐT, Sở dụng đất chặt chẽ TN&MT thông TT&DL qua quy Sở VH- trình cấp phép 2) Thực thi thủ tục cấp phép Sở XD, Sở KHĐT, Sở theo dõi hoạt theo dõi nghiêm ngặt TN&MT động phát triển Sở VH- TT&DL khu Du lịch quốc tế Bãi Cháy (3) Cải thiện giao 1) Bỏ bãi đỗ xe ven đƣờng 76 Sở Giao thông Vận tải Cơ quan chịu trách Mục tiêu đề xuất Biện pháp/hành động cần thiết thông vận tải Khu dọc theo đƣờng Bãi Cháy, đặc (xây dựng quy chế) vực Du lịch Quốc biệt vào ngày cuối tuần Công an Tỉnh (thi tế Bãi Cháy giai đoạn cao điểm hành) 2) Kiểm soát chặt chẽ việc đỗ xe Sở Giao thơng Vận tải nhiệm ven đƣờng đƣờng chính, đặc biệt đƣờng Bãi Cháy 3) Lựa chọn địa điểm khu vực đỗ Sở Giao thông Vận tải xe 4) Phát triển không gian đỗ xe Sở Giao thông Vận tải (4) Bảo vệ rừng 1) Áp dụng hệ thống khu vực bảo Sở Nông nghiệp PT ngập mặn khu vệ quốc gia Nông bãi triều, phát triển (NN&PTNT) thôn du lịch sinh thái 2) Quản lý khu vực đƣợc bảo vệ UBND Phƣờng/xã 3)Du lịch sinh thái khu vực Sở VH-TT&DL, Sở đƣợc bảo vệ NN&PTNT, UBND phƣờng/xã 4) Hoạt động giáo dục môi trƣờng Sở VH-TT&DL, Sở khu vực đƣợc bảo vệ NN&PTNT, UBND phƣờng/xã (5) Kiểm soát 1) Xúc tiến hƣớng dẫn kỹ thuật Chi cục Nuôi trồng Nuôi trồng thủy phƣơng pháp nuôi trồng Thủy sản NN&PTNT), quảng canh sản (Sở UBND phƣờng/xã 2) Theo dõi hoạt động ni UBND phƣờng/xã trồng thủy sản (6) Kiểm sốt san 1) Xây dựng văn hƣớng dẫn 77 Sở XD Mục tiêu đề xuất lấp đất Biện pháp/hành động cần thiết Cơ quan chịu trách nhiệm phƣơng pháp xây dựng khu vực đất san lấp 2) Theo dõi hoạt động san lấp đất 78 Sở XD Sở TN&MT TIỂU KẾT CHƢƠNG Nội dung Chƣơng tập trung thực vấn đề sau: Những thách thức mâu thuẫn QLTHĐB vùng vịnh Hạ Long Những thách thức cụ thể công tác QLTHĐB vùng vịnh Hạ Long gồm: tình hình khai thác sử dụng vùng đới bờ chƣa hiệu quả, thiếu bền vững; môi trƣờng vùng bờ bị biến đổi theo chiều hƣớng xấu; ĐDSH vùng bờ nguồn lợi thủy hải sản giảm sút; tham gia cộng đồng địa phƣơng vào tiến trình quản lý đới bờ hạn chế thụ động; mâu thuẫn bên việc sử dụng tài nguyên đới bờ lực quản lý vùng ven biển yếu Những văn pháp luật sách lien quan đến QLTHĐB vùng vịnh Hạ Long Các văn liên quan đến QQLTHĐB vịnh Hạ Long gồm loại: (1) văn công ƣớc quốc tế, (2) văn Trung ƣơng ban hành, (3) văn địa phƣơng ban hành Đề xuất mơ hình QLTHĐB vùng vịnh Hạ Long Trong khuôn khổ nghiên cứu đề xuất mơ hình thí điểm QLTHĐB vịnh Hạ Long vùng không gian dọc theo khu vực đất liền ven biển Vịnh Hạ Long, bao gồm khu vực ven biển Quảng Yên, Hoành Bồ, Hạ Long Cẩm Phả Vùng không gian đƣợc chia thành khu vực quản lý tích cực với biện pháp quản lý tƣơng ứng khu vực tập trung vào vấn đề sau: Xử lý nƣớc thải kiểm sốt nhiễm; Kiểm sốt sử dụng chặt chẽ thơng qua quy trình cấp phép theo dõi hoạt động phát triển; Cải thiện giao thông vận tải; Bảo vệ rừng ngập mặn khu bãi triều, phát triển du lịch sinh thái; Kiểm sốt ni trồng thủy sản; Kiểm soát san lấp đất Một cấu thực thi với biện pháp hành động phù hợp với ban ngành đƣợc đề xuất 79 KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ Quản lý tổng hợp đới bờ trình liên tục, xu hƣớng quản lý ngày phổ biến giới lĩnh vực quản lý đại dƣơng vùng đới bờ Đây cách thức quản lý mới, đại phức tạp Đúng nhƣ tên gọi nó, thành cơng phƣơng pháp địi hỏi phải có tổng hợp nhiều yếu tố, phƣơng diện khác Đó q trình phát triển việc sử dụng có hiệu nguồn lực ngƣời, cấu tổ chức, sách, pháp luật quy định, công cụ khác để thúc đẩy sử dụng có hiệu nguồn vốn Nhà nƣớc, tƣ nhân tài nguyên thiên nhiên phục vụ mục tiêu phát triển Đối với Việt Nam nói chung yếu tố quan trọng tồn nỗ lực để đạt đƣợc trình quản lý tổng hợp đới bờ tâm trị phủ vùng vịnh Hạ Long nói riêng tâm nhà quản lý cấp địa phƣơng (tỉnh Quảng Ninh) Điều đạt đƣợc nhà trị nhà quản lý cao cấp nhất, ngƣời đƣa định có nhận thức thấy đƣợc lợi ích kinh tế xã hội lâu dài trình quản lý tổng hợp đới bờ Ngồi ra, cần phải có mức đầu tƣ xứng đáng để nghiên cứu, hiểu biết sâu rộng đầy đủ giá trị chiến lƣợc vùng đới bờ biển vịnh Hạ Long đào tạo nguồn nhân lực phù hợp để áp dụng công cụ quy hoạch quản lý hồn thiện Trong khn khổ nghiên cứu tác giả đƣa giải đƣợc vấn đề sau: - Luận giải có sở khoa học thực tiễn quản lý tổng hợp đới bờ - Thống kê đặc điểm tình hình sử dụng đới bờ vịnh Hạ Long ngành - Những bất cập thực trạng quản lý vùng đới bờ vịnh Hạ Long, mâu thuẫn ngành áp lực gây đới bờ - Đề xuất mô hình quản lý tổng hợp đới bờ vịnh Hạ Long hƣớng tới hài hòa phát triển khu vực ven biển, bảo vệ môi trƣờng tăng trƣởng kinh tế vùng Để thực đƣợc mơ hình thí điểm QLTHĐB nghiên cứu, thiết nghĩ vấn đề sau cần phải đƣợc thực triển khai: 80 1) Về thể chế: cần xác định đầy đủ cấu thể chế chế hỗ trợ cho quản lý tổng hợp đới bờ cấp quốc gia cấp tỉnh địa phƣơng ven biển Việt Nam nói chung vùng vịnh Hạ Long nói riêng 2) Về sách pháp luật: cần xây dựng bổ sung quy định quyền hạn cơng cụ pháp lý, sách hƣớng dẫn hỗ trợ quản lý tổng hợp đới bờ cấp quốc gia cấp địa phƣơng 3) Trong trình lập kế hoạch: cần tăng cƣờng lồng ghép ngành tỉnh ven biển, phải có tham gia bên liên quan quy trình lập kế hoạch, quy hoạch, phân vùng phải rõ ràng, minh bạch 4) Xây dựng sở liệu với thông tin với chất lƣợng tính xác, đồng để phục vụ cho trình lập kế hoạch phát triển vùng ven biển Đặc biệt phải phối hợp thông tin, liệu lĩnh vực kỹ thuật quản lý 5) Nâng cao nhận thức, kiến thức lực quản lý tổng hợp đới bờ tầng lớp từ cộng đồng địa phƣơng, đền cấp quản lý, ban ngành địa phƣơng trung ƣơng thông qua việc truyền thông, giáo dục đào tạo cấp học Tác giả xin kiến nghị cụ thể biện pháp đề xuất nhƣ sau: 1) Xử lý nƣớc thải kiểm sốt nhiễm  Nghiên cứu thêm hệ thống xử lý nƣớc thải sinh hoạt khu vực thuộc không gian nghiên cứu 2) Kiểm sốt sử dụng đất chặt chẽ thơng qua quy trình cấp phép theo dõi hoạt động phát triển  Lập ban hành quy chế tài liệu pháp luật việc cấp giấy phép theo dõi phát triển nghiêm ngặt khu vực du lịch quốc tế Bãi Cháy 3) Cải thiện giao thông vận tải Khu vực Du lịch Quốc tế Bãi Cháy  Lựa chọn địa điểm cho khu vực đỗ xe khu vực du lịch quốc tế Bãi Cháy  Kiểm tra hệ thống giao thông công cộng khu vực du lịch 4) Bảo vệ rừng ngập mặn khu bãi triều sử dụng thông thái  Ban hành việc cấm thay đổi mục đích sử dụng đất khu vực rừng ngập mặn không gian đới bờ nghiên cứu  Soạn tài liệu hƣớng dẫn du lịch sinh thái giáo dục môi trƣờng khu vực bảo vệ rừng ngập mặn  Thiết lập hệ thống đăng ký khu du lịch sinh thái đầm nuôi trồng thủy sản khu vực bảo vệ rừng ngập mặn  Trồng tăng/phục hồi khu vực bãi triều 81  Phát triển khu vƣờn ƣơm giống 5) Kiểm sốt ni trồng thủy sản  Soạn tài liệu hƣớng dẫn phƣơng pháp nuôi trồng quảng canh quảng canh cải tiến cho đầm nuôi trồng khu vực bảo vệ rừng ngập mặn đới bờ, ban hành quy chế để xúc tiến 6) Kiểm soát san lấp đất Chuẩn bị hƣớng dẫn phƣơng pháp xây dựng diện tích đất san lấp, ban hành quy chế cho việc xúc tiến áp dụng khu vực QLTHĐB vịnh 82 TÀI LIỆU THAM KHẢO [1] Hội thảo Khoa học kỷ niệm năm thành lập Khoa Kỹ thuật Biển (2008), Quản lý tổng hợp đới bờ Việt Nam: mơ hình triển vọng, Đại học Thủy lợi, 9tr [2] Hứa Chiến Thắng (2008), ˝Quản lý tổng hợp đới bờ, hƣớng tới phát triển bền vững Việt Nam” Journal of Water Resource and Environmental Engineering (No.23) Nov 2008, 313tr [3] Lê Đình Thành, Nguyễn Thị Thế Nguyên (2005), Nghiên cứu đánh giá tổng hợp vấn đề quản lý, khai thác phát triển vùng ven biển Việt Nam, Đại học Thủy lợi [4] IUCN (2006), Sổ tay đánh giá tiến độ kết công tác quản lý tổng hợp biển vùng bờ biển, NXB Hồng Đức, 46tr [5] Nguyễn Chu Hồi, chủ biên, (2011), Thu thập, tổng hợp phân tích thể chế, sách quản lý vùng bờ Quảng Ninh – Hải Phòng, Tổng cục Biển Hải đảo Việt Nam [6] Nguyễn Đình Hòe, Vũ Văn Hiếu, Tiếp cận hệ thống nghiên cứu môi trường phát triển, NXB ĐHQG Hà Nội [7] Thủ tƣớng Chính phủ, 2007, Quyết định số 158/2007/QĐ-TTg: Phê duyệt Chƣơng trình quản lý tổng hợp dải ven biển đới Bắc Trung Bộ duyên hải Trung Bộ đến năm 2010 định hƣớng 2020 [8] Trần Đức Hạnh (2012): Những vấn đề ƣu tiên quản lý tổng hợp đới bờ biển Việt Nam Tạp chí Khoa học Công nghệ biển (Số 1), 9tr [9] UBND Tp Hải Phòng (2013), Hội thảo Quốc gia, Áp dụng Quy hoạch không gian biển vùng bờ Việt Nam – Cách tiếp cận dựa vào hệ sinh thái, [10] UBND tỉnh Quảng Ninh (2012): Dự thảo Quy hoạch Bảo vệ môi trường vịnh Hạ Long đến năm 2015 định hướng đến năm 2020 (tài liệu chƣa công bố, lƣu giữ Sở Tài nguyên Môi trƣờng tỉnh Quảng Ninh) 83 [11] UBND tỉnh Quảng Ninh UBND Tp Hải Phịng (2009): Khn khổ Kế hoạch quản lý tổng hợp Vùng bờ Quảng Ninh – Hải Phòng, lƣu Chi cục Biển Hải đảo, Sở Tài nguyên môi trƣờng Quảng Ninh [12] Post, J.C and Lundin, C.G (1996): Guidelines for Intergrated Coastal Zone Management, The World Bank, Washington D.C., USA, 16p [13] Quang Ninh Provincial People’s Committee (2012): Final report of The project for environmental protection in Halong Bay, Volume 1, 184p [14] VNICZM project (2006): Nam Dinh, TT Hue, Ba Ria-Vung Tau ICZM Strategies 84 ... hình tham khảo Quản lý tổng hợp đới bờ vùng vịnh Hạ Long phù hợp với mục tiêu phát triển bền vững tỉnh Quảng Ninh Kết cấu đề tài ? ?Nghiên cứu xây dựng mơ hình Quản lý tổng hợp đới bờ vịnh Hạ Long? ??... Chƣơng III: Kết nghiên cứu - Kết luận Kiến nghị CHƢƠNG TỔNG QUAN VỀ CƠ SỞ LÝ LUẬN QUẢN LÝ TỔNG HỢP ĐỚI BỜ 1.1 Định nghĩa đới bờ quản lý tổng hợp đới bờ 1.1.1 Định nghĩa đới bờ Đới bờ (coastal zone)... Môi trƣờng phát triển bền vững, tác giả chọn đề tài ? ?Nghiên cứu xây dựng mơ hình Quản lý tổng hợp đới bờ vịnh Hạ Long? ?? làm đề tài nghiên cứu, hi vọng góp phần bổ sung sở lý luận đề xuát xây dựng