ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN TRƢỜNG ĐẠI HỌC NÔNG LÂM ĐÀO ANH ĐẠT ĐÁNH GIÁ THỰC TRẠNG CÔNG TÁC BỒI THƢỜNG GIẢI PHÓNG MẶT BẰNG, HỖ TRỢ VÀ TÁI ĐỊNH CƢ DỰ ÁN KHU CÔNG NGHIỆP TAM DƢƠNG II–GIAI ĐOẠN 1, TỈNH VĨNH PHÚC LUẬN VĂN THẠC SĨ QUẢN LÝ ĐẤT ĐAI Ngƣời hƣớng dẫn khoa học: TS Nguyễn Đức Nhuận Thái Nguyên - 2014 Số hóa Trung tâm Học liệu http://www.lrc-tnu.edu.vn/ ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN TRƢỜNG ĐẠI HỌC NÔNG LÂM ĐÀO ANH ĐẠT ĐÁNH GIÁ THỰC TRẠNG CÔNG TÁC BỒI THƢỜNG GIẢI PHÓNG MẶT BẰNG, HỖ TRỢ VÀ TÁI ĐỊNH CƢ DỰ ÁN KHU CÔNG NGHIỆP TAM DƢƠNG II–GIAI ĐOẠN 1, TỈNH VĨNH PHÚC Chuyên ngành: Quản lý đất đai Mã ngành: 60.85.01.03 LUẬN VĂN THẠC SĨ QUẢN LÝ ĐẤT ĐAI Ngƣời hƣớng dẫn khoa học: TS Nguyễn Đức Nhuận Thái Nguyên - 2014 Số hóa Trung tâm Học liệu http://www.lrc-tnu.edu.vn/ i LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan số liệu, kết nghiên cứu luận văn trung thực chưa sử dụng để bảo vệ học vị Tôi xin cam đoan thơng tin trích dẫn luận văn rõ nguồn gốc Tác giả luận văn Đào Anh Đạt Số hóa Trung tâm Học liệu http://www.lrc-tnu.edu.vn/ ii LỜI CẢM ƠN Trong q trình thực đề tài ngồi nỗ lực thân, nhận hướng dẫn nhiệt tình, chu đáo thầy giáo giúp đỡ nhiệt tình, ý kiến đóng góp quý báu nhiều cá nhân tập thể để hồn thành luận văn Lời tơi xin chân thành cảm ơn TS Nguyễn Đức Nhuận trực tiếp hướng dẫn suốt thời gian thực luận văn Tôi xin chân thành cảm ơn góp ý chân thành thầy, giáo Trường Đại học Nông lâm Thái Nguyên quan tâm, tạo điều kiện thuận lợi giúp Tôi thực nhiệm vụ nghiên cứu mình; Tơi xin chân thành cảm ơn Sở Tài nguyên Môi trường tỉnh Vĩnh Phúc, Ban Giải phóng mặt Phát triển quỹ đất tỉnh Vĩnh Phúc, phịng Tài ngun Mơi trường huyện Tam Dương, ủy ban nhân dân xã Kim Long Trưởng thôn xã, hộ dân tham gia vấn tạo điều kiện giúp đỡ thời gian nghiên cứu thực đề tài luận văn địa phương Tơi xin cảm ơn tới gia đình, người thân, cán bộ, đồng nghiệp bạn bè tạo điều kiện mặt cho trình thực đề tài Một lần xin trân trọng cảm ơn! Tác giả luận văn Đào Anh Đạt Số hóa Trung tâm Học liệu http://www.lrc-tnu.edu.vn/ iii MỤC LỤC LỜI CAM ĐOAN i LỜI CẢM ƠN ii MỤC LỤC iii DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT vi DANH MỤC CÁC BẢNG vii DANH MỤC CÁC HÌNH ix MỞ ĐẦU 1.1 Tính cấp thiết đề tài 1.2 Mục tiêu nghiên cứu, yêu cầu nghiên cứu 1.2.1 Mục tiêu tổng quát 1.2.2 Mục tiêu cụ thể 1.2.3 Yêu cầu nghiên cứu Chƣơng 1: TỔNG QUAN VỀ CÁC VẤN ĐỀ NGHIÊN CỨU 1.1 Cơ sở lý luận thực tiễn cơng tác giải phóng mặt bằng, bồi thường, hỗ trợ, tái định cư 1.1.1.Các khái niệm bồi thường, hỗ trợ, tái định cư 1.1.2Các yếu tố ảnh hưởng đến công tác bồi thường giải phóng mặt 1.2 Vai trị cơng tác giải phóng mặt phát triển sở hạ tầng đời sống xã hội 1.2.1 Sự phát triển sở hạ tầng 1.2.2 Sự phát triển kinh tế - xã hội 1.3 Chính sách bồi thường, hỗ trợ, tái định cư số nước giới 10 1.3.1 Trung Quốc 10 1.3.2 Thái Lan 12 1.3.3 Hàn Quốc 12 1.3.4 Australia 13 1.3.5 Singapore 15 Số hóa Trung tâm Học liệu http://www.lrc-tnu.edu.vn/ iv 1.3.6 Một số kinh nghiệm từ sách số nước tổ chức quốc tế bồi thường, hỗ trợ, tái định cư 17 1.4 Chính sách đất đai bồi thường, hỗ trợ tái định cư Việt Nam 19 1.4.1 Những văn pháp quy Nhà nước đất đai 19 1.4.2 Một số văn bồi thường Nhà nước thu hồi đất sử dụng vào mục đích An ninh-Quốc phịng, lợi ích quốc gia, lợi ích cơng cộng 22 1.5 Chính sách bồi thường, hỗ trợ, tái định cư Nhà nước thu hồi đất địa bàn tỉnh Vĩnh Phúc 23 1.6 Nhận xét, đánh giá 24 Chƣơng 2: ĐỐI TƢỢNG, NỘI DUNG VÀ PHƢƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU 26 2.1 Đối tượng phạm vi nghiên cứu 26 2.1.1 Đối tượng nghiên cứu 26 2.1.2 Phạm vi nghiên cứu 26 2.2 Nội dung nghiên cứu 26 2.3 Phương pháp nghiên cứu 27 2.3.1 Phương pháp điều tra thu thập số liệu thứ cấp 27 2.3.2 Phương pháp điều tra thu thập số liệu sơ cấp 27 2.3.3 Phương pháp thống kê phân tích, xử lý số liệu 28 2.3.4 Phương pháp chuyên gia 28 Chƣơng 3: KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU VÀ THẢO LUẬN 29 3.1 Điều kiện tự nhiên, kinh tế - xã hội huyện Tam Dương 29 3.1.1 Điều kiện tự nhiên 29 3.1.2 Đặc điểm kinh tế - xã hội 33 3.2 Thực trạng công tác quản lý Nhà nước đất đai 35 3.2.1 Triển khai thi hành Luật Đất đai 35 3.2.2 Tình hình quản lý đất đai 35 3.3 Kết thực bồi thường, hỗ trợ, TĐC Nhà nước thu hồi đất để thực dự án: Khu công nghiệp Tam Dương II – Giai đoạn 38 3.3.1 Giới thiệu khái quát dự án nghiên cứu 38 Số hóa Trung tâm Học liệu http://www.lrc-tnu.edu.vn/ v 3.3.2 Các văn pháp lý có liên quan đến dự án 40 3.3.3 Đánh giá kết thực sách bồi thường, hỗ trợ, tái định cư dự án nghiên cứu 42 3.3.4 Đánh giá chung việc thực sách bồi thường, hỗ trợ, TĐC dự án nghiên cứu, Khu công nghiệp Tam Dương II – Giai đoạn 66 3.4 Tác động việc thực sách bồi thường, hỗ trợ, tái định cư đến người có đất bị thu hồi địa bàn huyện Tam Dương 68 3.4.1 Tác động kinh tế 68 3.4.2 Tác động tới đời sống việc làm 69 3.5 Đề xuất số giải pháp tháo gỡ khó khăn, vướng mắc việc thực sách bồi thường hỗ trợ, tái định cư, bảo đảm đời sống, việc làm cho người dân sau bị thu hồi đất 75 3.5.1 Về chế, sách 75 3.5.2 Về giá đất bồi thường, hỗ trợ 76 3.5.3 Tăng cường vai trị cộng đồng việc tham gia cơng tác giải phóng mặt 77 3.5.4 Xây dựng, triển khai chương trình, dự án, giải tác động tiêu cực việc thu hồi đất người có đất bị thu hồi 77 KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ 79 Kết luận 79 Kiến nghị 80 TÀI LIỆU THAM KHẢO 81 Số hóa Trung tâm Học liệu http://www.lrc-tnu.edu.vn/ vi DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT AN, QP : An ninh, Quốc phòng BTHT : Bồi thường hỗ trợ CHXHCN : Cộng hoà xã hội chủ nghĩa CNH-HĐH : Cơng nghiệp hố, đại hố ĐTXD : Đầu tư xây dựng GCNQSDĐ : Giấy chứng nhận quyền sử dụng đất GPMB : Giải phóng mặt HĐBT : Hội đồng bồi thường HĐND : Hội đồng nhân dân HSĐC : Hồ sơ địa KCN : Khu công nghiệp KHSDĐ : Kế hoạch sử dụng đất KT-XH : Kinh tế xã hội NĐ-CP : Nghị định - Chính phủ QHCT : Quy hoạch chi tiết QĐ-UBND : Quyết định - Uỷ ban nhân dân QHSDĐ : Quy hoạch sử dụng đất TNHH : Trách nhiệm hữu hạn TĐC : Tái định cư TT-BTC : Thông tư - Bộ Tài TT-BTNMT : Thơng tư - Bộ Tài nguyên Môi trường TTLT : Thông tư liên tịch UBND : Uỷ ban nhân dân Số hóa Trung tâm Học liệu http://www.lrc-tnu.edu.vn/ vii DANH MỤC CÁC BẢNG Bảng 3.1 Cơ cấu loại đất theo trạng sử dụng đất năm 2013 (ĐVT: ha) 31 Bảng 3.2 Tổng hợp diện tích loại đất thu hồi Dự án khu công nghiệp Tam Dương II – Giai đoạn 43 Bảng 3.3 Kết bồi thường, GPMB Dự án khu công nghiệp Tam Dương II – Giai đoạn 44 Bảng 3.4.Tổng hợp kết xác định đối tượng bồi thường 46 không bồi thường đất dự án 46 Bảng 3.5 Ý kiến người có đất bị thu hồi việc xác định đối tượng điều kiện bồi thường dự án 46 Bảng 3.6 Tổng hợp đơn giá bồi thường đất dự án khu công nghiệp 49 Tam Dương II – Giai đoạn 49 Bảng 3.7 So sánh mức độ chênh lệch giá bồi thường dự án khu công nghiệp Tam Dương II – Giai đoạn giá thị trường thời điểm thu hồi đất 49 Bảng 3.8 Ý kiến người bị thu hồi đất giá đất tính bồi thường dự án khu công nghiệp Tam Dương II – Giai đoạn 50 Bảng 3.9 Tổng hợp đơn giá bồi thường tài sản cối, hoa màu dự án khu công nghiệp Tam Dương II – Giai đoạn 55 Bảng 3.10 Tổng hợp đơn giá bồi thường tài sản nhà ở, vật kiến trúc dự án khu công nghiệp Tam Dương II – Giai đoạn 56 Bảng 3.11: Bồi thường di chuyển mồ mả 57 Bảng 3.12 Ý kiến người bị thu hồi đất việc bồi thường tài sản gắn liền với đất dự án khu công nghiệp Tam Dương II – Giai đoạn 58 Bảng 3.13 Kết thực bố trí TĐC dự án Khu công nghiệp 65 Tam Dương II – Giai đoạn 65 Số hóa Trung tâm Học liệu http://www.lrc-tnu.edu.vn/ viii Bảng 3.14 Tổng hợp kết chi trả bồi thường dự án nghiên cứu, Khu công nghiệp Tam Dương II – Giai đoạn 66 Bảng 3.15 Tình hình thu nhập hộ sau bị thu hồi đất 71 Bảng 3.16 Đánh giá tình hình tiếp cận sở hạ tầng, phúc lợi xã hội hộ dân sau bị thu hồi đất 72 Bảng 3.17 Tình hình lao động việc làm hộ dân bị thu hồi đất 73 Số hóa Trung tâm Học liệu http://www.lrc-tnu.edu.vn/ 69 Về nhu cầu việc bồi thường đất nông nghiệp: Một tượng phổ biến người có đất bị thu hồi phấn lớn chọn hình thức bồi thường tiền, khơng lựa chọn hình thức bồi thường đất nông nghiệp sau phải đối mặt với vấn đề thiếu việc làm thu nhập thường xuyên Tất điều cho thấy: tác động gây ổn định cho hoạt động sản xuất đời sống người bị thu hồi đất để phát triển kinh tế lớn, cần quan tâm tháo gỡ, giải để bảo đảm ổn định đời sống, việc làm cho người bị thu hồi đất * Tác động tới sản xuất, kinh doanh phi nông nghiệp Sản xuất kinh doanh phi nông nghiệp địi hỏi phải có kiến thức, đặc biệt kinh nghiệm, tay nghề Vì khơng phải có vốn đầu tư cho sản xuất kinh doanh phi nông nghiệp Mặc dù vậy, đầu tư cho sản xuất kinh doanh phi nông nghiệp lựa chọn sử dụng vốn nhiều người, phần nguồn vốn từ khoản tiền bồi thường người bị thu hồi đất đầu tư vào sản xuất hoạt động kinh doanh phi nông nghiệp Tuy quy mô không lớn thay đổi cấu hoạt động kinh tế người bồi thường bị thu hồi đất * Tác động tới mức độ tích lũy tiền tiết kiệm người dân Trong chưa sử dụng vào mục đích cụ thể gửi tiết kiệm lựa chọn tất yếu Đây cách sử dụng tiền an tồn, rủi ro kênh sản xuất kinh doanh; vừa giữ tiền vốn ban đầu vừa có lãi, cần cho mục đích khác rút cách dễ dàng Có khoản tiền tiết kiệm, người dân an tâm đối phó với rủi ro bệnh tật, tai nạn, thiên tai; sẵn sàng sử dụng cho công việc quan trọng xây dựng nhà cửa, chi phí nghi lễ truyền thống Như vậy, dù tác động kinh tế việc gửi tiền tiết kiệm không lớn, việc có tiền tiết kiệm có tác động tích cực tới tâm lý xã hội nông thôn 3.4.2 Tác động tới đời sống việc làm Việc thu hồi đất để xây dựng khu công nghiệp, khu đô thị, xây dựng kết cấu hạ tầng kinh tế, xã hội, nhu cầu cơng cộng lợi ích quốc gia nước ta tiến hành mạnh mẽ từ nước thực đường lối đổi Tuy nhiên, việc thu Số hóa Trung tâm Học liệu http://www.lrc-tnu.edu.vn/ 70 hồi đất không ảnh hưởng đến việc làm người dân có đất bị thu hồi, mà cịn ảnh hưởng lớn sâu sắc đến thu nhập, đời sống vật chất tinh thần gia đình họ Chính vậy, Nhà nước có sách bồi thường cho đất bị thu hồi Việc bồi thường cho hộ bị thu hồi đất, trước hết bồi thường tiền bù đắp phần ảnh hưởng Điều thể rõ mặt sau đây: - Người dân có khoản thu nhập lớn từ tiền bồi thường diện tích đất bị thu hồi, mua lại đất nơng nghiệp đất - Từ tiền bồi thường hộ có điều kiện mua sắm cơng cụ phục vụ cho hoạt động sản xuất, kinh doanh, từ tạo sở cho việc tiếp tục tăng nguồn thu nhập cải thiện đời sống - Các gia đình dành phần tiền số tiền bồi thường để đầu tư cho học tập, nhằm tạo sở để sau có thu nhập cao hơn, ổn định Đây khoản đầu tư hợp lý, phù hợp với mục đích bồi thường Nhà nước - Cũng từ tiền bồi thường, hộ có điều kiện để trang bị cho gia đình thiết bị đại phục vụ cho sống hàng ngày phương tiện lại, phương tiện nghe nhìn, giường, tủ, máy điều hồ, Trước mắt, đời sống hộ nâng lên - Tuy vậy, khơng tránh khỏi có số người thiếu nghị lực, thiếu kiến thức, lười nhác, khơng biết tính tốn chi tiêu, nhận tiền bồi thường khơng đầu tư vào điều nói trên, mà tiêu xài hoang phí, chí cịn cờ bạc, nghiện hút vậy, chẳng chốc số tiền nhận biến hết, họ trở thành trắng tay, không nhà cửa, không việc làm, không thu nhập Họ không hiểu rằng, tiền bồi thường nhằm giúp họ có điều kiện tạo lập nghề nghiệp ổn định thay cho nghề nghiệp cũ Để đánh giá cụ thể tiến hành điều tra ảnh hưởng việc thu hồi đất tới đời sống việc làm họ Kết thu sau: 3.4.2.1 Tác động đến thu nhập Để có cách nhìn nhận khách quan thay đổi đời sống, thu nhập hộ đánh giá hộ qua thời gian ảnh hưởng Số hóa Trung tâm Học liệu http://www.lrc-tnu.edu.vn/ 71 q trình xây dựng KCN, chúng tơi tiến hành lấy ý kiến chủ hộ thay đổi thu nhập theo tiêu chí thu nhập tốt lên, thu nhập cũ, thu nhập giảm Theo nhận thấy, việc tự đánh giá hộ thực kênh thông tin quan trọng, sâu sát so với tổng kết nghiên cứu, giá trị tuyệt đối thu nhập hộ tăng lên chất giá trị so sánh hộ nhận thấy thu nhập biến đổi Bảng 3.15 Tình hình thu nhập hộ sau bị thu hồi đất Mức thu nhập STT Số lƣợng, (hộ) Tỷ lệ, % Có thu nhập tăng trước 86 71,66 Có thu nhập khơng đổi 23 19,17 Có thu nhập trước 11 9,17 120 100,00 Tổng (Nguồn: Tổng hợp từ phiếu điều tra) Tổng hợp kết điều tra, vấn thu nhập hộ dân (Bảng 3.15) cho ta thấy số hộ có thu nhập cao trước thu hồi đất chiếm 71,66%, hộ đa phần sử dụng tiền bồi thường, hỗ trợ để chuyển đổi nghề nghiệp sang buôn bán dịch vụ đầu tư vào sản xuất (đồ gỗ, cung cấp vật liệu xây dựng,…); 19,17% số hộ có thu nhập khơng đổi 9,17% (11/120 hộ) có thu nhập Tuy nhiên, hộ có thu nhập khơng đổi cho biết họ phải cố gắng để trì đảm bảo mức thu nhập làm phu hồ, xe ôm công việc không ổn định Thu nhập hộ khơng biết tính tốn chi tiêu Khi nhận tiền bồi thường sử dụng hết để xây dựng nhà cửa, mua sắm đồ đạc Thu nhập theo nguồn thu phản ảnh thực trạng hoạt động kinh tế người dân hộ gia đình sở nguồn lực mà họ có điều kiện tự nhiên nơi họ sống Tuy tính ổn định thu nhập từ việc chuyển đổi nghề chưa cao, nguyên nhân dẫn đến phát triển chưa bền vững địa bàn điều tra Số hóa Trung tâm Học liệu http://www.lrc-tnu.edu.vn/ 72 3.4.2.2 Tác động đến việc phát triển cơng trình hạ tầng kỹ thuật, hạ tầng xã hội Vấn đề sở hạ tầng phúc lợi xã hội tạo cho người dân thay đổi đáng kể, người dân vùng KCN có điều kiện tốt nhiều để tiếp cận kỹ thuật dịch vụ, đường sá trải nhựa bê tơng hóa hồn tồn, có mặt đường rộng từ 6-36 m Ngoài nguồn vốn ngân sách Nhà nước doanh nghiệp đóng góp phần kinh phí khơng nhỏ cho phúc lợi xã hội Hiện người dân địa bàn nơi có KCN có thay đổi theo hướng tích cực Qua điều tra 120 hộ vùng nhận thấy thay đổi đáng kể sở hạ tầng phúc lợi xã hội Kết cụ thể: Bảng 3.16 Đánh giá tình hình tiếp cận sở hạ tầng, phúc lợi xã hội hộ dân sau bị thu hồi đất STT Chỉ tiêu Kết Tổng số (hộ) Tỷ lệ (%) 117 97,5 Số hộ đánh giá tốt Số hộ đánh giá không thay đổi 2,5 Số hộ đánh giá 0 Tổng số hộ đánh giá 120 100 (Nguồn: Tổng hợp từ phiếu điều tra) Trên tổng số 120 hộ điều tra có 117 hộ đánh giá tình hình tiếp cận sở hạ tầng, phúc lợi xã hội tốt trước thành lập KCN chiếm 97,5% Như vậy, rõ ràng việc thành lập KCN Tam Dương II – Giai đoạn có ảnh hưởng tốt tới trình tiếp cận, hưởng thụ sở hạ tầng, phúc lợi xã hội xã thị trấn nằm phạm vi thu hồi dự án 3.4.2.3 Tác động tới lao động, việc làm Việc làm yếu tố định tới thu nhập nguyên nhân phân hóa giàu nghèo Như nghiên cứu trên, khơng cịn quỹ đất dự trữ để bồi thường, nên Nhà nước thu hồi đất để thực dự án phương thức thực bồi thường tiền Tương tự với bồi thường, việc hỗ trợ Số hóa Trung tâm Học liệu http://www.lrc-tnu.edu.vn/ 73 Cùng với trình chuyển đổi đất đai sang phát triển cơng nghiệp, thị, việc thực sách bồi thường, hỗ trợ cho người có đất bị thu hồi có tác động rõ rệt đến vấn đề lao động, việc làm người dân Bảng 3.17 Tình hình lao động việc làm hộ dân bị thu hồi đất Trƣớc thu hồi Chỉ tiêu điều tra STT đất Sau thu hồi đất Tổng Tỷ lệ Tổng số % số Tỷ lệ % I Số hộ điều tra 120 100 120 100 II Số người độ tuổi lao động 325 100 325 100 Lao động nông nghiệp 139 42.77 52 16.00 Tiểu thủ công nghiệp 26 8.00 33 10.15 Dịch vụ 15 4.62 48 14.77 Buôn bán 12 3.69 25 7.69 Làm thuê 22 6.77 27 8.31 55 16.92 78 24.00 1.85 1.85 0.62 0.62 48 14.77 54 16.62 Công nhân nhà máy địa phương Cán bộ, cơng nhân viên chức Được đầu tư tìm việc làm ngồi địa phương Nghề khác ngồi nơng nghiệp (Nguồn: Tổng hợp từ phiếu điều tra) Qua bảng 3.17 cho thấy số người độ tuổi lao động làm nông nghiệp địa bàn điều tra giảm mạnh từ 42,77% trước thu hồi đất xuống 16,0% sau thu hồi đất Do hầu hết đất đai hộ dân thu hồi để phát triển công nghiệp đô thị nên số lao động nông nghiệp chủ yếu chăn nuôi trồng trọt rau màu ruộng cịn lại Thay vào làm nơng nghiệp, lao động chuyển sang làm việc sở, xưởng sản xuất KCN sở sản xuất khu vực; Số hóa Trung tâm Học liệu http://www.lrc-tnu.edu.vn/ 74 buôn bán nhỏ, làm dịch vụ làm nghề khác chạy xe ôm, làm thuê, cung cấp vật liệu xây dựng…Tỷ lệ lao động tìm cơng việc doanh nghiệp sau thu hồi đất có tăng lên so với trước thu hồi đất, thấp (chỉ có 24,0% số lao động) Lao động khơng có việc làm phải chuyển nghề khác thường độ tuổi 35 lao động không đáp ứng u cầu trình độ có nhiều trường hợp người lao động xuất thân từ nơng dân nên khơng thích nghi với tác phong làm việc công nghiệp, tuyển dụng sau lại bị thải loại *Nhận xét: Khi thu hồi đất để xây dựng dự án, KCN, dịch vụ thương mại phát triển kinh tế làm tăng hội tiếp cận xã hội, điều kiện phát triển người cho người dân Bên cạnh hình thành lên khu kinh doanh, buôn bán xây dựng tạo hội việc làm cho nhiều lao động Tuy nhiên, đặc điểm chung người nông dân Việt Nam, người dân thường gặp nhiều khó khăn việc thay đổi hình thức kiếm sống họ Các hình thức sản xuất chăn nuôi trồng trọt thường không dễ dàng thực liên quan đến hàng loạt thay đổi sống, điều kiện sản xuất người dân Cơ hội tiếp cận kỹ thuật tiên tiến xã hội mở người dân tận dụng hội để cải thiện điều kiện thân nhằm thay đổi kế sinh nhai Khi bị thu hồi đất hộ nhận tiền hỗ trợ chuyển đổi nghề nghiệp tiền mặt có người sử dụng nguồn vốn cho việc học nghề Phần lớn họ sử dụng để đầu tư xây dựng nhà cửa, mua sắm tài sản, đầu tư nhu cầu thiết yếu mặt xã hội dẫn đến không bền vững cho sống người dân Đây điều mà quan chức thực phương án bồi thường, hõ trợ phải quan tâm có giải pháp hợp lý sát với điều kiện địa phương cụ thể Một ảnh hưởng việc thu hồi đất khơng cịn đất nơng nghiệp người dân có hội để tiếp xúc, tương trợ lẫn nhau, vậy, nhiều người dân băn khoăn đất dẫn đến “tình làng nghĩa xóm” dần Một thực trạng xẩy làm khơng người dân lo lắng thiếu đất sản xuất đẫn đến thời gian rảnh rỗi Số hóa Trung tâm Học liệu http://www.lrc-tnu.edu.vn/ 75 nhiều, lại có nhiều tiền mặt từ khoản bồi thường, hỗ trợ trhu nhập từ làm công lao động tự tiền đề cho tệ nạn xã hội say rượu bia, nạn cờ bạc, nghiện hút gia tăng Như bên cạnh phát triển cơng nghiệp hóa, nhiều người dân lại lo lắng tác động mặt tiêu cực làm ảnh hưởng đến tình làng nghĩa xóm, phát sinh tệ nạn cho xã hội Đây toán nan giải cần phải tìm giải pháp giải sớm tốt nhà quản lý việc sử dụng nguồn tiền bồi thường, hỗ trợ hiệu nhằm ổn định đời sống người dân bị đất 3.5 Đề xuất số giải pháp tháo gỡ khó khăn, vƣớng mắc việc thực sách bồi thƣờng hỗ trợ, tái định cƣ, bảo đảm đời sống, việc làm cho ngƣời dân sau bị thu hồi đất 3.5.1 Về chế, sách Để đảm bảo đạt hiệu việc đền bù, hỗ trợ TĐC thực GPMB để phục vụ nhu cầu sử dụng đất cho KCN đô thị cần có cân nhắc tính tốn kỹ lưỡng thực sách đền bù thỏa đáng cho người dân bị thu hồi đất Ở sách phải đứng hai góc độ: bù đắp đất hỗ trợ người dân trình chuyển sang ngành nghề khác, cụ thể cần tập trung số vấn đề sau: - Về giá bồi thường: Vận dụng phương pháp định giá nhằm đưa giá đất sát với thực tế thị trường đặc biệt cần tránh chênh lệch lớn khu vực Cơ chế sách TĐC cần phải sớm tiến hành khơng tạo mâu thuẫn Luật đất đai, gây bất lợi, ảnh hưởng tới tiến độ GPMB Đồng thời với việc sửa đổi, hồn thiện hệ thống sách pháp luật Nhà nước, cấp quyền cần có văn hướng dẫn chi tiết cụ thể phù hợp với thực tế cơng tác GPMB - Về tín dụng: Nhà nước cần có sách thơng thống việc hồn tất thủ tục hành cho doanh nghiệp tín dụng đầu tư Hồn thiện nâng cấp hệ thống sở hạ tầng cho KCN để thu hút ngày nhiều doanh nghiệp đến đầu tư, tạo thêm nhiều hội việc làm cho lao động Số hóa Trung tâm Học liệu http://www.lrc-tnu.edu.vn/ 76 - Các biện pháp hỗ trợ: Vận dụng linh hoạt có tính đến yếu tố khác trượt giá kinh tế thị trường, phân nhóm đối tượng bị thu hồi đất… - Lựa chọn việc thu hút đầu tư, lựa chọn nhà đầu tư có đủ lực có ý nghĩa quan trọng đến vấn đề bồi thường, vấn đề việc làm, vấn đề đào tạo chuyển đổi nghề nghiệp người có đất bị thu hồi vấn đề kinh tế, trị xã hội hàng đầu mà quyền cấp phải có trách nhiệm phối hợp với nhà đầu tư giải 3.5.2 Về giá đất bồi thường, hỗ trợ - Chính sách bồi thường, hỗ trợ đất: Nội dung phương án bồi thường, hỗ trợ giá đất, mà giá đất bị chi phối nhiều yếu tố: vị trí, hình thể, diện tích, tâm lý xã hội yếu tố ảnh hưởng đến giá đất mức độ khác Sau xác định mức độ ảnh hưởng yếu tố, xác định giá bồi thường đất Có tính giá đất phục vụ cho cơng tác bồi thường GPMB phản ánh đầy đủ giá trị thực tiễn lô đất, đất - Bồi thường, hỗ trợ tài sản đất bị thu hồi: Chính sách bồi thường, hỗ trợ tài sản phần lớn người bị thu hồi đất chấp nhận Việc bồi thường thiệt hại tài sản tính theo mức thiệt hại thực tế, xem xét giá trị xây dựng Tuy nhiên cần thường xuyên xác định lại đơn giá đền bù tài sản đất bị thu hồi cho sát với thị trường để tránh chênh lệch thời điểm - Chính sách hỗ trợ ổn định sống: Không dừng lại việc bố trí tái định cư, việc khơi phục lại sống tạo điều kiện cho người bị thu hồi đất có nguồn thu nhập vấn đề cần quan tâm, điều không trách nhiệm chủ đầu tư mà trách nhiệm quyền địa phương Một mặt phải bảo đảm cho người dân bị ảnh hưởng bị thu hồi đất có sống tốt trước lúc di chuyển, mặt khác biện pháp hữu hiệu hậu xấu kinh tế, xã hội, mơi trường mà q trình tái định cư đưa lại Do vậy, cần có sách, biện pháp khơi phục sống cho họ như: Hỗ trợ chuyển dịch cấu kinh tế, hỗ trợ đào tạo chuyển nghề, tuyển dụng lao động… Số hóa Trung tâm Học liệu http://www.lrc-tnu.edu.vn/ 77 - Xây dựng ban hành sách hỗ trợ đặc biệt đời sống, việc làm cho hộ gia đình bị thu hồi hết đất nơng nghiệp (hoặc diện tích đất nơng nghiệp cịn lại q nhỏ) Các hộ bị thu hồi hết đất nơng nghiệp diện tích cịn lại qua nhỏ gặp khó khăn đặc biệt việc làm thu nhập Việc chuyển đổi nghề nghiệp khơng thể thực cách nhanh chóng Vì vậy, phải có sách hỗ trợ riêng cho trường hợp 3.5.3 Tăng cƣờng vai trò cộng đồng việc tham gia cơng tác giải phóng mặt - Nâng cao nhận thức người dân công tác GPMB Cần phải tuyên truyền để người dân hiểu GPMB việc cần thiết phải thực trình phát triển đất nước - Nguyên tắc công khai, dân chủ cơng tác GPMB cấp Chính quyền quan tâm coi trọng Tuy nhiên, để thực nguyên tắc cho thực có hiệu nữa, cần quan tâm tiếp tục hoàn thiện chế, quy trình thực cơng khai, dân chủ sau: + Thực dân chủ với phương châm “Dân biết, dân bàn, dân làm, dân kiểm tra” phải thể rõ bước công việc Người dân phải biết từ đầu thông tin sở pháp lý việc GPMB, phạm vi giải toả, sách giá bồi thường, hỗ trợ, vị trí, địa điểm sách TĐC, kế hoạch tổ chức thực Phải có quy định cụ thể để hộ dân phải di chuyển biết rõ tham gia ý kiến bàn bạc vấn đề gì, bàn bàn với + Đẩy mạnh công tác tuyên truyền, phổ biến giáo dục pháp luật sở nhằm tạo điều kiện cho tầng lớp nhân dân có đầy đủ thơng tin, nhận thức rõ ràng, đắn pháp luật, chủ trương, sách Nhà nước tỉnh ý nghĩa, tầm quan trọng dự án đầu tư địa bàn 3.5.4 Xây dựng, triển khai chương trình, dự án, giải tác động tiêu cực việc thu hồi đất người có đất bị thu hồi - Xây dựng, triển khai dự án phát triển tiểu thủ công nghiệp để thu hút lao động chỗ, đặc biệt lao động khơng có có khả chuyển đổi nghề nghiệp Số hóa Trung tâm Học liệu http://www.lrc-tnu.edu.vn/ 78 - Tăng cường công tác khuyến nông, khuyến lâm theo hướng sử dụng đất nơng nghiệp sử dụng nhiều lao động - Khuyến khích người nơng dân đất dồn điền đổi chuyển nhượng đất đai từ hộ có đất nơng nghiệp sang số hộ có chun canh sản xuất nơng nghiệp, chuyển dần theo hướng nông nghiệp sinh thái - Phát triển kinh tế trang trại vừa nhỏ: Để giải lao động dơi dư khơng có khả xin việc công ty, KCN, dịch vụ cần phát triển trang trại vừa nhỏ Để làm cần có sách khuyến khích nơng dân chuyển nhượng, cho thuê đất nông nghiệp với việc giới hạn quy mơ tránh tượng tích trữ ruộng đất, hợp tác nhóm hộ để phát triển sản xuất tạo sản phẩm chất lượng cao Khuyến khích việc ni trồng thuỷ sản kết hợp với du lịch sinh thái (câu cá giải trí) nhằm khai thác có hiệu mặt nước ni trồng thuỷ sản Khuyến khích hộ, đơn vị cải tạo hồ, ao, đầu tư kè ao hồ nhằm khai thác có hiệu mặt nước đồng thời chống lấn chiếm hộ dân xung quanh - Tăng cường xây dựng sở hạ tầng nông thôn Việc tăng cường xây dựng sở hạ tầng nông thôn có hai ý nghĩa, bồi thường thiệt hại cho cộng đồng nói chung, bao hàm người có đất bị thu hồi người khác Mặt khác, việc nâng cấp sở hạ tầng có tác dụng thúc đẩy kinh tế, văn hoá phát triển, gián tiếp tạo việc làm, tăng thu nhập cho người có đất bị thu hồi Số hóa Trung tâm Học liệu http://www.lrc-tnu.edu.vn/ 79 KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ Kết luận Qua thời gian nghiên cứu đề tài “Đánh giá thực trạng cơng tác Bồi thường giải phóng mặt bằng, hỗ trợ Tái định cư Dự án Khu công nghiệp Tam Dương II- Giai đoạn 1, tỉnh Vĩnh Phúc”, rút số kết luận sau: - Về sách bồi thường, hỗ trợ: Tỉnh Vĩnh Phúc Tỉnh có tốc độ phát triển cơng nghiệp nhanh, Tỉnh đặc biệt quan tâm, trọng kịp thời ban hành văn quy định bồi thường, hỗ trợ, TĐC để thực địa bàn tỉnh, bảo đảm phù hợp với quy định pháp luật đất đai, có điều chỉnh thích hợp với thời điểm tình hình thực tế địa phương - Về tình hình bồi thường, hỗ trợ, tái định cư dự án: Tổng diện tích đất thu hồi GPMB 90,06 ha, tổng số tiền bồi thường, hỗ trợ 195,8 tỷ đồng, tổng số hộ bị thu hồi đất 592 hộ, số hộ phải TĐC 43 hộ (số hộ xây dựng nhà 36 hộ) + Giá đất tính bồi thường dự án thấp so với giá chuyển nhượng quyền sử dụng đất thực tế thị trường đất 5,0 lần, đất nông nghiệp khu vực từ 2,06 lần Như vậy, giá đất tính bồi thường chưa đảm bảo quyền lợi hợp pháp người bị thu hồi đất Giá bồi thường tài sản áp dụng dự án tương đối phù hợp với giá thực tế thời điểm thu hồi đất - Về đời sống, việc làm người dân sau bị thu hồi đất xây dựng KCN: Cơ có thay đổi tích cực, số hộ có thu nhập cao trước thu hồi đất chiếm 71,66; số hộ có thu nhập khơng đổi 19,17% 9,17% (11/120 hộ) có thu nhập + Số người độ tuổi lao động làm nông nghiệp địa bàn điều tra giảm mạnh từ 42,77% trước thu hồi đất xuống 16,0% sau thu hồi đất; Tỷ lệ lao động tìm cơng việc doanh nghiệp sau thu hồi đất có tăng lên so với trước thu hồi đất, thấp (chỉ có 24,0% số lao động); Hoạt động dịch vụ tăng từ 4,62% lên 14,77% Số hóa Trung tâm Học liệu http://www.lrc-tnu.edu.vn/ 80 - Về giải pháp: Ngoài mặt tích cực dễ nhận thấy đời sống vật chất, tinh thần nâng cao cịn số vấn đề cần giải quyết, tháo gỡ vấn đề thay đổi lối sống, tệ nạn xã hội lâu dài việc làm ổn định sống hộ Cần có xây dựng chiến lược lâu dài tạo việc làm cho lao động đất nông nghiệp Kiến nghị Để sách bồi thường, giải phóng mặt phù hợp với tình hình thực tiễn, tạo điều kiện cho địa phương trình thực hiện, đảm bảo hài hịa lợi ích Nhà nước người bị thu hồi đất, xin kiến nghị: - Tỉnh cần sớm hoàn thiện sở liệu đất đai quy, xác định tính pháp lý đất đai, làm sở cho việc thu hồi, bồi thường, hỗ trợ, tái định cư đảm bảo xác, nhanh, gọn, quy định pháp luật - Đối với doanh nghiệp KCN cần quan tâm lao động hộ bị thu hồi đất nói riêng lao động địa phương nói chung Thực nghiêm túc yêu cầu địa phương sau thu hồi đất Bên cạnh cần quan tâm tới cơng trình phúc lợi, tu bổ sử dụng có hiệu cơng trình - Đối với quyền địa phương tăng cường hoạt động tư vấn dịch vụ hướng nghiệp dạy nghề Hỗ trợ phát triển ngành nghề phi nông nghiệp địa bàn, ngành nghề tiểu thủ công nghiệp, công nghiệp nhỏ dịch vụ nông thôn - Đối với hộ gia đình trước hết cần chấp hành tốt sách Đảng Nhà nước Tự tìm hướng mới, mạnh dạn đầu tư cho phát triển sản xuất, tìm kiếm số nghề phát triển địa phương mà hộ chưa thử nghiệm, sử dụng đồng vốn có hiệu - Đề tài cần tiếp tục nghiên cứu sâu để bổ sung thêm tiêu đánh giá mức độ ảnh hưởng việc thu hồi đất đến đời sống việc làm người dân như: Môi trường, an sinh xã hội, Để nhanh chóng khắc phục tồn vướng mắc q trình thực sách thu hồi đất áp dụng cho khu vực khác địa bàn huyện địa phương khác tồn Tỉnh Số hóa Trung tâm Học liệu http://www.lrc-tnu.edu.vn/ 81 TÀI LIỆU THAM KHẢO Bộ Tài Chính (2004), Thơng tư số 116/2004/TT-BTC ngày 07/12/2004 Bộ Tài hướng dẫn thực Nghị định số 197/2004/NĐ-CP ngày 03/12/2004 Chính phủ bồi thường, hỗ trợ tái định cư Nhà nước thu hồi đất Bộ Tài nguyên Môi trường (2005): Báo cáo đề tài: Nghiên cứu vấn đề kinh tế đất thị trường bất động sản Bộ Tài nguyên Môi trường (2005): Báo cáo kiểm tra thi hành Luật Đất đai 2003 Bộ Tài nguyên Môi trường (2012): Báo cáo tổng kết thi hành Luật Đất đai 2003, định hướng sửa đổi Luật Đất đai Chính phủ (1959), Nghị định số 151-TTg: Hội đồng Chính phủ số 151-TTg ngày 14/4/1959 quy định tạm thời trưng dụng ruộng đất Chính phủ (1994), Nghị định số 90-CP: Chính phủ số 90-CP ngày 17/8/1994 ban hành quy định việc đền bù thiệt hại nhà nước thu hồi đất để sử dụng vào mục đích quốc phịng, an ninh, lợi ích quốc gia, lợi ích cơng cộng Chính phủ (1998), Nghị định số 22/1998/NĐ-CP ngày 24/4/1998 Chính phủ: Về việc đền bù thiệt hại Nhà nước thu hồi đất để sử dụng vào mục đích an ninh, quốc phịng, lợi ích quốc gia, lợi ích cơng cộng Chính Phủ (2004), Nghị định số 188/2004/NĐ-CP ngày 16 tháng 11 năm 2004 Chính phủ phương pháp xác định giá đất khung giá loại đất Chính phủ (2004), Nghị định số 197/2004/NĐ-CP, ngày 03/12/2004 Chính phủ: Về bồi thường, hỗ trợ tái định cư Nhà nước thu hồi đất 10 Chính phủ (2007), Nghị định số 84/2007/NĐ - CP :Quy định bổ sung việc cấp Giấy chứng nhận quyền sử dụng đất,thu hồi đất, thực quyền sử dụng đất, trình tự, thủ tục bồi thường, hỗ trợ, tái định cư Nhà nước thu hồi đất giải khiếu nại đất đai Hà Nội, 2007 11 Chính phủ (2009), Nghị định số 69/2009/NĐ - CP: Quy định bổ sung quy hoạch sử dụng đất, giá đất, thu hồi đất, bồi thường hỗ trợ tái định cư Số hóa Trung tâm Học liệu http://www.lrc-tnu.edu.vn/ 82 12 Chính phủ (2013), Dự thảo Luật Đất đai sửa đổi Hà Nội, 2013 13 Hiến pháp 1980, NXH Chính trị Quốc gia, Hà Nội 14 Hiến pháp 1992, NXB Chính trị quốc gia, Hà Nội 15 Hội đồng Bộ trưởng, Quyết định số 186-HĐBT ngày 31/5/1990 đền bù thiệt hại đất nơng nghiệp, đất có rừng chuyển sang mục đích khác 16 Luật Cải cách ruộng đất (1953) 17 Luật Đất đai năm 1987, NXB Chính trị Quốc gia, Hà Nội 18 Luật đất đai năm 1993: NXB Chính trị Quốc gia, Hà Nội 19 Luật Đất đai năm 2003, NXB Bản đồ, Hà Nội 20 Phạm Đức Phong (2002): Mấy vấn đề then chốt việc đền bù giải phóng mặt dự án xây dựng Việt Nam (2002) Hội thảo Đền bù giải phóng mặt dự án xây dựng Việt Nam ngày 12 - 13/9/2002, Hà Nội 21 Trương Phan - Cục Công nghiệp - Bộ Kinh tế Đài Loan (1996): Quan hệ quy hoạch đất đai phát triển kinh tế (nội dung thu hồi đất, chế độ bồi thường tính cơng bằng) 22 Nguyễn Ánh Tuyết (2002): Kinh nghiệm đền bù giải phóng mặt số nước, Thời báo Tài Việt Nam, số 131 (872), ngày 01/11/2002 23 UBND huyện Tam Dương, Báo cáo kết thống kê đất đai 2013 24 UBND huyện Tam Dương, Niên giám thống kê năm 2013 25 UBND huyện Tam Dương, Báo cáo thuyết minh quy hoạch sử dụng đất giai đoạn 2011-2020 26 UBND tỉnh Vĩnh Phúc (1997), Quyết định số 286/QĐ-UB ngày 01/41997 giá đất địa bàn tỉnh 27 UBND tỉnh Vĩnh Phúc (1998), Quyết định số 2307/QĐ-UB ngày 09/9/1998 việc ban hành quy định đền bù đơn giá đền bù thiệt hại Nhà nước thu hồi đất để sử dụng vào mục đích quốc phịng, an ninh, lợi ích quốc gia, lợi ích công cộng 28 UBND tỉnh Vĩnh Phúc (2009), Quyết định số 60/2009/QĐ-UBND ngày 11/11/2009 ban hành quy định giải đất dịch vụ đất theo Nghị Số hóa Trung tâm Học liệu http://www.lrc-tnu.edu.vn/ 83 số 15/2004/NQ-HĐND, Nghị số 27/2008/NQ-HĐND, Nghị số 04/2009/NQ-HĐND, Nghị số 12/2009/NQ-HĐND HĐND tỉnh Vĩnh Phúc cho hộ gia đình, cá nhân nhà nước thu hồi đất nông nghiệp sang mục đích sản xuất phi nơng nghiệp 30 UBND tỉnh Vĩnh Phúc (2010), Quyết định số 4003/QĐ-UBND ngày 30/12/2010 Về việc phê duyệt Quy hoạch tổng thể phát triển kinh tế - xã hội huyện Tam Dương đến năm 2020 tầm nhìn đến năm 2030 Số hóa Trung tâm Học liệu http://www.lrc-tnu.edu.vn/ ... tổng quát - Đánh giá thực trạng công tác Bồi thường giải phóng mặt bằng, hỗ trợ Tái định cư Dự án Khu công nghiệp Tam Dương II - Giai đoạn 1, tỉnh Vĩnh Phúc 1.2.2 Mục tiêu cụ thể - Đánh giá điều... mục tiêu đề tài nghiên cứu ? ?Đánh giá thực trạng cơng tác Bồi thường giải phóng mặt bằng, hỗ trợ Tái định cư Dự án Khu công nghiệp Tam Dương II- Giai đoạn 1, tỉnh Vĩnh Phúc? ?? 1.2 Mục tiêu nghiên... HỌC NÔNG LÂM ĐÀO ANH ĐẠT ĐÁNH GIÁ THỰC TRẠNG CÔNG TÁC BỒI THƢỜNG GIẢI PHÓNG MẶT BẰNG, HỖ TRỢ VÀ TÁI ĐỊNH CƢ DỰ ÁN KHU CÔNG NGHIỆP TAM DƢƠNG II? ? ?GIAI ĐOẠN 1, TỈNH VĨNH PHÚC Chuyên ngành: Quản lý