Luận văn tốt nghiệp Minh Hoàng Thị LỜI MỞ ĐẦU Công ty CP Dịch vụ Du lịch Đường sắt Hà Nội (tiền thân công ty phục vụ Đường sắt) công ty dịch vụ Hà Nội Trước công ty làm nhiệm vụ phục vụ ăn cho cán công nhân viên Đường sắt ăn uống tàu, ga cho hành khách Từ năm 1989 chế bao cấp bị xố bỏ cơng ty đổi tên thành Công ty Dịch vụ Du lịch Đường sắt Hà Nội Trung tâm Điều hành - Hướng dẫn Du lịch bắt đầu xây dựng dần vào hoạt động Với lợi có tuyến tàu hoả Thống Nhất, Bắc Nam, tàu liên vận quốc tế qua Bắc Kinh (Trung Quốc) đến Moscow (Nga) nên công ty thu hút nhiều du khách Đặc biệt tuyến du lịch Hà Nội - Lào Cai - Sa Pa Bắc Hà - Hà Khẩu (Trung Quốc) cơng ty tập trung khai thác có hiệu cao với lý do: • Thứ tuyến đường Hà Nội - Lào Cai dài 300km qua vùng trung du đồi núi trập trùng, chất lượng đường xấu nên khách du lịch chọn mệt mỏi, dễ bị say xe tốn thời gian (khi ban ngày) chí sợ khơng đảm bảo an tồn (khi ban đêm) Chính điều đó, cơng ty đầu tư vốn đóng toa tàu khách du lịch đẹp để vận chuyển, phục vụ khách tuyến • Thứ hai lãnh đạo hướng dẫn viên công ty am hiểu lịch sử, văn hoá dân tộc Lào Cai nên tập trung nghiên cứu, xây dựng tour du lịch nghỉ dưỡng kết hợp tìm hiểu lịch sử văn hố dân tộc thiểu số người vùng Nhờ có chiến lược đắn nên năm qua tour du lịch văn hố cơng ty đến Lào Cai nói chung, đến Sapa làng H’Mơng Lớp: 1059 Luận văn tốt nghiệp Minh Hoàng Thị mạnh công ty Và thực tế cho thấy tour du lịch lên Sa Pa - Lào Cai ngày thu hút nhiều khách nước Qua thời gian thực tập Cơng ty, em có hội tìm hiểu, học tập thêm nhiều điều thực tiễn kinh doanh mà chưa có sách ngồi ghế nhà trường Em xin phép Giám đốc công ty - TS Trần Tất Chủng cho Sa Pa - Lào Cai tuần, tự tìm hiểu văn hố người H’Mơng vùng cao nhằm củng cố, mở rộng thêm kiến thức, hy vọng góp phần để mảng kinh doanh du lịch ngày phát triển Sau kết thúc chuyến khảo sát thực tế Lào Cai - Sa Pa, em lựa chọn đề tài “Khai thác văn hố H’Mơng cơng ty CP Dịch vụ Du lịch Đường sắt Hà Nội để phát triển du lịch Sa Pa - Lào Cai” làm đề tài luận văn tốt nghiệp Trong suốt q trình thực tập cơng ty em nhận quan tâm, giúp đỡ tận tình cán cơng nhân viên thầy giáo để em hoàn thành tốt luận văn tốt nghiệp Em xin chân thành cảm ơn! Hà Nội, ngày 25 tháng năm 2009 Sinh viên Hoàng Thị Minh Lớp: 1059 Luận văn tốt nghiệp Minh Hoàng Thị CHƯƠNG I CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ DU LỊCH VÀ DU LỊCH VĂN HÓA I Du lịch tài nguyên Du lịch 1.1 Khái niệm du lịch Du lịch nhu cầu tất yếu khách quan người từ thời cổ đại, nam nữ, trẻ nhỏ, người già… Ở thời kì này, tượng du lịch dễ nhận biết du lịch tôn giáo, hành hương tới thánh địa, chùa chiền… Đến thời trung đại, du lịch tiếp tục phát triển, ngồi hành hương tơn giáo bắt đầu xuất du lịch công vụ, du lịch thăm quan với du ngoạn hầu tước, bá tước, kỵ sĩ từ lãnh địa đến lãnh địa khác, thương nhân tìm đường tơ lụa, hồ tiêu… Ở Việt Nam thời trung đại có du ngoạn Trương Hán Siêu, Hồ Xuân Hương, Bà huyện Thanh Quan, chúa Trịnh Sâm,… Những thơ, văn ghi lại nơi họ qua minh chứng Đó tượng có tính du lịch - dù khái niệm du lịch lúc chưa xuất Ngày hội du lịch quyền người khơng cịn đặc quyền tầng lớp giàu có Trong phát triển khơng ngừng kinh tế xã hội du lịch đòi hỏi tất yếu người lao động Thuật ngữ du lịch trở nên thơng dụng Nó bắt nguồn từ tiếng Pháp “Tour” nghĩa vòng quanh, dạo chơi, “ Tourist” người dạo chơi Thuật ngữ du lịch bao hàm nội dung kép Một mặt, mang ý nghĩa thơng thường việc lại với mục đích nghỉ ngơi, giải trí… Mặt khác, du lịch nhìn nhận hoạt động gắn chặt với kết kinh tế - xã hội tạo Trong vịng sáu thập kỷ qua, kể từ Hiệp hội quốc tế tổ chức du lịch IOUTO (International of Union Travel Organization) thành lập năm 1925 Hà Lan, khái niệm du lịch đưa để tranh luận Khái niệm du lịch xác định sau: Lớp: 1059 Luận văn tốt nghiệp Minh Hoàng Thị “Du lịch dạng hoạt động dân cư thời gian rỗi liên quan với di chuyển lưu lại tạm thời bên nơi cư trú thường xuyên nhằm nghỉ ngơi, chữa bệnh, phát triển thể chất tinh thần, nâng cao trình độ nhận thức văn hoá thể thao kèm theo việc tiêu thụ giá trị tự nhiên, kinh tế văn hố” ( I.I Pirơgionic, 1985) [3.8] Và trình độ sản xuất xã hội cao, mối quan hệ xã hội hồn thiện nhu cầu du lịch người ngày trở nên cần thiết “Du lịch hoạt động cốt yếu người xã hội đại lẽ du lịch trở thành hình thức quan trọng việc sử dụng thời gian nhàn rỗi người, đồng thời phương tiện giao lưu mối quan hệ người với người” (Tuyên bố La Hay du lịch) Pháp lệnh du lịch Việt Nam (1999) quy định: “Du lịch hoạt động người rời khỏi nơi cư trú thường xuyên nhằm thoả mãn nhu cầu thăm quan, giải trí, nghỉ dưỡng khoảng thời gian định”.[7.20] 1.2 Tài nguyên du lịch Du lịch ngành có định hướng tài nguyên rõ rệt Tài nguyên du lịch ảnh hưởng trực tiếp đến tổ chức lãnh thổ ngành Du lịch, đến việc hình thành, chun mơn hóa vùng Du lịch hiệu kinh tế hoạt động dịch vụ Theo Pháp lệnh Du lịch Việt Nam năm 1999, khái niệm tài nguyên du lịch hiểu sau: “Tài nguyên du lịch cảnh quan thiên nhiên, di tích lịch sử, di tích cách mạng, giá trị nhân văn, cơng trình lao động sáng tạo người sử dụng nhằm thỏa mãn nhu cầu du lịch yếu tố để hình thành điểm du lịch, khu du lịch để nhằm tạo hấp dẫn” [7.20] Tài nguyên du lịch bao gồm tài nguyên du lịch tự nhiên tài nguyên du lịch nhân văn Lớp: 1059 Luận văn tốt nghiệp Minh Hoàng Thị * Tài nguyên du lịch tự nhiên Tài nguyên du lịch tự nhiên đối tượng, tượng môi trường tự nhiên như: địa hình, khí hậu, nguồn nước động thực vật… có tác động trực tiếp đến người quan sát qua nhiều dạng bên thân Sự tiếp nhận hình dạng bên ngồi tự nhiên gọi phong cảnh, tự nhiên tham gia với đặc điểm mà quan sát mắt thường * Tài nguyên du lịch nhân văn Tài nguyên du lịch nhân văn sản phẩm người tạo ra, có giá trị nhận thức nhiều giá trị giải trí bị phụ thuộc vào điều kiện tự nhiên, thường tập trung vào khu vực quần cư thu hút du khách có mức thu nhập, có trình độ văn hóa yêu cầu nhận thức cao Các loại tài nguyên du lịch nhân văn bao gồm: di tích văn hóa - lịch sử, lễ hội, đối tượng gắn với dân tộc học, đối tượng văn hóa, thể thao đối tượng nhận thức khác Tài nguyên du lịch nhiều khơng phải tất khai thác sử dụng cho mục đích du lịch mà tài nguyên độc đáo, có sức hấp dẫn cao có khả phục vụ cho nhu cầu phát triển du lịch II Các quan niệm văn hoá du lịch văn hoá 2.1 Văn hoá thành tố văn hoá a Các quan niệm văn hóa Từ hàng trăm năm Thế giới người ta bàn nhiều văn hoá Theo tài liệu tác giả Nguyễn Từ Chi viết “Góp phần nghiên cứu văn hố tộc người” năm 1952 hai người Mỹ A.L.Krocber C.L.KlucKhohn thống kê ba trăm định nghĩa văn hoá tác giả nước khác Tựu chung định nghĩa văn hố (culture) tất người sáng tạo trình lao động trí óc lao động chân tay để thoả mãn nhu cầu vật chất tinh thần Ở Việt Nam theo tác giả Đào Duy Anh “Hai tiếng văn hoá chẳng qua chung tất phương diện sinh hoạt loài người Cho nên ta nói Lớp: 1059 Luận văn tốt nghiệp Minh Hồng Thị văn hố tức sinh hoạt” [8.17] Theo Aruchunov.S.A (Nga) văn hố khái niệm phức tạp đa dạng Ông dùng định nghĩa E.S.Markarian (Acmenia) để nói: “Văn hố tổng thể phương thức hoạt động người” Theo PGS Từ Chi - nhà dân tộc học hàng đầu Việt Nam viết “Văn hố, khơng tự hạn chế vào số biểu sống tinh thần Nó tồn sống, vật chất, xã hội, tinh thần cộng đồng Tồn sống, mà nhiều nhà dân tộc học qua mươi năm gần đây, có xu hướng thay hai chữ văn hoá nếp sống” [2.10] Trả lời câu hỏi “văn hoá đặc biệt văn hoá tộc người gì?” Ơng nói "Người ta đưa trăm định nghĩa văn hoá mà định nghĩa có Cịn theo riêng tơi sau nhiều năm làm dân tộc học, cho văn hoá tộc người chủ yếu phản ánh qua nếp sống họ” [2.14] Khái niệm văn hóa UNESCO cho rằng: “Văn hóa hơm coi tổng thể nét riêng biệt tinh thần vật chất, trí tuệ xúc cảm định tính cách xã hội hay nhóm người xã hội Văn hóa bao gồm nghệ thuật văn chương, lối sống, quyền người, hệ thống giá trị, tập tục tín ngưỡng: văn hóa đem lại cho người khả suy xét thân Chính văn hóa làm cho trở thành sinh vật đặc biệt nhân bản, có lí tính, có óc phê phán dấn thân cách đạo lý Chính nhờ văn hóa mà người tự thể hiện, tự ý thức thân, tự biết phương án chưa hoàn thành đặt để xem xét thành tựu thân, tìm tịi khơng biết mệt ý nghĩa mẻ sáng tạo nên cơng trình vượt trội lên thân”.[8.24] Như vậy, văn hóa khơng phải lĩnh vực riêng biệt Văn hóa tổng thể nói chung giá trị vật chất tinh thần người sáng tạo Văn hóa Lớp: 1059 Luận văn tốt nghiệp Minh Hồng Thị chìa khóa phát triển b Các thành tố văn hoá * Văn hoá vật thể Văn hoá vật thể Việt Nam thu hút khách nét uyển chuyển, hài hồ cơng trình kiến trúc, hình tượng nghệ thuật độc đáo bàn tay tài hoa người thợ tạo nên Di tích lich sử văn hố Việt Nam biểu chất văn hố quốc gia nơng nghiệp, có “dân gian - huyền thoại” “tôn giáo - thần bí” Trải qua năm tháng lịch sử, may mắn cha ông để lại cho số lượng lớn di tích lịch sử Tiêu biểu cố đô Huế, phố cổ Hội An, tháp Chàm, chùa Một Cột, tượng phật chùa Tây Phương, đền Hùng Đây nguồn tài nguyên để khai thác kinh doanh du lịch Đến với di tích lịch sử Việt Nam, du khách tận hưởng giá trị văn hoá dân tộc chứa đựng Ngồi cơng trình kiến trúc lớn nêu trên, vùng miền bắt gặp đền, chùa, miếu, phủ mang đậm sắc văn hoá Việt Nam văn hoá vùng * Văn hoá phi vật thể Du lịch Việt Nam không thu hút khách du lịch giá trị văn hố vật chất mà cịn thu hút khách du lịch tới giá trị văn hoá phi vật thể Đó loai hình nghệ thuật truyền thống như: tuồng, chèo, rối nước, hát ru, dân ca quan họ, hát sẩm, ca trù độc đáo, nét văn hố đầy tính dân gian huyền thoại lễ hội Trong khoảng chục năm gần Du lịch Việt Nam biết khai thác loại hình nghệ thuật truyền thống để giới thiệu với khách du lịch bốn phương nét điển hình nhất, đặc trưng phong tục tập quán, tâm hồn, cốt cách người Việt Thành công phải kể đến nghệ thuật rối nước, quan họ gần chèo, hát sẩm ca trù Trong sinh hoạt văn hoá cổ truyền, hoạt động ca múa nhạc dân tộc có Lớp: 1059 Luận văn tốt nghiệp Minh Hồng Thị tính đặc trưng địa phương, vùng, dân tộc đóng vai trị quan trọng Đến với Lào Cai, du khách thăm cảnh núi rừng, thăm làng dân tộc giàu lòng mến khách, thưởng thức đêm “văn hoá dân tộc” theo tục lệ , mang đầy ý nghĩa sống dân dã Cùng với hát, lời ca, điệu múa dân tộc H’Mông, dân tộc Thái, dân tộc Dao , mắt thấy tai nghe khèn phát hoà nhịp với điệu múa chàng trai dân tộc Hmông Hầu hết nhạc cụ độc đáo gây bất ngờ thú vị cho khách du lịch Hệ thống giá trị văn hoá phi vật thể Việt Nam phong phú đa dạng Văn hóa miền Bắc - Trung - Nam mang nét đặc thù riêng, miền lại chia thành vùng sắc Vì vậy, nói giá trị văn hố phi vật thể Việt Nam vơ phong phú, khó liệt kê hết 2.2 Du lịch văn hoá Du lịch văn hóa hoạt động du lịch chủ yếu dựa vào sản phẩm văn hóa, lễ hội truyền thống dân tộc, phong tục tín ngưỡng để tạo sức hút khách du lịch địa du khách khắp nơi Thế giới Đối với khách du lịch có sở thích nghiên cứu, khám phá văn hóa phong tục tập quán địa, du lịch văn hóa hội để thỏa mãn nhu cầu họ Phần lớn hoạt động du lịch văn hóa gắn liền với địa phương, nơi lưu giữ nhiều lễ hội văn hóa đặc trưng vùng miền Ngày nay, khách du lịch thường lựa chọn loại hình du lịch văn hóa lễ hội nước để tổ chức chuyến du lịch nước ngồi Ở Việt Nam, có nhiều lễ hội văn hóa tổ chức như: Festival Huế, lễ hội Đất Phương Nam, Di sản miền Trung, Tuần văn hóa Sa Pa thu hút nhiều khách du lịch nước Bởi vậy, thu hút khách du Lớp: 1059 Luận văn tốt nghiệp Minh Hoàng Thị lịch tham gia du lịch văn hóa tức tạo dòng chảy cho phát triển du lịch bền vững hoàn thiện 2.3 Thực trạng khai thác giá trị văn hoá du lịch Cùng với phát triển du lịch Việt Nam năm qua, giá trị văn hố khơng ngừng khai thác để phát triển du lịch Nhiều di tích sửa chữa, nhiều tuyến điểm du lịch xây dựng Đặc biệt từ năm 1992 đến nay, với nhạy bén chế thị trường, di tích lịch sử, loại hình nghệ thuật truyền thống phát huy triệt để vào kinh doanh du lịch nước ta Hầu như, vùng, tỉnh thành phố có di tích bảo vệ, bán vé cho khách tham quan Đi kèm theo biểu diễn nghệ thuật, ca múa nhạc dân tộc để thu hút khách Sự đầu tư, sửa chữa di tích, cơng trình kiến trúc góp phần giúp cho du lịch phát triển qua sản phẩm văn hoá du lịch hấp dẫn Mỗi di tích góp phần lớn việc đáp ứng yêu cầu tìm hiểu văn hố, nâng cao hiểu biết người nước ngồi Việt Nam, đồng thời đóng góp phần ngân sách, tăng thu nhập ngoại tệ cho đất nước Chính nguồn thu nhập hàng năm mà khách tham quan di tích mang lại cho ngành du lịch nói riêng cho đất nước nói chung khẳng định tiềm to lớn Tuy ngành du lịch Việt Nam non trẻ, khối lượng tour chưa nhiều, dịch vụ cịn đến với đất nước tươi đẹp, bình, thái độ phục vụ nhân viên du lịch lại tốt nên tạo ấn tượng sâu sắc cho khách du lịch quốc tế Phần lớn khách du lịch đến với Việt Nam đánh giá cao lòng mến mộ, phục vụ tận tình, chu đáo người Việt Đây dấu hiệu tốt phát triển du lịch tương lai Với khơng khí khẩn trương, nghiêm túc thời gian ngắn việc thiết lập kỉ cương hoạt động văn hoá dịch vụ văn hoá đem lại cho lễ hội bầu khơng khí nghiêm trang vốn có, đem lại cho dịch vụ kinh doanh lĩnh Lớp: 1059 Luận văn tốt nghiệp Minh Hồng Thị vực văn hố quy củ, trật tự Người ta khơng cịn thấy đâu cảnh chen lấn, xơ đẩy, chèo kéo khách thay đội ngũ bảo vệ, phục vụ có tổ chức, có thái độ mực Tuy nhiên du lịch Việt Nam có nhiều vấn đề cần giải Đó việc tổ chức số tuyến diểm du lịch bị thương mại hố, làm méo mó nó, lai tạp vẻ đẹp truyền thống vốn có Biết dịch vụ cần khai thác tối đa, dùng nhạc cụ độc đáo biểu diễn đôi ba cho qua chuyện, cốt kích thích tính hiếu kì, tị mị bán nhạc cụ cho khách coi mục tiêu điều tệ hại Đi nơi du khách tìm cảm giác lạ, thú vị bất ngờ không địa danh, di tích t Chính nét văn hố đặc trưng ghi dấu ấn quan trọng hành trình Nhưng lựa chọn loại hình để phù hợp với nhu cầu, sở thích khách, giữ gìn giá trị nghệ thuật việc cần cân nhắc Giữa núi rừng bạt ngàn hay không gian tĩnh lặng, bình miền quê, chắn quý khách khơng hứng thú nghe nhạc quốc tế ồn mà giai điệu trầm đàn bầu hay tiếng sáo trúc vút lên thánh thót Từ đó, hình ảnh đất nước, người Việt Nam tươi đẹp thấm đậm lưu giữ lòng du khách với kính trọng ngưỡng mộ Việt Nam có 54 dân tộc với 54 sắc thái văn hoá khác có văn hố người Kinh khai thác phổ biến du lịch, dân tộc khác khai thác cịn Văn hố dân tộc thiểu số phía Bắc có văn hố H’Mơng, Mường, Dao, Thái dọc Trường Sơn, Tây Nguyên có văn hoá Khơ me Tiềm văn hoá dân tộc thiểu lớn việc khai thác khó khăn Do dân tộc nằm vùng sâu vùng xa, giao thơng lại khó khăn Trong tương lai mạng lưới giao thông phát triển đến thơn xóm, làng nguồn tiềm phong phú du lịch nước ta Như vậy, toàn chương cung cấp cho số khái niệm nội dung có liên quan trực tiếp đến đối tượng nghiên cứu khoá luận Thơng qua nội dung chương nhận thấy tầm quan trọng hoạt động phát triển loại hình du lịch văn hố qua việc khai thác yếu tố đặc sắc mang Lớp: 1059 10 Luận văn tốt nghiệp Minh Hồng Thị Món bánh, vào dịp lễ tết, người ta làm bánh bánh rán (dúa ki), bánh chưng (dúa chỗng pua), bánh dày (dúa túa) Một ăn đặc trưng dân tộc H’Mơng "thắng cố" Nghĩa đen canh chảo Món tất loại thịt, xương, lòng, gan, tim, phổi vật bị, dê, chó chặt thành miếng nhỏ nấu chung chảo Vào dịp quan trọng cưới xin, ma chay đồng bào hay nấu thắng cố Thắng cố - ăn đặc sản người H'Mông * Đồ uống Đồ uống người H’Mông tương đối đơn giản Hàng ngày, nhà đồng bào uống nước rau, nước lã, nước chè sẵn thứ uống thứ Nguồn nước yếu tố quan trọng Người H’Mông kiêng không uống nước chảy từ nhũ đá vôi xuống họ cho nước khơng sạch, dễ gây bệnh bướu cổ Khi rừng, thiếu nước, họ lấy nước từ số loại rừng Theo kinh nghiệm đồng bào: tóc non có nước quanh năm, bương nứa non lấy nước vào tháng tháng Người H’Mông uống rượu tự nấu từ ngô, gạo, sắn số rừng Để nấu rượu từ thóc ngơ, người ta luộc hạt thóc ninh hạt ngơ sau ủ men (từ 12-13 ngày với thóc, gần tháng ngô) đem cất rượu Rượu sắn nấu cách: sắn tươi bóc vỏ, cắt khúc đem luộc chín Khi sắn nguội, người ta rắc men đem ủ, sau 6-7 ngày đem cất rượu Ngồi ngun liệu kể trên, người H’Mơng cịn nấu rượu số loại Lớp: 1059 31 Luận văn tốt nghiệp Minh Hồng Thị có bột thân báng cây chông * Đồ hút Người H’Mông hút thuốc phổ biến Thuốc họ tự trồng, chế biến lấy để hút dần Trong vùng người H’Mơng trước có nhiều người trồng hút thuốc phiện 1.2 Các yếu tố văn hoá tinh thần Các chương trình tham quan Haratour có hoạt động tìm hiểu văn hố tinh thần người H’Mơng Du khách hồ vào khung cảnh thiên nhiên thơ mộng, có sắc xanh núi rừng, cỏ cây, có ánh bạc thác nước mây trời, sắc đỏ sặc sỡ váy áo trang trí hoa văn khéo léo Đặc biệt hịa vào điệu múa tiếng khèn chàng trai cô gái H’Mông trẻ trung, xinh đẹp, giao lưu với người dân địa phương nơi Kéo co-một trị chơi dân gian Điển hình lễ hội truyền thống nơi đây: lễ hội Gầu tào, Nào Sồng tổ chức vui, thu hút lứa tuổi tham gia Các cô gái mặc quần áo mang theo ô, đàn môi Các chàng trai mang theo khèn, sáo, nhị Các em thiếu nhi mang theo quay đồ chơi hợp sở thích Lại có người mang theo chim, ngựa, gà để so tài với Lớp: 1059 32 Luận văn tốt nghiệp Minh Hoàng Thị Cùng thổi kèn ngày hội Trong ngày hội, người H’Mông thường tổ chức nhiều trò chơi hấp dẫn đấu vật, đua ngựa, bắn súng, bắn nỏ, chọi chim, chọi gà, ném còn, đánh quay, múa khèn, kéo nhị, thổi sáo… Đặc biệt, lôi nhiều người tham gia thi hát đối đáp họ thi hát đối đáp có người thua Lớp: 1059 33 Luận văn tốt nghiệp Minh Hồng Thị thơi Người thua phải tặng quà cho người thắng (có thể khăn tay, sáo, hay kỉ vật đó) Khi tham gia trị chơi, thi hát đối đáp, chàng trai, cô gái H’Mơng ln cố gắng trổ hết tài năng, tìm cách làm quen, bày tỏ tình cảm với người u khơng trường hợp họ trở thành bạn đời trăm năm Du lịch dịp Tết cổ truyền người H’Mơng du khách thấy Tết người H’Mông thực ngày hội mùa xuân, Tết không dịp để người nghỉ ngơi làm trịn bổn phận tổ tiên, đồng tộc, gia đình mà cịn dịp để người ta tổ chức loại hình vui chơi, giải trí mang đậm truyền thống văn hố dân tộc như: ném còn, chọi gà, chọi chim, chọi bò, đua ngựa, đấu vật, múa khèn, hát giao duyên… vui chơi tiếp diễn từ ngày sang ngày khác hết tết Lứa tuổi háo hức say mê nam nữ niên, người chưa vợ, chưa chồng Họ rủ chơi từ đến khác, chí đến xã khác, huyện khác Tết người H’Mông ngày hội quần chúng, góp phần vào việc giữ gìn phát huy sắc văn hố dân tộc tương lai Mỗi dịp đặt chân đến Sa Pa, hẳn du khách háo hức mong chờ tham dự phiên chợ Tình độc đáo người H’Mơng Chợ tình hoạt động văn hóa đặc sắc dân tộc vùng cao nơi Chợ thường diễn vào tối thứ bẩy, theo phong tục tập quán người dân nơi đây, chợ Tình nơi tỏ tình, trao gửi tình cảm u thương nơi hẹn hị đôi trai gái yêu Các chàng trai mạnh dạn tỏ tình với gái mà ‘chấm’, ‘bén duyên’, họ tặng cho quà lưu niệm làm vật đính ước Và ánh mắt nhìn ấy, lần bắt gặp ấy, chàng trai H’Mông ‘cướp’ hay ‘kéo’ gái làm vợ Nếu chàng nàng có tình ý từ trước gái chàng đưa nhà chàng ngày, sau chàng đưa nàng nhà nàng để làm nghi lễ cưới hỏi Lớp: 1059 34 Luận văn tốt nghiệp Minh Hoàng Thị Các chàng trai thổi kèn Trao duyên Tham gia vào lễ hội văn hóa truyền thống, trị chơi dân gian, phong tục độc đáo, đặc sắc người H’Mông, du khách chắn thích thú chứng kiến tận mắt nghi thức tổ chức lễ hội, đồng thời tìm hiểu rõ lối sống, thói quen phong tục tập quán riêng họ II Chương trình du lịch Haratour * Tour du lịch tiêu biểu Để tham dự lễ hội, phiên chợ, khám phá đặc trưng văn hoá tộc Lớp: 1059 35 Luận văn tốt nghiệp Minh Hoàng Thị người mời quý khách tham gia chương trình du lịch tiêu biểu Haratour Hà Nội - Sa Pa -Hà Nội (5 ngày, đêm tàu hoả) Ngày 01: Xuất phát ga B - Trần Quý Cáp lúc 21h15 Lào Cai (SP1) Ngày 02: Tàu đến Lào Cai lúc 5h30 Xe ơtơ đón q khách ăn sáng, lên Sa Pa đến khách sạn nhận phòng, nghỉ ngơi Ăn trưa Chiều Sa pa tham quan Thác Bạc Bản Cát cát tìm hiểu đời sống người Hmơng - nhà làm gỗ Pơ mu, người Dao Tham quan khu dệt thổ cẩm, mua Nhà thờ quà lưu niệm Ăn tối, nghỉ khách sạn (vào tối thứ bảy hàng tuần có phiên chợ tình quyến rũ với câu hát tình tứ, tiếng khèn ấm áp sương đêm, mời khách tham gia chợ, tìm hiểu văn hoá dân tộc miền cao) Ngày 03: 6h30 ăn sáng Quý khách tham quan khu du lịch Hàm Rồng , vườn lan, sân mây, cổng trời Tại đây, quý khách xem ca nhạc dân tộc biểu diễn chàng trai cô gái dân tộc Hmông, Dao, Giáy… Ăn trưa Tự nghỉ ngơi, tham quan Tối ăn nghỉ khách sạn Chợ tình Ngày 04: 6h30 ăn sáng Quý khách tự vui chơi, mua sắm quà lưu niệm Ăn trưa Trả phòng 13h00 xe đón đồn Lào Cai tham quan mua sắm chợ Cốc Lếu Ăn tối nhà hàng Việt Hoa 20h35 lên tàu SP2 Hà Nội Ngày 05: Đến Hà Nội lúc 5h00 Chia tay đoàn Kết thúc chuyến Giá tour: Số lượng khách Lớp: 1059 6-13 khách 14-21 khách 36 22-29 khách Trên 30 Luận văn tốt nghiệp Minh Giá: VNĐ/ khách Hoàng Thị 1.590.000 1.415.000 1.345.000 khách 1.310.000 Bao gồm: - Vé tàu ngồi mềm điều hoà Hà Nội - Lào Cai - Hà Nội (Nếu quý khách tàu giường nằm cứng K6ĐH, quý khách trả thêm chênh lệch vé tàu 124.000đ/ 2lượt) - Ôtô tuyến ga Lào Cai - Sa Pa - Thác Bạc, Sa Pa - Lào Cai - Mức ăn 120.000đ/ ngày (6 + phụ) - Khách sạn: phịng khép kín, tivi, nóng lạnh, người/ phịng - Bảo hiểm du lịch, hướng dẫn viên nhiệt tình chu đáo Không bao gồm: Nước giải khát loại, giặt là, điện thoại chi tiêu cá nhân khác Trung tâm cịn có ý tưởng mẻ, độc xây dựng tour chường trình văn hóa hấp dẫn hơn, khác biệt so với công ty khác để thúc đẩy cạnh tranh, thu hút khách du lịch * Một số ý kiến đề xuất cá nhân Haratour Em xin đưa số ý kiến đề xuất riêng cho việc đẩy mạnh hoạt động khai thác giá trị văn hóa đồng bào dân tộc thiểu số vùng cao chương trình du lịch Trung tâm - Xây dựng chương trình tham quan hấp dẫn, độc đáo, mang tính riêng cơng ty Ngồi hoạt động tham quan làng, lễ hội, phiên chợ Haratour kết hợp với ban quản lý văn hóa địa phương tổ chức chương trình biểu diễn nghệ thuật, hoạt động vui chơi giải trí cho du khách thưởng thức - Kết thúc chương trình du lịch văn hóa, trung tâm nên trích phần nhỏ lãi suất để xây dựng quỹ văn hóa nhằm góp phần bảo tồn, gìn giữ phát huy giá trị văn hóa Lớp: 1059 37 Luận văn tốt nghiệp Minh Hoàng Thị - Kết hợp tham quan du lịch văn hoá với phát triển du lịch cộng đồng Sử dụng HDV địa phương chương trình du lịch cơng ty, khuyến khích bà dân tộc tham gia phát triển du lịch giúp họ có nguồn thu nhập - Phân loại chương trình du lịch dựa theo đối tượng khách: khách Việt Nam du lịch thường nghỉ khách sạn, khách Tây ngủ home stay (nhà người H’Mông), điều phụ thuộc chủ yếu vào thị hiếu sở thích khách KẾT LUẬN Việt Nam quốc gia có 54 dân tộc mang sắc văn hố đa dạng độc đáo, quốc gia có Đó tiềm lớn cho việc phát triển du lịch văn hoá tương lai Đặc biệt với địa hình vùng đồi núi phía Bắc, ven biển miền Trung đồng Nam bộ, vùng khí hậu khác góp phần tạo dựng nên nét văn hoá vật chất hấp dẫn Đó nhà cửa (nhà sàn, nhà dài, nhà trình tường ), trang phục, ăn phương tiện vận chuyển (đi xuồng ba lá, thuyền độc mộc, cưỡi ngựa ) Bên cạnh phiên chợ vùng cao, với nhiều hương sắc, lễ hội quanh năm thu hút tị mị, thích thú du khách khắp muôn nơi Công ty CP Dịch vụ Du lịch Đường sắt Hà Nội có lợi phục vụ khách nhiều công ty khác có tuyến đường sắt Bắc Nam, có tuyến Lào Cai Lạng Sơn đến làng dân tộc thiểu số miền núi phía Bắc, qua di sản miền Trung, đến Hạ Long với vùng biển đảo trập trùng Việc xây dựng, phát triển tour du lịch văn hoá chiến lược hướng, lâu dài khơng cơng ty mà cần có phối hợp đồng công ty với địa phương có tiềm du lịch văn hố để có nhiều tour văn hoá độc đáo cho khách du lịch Là cử nhân du lịch tương lai, em mong muốn bày tỏ lòng Lớp: 1059 38 Luận văn tốt nghiệp Minh Hoàng Thị biết ơn đến thầy cô giáo bạn khoa Du lịch trường ĐH Kinh doanh công nghệ Hà Nội giúp em có vốn kiến thức hiểu biết ngành nghề góp phần giới thiệu đặc trưng văn hoá hấp dẫn dân tộc Việt Nam đến với du khách ngồi nước Đất nước Việt Nam bình, với nhiều nét văn hoá đặc sắc, người Việt Nam mến khách sức hút ngày lớn cho du khách bốn phương Với tiềm nỗ lực chủ quan dân tộc em tin ngành du lịch Việt Nam phát triển nhanh tương lai không xa Lớp: 1059 39 Luận văn tốt nghiệp Minh Hoàng Thị TÀI LIỆU THAM KHẢO TS Trần Tất Chủng - Giáo trình “Các dân tộc Việt Nam”, Trường Đại học Kinh doanh Công nghệ PGS Nguyễn Từ Chi - Giáo trình “Góp phần nghiên cứu văn hóa tộc người” TS Lê Quỳnh Chi - Giáo trình “Tổng quan Du lịch”, Viện ĐH Mở Hà Nội TS Nguyễn Bá Lâm - Giáo trình “Quản lý Kinh doanh Lữ hành”, Trường Đại học Kinh doanh Công nghệ TS Nguyễn Bá Lâm - Giáo trình “Nghiệp vụ hoạt động du lịch”, Trường Đại học Kinh doanh Công nghệ TS Trần Hữu Sơn - Giáo trình “Văn hố H’Mơng”, NXB Văn hố dân tộc NXB Chính trị quốc gia - Giáo trình “Luật Du lịch” NXB Giáo dục - Giáo trình “Cơ sở văn hố Việt Nam” NXB Thơng - Giáo trình “Người H’Mơng Việt Nam” Báo điện tử http://google.com http://haratour.com http://vi.wikipedia.org Lớp: 1059 Luận văn tốt nghiệp Minh Hoàng Thị PHỤ LỤC Tham khảo tour du lich Haratour: HÀ NỘI - SA PA - LÀO CAI (4 ngày/3 đêm tàu hỏa) Ngày 01: 21h00 Quý khách có mặt ga B - Trần Quý Cáp, đáp tàu SP1 Lào Cai 21h55: Tàu rời ga Hà Nội, Quý khách ngủ đêm tàu Ngày 02: Lào Cai - Sa Pa (Ăn sáng, trưa, tối) 06h00: Tàu tới ga Lào Cai, quý khách ăn sáng nhà hàng, xe đón quý khách Sa Pa Trên đường quý khách chiêm ngưỡng cảnh núi non hùng vĩ dãy Hoàng Liên Sơn 9h00: Đến Sa Pa, quý khách nhận phòng, nghỉ ngơi Ăn trưa tạ khách sạn Buổi chiều quý khách thăm Cát Cát người H’Mông, thác thủy điện người Pháp xây dựng năm 1925 Quý khách ăn tối nghỉ đêm Sa Pa Đặc biệt vào tối thứ bảy, q khách tham gia phiên chợ tình người H’Mơng, nét văn hóa đặc sắc dân tộc vùng cao phía Bắc Ngày 03: Tham quan Sa Pa (Ăn sáng, trưa, tối) Sau ăn sáng quý khách tham quan khu du lịch Hàm Rồng ngắm nhìn tồn cảnh từ Sa Pa cao, thăm tháp truyền hình xuống vườn lê, táo mèo, vườn lan Ăn trưa 12h00: Trả phòng khách sạn Chiều: Xe đưa quý khách trở Lào Cai, thăm thị trấn Lào Cai, tự mua sắm 18h00: Ăn tối Lào Cai 20h00: quý khách lên tàu Hà Nội Ngày 04: 05h00: Tàu đưa quý khách đến ga Hà Nội Kết thúc chuyến Lớp: 1059 Luận văn tốt nghiệp Minh Hoàng Thị Giá tour Số lượng 6-13 22-29 Trên 30 khách 1.510.000 khách Giá: 14-21 khách 1.350.000 khách 1.260.000 khách 1.226.000 VNĐ/ khách Bao gồm: - Vé tàu ngồi mềm điều hoà Hà Nội - Lào Cai - Hà Nội (Nếu quý khách tàu giường nằm cứng K6ĐH, quý khách trả thêm chênh lệch vé tàu 124.000đ/ 2lượt) - Ơtơ tuyến ga Lào Cai - Sa Pa - Thác Bạc, Sa Pa - Lào Cai - Mức ăn 120.000đ/ ngày (6 + phụ) - Khách sạn: phịng khép kín, ti vi, nóng lạnh, người/ phòng - Bảo hiểm du lịch, hướng dẫn viên nhiệt tình chu đáo Khơng bao gồm: Nước giải khát loại, giặt là, điện thoại chi tiêu cá nhân khác HÀ NỘI - SA PA - HÀ KHẨU - HÀ NỘI (5 ngày/4 đêm tàu hỏa) Ngày 01: Hà nội - Sa Pa 20h00: HDV đón quý khách ga Trần Quý Cáp Nghỉ đêm tàu Ngày 02: Sa Pa - Hàm Rồng 5h00 sáng Quý khách đến ga Lào Cai HDV đón quý khách Sa Pa, đường q khách ngắm nhìn, chụp ảnh cảnh dãy Hồng Liên Sơn hùng vĩ Đến Sa Pa nhận phịng khách sạn, quý khách tự nghỉ ngơi 14h00 HDV đưa quý khách thăm khu du lịch Hàm Rồng (thăm vườn lan, vườn hoa Châu Âu, vườn đào ), xem biểu diễn ca múa nhạc, thăm cổng trời, sân mây 18h30: Quý khách ăn tối khách sạn sau quý khách tự tham gia chợ tình người H’Mơng (nếu tối thứ 7) dạo chơi thăm thị Lớp: 1059 Luận văn tốt nghiệp Minh Hoàng Thị trấn Sa Pa đêm Quý khách nghỉ khách sạn Ngày 03: Sa Pa - Thác Bạc - Cát cát 8h00: sau dùng bữa sáng, quý khách thăm Thác Bạc, cổng trời Quý khách dùng bữa trưa khách sạn 14h00: Quý khách thăm văn hóa Cát Cát, tìm hiểu lối sống phong tục người H’Mông, thăm thác nước Cát Cát, suối, thủy điện Pháp cổ Sau khách sạn, dùng bữa tối tự dạo chơi Quý khách nghỉ đêm khách sạn Ngày 04: Sa Pa - Lào Cai - Hà Khẩu - Hà Nội Sáng: Sau bữa sáng, quý khách trả phòng Xe đưa quý khách Lào Cai xuất cảnh sang tham quan Hà Khẩu (Trung Quốc), HDV cung quý khách tham quan quảng trường Nhân Dân, siêu thị Đại Lầu, vườn hoa trung tâm Quý khách dùng bữa nhà hàng, thưởng thức ăn Trung Hoa Thăm chợ người Hoa, mua sắm, chụp ảnh lưu niệm, ngắm thượng nguồn sông hồng chảy vào đất Việt Chiều: Tự mua sắm chợ Hà Khẩu, sau nhập cảnh Việt Nam Ăn tối nhà hàng Lào Cai Sau đó, quý khách lên tàu Hà Nội Ngày 05: Tàu Hà Nội lúc 5h30 sáng Kết thúc chuyến Giá tour Số lượng 6-13 22-29 Trên 30 khách 1.710.000 khách Giá: 14-21 khách 1.550.000 khách 1.460.000 khách 1.426.000 VNĐ/ khách Bao gồm: - Vé tàu ngồi mềm điều hoà Hà Nội - Lào Cai - Hà Nội (Nếu quý khách tàu giường nằm cứng K6ĐH, quý khách trả thêm chênh lệch vé tàu 124.000đ/ 2lượt) - Ơtơ tuyến ga Lào Cai - Sa Pa - Thác Bạc, Sa Pa - Lào Cai - Mức ăn 120.000đ/ ngày (6 + phụ) - Khách sạn: phịng khép kín, ti vi, nóng lạnh, người/ phịng - Bảo hiểm du lịch, hướng dẫn viên nhiệt tình chu đáo Khơng bao gồm: Nước giải khát loại, giặt là, điện thoại chi tiêu cá nhân khác Lớp: 1059 Luận văn tốt nghiệp Minh Hoàng Thị Lưu ý: Quý khách mang theo CMT, ảnh 3x4 để làm thủ tục xuất nhập cảnh sang Hà Khẩu - Trung Quốc Tour VN dành cho khách nước : HANOI - SA PA - BAC HA (6 days/ nights) Day 1: Hanoi Pick-up at the aiport, lunch in Hanoi, pollowed by a short city tour Dinner, then enjoy the water puppet show Day 2: Hanoi Sa Pa Breakfast, depart at 7.30 for 9-hour road journey to Sa Pa Lunch on the way Stopover in Pho Rang, Thac Bac lake Dinner and overnight in Ham Rong hotel or similar Day 3: Sa Pa Breakfast Visit H’Mong, Ta Van and Lao Chai minority villages Visit Lung Fin minority village, Cat Cat village, Cat Cat waterfall, and the old French hydroelectric power station After dinner, enjoy the “Love market” held every Saturday evening Day 4: Sa Pa Bac Ha Breakfast, drive on to Bac Ha Lunch, visit some minority villages scattered around Bac Ha Overnight in Bac Ha Day 5: Bac Ha Ha Noi Breakfast, visit Bac Ha market Depart for Hanoi Lunch on the way Dinner and overnight in Hanoi Day 6: Hanoi airport Breakfast, shopping, transfer to the airport for departure Lớp: 1059 Luận văn tốt nghiệp Minh Hoàng Thị MỤC LỤC LỜI MỞ ĐẦU1 CHƯƠNG I CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ DU LỊCH VÀ DU LỊCH VĂN HÓA I Du lịch tài nguyên Du lịch .3 1.1 Khái niệm du lịch II Các quan niệm văn hoá du lịch văn hoá 2.1 Văn hoá thành tố văn hoá 2.2 Du lịch văn hoá CHƯƠNG II NGƯỜI H’MÔNG VÀ NHỮNG NÉT VĂN HÓA ĐỘC ĐÁO CỦA HỌ 11 I Nguồn gốc, lịch sử phân bố dân cư 11 1.1 Nguồn gốc, lịch sử q trình di chuyển người H’Mơng vào Việt Nam 11 1.2 Dân cư phân bố dân cư 12 1.3 Sự phân bố dân cư H’Mông Lào Cai .13 1.4 Điều kiện tự nhiên vùng người H’Mông cư trú 15 1.5 Dân cư, dân số 16 II Văn hố H’Mơng .18 2.1 Văn hoá vật chất 18 CHƯƠNG III KHAI THÁC CÁC YẾU TỐ VĂN HỐ HMƠNG Ở LÀO Lớp: 1059 ... doanh du lịch ngày phát triển Sau kết thúc chuyến khảo sát thực tế Lào Cai - Sa Pa, em lựa chọn đề tài ? ?Khai thác văn hố H’Mơng cơng ty CP Dịch vụ Du lịch Đường sắt Hà Nội để phát triển du lịch Sa. .. LỜI MỞ ĐẦU1 CHƯƠNG I CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ DU LỊCH VÀ DU LỊCH VĂN HÓA I Du lịch tài nguyên Du lịch .3 1.1 Khái niệm du lịch II Các quan niệm văn hoá du lịch văn hoá 2.1 Văn hoá. .. nhanh Với lợi hãng du lịch đường sắt có tuyến đường sắt Hà nội - Lào cai, Trung tâm du lịch Đường sắt Hà nội (Haratour) tập trung nghiên cứu xây dựng chương trình du lịch đến vùng văn hố đặc trưng