Đại học Quốc gia Hà nội Khoa luật Nguyễn Thị Thu Thủy Giáo dục pháp luật đô thị qua thực tiễn thành phố Hải Dương Luận văn thạc sĩ luật học Hà nội – 2010 Đại học Quốc gia Hà nội Khoa luật Nguyễn Thị Thu Thủy Giáo dục pháp luật đô thị qua thực tiễn thành phố Hải Dương Chuyên ngành : Lí luận lịch sử nhà nước pháp luật Mã số : 60 38 01 Luận văn thạc sĩ luật học Người hướng dẫn khoa học: PGS.TS Nguyễn Tất Viễn Hà nội - 2010 MỤC LỤC CỦA LUẬN VĂN Trang Trang phụ bìa Lời cam đoan Mục lục MỞ ĐẦU Chương 1: HÒA GIẢI Ở CƠ SỞ VÀ SỰ ĐIỀU CHỈNH CỦA PHÁP LUẬT ĐỐI VỚI TỔ CHỨC HOẠT ĐỘNG HÒA GIẢI Ở CƠ SỞ 1.1 1.1.1 1.1.2 1.2 1.2.1 1.2.1.1 1.2.1.2 1.2.1.3 1.2.1.4 1.2.2 1.3 1.3.1 1.3.1.1 1.3.1.2 1.3.1.3 1.3.1.4 1.3.2 1.3.2.1 1.3.2.2 Sự cần thiết giải tranh chấp, xích mích nhỏ cộng đồng hịa giải Khái niệm hòa giải sở Đặc điểm hòa giải sở Vai trò hòa giải sở nhu cầu điều chỉnh pháp luật hòa giải sở Vai trò hòa giải sở Hịa giải góp phần giải ngay, kịp thời, có hiệu vi phạm, xích mích, tranh chấp nhỏ nhân dân, tiết kiệm thời gian, chi phí, cơng sức nhân dân nhƣ Nhà nƣớc Hịa giải góp phần khơi phục, trì, củng cố đoàn kết nội nhân dân, giữ gìn trật tự, an tồn xã hội Hịa giải góp phần nâng cao ý thức chấp hành pháp luật nhân dân Hịa giải góp phần trì phát huy đạo lý truyền thống tốt đẹp, phong mỹ tục dân tộc, thực vận động tồn dân đồn kết xây dựng đời sống văn hóa khu dân cƣ Nhu cầu điều chỉnh pháp luật hòa giải sở Nguyên tắc, phạm vi hòa giải sở Nguyên tắc hòa giải sở Phù hợp với đƣờng lối, sách Đảng, pháp luật Nhà nƣớc, đạo đức xã hội phong tục, tập quán tốt đẹp nhân dân Tôn trọng tự nguyện bên; không bắt buộc, áp đặt bên tranh chấp phải tiến hành hịa giải Khách quan, cơng minh, có lý, có tình; giữ bí mật thơng tin đời tƣ bên tranh chấp; tơn trọng quyền, lợi ích hợp pháp ngƣời khác; khơng xâm phạm lợi ích Nhà nƣớc, lợi ích cơng cộng Kịp thời, chủ động, kiên trì nhằm ngăn chặn vi phạm pháp luật, hạn chế hậu xấu khác xảy đạt đƣợc kết hòa giải Phạm vi hòa giải sở Những vụ, việc đƣợc tiến hành hịa giải Những vụ, việc khơng đƣợc hịa giải Chương 2: CÁC QUY ĐỊNH PHÁP LUẬT VỀ TỔ CHỨC HOẠT ĐỘNG HÒA GIẢI Ở CƠ SỞ VÀ THỰC TIỄN ÁP 8 10 15 21 21 21 22 22 23 23 25 25 25 26 27 28 30 30 32 36 DỤNG 2.1 2.1.1 2.1.1.1 2.1.1.2 2.1.2 2.1.2.1 2.1.2.2 2.2 2.2.1 2.2.2 2.2.3 2.3 2.3.1 2.3.2 2.3.3 Thực trạng pháp luật tổ chức hoạt động hòa giải sở Quy định pháp luật tổ chức hoạt động hòa giải sở Thời kỳ trước năm 1945 Thời kỳ từ Cách mạng tháng Tám năm 1945 đến Quản lý nhà nƣớc cơng tác hịa giải Nội dung quản lý nhà nƣớc công tác hòa giải Trách nhiệm quan nhà nƣớc cơng tác hịa giải Thực tiễn áp dụng pháp luật tổ chức hoạt động hòa giải sở Tổ chức hòa giải sở Bồi dƣỡng, tập huấn nghiệp vụ hịa giải Thể chế tài cho hoạt động hòa giải Những vƣớng mắc tổ chức hoạt động hòa giải sở Pháp luật chƣa đồng bộ, thiếu thống Những vấn đề phát sinh tổ chức hòa giải chƣa đƣợc giải dứt điểm Đầu tƣ nguồn lực Chương 3: PHƢƠNG HUỚNG VÀ GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN PHÁP LUẬT VỀ TỔ CHỨC HOẠT ĐỘNG HÒA 3.1 3.1.1 Những phƣơng hƣớng chủ yếu hồn thiện pháp luật tổ chức hoạt động hịa giải sở Hoàn thiện pháp luật tổ chức hoạt động hòa giải sở phải đƣợc tiến hành phù hợp với biện pháp thực thi chiến lƣợc xây dựng hoàn thiện hệ thống pháp luật Việt Nam đến năm 2010, định hƣớng đến năm 2020 theo tinh thần Nghị Quyết số 48-NQ/TW ngày 24 tháng năm 2005 Bộ Chính trị Hồn thiện pháp luật tổ chức hoạt động hịa giải sở phải đáp ứng yêu cầu đổi hệ thống trị, xây dựng Nhà nƣớc pháp quyền xã hội chủ nghĩa phát huy dân chủ Hồn thiện pháp luật tổ chức hoạt động hịa giải sở phải theo hƣớng phù hợp với việc kiện toàn thiết chế xã hội tự nguyện điều kiện xây dựng củng cố xã hội dân định hƣớng xã hội chủ nghĩa Hoàn thiện pháp luật tổ chức hoạt động hòa giải sở phải đáp ứng đƣợc yêu cầu củng cố trật tự xã hội, giáo dục đạo đức kết hợp giáo dục pháp luật quy ƣớc tiến cộng đồng Hoàn thiện pháp luật tổ chức hoạt động hòa giải sở phải hƣớng tới việc bảo đảm hài hịa lợi ích, tăng cƣờng đồng thuận xã hội Một số giải pháp nhằm hoàn thiện pháp luật tổ chức hoạt động hòa giải sở Sớm ban hành Luật tổ chức hoạt động hòa giải sở Tiếp tục bảo đảm sở vật chất cần thiết cho hoạt động hịa giải Hồn thiện quy định quản lý Nhà nƣớc, phối hợp tổ chức trị - xã hội cơng tác hịa giải sở Nâng cao việc tuyên truyền pháp luật vai trò hòa giải đời sống xã hội, phát huy dân chủ sở 36 36 36 39 47 47 49 55 55 65 66 67 67 68 69 72 GIẢI Ở CƠ SỞ 3.1.2 3.1.3 3.1.4 3.1.5 3.2 3.2.1 3.2.2 3.2.3 3.2.4 72 72 72 74 75 76 77 77 83 84 86 3.2.5 Đổi công tác bồi dƣỡng kiến thức pháp luật nghiệp vụ hòa giải cho tổ viên Tổ hòa giải KẾT LUẬN DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO PHỤ LỤC 86 89 91 97 MỞ ĐẦU Tính cấp thiết đề tài Công đổi nước ta Đảng Cộng sản Việt Nam khởi xướng lãnh đạo 25 năm qua đạt thành tựu quan trọng, tạo tiền đề vững đưa đất nước ta bước vào thời kỳ - thời kỳ đẩy mạnh cơng nghiệp hố, đại hố đất nước Thực tiễn đổi đất nước rõ mối quan hệ biện chứng rằng: phát triển kinh tế hàng hoá nhiều thành phần vận hành theo chế thị trường có quản lý Nhà nước địi hỏi tất yếu phải xây dựng hoàn thiện Nhà nước pháp quyền nhân dân, nhân dân nhân dân Nhà nước quản lý lĩnh vực đời sống xã hội pháp luật, phát huy dân chủ không ngừng tăng cường pháp chế xã hội chủ nghĩa phương thức khơng để xây dựng hồn thiện Nhà nước pháp quyền mà phương thức phổ biến, chủ yếu để nhà nước quản lý xã hội có hiệu lực, hiệu Điều Hiến pháp nước Cộng hoà xã hội chủ nghĩa Việt Nam quy định: "Nhà nước Cộng hoà xã hội chủ nghĩa Việt Nam Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa nhân dân, nhân dân, nhân dân Tất quyền lực nhà nước thuộc nhân dân mà tảng liên minh giai cấp công nhân với giai cấp nơng dân đội ngũ trí thức " Quản lý xã hội pháp luật không ngừng tăng cường pháp chế xã hội chủ nghĩa yêu cầu khách quan xã hội công bằng, dân chủ, văn minh; đồng thời phương pháp chủ yếu bảo đảm hiệu lực quản lý nhà nước đáp ứng yêu cầu xu hội nhập phát triển giai đoạn Như biết, pháp luật hệ thống quy tắc xử nhà nước ban hành bảo đảm thực hiện, thể ý chí nhà nước, nhân tố điều chỉnh quan hệ xã hội Tuy nhiên, Pháp luật tự khơng đến với đông đảo thành viên xã hội, mà phải thơng qua hình thức phổ biến, tuyên truyền, hướng dẫn, giải thích, giảng dạy , nghĩa thông qua giáo dục pháp luật Ở thành phố Hải Dương năm gần đây, công tác giáo dục pháp luật nói chung cấp uỷ Đảng quyền quan tâm Giáo dục pháp luật xác định phận công tác giáo dục trị, tư tưởng nhiệm vụ tồn hệ thống trị đặt lãnh đạo Đảng Các cấp uỷ Đảng, quyền địa phương có nhiều biện pháp để triển khai cơng tác giáo dục pháp luật địa bàn Song thực tế phải thấy rằng, việc giáo dục pháp luật để đáp ứng yêu cầu tình hình tỉnh Hải Dương nói chung thành phố Hải Dương nói riêng vấn đề xúc Hoạt động tổ chức thực pháp luật phụ thuộc lớn vào hiểu biết pháp luật ý thức pháp luật tầng lớp nhân dân đặc biệt phẩm chất đạo đức trình độ hiểu biết pháp luật cán bộ, công chức nhà nước, họ vừa chủ thể chấp hành pháp luật, vừa chủ thể tổ chức triển khai đưa pháp luật vào sống Từ chức năng, nhiệm vụ đội ngũ cán bộ, cơng chức hành - người tham gia công tác xây dựng pháp luật, triển khai thực pháp luật kiểm tra, giám sát trình thực pháp luật điều kiện xây dựng Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam, thấy, cơng tác giáo dục pháp luật có vai trị đặc biệt quan trọng đội ngũ cán bộ, cơng chức hành Trong q trình xây dựng Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam, luật, đạo luật giữ vị trí tối thượng việc điều chỉnh quan hệ xã hội Mọi hoạt động công dân, tổ chức phải tuân theo quy định pháp luật Cán bộ, công chức “tế bào” cấu thành nên máy nhà nước Các quan hành nhà nước khơng thể hình thành, tồn hoạt động thiếu đội ngũ cán bộ, công chức hành Về mặt lý thuyết, cán bộ, công chức đồng thời công dân, phải tuân thủ theo pháp luật Tuy nhiên, cán bộ, cơng chức cịn người trực tiếp thực thi pháp luật, người đại diện cho quan công quyền trước nhân dân Mọi chủ trương, đường lối Đảng sách, pháp luật Nhà nước có vào sống thực cách hiệu hay không đội ngũ cán bộ, cơng chức hành định Thành phố Hải Dương vừa Đảng Nhà nước công nhận đô thị loại 2, trung tâm kinh tế, trị, văn hoá, xã hội tỉnh Hải Dương Thành phố có thành phần dân cư đa dạng, nhiều đầu mối sở với đặc điểm địa bàn khác nhau, giai đoạn thị hố với nhiều dự án, cơng trình triển khai Chính vậy, hoạt động giáo dục pháp luật cần có bước đột phá, thực đổi chất; cần phải có bước mạnh mẽ hơn, phải có trọng tâm, trọng điểm kế hoạch tổng thể Mặt khác, để góp phần thực mục tiêu, sách phát triển kinh tế - xã hội giai đoạn thành phố, cần có nghiên cứu, đánh giá thực trạng, từ đề xuất giải pháp nhằm nâng cao hiệu hoạt động giáo dục pháp luật thành phố Hải Dương giai đoạn Là cơng chức cơng tác phịng Tư pháp thành phố Hải Dương, trực tiếp tham mưu giúp Uỷ ban nhân dân thành phố quản lý nhà nước lĩnh vực Tư pháp nói chung, bao gồm hoạt động giáo dục pháp luật, học viên nhận thấy cần phải có giải pháp cho cơng tác giáo dục pháp luật để đáp ứng yêu cầu trước mắt lâu dài quản lý nhà nước nhiệm vụ thường xuyên cấp thiết, góp phần giữ gìn trật tự an tồn xã hội phát triển kinh tế Với lý trên, học viên lựa chọn đề tài “Giáo dục pháp luật đô thị qua thực tiễn thành phố Hải Dương" làm luận văn Thạc sỹ Tác giả mong muốn góp phần nhỏ bé vào việc thực nhiệm vụ cấp thiết Mục đích nghiên cứu nhiệm vụ luận văn: 2.1 Mục đích: Xây dựng luận cho giải pháp nâng cao hiệu hoạt động giáo dục pháp luật quản lý nhà nước hoạt động địa bàn thành phố Hải Dương giai đoạn 2.2 Nhiệm vụ: Để thực tốt mục đích đề ra, luận văn phải thực nhiệm vụ sau: - Làm rõ số vấn đề lý luận giáo dục pháp luật việc áp dụng đô thị; công tác quản lý nhà nước hoạt động giáo dục pháp luật địa bàn thành phố Hải Dương; - Đánh giá thực trạng hoạt động giáo dục pháp luật địa bàn thành phố Hải Dương giai đoạn 2003-2009; - Đề xuất số giải pháp nâng cao hiệu hoạt động giáo dục pháp luật địa bàn thành phố Hải Dương giai đoạn Đối tƣợng, phạm vi, phƣơng pháp nghiên cứu: 3.1 Đối tượng nghiên cứu - Công tác quản lý nhà nước giáo dục pháp luật hoạt động đội ngũ cán bộ, công chức làm công tác giáo dục pháp luật địa bàn thành phố Hải Dương; - Các đối tƣợng thụ hưởng kết giáo dục pháp luật 3.2 Phạm vi nghiên cứu: Thực trạng giáo dục pháp luật địa bàn thành phố Hải Dương khoảng thời gian từ 2003-2009 Đây thời điểm thực Chương trình phổ biến giáo dục pháp luật năm lần thứ (2003-2007) thực Chương trình phổ biến giáo dục pháp luật năm lần thứ Chính phủ (2008-2012) 3.3 Phương pháp nghiên cứu: Phương pháp luận chung sử dụng luận văn chủ nghĩa vật biện chứng chủ nghĩa vật lịch sử Các phương pháp nghiên cứu cụ thể sử dụng là: phương pháp hệ thống, lịch sử, phân tích, tổng hợp, so sánh, thống kê, mơ hình hố Tình hình nghiên cứu đóng góp luận văn: 4.1 Tình hình nghiên cứu: Giáo dục pháp luật với tư cách phạm trù pháp lý dạng hoạt động Nhà nước tổ chức thực pháp luật, biện pháp tăng cường pháp chế, vấn đề thu hút quan tâm, nghiên cứu nhiều quan nhà khoa học từ trước đến đặc biệt thời kỳ đổi đất nước, đổi xây dựng hoàn thiện Nhà nước pháp quyền dân, dân, dân Các cơng trình nghiên cứu nước ngồi như: "Giáo dục ý thức pháp luật với việc tăng cường pháp chế xã hội chủ nghĩa" Luận án tiến sỹ Luật Trần Ngọc Đường "Ý thức pháp luật xã hội chủ nghĩa giáo dục pháp luật cho nhân dân lao động Việt Nam" Luận án Phó tiến sỹ luật Nguyễn Đình Lộc Ở nước, việc nghiên cứu giáo dục pháp luật nhiều tác giả đề cập đến khía cạnh mức độ khác nhau, thể cơng trình nghiên cứu, viết đăng báo, tạp chí giáo dục pháp luật đề tài nhiều luận án, luận văn luật học, cơng trình nghiên cứu kể đến như: "Giáo dục pháp luật cho nhân dân" tác giả Nguyễn Ngọc Minh (Tạp chí cộng sản, số 10, năm 1983); "Giáo dục ý thức pháp luật để tăng cường pháp chế xã hội chủ nghĩa xây dựng người mới" Phùng Văn Tửu (Tạp chí Giáo dục lý luận, số 4, năm 1985); "Giáo dục ý thức pháp luật" Nguyễn Trọng Bích (Tạp chí xây dựng Đảng, số 4, năm 1989); Khoa Nhà nước Pháp luật (Học viện Chính trị Quốc gia Hồ Chí Minh, 1999), Đổi giáo dục pháp luật hệ thống trường Chính trị nước ta nay, Đề tài khoa học cấp Bộ, Hà Nội; Nguyễn Ngọc Hoàng (2000), Đổi giáo dục pháp luật hệ đào tạo trung học trị nước ta Luận văn Thạc sĩ Luật học, Hà Nội; Trần Văn Trầm (2002), Giáo dục pháp luật cho cán bộ, cơng chức địa bàn tỉnh Bình Định - Thực trạng giải pháp, Luận văn Thạc sĩ Luật học, Hà Nội; Lê Đình Khiên (2002), Nâng cao ý thức pháp luật đội ngũ cán quản lý hành chính, Luận án Phó Tiến sĩ Luật học, Hà Nội; Tiếp theo, kể đến: Lương Thanh Cường (2004), Nâng cao ý thức pháp luật cho đội ngũ cơng chức, Tạp chí Dân chủ Pháp luật; Nguyễn Văn Động (2003), Một số ý kiến đổi nội, dung, phương pháp giảng dạy môn Lý luận nhà nước pháp luật, Tạp chí Luật học, số 12/2003; Nguyễn Văn Động (2005), Một số ý kiến nâng cao chất lượng hiệu hệ thống hóa pháp luật nước ta nay, Tạp chí Dân chủ Pháp luật, số 9/2005; ... luận giáo dục pháp luật việc áp dụng đô thị; công tác quản lý nhà nước hoạt động giáo dục pháp luật địa bàn thành phố Hải Dương; - Đánh giá thực trạng hoạt động giáo dục pháp luật địa bàn thành phố. .. GIÁO DỤC PHÁP LUẬT VÀ VIỆC ÁP DỤNG Ở ĐÔ THỊ 1.1 Những vấn đề lý luận giáo dục pháp luật 1.1.1 Khái niệm giáo dục pháp luật Giáo dục pháp luật vấn đề lý luận có ý nghĩa quan trọng khoa học giáo dục. .. pháp luật công tác giáo dục pháp luật - Luận văn hệ thống hoá tư liệu, tài liệu, văn pháp lý cơng tác giáo dục pháp luật nói chung, công tác giáo dục pháp luật tỉnh Hải Dương thành phố Hải Dương