Chơng V ô nhiễm môi trờng i ô nhiễm môi trờng nớc Định nghĩa nguyên nhân Ô nhiễm nớc có mặt chất ngoại lai môi trờng nớc tự nhiên dù chất có hại hay không Khi vợt ngỡng chất trở nên độc hại ngời sinh vật Hiến chơng châu Âu định nghĩa : Ô nhiễm nớc biến đổi nói chung ngời gây chất lợng nớc, làm ô nhiễm nớc gây nguy hại đối víi viƯc sư dơng cđa ng−êi, cho c«ng nghiƯp, nông nghiệp, nuôi cá, nghỉ ngơi, giải trí, nh động vật nuôi, loài hoang dại Việc thải chất thải nớc thải gây ô nhiễm vật lý, hóa học, hữu cơ, nhiệt, phóng xạ Việc thải phải không gây nguy hiểm sức khỏe cộng đồng phải tính đến khả đồng hóa chất thải nớc (khả pha loÃng, tự làm ) Những hoạt động kinh tế, xà hội cộng đồng, biện pháp xử lý nớc đóng vai trò quan trọng vấn đề này. Ô nhiễm nguồn nớc có nguồn gốc tự nhiên hay nhân tạo Ô nhiễm nguồn nớc có nguồn gốc tự nhiên ma : Nớc ma rơi xuống mặt đất, mái nhà, đờng phố, đô thị, khu công nghiệp kéo theo chất bẩn xuống sông hồ ; sản phẩm hoạt động sống sinh vật, vi sinh vật kể xác chết chúng tan vào nớc Ô nhiễm đợc gọi ô nhiễm không xác định nguồn gốc Các hoạt động núi lửa, bÃo, lụt nghiêm trọng nhng không thờng xuyên nguyên nhân gây suy thoái chất lợng nớc toàn cầu Ô nhiễm nhân tạo : chủ yếu xả nớc thải từ vùng dân c, khu công nghiệp, hoạt động giao thông vận tải, thuốc trừ sâu, diệt cỏ, phân bón nông nghiệp Các dạng gây ô nhiễm theo thời gian diễn thờng xuyên tức thêi sù cè rđi ro 97 B¶ng 17 : Tải lợng tác nhân ô nhiễm ngời đa vào môi trờng STT Tải lợng (g/ngời/ngày) Tác nhân ô nhiễm BOD20 (nhu cầu ôxy sinh học) 5 COD (nhu cầu ôxy hoá học) Tổng chất sắt Chất rắn lơ lửng Rác vô (kích thớc > 0,2mm) Dầu mỡ Kiềm (theo CaCO3) 170 − 220 70 − 145 − 15 10 − 30 20 − 30 10 11 Cl (Cl ) Tổng Nitơ (theo N) Nitơ hữu Amoni tù 4−8 − 12 0,4 tæng N 0,6 tæng N 12 − Nitrit (NO2 ) 45−54 20 1,6 − 1,9 × BOD5 − − − (NO3 ) − 0,8 − 0,7 tæng P 0,3 tæng P 2,0 − 6,0 13 Nitrat 14 15 16 Tæng P P vô P hữu 17 Kali (theo K2O) 18 Vi khn (trong 100ml n−íc th¶i) 10 − 10 19 Coliform 10 − 10 20 Fecal streptococus 10 − 10 21 Salmonella typhosa 10 10 22 Đơn bào Đến 10 23 Trứng giun sán Đến 10 24 Siêu vi khÈn (virus) 10 − 10 10 3 Đặc điểm nớc thải sinh hoạt có hàm lợng cao chất hữu không bền vững, dễ bị phân hủy sinh học (carbonhydrat, protein, mỡ), chất dinh dỡng (phôtpho, nitơ) chất rắn, siêu vi khuẩn Khi nớc thải sinh hoạt cha đợc xử lý đa vào kênh, rạch, sông, hồ, biển gây ô nhiễm nguồn nớc với biểu : Gia tăng hàm lợng chất rắn lơ lửng, độ đục, màu Gia tăng hàm lợng chất hữu cơ, làm giảm ôxy hòa tan nớc, gây chết tôm, cá Gia tăng hàm lợng chất dinh d−ìng dÉn tíi sù phó d−ìng hãa, g©y hiƯn tợng nớc nở hoa ảnh hởng tới phát triển thuỷ sản, nớc sinh hoạt cảnh quan môi trờng 98 Gia tăng vi khuẩn, đặc biệt vi khuẩn tả, lỵ, thơng hàn ảnh hởng đến sức khỏe ngời Tạo điều kiện phân hủy chất hữu vi sinh vật, gây mùi thối khó chịu Bảng 18 : Các tác nhân ô nhiễm điển hình nớc thải ngành công nghiệp Công nghiệp (1) Chất ô nhiƠm chÝnh (2) ChÊt « nhiƠm phơ (3) * ChÕ biến sữa BOD, pH, SS (chất rắn lơ lửng) Màu, tỉng P, N, TOC, T0 *ChÕ biÕn ®å hép, rau đông lạnh BOD, COD, pH, SS, TDS Màu, tổng P, N, TOC, T0 * ChÕ biÕn bia r−ỵu BOD, pH, SS, N, P, chÊt r¾n cã thĨ l¾ng TDS, màu, độ đục, bọt * Chế biến thịt BOD, ph, SS, chất rắn lắng, dầu mỡ, độ ®ơc (1) + NH4 , TDS, mµu, P (2) (3) o * Xay bét BOD, SS, T COD, pH, TOC, TDS * Lun thÐp 2− DÇu mì, pH, NH4 , CN , phenol, Clo, SO4 , T − + SS, Fe, Sn, Cr, Zn, T * C¬ khÝ * Thuéc da o o − COD, dÇu mì, SS, CN , Cr, Zn, Cu, Cd BOD5, COD, SS, màu, kim loại N, P, TDS, tổng coliform + nặng, NH4 , dầu mỡ, phenol, sulfua * Xi măng COD, pH, SS Cromat, P, Zn, sulfua, TDS * S¶n xuÊt kÝnh COD, pH, SS BOD, cromat, Zn, Cu, Cr, − Fe, Sn, NO3 TDS * Sản xuất phân hoá học Phân đạm + − NH4 , TDS, NO3 , SO4 99 2− , urê pH, PO4 , SO4 chất hữu , Zn, hợp Al, Fe, Hg, N, SO2 , Uranium − Ph©n l©n TDS, F, pH, P, SS * Hóa chất hữu DOB, COD, pH, TSS, TDS, dầu * Hóa chất vô Độ acid, độ kiỊm, tỉng chÊt r¾n, SS, TDS, Cl − , SO2− , pH Độ đục, Clo hữu cơ, P, kim loại nặng, Phenol, T o BOD5, COD, TOC, pheno F, Silicat, CN , kim loại nặng, o T * Hãa dÇu + NH4 , BOD, Cr, COD, dÇu, pH, o phenol, SS, TDS, sulfua, T * NhiƯt ®iƯn BOD, Cl2, dÇu, pH, SS, T o − Cl, CN , Pb, N, P, TOC, Zn, ®é ®ơc Cu, Fe, TDS, Zn Bảng 19 : Thành phần nớc thải số ngành công nghiệp Ngành công nghiệp Chất ô nhiễm nớc thải * Chế biến sữa Tổng chất rắn Chất rắn lơ lửng (SS) Nitơ hữu Natri (Na) Canxi (Ca) Kali (K) Phospho (P) BOD5 − ChÊt r¾n lơ lửng (SS) Nitơ hữu BOD5 Chất rắn lơ lửng (SS) Nitơ hữu BOD5 Chất rắn lơ lửng (SS) Nitơ hữu BOD5 Tổng chất rắn tan BOD5 NaCl Tổng độ cứng Sulfua Protein Crom * Lò mổ Mổ heo Hỗn hợp * Thuéc da 100 Nång ®é (mg/l) 4.516 560 73,2 807 112 116 59 1890 820 154 996 717 154 1054 929 324 2240 6000−8000 9000 3000 1600 120 1000 30−70 Theo tác nhân gây ô nhiễm để phân biệt : ô nhiễm vô cơ, ô nhiễm hữu cơ, ô nhiễm hóa chất, ô nhiễm vi sinh vật, học hay vật lý, ô nhiễm phóng xạ Theo vị trí không gian để phân biệt : ô nhiễm sông, ô nhiễm hồ, ô nhiễm biển, ô nhiễm nớc ngầm Quản lý chống ô nhiễm vực nớc Cấp nớc tập trung hệ thống thoát nớc đô thị, khu công nghiệp điều kiện vệ sinh môi trờng Từ nảy sinh yêu cầu phải bảo vệ đợc nguồn nớc không bị ô nhiễm nớc thải sinh hoạt công nghiệp Nguy ô nhiễm môi trờng nớc diễn quy mô toàn cầu Ngay từ năm 1963, Tổ chức Y tế Thế giới đà nhấn mạnh : đặc điểm ô nhiễm hóa chất, chí với hàm lợng nhỏ tác động chậm không nhận thấy nhng lại mang tính mÃn tính, phổ biến rộng khắp, nhiệm vụ quan trọng phải có biện pháp phòng ngừa nhiều nớc, kể nớc công nghiệp phát triển cha khắc phục đợc nguy mắc bệnh truyền nhiễm vi khn ®−êng rt cã ®−êng trun bƯnh chđ yếu nớc Nớc Anh nớc đề cập đến vấn đề quản lý chống ô nhiễm vực nớc Hiện nay, hầu nh tất nớc phát triển coi công tác quản lý tốt vực nớc chống ô nhiễm nớc cần thiết Các luật vệ sinh môi trờng chống ô nhiễm cho vực nớc đà đời quy mô quốc gia, vùng toàn giới Căn vào chất lợng nớc nguồn vực nớc tự nhiên mà ta xác định tiêu chuẩn cho phép thải nớc thải vào nguồn nớc Nhìn chung, đà xây dựng loại tiêu chuẩn liên quan đến môi trờng nớc nh sau : Tiêu chuẩn chất lợng nớc nguồn dùng cho mục đích nh : cấp nớc cho dân c đô thị, nông thôn ; cho lĩnh vực hoạt động sản xuất nông nghiệp, công nghiệp ; nguồn nớc dùng để vui chơi, giải trí, thể thao, nuôi trồng thủy sản Tiêu chuẩn chất lợng nớc cấp trực tiếp (sau xử lý nớc nguồn) cho đối tợng Ví dụ : cấp nớc cho ăn uống, sinh hoạt, c«ng nghiƯp thùc phÈm ; cÊp n−íc cho c«ng nghiƯp dệt : tẩy, nhuộm Tiêu chuẩn chất lợng nớc dòng nớc thải cho phép xả vào lu vực nớc tự nhiên (sông, hồ, biển) Nguyên tắc quản lý chống ô nhiễm nớc kẻ gây ô nhiễm, kẻ phải xử lý (thanh toán chi phí ô nhiễm) Các luật lệ phải thể đợc nguyên tắc Các loại tiêu chuẩn tiêu đánh giá chất lợng nớc hay mức độ « nhiƠm n−íc Khi nãi vỊ chÊt l−ỵng n−íc dïng vào mục đích khác nhau, ta thờng dùng thuật ngữ tiêu chất lợng nớc 101 Khi nói nớc thải hay ô nhiễm nớc dùng thuật ngữ mức độ ô nhiễm nớc Để xác định chất lợng hay mức độ ô nhiễm nớc phải sử dụng tham số chất lợng môi trờng nớc, bao gồm : Các tham số vật lý : nhiệt độ, màu, mùi, vị, độ dẫn điện, độ phóng xạ Các tham số hóa học : độ pH, lợng chất lơ lửng, số BOD, COD, DO, dầu mỡ, clorua, sulfat, kim loại nặng, amôn, nitrit, nitrat, phôtphat, nguyên tố vi lợng, thuốc trừ sâu, chất tẩy rửa nhiều chất độc khác Các tham số sinh häc : Coliform, Streptococcus, tæng sè vi khuÈn hiÕu khÝ, kỵ khí Để đánh giá mức độ ô nhiễm môi trờng nớc, thông số hay tiêu đợc sử dụng phổ biến : Chất lơ lửng (SS) Nhu cầu ôxy sinh học (BOD) Nhu cầu ôxy hóa học (COD) Chất lơ lửng chất không tan nớc đợc xác định cách lọc mẫu nớc qua giấy lọc tiêu chuẩn Cặn thu đợc giấy lọc sau sấy 105oC khối lợng không đổi đem cân xác định khối lợng đợc gọi lợng chất lơ lửng mẫu nớc phân tích Nhu cầu ôxy sinh học BOD lợng ôxy cần thiết để ôxy hóa sinh hóa (bởi vi sinh vật hiếu khí) chất bẩn hữu nớc khoảng thời gian xác định Nó đặc trng cho lợng chất hữu dễ bị phân hủy vi sinh vật hiếu khí Thông thờng nớc thải sinh hoạt, để phân hủy hết chất bẩn hữu cơ, đòi hỏi thời gian 20 ngày BOD20 hay BOD toàn phần Thực tế, xác định BOD5 tơng ứng với ngày đầu mà Nhu cầu ôxy hóa học COD lợng ôxy cần thiết để ôxy hóa chất bẩn vô có nớc Đại lợng đặc trng cho tất chất bẩn vô có nớc Trên sở chất lợng nớc lu vực nớc tự nhiên, đáp ứng yêu cầu cần thiết phát triển kinh tế xà hội, tiêu chuẩn gây hại cho sức khoẻ ngời sinh vật sống nớc mà quốc gia đa bảng tiêu chuẩn chất lợng nớc quốc gia Bảng 20 : Tóm tắc phơng pháp xử lý nớc thải Chất bẩn Các phơng pháp xử lý Dầu mỡ Thu dầu mỡ, thu vớt bọt Kim loại nặng Kết tủa trao đổi ion Kiềm acid Trung hòa 102 Sulfua Kết tủa sục khí Chất hữu dễ phân hủy sinh hoá (BOD) Phơng pháp sinh học hiếu khí (bùn hoạt hóa, lọc sinh học ) Phơng pháp sinh học kỵ khí (bể mêtan ) bơm xuống lòng đất Chất hữu bền vững (COD) Hấp phụ than, bơm xuống lòng đất Nitơ Hồ sục khí nitrat hóa, khử nitrat trao đổi ion Phôtpho Kết tủa vôi, muối sắt, nhôm Chất hữu hòa tan Trao đổi ion, bán thấm, điện thấm Ô nhiễm nớc quản lý chất lợng nớc Việt Nam Việt Nam có tài nguyên nớc phong phú, công nghiệp hóa đô thị hóa nớc ta cha phát triển nhng nhiều vùng đô thị khu công nghiệp đà bị ô nhiễm Hầu hết xí nghiệp công nghiệp thành phố lớn nớc ta đợc xây dựng bờ sông lớn gần biển Nớc thải cha đợc xử lý đổ trực tiếp biển Ngoài việc thăm dò khai thác khoáng sản, giao thông vận tải thủy nguồn gây ô nhiễm môi trờng nớc đáng kể Cho đến cuối năm 1991, lợng dầu thô khai thác thềm lục địa nớc ta lên đến triệu tấn, riêng năm 1992 có khoảng 170.000 nớc thải từ giàn khoan đổ vào biển nớc ta Hoạt động công nghiệp hàng năm nớc ta đà đa khoảng 290.000 chất thải độc hại vào môi trờng nớc Với tốc độ phát triển kinh tế ngày tăng, tính đến sau năm 1995, số đà lên đến 350.000 Khu công nghiệp Việt Trì (bao gồm khu Lâm Thao BÃi Bằng) hàng năm xí nghiệp đà thải vào sông Hồng khoảng 2.000 tÊn H2SO4, 542 tÊn H, 45 tÊn H2S, 2.000 COD, 326 lignin Nhà máy phân đạm Bắc Giang hàng năm thải vào sông Thơng 20 dầu mì, 2,5 tÊn As, 212 tÊn H2S, 447 tÊn N, 126 P, 1,219 cặn lơ lửng Thành phố Hải Phòng năm thải vào môi trờng khoảng 70 tÊn dÇu mì, 18 − tÊn acid, 92 tÊn Cl , 17,6 kim loại 13.940 cặn lơ lửng Hà Nội hàng ngày có khoảng 300.000 m3 nớc thải đa vào môi trờng hàng năm thải khoảng 3.600 chất hữu cơ, 317 dầu mỡ, hàng chục kim loại nặng, dung môi chất độc hại khác Hàm lợng BOD5 sông hồ Hà Nội dao động từ 14 140mg/l, SS 60 − 350mg/l, DO − 7,9mg/l ; Cu2+ 0,03 − 0,04mg/l ; Cr 6+ 0,05 − 0,14mg/l 103 Khu vực thành phố Hồ Chí Minh Biên Hòa trung tâm công nghiệp lớn nớc ta Lợng nớc thải trung bình 5.000.000 m3/ngày Mỗi năm khu công nghiệp thải vào môi trờng nớc 795,8 dầu mỡ, 45.691 SS, 323,2 dung môi, 103 tÊn phenol, 68,5 tÊn lignin, 99.600 tÊn chÊt h÷u c¬, 65 tÊn H2S, 4.045 tÊn N, 763 tÊn P, 80,7 tÊn acid, 4.715 tÊn kiỊm, hµng chơc tÊn kim loại nặng chất độc hại khác Kết hầu hết kênh rạch thành phố Hồ Chí Minh bị ô nhiễm nặng nề : BOD5 : 80 − 120mg/l, COD : 214 − 596mg/l, NH3 : 21 35mg/l Nhiều loại thuốc bảo vệ thực vật ®· ®−ỵc sư dơng ë n−íc ta tõ 15.000 − 20.000 thuốc/năm Lợng phân N.P.K đợc sử dụng trung bình 73,5 kg/ha canh tác Khi sử dụng cho nông nghiệp, lợng thuốc trừ sâu phân hóa học d thừa theo nớc chảy vào thủy vực nguồn nớc làm ô nhiễm nguồn nớc Kết kiĨm tra chÊt l−ỵng n−íc ë mét sè l−u vùc, dòng sông lớn nớc ta thời gian qua cho thấy chất lợng nớc nhiều nơi có nhiều biến đổi, ô nhiễm trầm trọng chất hữu kim loại nặng Bảng 21 : Hàm lợng kim loại nặng hòa tan nớc sông Hồng Chỉ tiêu Địa điểm Hàm lợng (mg/l) Zn As Chỉ tiêu cho phép < 10 ì 10 Hà Nội 202,5 ì 10 −3 Cu −3 < 50 × 10 −3 < 10 × 10 −3 210 × 10 − −3 − 41.9 ì 10 43.5 ì 10 Sơn Tây 47.10 Trung Hµ 90.10 −3 −3 N−íc biĨn vïng ven bờ cửa sông : nguồn gây ô nhiễm môi trờng biển nớc ta chủ yếu từ sông tải ra, từ khu công nghiệp, thành phố đông dân c, thăm dò khai thác dầu khí, giao thông biển Bảng 22 : Chất lợng nớc ven bê ë mét sè khu vùc ven biĨn ViƯt Nam (Đơn vị : mg/l) Khu vực COD BOD PO34 PO34 Dầu sản phẩm dầu Vịnh Hạ Long 6,81 3,05 0,66 (0,25 mùa khô) Đồ Sơn 3,21 1,29 0,04 0,03 0,46 (0,21 mùa ma) Sầm Sơn 2,24 0,90 − 0,07 0,23 Nha Trang − 1,20 − 1,60 0,32 Vũng Tàu 6,08 2,94 1,25 1,62 0,38 Để quản lý vực nớc, kèm theo Luật bảo vệ môi trờng, Bộ Khoa học Công nghệ Môi trờng đà ban hành tiêu chuẩn chất lợng nớc 104 ii ô nhiễm môi trờng không khí Định nghĩa nguồn gây ô nhiễm không khí Ô nhiễm không khí có mặt chất lạ biến đổi quan trọng thành phần không khí làm cho không khí không sạch, gây tỏa mùi, có mùi khó chịu, giảm tầm nhìn xa Thuật ngữ vật gây ô nhiễm không khí thờng đợc sử dụng phần tử bị thải vào không khí kết hoạt động ngời gây tác hại xấu đến sức khoẻ ngời, hệ sinh thái vật liệu khác Có hai nguồn gây ô nhiễm môi trờng không khí : a) Nguồn ô nhiễm thiên nhiên Do tợng thiên nhiên gây : đất cát sa mạc, đất trồng bị ma gió bào mòn bị thổi tung lên (bụi, đất đá, thực vật, bụi nham thạch với hơi, khí từ lòng đất phun núi lửa), nớc biển bốc với sãng biĨn tung bät mang theo bơi mi biĨn lan truyền vào không khí Các trình thối rữa xác động vật chết tự nhiên thải chất khí ô nhiễm b) Nguồn nhân tạo Chủ yếu trình đốt cháy nhiên liệu (gỗ củi, than đá, dầu mỏ, khí đốt ) sinh Ngời ta phân : Nguồn ô nhiễm công nghiệp : ống khói nhà máy, trình công nghệ sản xuất có bốc hơi, rò rỉ chất thoát dây chuyền sản xuất, đờng dẫn đà thải vào không khí nhiều chất độc hại Đặc điểm chất thải có nồng độ chất độc hại cao tập trung Các nhà máy nhiệt điện, hóa chất, luyện kim, khí, vật liệu xây dựng, công nghiệp nhẹ nguồn gây ô nhiễm cho môi trờng Nhìn chung, tính đa dạng nguồn ô nhiễm công nghiệp nên việc xác định tìm biện pháp xử lý khu công nghiệp lớn có nhiều nhà máy khó khăn Nguồn ô nhiễm giao thông vận tải : sản sinh gần 2/3 khí CO2, 1/2 khí CO khí NO Đặc điểm bật nguồn nguồn gây ô nhiễm tính theo đơn vị phơng tiện vận tải nhng lại tập trung suốt dọc tuyến giao thông nên có tác hại lớn (nguồn ô nhiễm phân tán nhng phơng diện rộng) Các máy bay gây ô nhiễm đáng kể, đặc biệt máy bay siêu âm gây h hại tầng ôzôn chắn tia cực tím cho trái đất Nguồn ô nhiễm sinh hoạt cđa ng−êi : g©y chđ u bÕp đun, lò sởi gỗ, củi, than, dầu mỏ khí đốt Nguồn ô nhiễm nhỏ nhng tác động cục bộ, trực tiếp gia đình nên để lại hậu lớn lâu dài HiƯn nay, viƯc sư dơng than ®un nÊu phỉ biÕn nớc ta vấn đề cần quan tâm nghiên cứu 105 Bảng 23 : Tổng lợng chất ô nhiễm nớc thải sinh hoạt số thành phố (tấn/năm) Thành phố BOD5 COD SS TDS Tổng N Tổng P Hà Nội 16.500 36.800 20.000 36.500 3.300 400 Hải Phòng 7.425 16.500 9.000 16.425 1.425 180 Nam Định 5.610 12.512 6.800 12.410 1.122 136 Vinh 4.950 11.040 6.000 10.950 990 120 Huế 3.960 8.832 4.800 8.760 729 96 Đà Nẵng 8.745 19.504 16.000 19.345 1749 212 Quy Nhơn 3.795 8.464 4.600 8.395 759 92 Nha Trang 5.115 11.408 6.200 11.315 1.023 124 Hå ChÝ Minh 33.000 106.720 58.000 105.850 9.570 1.160 Cần Thơ 6.600 14.720 8.000 14.600 1.320 160 Bảng 24 : Tổng lợng tác nhân ô nhiễm toàn giới năm 1992 (Đơn vị : triệu tấn) Nguồn gây ô nhiễm Tác nhân ô nhiễm CO Bụi SOì Cacbonhydro NOì Ô tô chạy xăng 53,3 0,5 0,2 13,8 6,0 Ô tô chạy dầu diesel 0,2 0,3 0,1 0,4 0,5 Máy bay 2,4 0,0 0,0 0,3 0,0 Tàu hỏa + loại kh¸c 2,0 0,4 0,5 0,6 0,8 Céng 58,1 1,2 0,8 15,1 7,3 − Than 0,7 7,4 18,3 0,2 3,6 − Dầu, xăng 0,1 0,3 3,9 0,1 0,9 Khí đốt tự nhiên 0,0 0,2 0,0 0,0 4,1 Gỗ, củi 0,9 0,2 0,0 0,4 0,2 Céng 1,7 8,1 22,2 0,7 8,8 Giao thông vận tải Đốt nhiên liệu 106 Quản lý đất đai, trì, phục hồi chất lợng môi trờng hệ sinh thái để ổn định dân số địa phơng Bảo vệ di sản thiên nhiên dân tộc thông qua việc bảo vệ, bảo tồn hệ sinh thái đa dạng sinh học Tận dụng tối đa lợi ích, giảm thiểu rủi ro môi trờng công nghệ sinh học, sử dụng vi sinh vật tác nhân sinh học khác áp dụng biện pháp bảo vệ môi trờng việc sử dụng đất nông nghiệp, suất trồng, vật nuôi, hạn chế tổn thất sau thu hoạch Quản lý, khôi phục hệ sinh thái vùng ven biển đảo Biển đại dơng Duy trì nâng cao chất lợng môi trờng biển khu vực, xây dựng tập quán sử dụng bền vững tài nguyên Soạn thảo sách quốc gia vùng duyên hải đại dơng nh kế hoạch phân bố sử dụng vùng ven biển Phân chia quyền sử dụng tài nguyên biển công ngành đánh cá thủ công, công nghiệp giải trí, làm tăng quyền lợi cộng đồng tổ chức địa phơng Phát động chiến dịch thông tin cổ động vấn đề bờ biển biển, đa vấn đề đại dơng vào chơng trình giáo dục môi trờng quốc gia Sử dụng phơng pháp sinh thái quản lý tài nguyên biển, thiết lập vùng bảo vệ biển, bảo vệ loài sinh vật biển nơi chúng theo hớng bền vững Nâng cao hiểu biết vai trò đại dơng hoạt động chơng trình sinh địa hóa, kiểm soát ô nhiễm đại dơng tăng cờng hợp tác quốc tế hoạt động Thạch Sử dụng hợp lý tài nguyên thạch quyển, giảm ảnh hởng tai biến phát sinh thiên tai có nguồn gốc địa vật lý địa chất Định c môi trờng Gắn xem xét môi trờng tất khía cạnh quy hoạch quản lý dân c Ngăn ngừa giảm ảnh hởng thiên tai cộng đồng, tăng cờng chuẩn bị sẵn sàng để đối phó với chúng Sức khỏe phúc lợi ngời Giảm mối nguy hiểm ô nhiễm môi trờng tới mức chấp nhận đợc 139 Ngăn ngừa giảm thiểu bệnh dịch tử vong bệnh truyền nhiễm gây Cải thiện chất lợng môi trờng lao động để ngăn tai nạn lao động bệnh nghề nghiệp Năng lợng, công nghiệp giao thông Phát triển hệ thống lợng thích hợp, giảm tác động có hại có ngăn ngừa tác động có hại tơng lai Đạt đợc hài hòa phát triển công nghiệp hợp lý bảo vệ môi trờng Giảm tối đa tác động ô nhiễm giao thông, xây dựng sách giao thông đô thị hiệu lâu bền Hòa bình, an ninh môi trờng Ngăn chặn tình trạng tàng trữ vũ khí, đặc biệt vũ khí hạt nhân đẩy mạnh vũ trang, hạn chế cờng độ tần số hoạt động quân Phát triển công cụ luật pháp quốc tế để cấm hoàn toàn số kiểu chiến tranh Các Hiệp ớc Quy ớc Quốc tế đà ban hành vỊ viƯc cÊm vị khÝ hãa häc vµ sinh häc, cần mở rộng thêm việc cấm vũ khí hạt nhân cấm việc cố ý phá hoại môi trờng nh hành động chiến tranh Giảm đến mức thấp chi phí quân an ninh 10 Đánh giá môi trờng Tích lũy thông tin khoa học kỹ thuật môi trờng để sẵn sàng cung cấp cho ngời lập sách định Tăng cờng đánh giá môi trờng, khai thác liệu kinh tế xà hội môi trờng 11 Biện pháp quản lý môi trờng Gắn cân nhắc môi trờng với sách, chơng trình, dự án phát triĨn kinh tÕ − x· héi − Ban hµnh vµ tăng cờng hiệu lực Luật môi trờng Quốc gia Quốc tế 12 Nhận thức môi trờng Tăng cờng nguồn nhân lực để bảo vệ môi trờng thông qua công tác giáo dục đào tạo Nhận thức rõ củng cố vai trò phụ nữ cộng đồng, nâng cao lực nhận thức phụ nữ quản lý bảo vệ nguồn tài nguyên bảo vệ môi trờng 140 Tăng cờng nhận thức nhân dân nhằm gây ảnh hởng đến sách hành động hỗ trợ, phát triển bền vững đảm bảo chất lợng môi trờng iV Bảo vệ môi trờng Việt Nam Hiện trạng môi trờng Việt Nam Năm 1992 Rio de Janneiro (Brazin), Liên Hiệp Quốc đà tổ chức Hội nghị thợng đỉnh môi trờng phát triển Tại Hội nghị này, Việt Nam đà trình bày báo cáo quan trọng môi trờng, nêu rõ quan điểm Việt Nam môi trờng phát triển bền vững Báo cáo đà nêu rõ trạng tài nguyên môi trờng Việt Nam nh sau : Nguy rừng tài nguyên rừng bị đe dọa nớc, tai họa rừng cạn kiệt tài nguyên rừng đà xảy nhiều nơi Suy giảm nhanh chất lợng diện tích đất canh tác đầu ngời Tài nguyên đất tiếp tục bị sử dụng lÃng phí Tài nguyên biển tài nguyên sinh vật vùng ven biển bị suy giảm nhanh, môi trờng biển bắt đầu bị ô nhiễm Cạn kiệt tài nguyên nớc, tài nguyên sinh học, khoáng sản dạng tài nguyên khác Ô nhiễm môi trờng nớc, không khí, đất xuất nhiều nơi Hậu chiến tranh nặng nề Gia tăng dân số nhanh Cơ sở vật chất, kỹ thuật, luật pháp đội ngũ khoa học, kỹ thuật môi trờng thiếu Phơng hớng giải vấn đề môi trờng Việt Nam Từ trạng tài nguyên, ô nhiễm môi trờng xu biến đổi chúng, vào khả kinh tế, để giải tốt vấn đề bảo vệ nâng cao chất lợng môi trờng, cần tập trung vào phơng hớng sau : Bảo đảm sử dụng lâu dài tài nguyên thiên nhiên quản lý chặt chẽ quy mô, cờng độ phơng thức sử dụng theo luật môi trờng quy pháp khác Duy trì hệ sinh thái cần thiết cho trình sản xuất đời sống ngời Nghiên cứu, đề xuất giải pháp khả thi để bảo vệ hệ sinh thái điển hình đa dạng sinh học sở thực tế bối cảnh kinh tế xà hội nguồn lực để thực Thiết lập hệ thống tiêu chuẩn môi trờng nhằm bảo đảm chất lợng sống ngời, tổ chức quản lý bảo vệ tốt môi trờng 141 Đề xuất biện pháp kiểm soát ngăn chặn tình trạng ô nhiễm môi trờng cục số địa bàn công nghiệp đô thị Chọn lựa sử dụng công nghệ chất thải áp dụng công nghệ xử lý chất thải sử dụng chất thải Thực công tác đánh giá tác động môi trờng dự án kinh tế xà hội để ngăn chặn ô nhiễm môi trờng cạn kiệt tài nguyên Tổ chức đào tạo đội ngũ cán chuyên môn môi trờng, đồng thời nâng cao nhận thức môi trờng nhân dân để có trách nhiệm nghiệp chung bảo vệ môi trờng Chính sách môi trờng Việt Nam a) Các luật pháp lệnh tài nguyên môi trờng Luật đất đai (1958) ; Luật đầu t (1988) ; Luật bảo vệ sức khỏe nhân dân (1989) ; Luật bảo vệ phát triển rừng (1991) ; Pháp lệnh tài nguyên khoáng sản (1989) Pháp lệnh bảo vệ nguồn lợi thủy sản (1989) ; Pháp lệnh thuế tài nguyên (1990) ; Pháp lệnh bảo vệ lao động (1991) ; b) Luật bảo vệ môi trờng Nghị định 26/CP Luật Môi trờng đợc Quốc hội thông qua ngày 27/12/1993 đợc Chủ tịch nớc công bố ngày 10/1/1994 Luật gồm chơng, 55 điều Chơng I (9 điều) : Các quy định chung nêu lên khái niệm môi trờng, yếu tố cấu thành môi trờng, xác định trách nhiệm quan nhà nớc nhân dân việc bảo vệ môi trờng Chơng II (20 điều) : Phòng chống suy thoái ô nhiễm môi trờng, cố môi trờng ; quy định trách nhiệm quan nhà nớc nhân dân khai thác bảo vệ tài nguyên Xác định trách nhiệm tuân thủ tiêu chuẩn môi trờng, không đợc gây ô nhiễm môi trờng Phải tiến hành đánh giá tác động môi trờng tất dự án phát triển kinh tÕ − x· héi vµ ngoµi n−íc − Chơng III (7 điều) : Khắc phục suy thoái, ô nhiễm cố môi trờng ; quy định việc xử lý ô nhiễm giải cố xảy gây tác hại tới môi trờng 142 Chơng IV (8 điều) : Quản lý Nhà nớc bảo vệ môi trờng ; xác lập hệ thống quản lý nhà nớc môi trờng quy định rõ nhiệm vụ cấp quyền việc quản lý, tra bảo vệ môi trờng Chơng V (4 điều) : Quan hệ quốc tế bảo vệ môi trờng : nêu rõ trách nhiệm Việt Nam môi trờng toàn cầu nh tổ chức ngời nớc môi trờng Việt Nam Chơng VI : Khen thởng xử lý vi phạm, nhấn mạnh trách nhiệm hình vấn đề bảo vệ môi trờng Chơng VII : quy định hiệu lực pháp lý Luật Môi trờng Luật Môi trờng văn pháp lý bản, chỗ dựa tổ chức, cá nhân vấn đề môi trờng Chính phủ Bộ chức có quy định h−íng dÉn thĨ thi hµnh lt Trong thêi gian qua, Bộ Khoa học Công nghệ Môi trờng, Uỷ ban Nhà nớc Hợp tác Đầu t đà ban hành nhiều dẫn cụ thể Gần Chính phủ Nghị định 26/CP nhằm cụ thể hóa nội dung luật vào đời sống thực tiễn Kế hoạch Quốc gia môi trờng phát triển lâu bền đến năm 2000 Quan điểm xuyên suốt kế hoạch hành động phát triển lâu bền nhằm sử dụng tổng hợp tài nguyên, liên kết chặt chẽ tài nguyên với trình phát triển kinh tế xà hội đất nớc sở nhận thức giá trị tài nguyên Phải đặc biệt quan tâm đến mối quan hệ dân số kinh tế xà hội Tăng dân số dẫn đến tăng mức độ khai thác tài nguyên, tăng ô nhiễm môi trờng, tăng nguy phá vỡ cân sinh thái Mục tiêu kế hoạch trì trình sinh thái thiết yếu hệ thống đảm bảo sống, trì tính đa dạng di truyền loài hoang dại nuôi trồng, đảm bảo sử dụng lâu dài nguồn tài nguyên, trì chất lợng tổng thể nuôi trồng đạt mức tăng dân số cân với khả sản xuất Nội dung kế hoạch hành ®éng nh− sau : − Thùc hiƯn chÝnh s¸ch ỉn định dân số, đặc biệt vùng nông thôn Tập trung thâm canh tăng suất, tăng vụ, thực nông lâm kết hợp canh tác bền vững, đặc biệt vùng miền núi, trung du ; sử dụng hợp lý phân bón vô thuốc trừ sâu Ưu tiên chơng trình trồng lại rừng, tăng cờng bảo vệ rừng, thực phơng thức lâm nghiệp xà hội hệ thống nông lâm truyền thống, bảo vệ đa dạng sinh học Phát triển bền vững công nghiệp đô thị, u tiên phát triển công nghệ chất thải, quản lý tốt đời sống đô thị, kiểm soát ô nhiễm 143 Sử dụng lợng với hiệu suất cao, tập trung vào nguồn lợng gây hậu xấu cho môi trờng, đánh giá tác động môi trờng dự án lợng Tăng cờng quản lý lu vực, xây dựng tiêu chuẩn chất lợng nớc uống ô nhiễm nớc Bảo vệ tốt lu vực trồng rừng bảo vệ rừng Khai thác hợp lý phát triển bền vững vùng ven biĨn − Hoµn thiƯn hƯ thèng v−ên Qc gia, khu bảo tồn thiên nhiên, kiểm soát việc buôn bán động vật quý bị tiêu diệt (đe dọa) Xây dựng hệ thống tiêu chuẩn môi trờng, vào để tổ chức kiểm soát quản lý môi trờng Đồng thời, phải có biện pháp xử lý chất thải, đặc biệt nớc thải chất thải rắn ; trọng việc tái sử dụng chất thải Các chất thải độc hại, phải có quy chế nghiêm ngặt lu trữ chôn lấp C¸c biƯn ph¸p thùc hiƯn bao gåm : − Gi¸o dục môi trờng nâng cao nhận thức môi trờng cho mäi ng−êi ë mäi løa tuæi, mäi cÊp häc, nghề nghiệp ; đào tạo đủ đội ngũ cán khoa học công nghệ môi trờng phục vụ cho sù ph¸t triĨn kinh tÕ − x· héi bỊn vững Xây dựng hệ thống quan quản lý môi trờng từ trung ơng xuống địa phơng để thực chức nhà nớc việc lập kế hoạch, đề xuất sách, xây dựng tiêu chuẩn môi trờng, ban hành pháp luật kiểm soát môi trờng Xây dựng đờng lối sách môi trờng, quy chế quản lý cải thiện môi trờng Xây dựng hệ thống quan trắc môi trờng, trang bị dụng cụ, đào tạo cán cho trạm Tổ chức nghiên cứu môi trờng Các đề tài nghiên cứu phải tập trung giải vấn đề cấp bách môi trờng Đẩy mạnh hợp tác quốc tế nghiên cứu bảo vệ môi trờng Đánh giá tác động môi trờng (EIA : environmental impact ssessment) Để ngăn chặn suy thoái môi trờng tạo điều kiện cải thiện môi trờng, tất dự án kinh tế xà hội phải đợc tiến hành EIA Luật môi trờng đà đợc Quốc hội thông qua coi quy định bắt buộc Bộ Khoa học Công nghệ Môi trờng đà ban hành hớng dẫn tạm thời thực quy định EIA công cụ quản lý môi trờng Nó cho phép dự đoán tác động môi trờng dự án, giúp tìm cách để giảm thiểu tác hại chấp nhận giúp nhà quản lý định vấn đề EIA bớc cần thiết quan trọng xây dựng dự án đầu t Các vấn đề mà thành EIA thờng quan tâm : Dự án hoạt động thành công mà không gặp rủi ro nghiêm trọng với cố nguy hiểm tổn hại sức khỏe lâu dài 144 Môi trờng địa phơng khắc phục vấn đề chất thải nạn ô nhiễm Mâu thuẫn cục với chủ sở hữu đất lân cận ảnh hởng đến vùng thủy sản tự nhiên trang trại nuôi công nghiệp Nớc, điện nguồn tài nguyên khác tiêu thụ nh ? Các thiệt hại gây cho khu rừng nguyên sinh, điểm du lịch, di tích lịch sử văn hóa Hệ thống giao thông thoát nớc có đủ cho dự án không ? EIA cần đợc mở rộng cho nhà máy, xí nghiệp hoạt động, chơng trình, kế hoạch phát triĨn kinh tÕ − x· héi c¸c cÊp, EIA cần tiếp tục đợc theo dõi dự án đà thực hoạt động (thanh soát môi trờng) Muốn tiến hành EIA tốt phải có đầy đủ cán khoa học môi trờng có chất lợng, có điều kiện làm việc tốt ; quan thẩm định việc đánh giá phải khách quan theo Luật Môi trờng Tiêu chuẩn Môi trờng Việt Nam hành v tổ chức có liên quan đến sinh thái, bảo vệ môi trờng phát triển bền vững Trong nớc Hệ thống quan môi trờng : Chính phủ thống quản lý nhà nớc bảo vệ môi trờng nớc Cơ quan cao Bộ Khoa học Công nghệ Môi trờng Các tỉnh, thành phố có Sở Khoa học Công nghệ Môi trờng Trong lĩnh vực nghiên cứu môi trờng, có trung tâm môi trờng Trờng Đại học, Bộ, Ngành liên quan Việt Nam có trạm đo không khí rừng Cúc Phơng, 22 trạm đo ma bụi lắng, 44 trạm đo chất l−ỵng n−íc − ë ViƯt Nam cã nhiỊu tỉ chøc hoạt động bảo vệ môi trờng phát triển bền vững dới hình thức Hội, Đoàn thể Trung tâm nh : + Hội Bảo vệ Tài nguyên thiên nhiên Môi trờng Việt Nam + Hội Khoa học kü tht l©m nghiƯp ViƯt Nam + Ph©n héi V−ên Quốc gia khu bảo tồn thiên nhiên + Trung tâm Dân số Sức khỏe Môi trờng + Hội Bảo vệ Thiên nhiên Môi trờng thủ đô + Hội Chữ thập đỏ Việt Nam + Hội ngời làm vờn Việt Nam 145 Trên giới Hệ thống quan trắc (monitoring) toàn cầu đợc thiết lập từ năm 1974 với 142 nớc tham gia, bao gồm 12 trạm đặt núi cao hải đảo xa, 123 trạm đo không khí, 344 trạm đo chất lợng nớc phân bố khu vực khác giới Các trạm đo tham số khí hậu ; khí CO2, CO, NO2 O3 ; hóa học nớc ma, xạ phóng xạ NhiỊu qc gia cã hƯ thèng monitoring : Ph¸p 300 trạm, Mỹ 400 trạm, Liên Xô (cũ) 270 trạm Các tổ chức Quốc tế có liên quan đến sinh thái bảo vệ môi trờng FAO : Food and Argicultural Organization (Tổ chức Nông lơng Quốc tế) UNEP : United nations Environmental Program (Chơng trình môi trờng Liªn HiƯp Qc) − MAB : Man and Biosphere (Tỉ chøc ng−êi vµ sinh qun) − WWF : World Wildlife Fund (Quỹ bảo vệ sinh vật hoang dại Thế giíi) − IUCN : International Union for the Conservation of Nature (Hiệp hội Quốc tế bảo vệ thiên nhiên) UNDP : United Nations Development Program (Chơng trình phát triĨn Liªn HiƯp Qc) − GEMS : Global Environmental Monitoring System (Hệ thống kiểm tra môi trờng toàn cầu) ESCAP : Đánh giá tình trạng môi trờng khu vực vµ thÕ giíi − CITES : Convention on International Trade in Enlangered Species (Công ớc Quốc tế cấm buôn bán loài bị đe dọa nguy hiểm) GRID : Thu thập, quản lý số liệu tài nguyên m«i tr−êng − UNFPA : United Nations Funds for Population Activities (Q d©n sè thÕ giíi) − IRI : International Rice Research Institute (ViƯn nghiªn cøu lóa Qc tÕ) − EFB : European Federation Biotechnology (Liên đoàn Công nghệ sinh học châu Âu) WHO : World Health Organization (Tổ chøc Søc kháe thÕ giíi, Tỉ chøc Y tÕ thÕ giới) ICBP : International Conversation Biodiversity Program (Chơng trình bảo vệ Đa dạng sinh học Quốc tế) CPSC : Consumer Products Safety Commission (Hội bảo vệ ngời tiêu dïng) − EPA : Environmental Protection Agency (Së b¶o vƯ môi trờng) Hiện toàn cầu có 315 khu di sản giới bao gồm : di tích lịch sử, danh lam thắng cảnh, khu dự trữ sinh Toàn giới có 263 khu dự trữ sinh 146 70 nớc đợc ghi nhận Trong Đông Nam có 34 khu ; Thái Bình Dơng Trung Quốc : khu ; Thái Lan : khu ; TriỊu Tiªn : khu ; Philippin : khu Tháng 10/1987, Việt Nam gia nhập Công ớc Bảo vệ di sản văn hóa tự nhiên cđa thÕ giíi Tuy n−íc ta ch−a cã khu dù trữ sinh đợc công nhận (Nam Cát Tiên đợc đề nghị) nhng có 87 khu b¶o tån, v−ên quèc gia, 23 khu quan träng đa dạng sinh học chiếm 1,4 ha, dự kiến đa lên triệu Có thể kể số khu nh : Ba Vì 7.200ha Đắc Lắc 40.000ha Cát Bà 25.000ha Phú Quốc 14.000ha Cát Tiên 80.000ha Bạch Mà 87.000ha Tam đảo 36.000ha Dốc Đôn 100.000ha Bến En (Thanh Hóa) 93.000ha Côn Đảo 20.000ha Pù Mát (Nghệ An) − M−êng NhÐ 396.000ha 60.000ha − Ngäc Linh (Kon Tum 50.000 Rõ ràng, bảo vệ thiên nhiên bảo vệ sinh tồn ngời Công việc không phụ thuộc vào biên giới lÃnh thổ kiến xà hội khác nhau, thể qua Tuyên ngôn Rio de Janneiro 1992 Tuyên ngôn Rio de Janeiro môi trờng phát triển Hội nghị Liên Hiệp Quốc môi trờng phát triển họp Rio de Janero từ 14/6/1992 đà tuyên ngôn điều sau : Điều : Nhân loại tập trung quan tâm lo lắng phát triển lâu bền, họ có quyền đợc sống khoẻ mạnh sinh đẻ phù hợp với thiên nhiên Điều : Theo Hiến chơng Liên Hiệp Quốc nguyên tắc Luật pháp Quốc tế, quốc gia có toàn quyền khai thác tài nguyên riêng họ phù hợp với đờng lối môi trờng phát triển Họ có nghĩa vụ đảm bảo hoạt động giới hạn chủ quyền dới kiểm tra không gây tổn thất cho môi trờng quốc gia khác lÃnh phận quốc tế Điều : Quyền đợc phát triển phải thực hóa cho đáp ứng thỏa đáng yêu cầu liên quan đến phát triển môi trờng hệ tơng lai Điều : Để đạt đợc phát triển lâu bên, trình bảo vệ môi trờng cần phải thực cung đoạn bớc phát triển phải đợc coi thống Điều : Các quốc gia dân tộc phải thực hợp tác nỗ lực loại bỏ nghèo đói, điều kiện quan trọng thiếu để phát triển lâu bền, để giảm thiểu khác biệt mức sống đáp ứng cách tốt nhu cầu phần lớn dân chúng giới 147 Điều : Tình trạng nhu cầu riêng nớc phát triển, đặc biệt nớc chậm phát triển nớc bị ô nhiễm môi trờng nặng nề cần có u tiên đặc biệt Các hoạt động đầu t quốc tế môi trờng phát triển cần đợc cân nhắc công quyền lợi nhu cầu quốc gia Điều : Các quốc gia cần hợp tác tinh thần giới chung để xem xét việc giữ gìn, bảo vệ, thiết lập tình trạng vệ sinh thống hệ sinh thái cạn Có nhiều nguyên nhân khác làm thoái hóa môi trờng giới Tất quốc gia có trách nhiệm chung bảo vệ môi trờng, nớc phát triển nhận trách nhiệm nỗ lực quốc tế để tạo điều kiện phát triển lâu bền có tính đến áp lực xà hội họ lên môi trờng quốc tế, kỹ thuật, nguồn tài mà họ phân bố Điều : Để đạt đến phát triển lâu bền chất lợng sống cao cho tất dân tộc, quốc gia phải giảm thiểu giới hạn phơng thức sản xuất đề xuất chủ trơng dân số thích hợp Điều : Các quốc gia phải tăng cờng khả nội để phát triển lâu bền ; cải thiện nhận thức khoa học cách thay đổi hiĨu biÕt khoa häc vµ kü tht ; thÝch øng, phổ biến chuyển giao kỹ thuật bao gồm kỹ thuật phát minh Điều 10 : Phơng thức tốt để thực vấn đề môi trờng đảm bảo tham gia tất công dân có liên quan tuỳ theo mức họ mức độ quốc gia, thành viên phải có đầy đủ thông tin môi trờng đảm bảo quyền lợi cá nhân Trong đó, bao gồm thông báo chất nguy hiểm hoạt động sản xuất họ Quốc gia cần tạo thuận lợi khuyến khích nhạy bén tham gia thành viên phát thông tin, tham gia có hiệu vào hoạt động t pháp hành chính, đặc biệt bồi thờng, kiện tụng bảo hiểm Điều 11 : Các quốc gia phải ban hành luật hữu hiệu, thận trọng để bảo vệ môi trờng Những chuẩn mực sinh thái, khách quan, u tiên cho quản lý môi trờng cần phải thích ứng với hoàn cảnh môi trờng mà ứng dụng Những chuẩn mực đợc dùng số nớc không phù hợp với nớc khác, đặc biệt nớc phát triển buộc họ chịu đựng không cân kinh tế xà hội Điều 12 : Các quốc gia phải hợp tác để đề xuất hƯ thèng kinh tÕ qc tÕ thn tiƯn, cã kh¶ thúc đẩy tăng trởng kinh tế phát triển lâu bền Trong tất nớc, cho phép đấu tranh có hiệu chống thoái hóa môi trờng Sự tham vọng đờng lối kinh doanh dẫn đến việc thiết lập phơng thức phân biệt độc tài không công bằng, dẫn đến giới hạn trá hình trao đổi quốc tế Những cử đơn phơng xem xét, giải vấn đề sinh thái lớn dới phán xét nớc phải loại trừ Điều khiển đấu tranh 148 chống vấn đề sinh thái khu vực toàn cầu chừng mực đặt sở thỏa thuận quốc tế Điều 13 : Các quốc gia phải hoàn chỉnh luật nhà nớc liên quan đến trách nhiệm ngời gây ô nhiễm môi trờng thiệt hại khác môi trờng, đền bù cho ngời chịu hậu Cần hợp tác cách nhanh chóng dũng cảm để phát triển luật quốc tế liên quan đến trách nhiệm bồi thờng trờng hợp rủi ro gây thiệt hại cho môi trờng vùng gần giới hạn chủ quyền họ, hoạt động tiến hành vùng chủ quyền dới kiểm soát nớc khác Điều 14 : Các quốc gia phải thống ngăn chặn viƯc vËn chun c¸c chÊt nguy hiĨm, cã thĨ ph¸ hoại môi trờng chất đà đợc xác nhận có hại cho sức khỏe ngời tới nớc khác Điều 15 : Để bảo vệ môi trờng, biện pháp đợc áp dụng rộng rÃi nhà nớc tiến hành cần phù hợp với khả họ Trong trờng hợp rủi ro, bị thiệt hại nặng nề khôi phục lại đợc mà thiếu khẳng định khoa học tuyệt đối không lấy làm lý để kéo dài thời gian làm chËm trƠ viƯc sư dơng c¸c biƯn ph¸p khÈn cÊp, hữu hiệu để ngăn ngừa thoái hóa môi trờng Điều 16 : Các quốc gia lớn phải nỗ lực đề xớng việc quốc tế hóa vấn đề bảo vệ môi trờng sử dụng công cụ kinh tế để xây dựng nguyên tắc, theo đó, ngời gây ô nhiễm phải chịu trách nhiệm ô nhiễm thực luật thơng mại quốc tế đầu t Điều 17 : Nghiên cứu đánh giá tác động môi trờng để làm công cụ nhà nớc Phải đăng ký trờng hợp hoạt động xét gây thiệt hại quan trọng đến môi trờng phụ thc vµo sù båi th−êng cđa qc gia cã chđ quyền Điều 18 : Các quốc gia phải thông báo cho khác toàn tai nạn tự nhiên tình trạng khẩn cấp gây hậu rủi ro bất ngờ đến môi trờng họ Cộng đồng quốc tế phải làm để giúp đỡ nớc bị nạn Điều 19 : Các quốc gia phải dự đoán trớc cách đầy đủ nớc bị ảnh hởng thông báo cho họ toàn thông tin nhằm khuyên can, ngăn chặn hoạt động gây hậu thiệt hại nghiêm trọng đến môi trờng tiến hành c¸c chØ dÉn cho c¸c quèc gia mét c¸ch nhanh chóng kịp thời Điều 20 : Nữ giới đóng vai trò quan trọng quản lý môi trờng phát triển Sự tham gia đầy đủ họ sở để thực phát triển lâu bền Điều 21 : Cần phải động viên sáng tạo, t tởng lòng dũng cảm giới niên toàn giới để đẩy mạnh hội nhập quốc tế, thực phát triển lâu bền, đảm bảo cho thành viên tơng lai tơi sáng 149 Điều 22 : Các quần thể, cộng đồng thổ dân tập thể địa phơng khác đóng vai trò quan trọng quản lý môi trờng, phát triển hiểu biết họ môi trờng truyền thống thực tiễn họ Các quốc gia cần phải công nhận thống văn hóa qun lỵi cđa hä, cho phÐp hä tham gia cách có hiệu vào việc thực hóa phát triển lâu bền Điều 23 : Môi trờng tài nguyên thiên nhiên dân tộc bị đàn áp, bị thống trị, bị xâm lăng đợc bảo vệ Điều 24 : Chiến tranh chất phá huỷ phát triển lâu bền Các quốc gia phải tôn trọng luật quốc tế bảo vệ môi trờng thời gian xung đột vũ trang tham gia vào phát triển theo mức độ cần thiết Điều 25 : Hòa bình, phát triển bảo vệ môi trờng vấn đề xà hội có liên quan mật thiết Điều 26 : Các quốc gia phải giải cách hòa bình tất mâu thuẫn họ môi trờng, vận dụng phơng pháp khả thi phù hợp với hiến chơng Liên Hiệp Quốc Điều 27 : Các quốc gia dân tộc phải hợp tác kịp thời với tinh thần đoàn kết, có vận dụng nguyên tắc đà khẳng định tuyên ngôn hành ®iỊu bỉ sung lt qc tÕ lÜnh vùc ph¸t triển lâu bền 150 Câu hỏi hớng dẫn ôn tập Chơng VI Anh (chị) hÃy cho biết suy nghĩ anh (chị) vấn đề môi trờng chung cho toàn cầu Thế phát triển bền vững ? Nêu lĩnh vực phát triển bền vững Các nguyên tắc xà hội bền vững ? Nguyên tắc quan träng nhÊt ? Anh (chÞ) h·y cho biÕt chơng trình hành động bảo vệ môi trờng chung cho toàn cầu Hiện trạng môi trờng Việt Nam Anh (chị) có suy nghĩ nguyên nhân dẫn đến trạng ? Nêu phơng hớng giải vấn đề môi trờng Việt Nam sách môi trờng Việt Nam Kế hoạch quốc gia môi trờng phát triển lâu bền đến năm 2000 bao gồm vấn đề ? Liên hệ với việc triển khai thực kế hoạch quốc gia địa phơng anh (chị) HÃy cho biết ý kiến đề xuất anh (chị) kế hoạch bảo vệ môi trờng địa phơng nh phạm vi nớc toàn cầu sau đà trang bị kiến thức khoa học môi trờng ? 151 Tài liệu tham khảo Văn Thái NNK, Môi trờng ngời, NXB Giáo dục, 1999 Trần Kiên NNK, Sinh thái học môi trờng, NXB Giáo dục, 1999 Trần Đức Viên NNK, Sinh thái học nông nghiệp, NXB Giáo dục, 1998 Trần Văn Tuyên, Sinh thái môi trờng, NXB Giáo dục, 1998 Mai Đình Yên, Con ngời môi trờng, NXB Giáo dục, 1997 Nguyễn Thị Ngọc ẩn, Con ngời môi trờng, NXB Nông nghiệp, 1996 Lê Diên Dực, Tiến tới phát triển bền vững, Vụ khoa học Công nghệ Bộ Giáo dục Đào tạo, 1997 Phạm Xuân Hậu NNK, Con ngời môi trờng, NXB Tp Hồ Chí Minh, 1997 Nguyễn Đình Khoa, Môi trờng sống ngời, NXB Đại học Trung học Chuyên nghiệp, 1987 10 Lê Văn Khoa, Môi trờng ô nhiễm, NXB Giáo dục, 1995 11 Cao Liêm NNK, Sinh thái học nông nghiệp bảo vệ môi trờng, NXB Đại học Trung học Chuyên nghiệp, 1990 12 Nguyễn Nghĩa Thìn, Cẩm nang nghiên cứu đa dạng sinh vật, NXB Nông nghiệp, 1999 13 P Duvigneaud, Sinh vÞ trÝ ng−êi (dÞch) ; NXB Khoa häc Kü thuật, 1978 14 Nguyễn Khoa Lân, Giải phẫu hình thái thích nghi thực vật, NXB Giáo dục, 1997 15 ĐHKHTN, Sinh thái phát triển, NXB Đại học Quốc gia Hà Nội, 1998 16 Bộ Khoa học Công nghệ Môi trờng, Một số tiêu chuẩn tạm thời môi trờng, NXB Khoa häc Kü thuËt, 1993 17 WRI, UNEP, IUCN, Quy hoạch đa dạng sinh học Quốc gia, Cục môi trờng, 1995 18 Dự án VLETPRO 2020, Những sở lý luận thực tiễn khoa học môi trờng quản lý môi trờng, Hà Nội, 1996 19 Trung tâm Tài nguyên Môi trờng ĐHTNHN, Chiến lợc cho sống bền vững, NXB KHKT, 1993 20 Hội thảo thiên nhiên môi trờng Việt Nam Môi trờng Các công tác nghiên cứu (nhiều tập), NXB Khoa học Kỹ thuật, 1998 21 Lê Trình, Quan trắc kiểm soát môi trờng nớc NXB Khoa häc Kü tht, 1997 22 ViƯn Khoa häc L©m nghiƯp, Kiến thức địa đồng bào vùng cao nông nghiệp quản lý tài nguyên thiên nhiên, NXB Nông nghiệp, 1998 152 Chịu trách nhiệm nội dung: Ts Nguyễn văn hòa Bên tập: Tổ công nghệ thông tin Phòng khảo thí - đảm bảo chất lợng giáo dục Đơn vị phát hành: trung tâm đào tạo từ xa - đại học huế 153 ... sông Hồng khoảng 2. 000 H2SO4, 5 42 H, 45 H2S, 2. 000 COD, 326 lignin Nhà máy phân đạm Bắc Giang hàng năm thải vào sông Thơng 20 tÊn dÇu mì, 2, 5 tÊn As, 21 2 tÊn H2S, 447 N, 126 P, 1 ,21 9 cặn lơ lửng... 11 12 13 14 15 Cần Thơ Tân An (Long An) Mỹ Tho (Tiền Giang) Rạch Giá (Kiên Giang) Minh Hải Lợng Lợng Phân rác thải rác cặn nớc thu nhặt thải 3.600 922 42 229 310 723 9.568 2. 324 526 24 1 32 315... 9.000 16. 425 1. 425 180 Nam Định 5.610 12. 5 12 6.800 12. 410 1. 122 136 Vinh 4.950 11.040 6.000 10.950 990 120 HuÕ 3.960 8.8 32 4.800 8.760 729 96 Đà Nẵng 8.745 19.504 16.000 19.345 1749 21 2 Quy Nh¬n 3.795