1 ĐIỀU TRÁI KHOÁY TRONG VĂN HÓA ỨNG XỮ , BẮT ĐẦU TỪ ĐÂU Bên cạnh những cái "được" dễ thấy của thanh niên hiện nay như: kiến thức rộng, tiếp thu nhanh các tiến bộ khoa học kỹ thuật, tư duy nhạy bén thì cũng có những điều trái khoáy: nhiều bạn "thiếu văn hóa" một cách trầm trọng trong ứng xử. Chúng ta vẫn thường nghe "Thanh niên là rường cột của nước nhà", là "hy vọng của quốc gia" và nhiều nữa. Vậy thì Việt Nam ta rồi sẽ về đâu, với một thế hệ trẻ thừa kiến thức nhưng lại thiếu – văn – hóa như thế nhỉ! Vâng, tôi đã từng tự hào về trình độ tiếp thu khoa học cũng như tư duy nhại bén của giới trẻ bây giờ. Nhưng nhiều khi tôi cũng cảm thấy buồn vì nghĩ đến văn hóa ứng xử “tỷ lệ nghịch” - tuột dốc một cách đáng sợ, phần nào đã làm ảnh hưởng đến hình ảnh người Việt Nam trọng tình, trọng nghĩa Chắc gì chúng ta kể ra hết được những điều trái khoái về văn ứng xử của giới trẻ hiện nay. Vậy nó bắt đầu từ đâu ? Do du nhập từ văn hóa ngoại quốc ư? Nhà trường ? hay gia đình ? Trước tiên, xin bàn về vấn đề xã hội: Chúng ta phải thừa nhận rằng cũng không phải. Ngoài xã hội vẫn còn và còn nhiều nữa đằng khác những cách ứng xử rất là văn minh lịch sự. Nói đến đây tôi xin kể một câu chuyện: có lần tôi đến một xí nghiệp chế biến thủy sản, chuẩn bị cuộc ghi hình cán bộ công nhân xí nghiệp làm vệ sinh môi trường ngoài sân đơn vị. Số công nhân đông lắm. Bỗng, có một thanh niên bước vào gật đầu chào mọi người rất lịch sự. Nhưng cái gật đầu của anh được đáp lại bằng tiếng cười tập thể. Dù tôi không phải là người trong cuộc, nhưng tôi ngượng đến run chân. Cậu thanh niên ấy, mặt tái nhợt, bước vội ra phía sau dãy nhà hành chính. Tôi hỏi trưởng phòng Tổ chức của Xí nghiệp đang đứng cạnh : - Cậu ấy là dân xí nghiệp à? - Vâng, cậu ấy là Kỷ sư chế biến được công ty điều xuống làm quản đốc Như hiểu được thắc mắc của tôi, Ông trưởng Phòng tổ chức giải thích tiếp: xếp của số công nhân này đấy, nhưng tại họ không biết nên thấy gật đầu chào họ, họ thấy lạ nên cười giễu cợt vậy. Bởi lâu nay, chỉ có công nhân chào cán bộ trước chớ có cán bộ nào chào công nhân đâu. Nghe đến đây tôi chỉ biết kêu “ trời đất” mà trong lòng xót xa. Câu dạy của người xưa “ Tiếng chào cao hơn mâm cỗ “ đâu rồi. Chẳng lẽ tiếng chào, một lịch sự tối thiểu cũng hiếm vậy sao ? Rồi đây, chẳng lẽ anh kỷ sư trẻ này củng phải “gát lại cái lịch sự tối thiểu” của mình cho “thích nghi” với “ môi trường” ấy. Đồng nghiệp của tôi cho rằng: ta dùng thái độ lịch sự với người lịch sự thì tốt nhưng nếu dùng với người vô duyên thì trở nên “ sến”. Nhiều lúc ngẫm ra có lý! Nhưng nếu ai cũng làm vậy thì cái câu “ Gần đèn thì sáng” hay “lấy hoa thơm lấn cỏ dạy” bao giờ mới phát huy hiệu quả… Mới đây, tôi đưa cô cháu gái mới bốn tuổi đến bệnh viện đa khoa để khám răng. Trong khi chờ đến lược, dì cháu tôi phải chứng kiến cảnh cô nha sĩ cứ hết rầy bệnh nhân này đến la bệnh nhân khác. Trong tầm nhìn và suy 2 nghĩ non trẻ, cháu tôi hỏi “ dì ơi, cái cô đó học giỏi và làm lớn lắm phải không dì ? Mẹ nói con phải ráng học giỏi. Bởi vì, học giỏi mới được làm lớn, mới được ăn ngon mặc đẹp và được rầy người ta nữa”!? Nghe bé nói, tôi không giận cô bác sĩ nha khoa bằng giận mẹ của nó. Sao cô ấy lại gieo vào lòng con trẻ những ý nghĩ không hay như vậy. Đành rằng cũng muốn cho con cố học nhưng đâu thiếu gì cách. Thủ trưởng trước đây của tôi, kinh tế gia đình rất ổn định, nhưng mỗi lần sắm sửa cho con ông đều đắn đo. Ông nói không phải tiếc tiền, cũng không phải không thương con; mà nếu sắm cho nó quá nhiều thứ hơn bạn bè xung quanh, lâu dần nó sẽ sinh ra tính ỷ lại, tự cao tự đại, không coi ai ra gì. Ông thực hiện dạy con từ thuở còn thơ. Xem ra cách dạy con của ông có hiệu quả. Chúng nó không ỷ lại, không trông chờ vào gia đình đã vượt khó học giỏi và giờ đây chúng đã tự tìm được chổ đứng trong xã hội và luôn cư xử tốt với mọi người. Bây giờ ông đã hưu, những lúc rảnh rỗi tôi thường đến trò chuyện, tâm sự cùng ông. Một đời người đi làm công chức, ông đúc kết rằng: những cán bộ thuộc cấp của mình người nào đối xử tốt với mọi người bao giờ cũng được mọi người yêu mến và cộng tác tốt chính vì vậy mà mức độ hoàn thành tốt hơn và trưởng thành nhiều hơn. Riêng ông, nhờ sống tốt với đồng nghiệp, hòa nhã với thuộc cấp nên dẩu về hưu vẩn đông khách đến thăm như tôi đang ngồi đây nói chuyện cùng ông bằng môt tình cảm vừa kính nể vừa thân thiện. Bây giờ về hưu, ông Xếp của tôi có thời gian nghiên cứu văn hóa phi vật thể, cụ thể là văn hóa ứng xử của người Việt. Có lẽ một trong số di sản văn hóa thuộc loại "phi vật thể" (vô thể, vô hình) nhất, và trở thành hành trang cần thiết đặc biệt của người Việt Nam trong cuộc sống hiện tại, chính là truyền thống ứng xử xã hội, đã được kết tinh từ đời sống văn hóa cổ truyền của người Việt - Hàng xóm tối lửa tắt đèn có nhau . giờ về hưu, ông Xếp của tôi có thời gian nghiên cứu văn hóa phi vật thể, cụ thể là văn hóa ứng xử của người Việt. Có lẽ một trong số di sản văn hóa thuộc loại "phi vật thể" (vô thể, vô hình). – văn – hóa như thế nhỉ! Vâng, tôi đã từng tự hào về trình độ tiếp thu khoa học cũng như tư duy nhại bén của giới trẻ bây giờ. Nhưng nhiều khi tôi cũng cảm thấy buồn vì nghĩ đến văn hóa ứng xử. nghĩa Chắc gì chúng ta kể ra hết được những điều trái khoái về văn ứng xử của giới trẻ hiện nay. Vậy nó bắt đầu từ đâu ? Do du nhập từ văn hóa ngoại quốc ư? Nhà trường ? hay gia đình ? Trước tiên,