ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI KHOA LUẬT NGUYỄN THỊ TỐ NGA CÁC BIỆN PHÁP TƯ PHÁP ÁP DỤNG ĐỐI VỚI NGƯỜI CHƯA THÀNH NIÊN PHẠM TỘI THEO QUY ĐỊNH CỦA PHÁP LUẬT HÌNH SỰ Cơng trình hồn thành Khoa Luật - Đại học Quốc gia Hà Nội Người hướng dẫn khoa học: PGS.TS Nguyễn Tất Viễn Phản biện 1: Phản biện 2: Chuyên ngành : Luật hình Mã số : 60 38 40 Luận văn bảo vệ Hội đồng chấm luận văn, họp Khoa Luật - Đại học Quốc gia Hà Nội Vào hồi ., ngày tháng năm 2011 TÓM TẮT LUẬN VĂN THẠC SĨ LUẬT HỌC HÀ NỘI - 2011 Có thể tìm hiểu luận văn Trung tâm tư liệu - Thư viện Đại học Quốc gia Hà Nội Trung tâm tư liệu - Khoa Luật Đại học Quốc gia Hà Nội MỤC LỤC Trang Trang phụ bìa Lời cam đoan Mục lục Danh mục bảng MỞ ĐẦU Chương 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN CỦA VIỆC ÁP DỤNG CÁC BIỆN PHÁP TƯ PHÁP ĐỐI VỚI NGƯỜI CHƯA THÀNH NIÊN PHẠM TỘI 1.1 Đặc điểm tâm lý người chưa thành niên phạm tội nguyên tắc xử lý người chưa thành niên phạm tội 1.2 Khái niệm đặc điểm biện pháp tư pháp người chưa thành niên phạm tội 14 1.2.1 Khái niệm biện pháp tư pháp người chưa thành niên phạm tội 14 1.2.2 Các đặc điểm biện pháp tư pháp 18 Chuẩn mực quốc tế tư pháp người chưa thành niên quy định số nước biện pháp không tước tự người chưa thành niên phạm tội; học kinh nghiệm Việt Nam 23 Chương 2: CÁC QUY ĐỊNH PHÁP LUẬT VỀ BIỆN PHÁP TƯ PHÁP 1.3 35 ĐỐI VỚI NGƯỜI CHƯA THÀNH NIÊN PHẠM TỘI 2.1 Sơ lược lịch sử pháp luật Việt Nam áp dụng biện pháp tư pháp từ năm 1945 đến ban hành Bộ luật Hình 1999 35 2.1.1 Giai đoạn trước ban hành Bộ luật Hình 1985 35 2.1.2 Các biện pháp tư pháp theo Bộ luật Hình năm 1985 37 2.2 Biện pháp giáo dục xã, phường, thị trấn 39 2.3 Biện pháp đưa vào trường giáo dưỡng 47 2.3 Một số biện pháp tư pháp khác áp dụng với người chưa thành niên phạm tội theo quy định Bộ luật Hình 54 2.3.1 Tịch thu vật, tiền trực tiếp liên quan đến tội phạm 54 2.3.2 Biện pháp trả lại tài sản, sửa chữa bồi thường thiệt hại, buộc công khai xin lỗi 56 2.3.3 Biện pháp bắt buộc chữa bệnh 58 Chương 3: THỰC TIỄN ÁP DỤNG BIỆN PHÁP TƯ PHÁP ĐỐI VỚI 61 NGƯỜI CHƯA THÀNH NIÊN PHẠM TỘI VÀ MỘT SỐ KIẾN NGHỊ 3.1 Tình hình nguyên nhân người chưa thành niên phạm tội 61 3.1.1 Tình hình người chưa thành niên phạm tội 61 3.1.2 Nguyên nhân phạm tội người chưa thành niên 64 3.2 Thực tiễn áp dụng số hạn chế biện pháp tư pháp người chưa thành niên phạm tội 66 3.3 Một số biện pháp nhằm nâng cao hiệu biện pháp tư pháp áp dụng người chưa thành niên phạm tội 72 KẾT LUẬN 80 DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO 82 Danh môc bảng Số hiệu Tên bảng Trang S ngi cha thành niên phạm tội bị đưa xét xử 61 b¶ng 3.1 nước từ năm 2005 đến tháng năm 2009 3.2 Cơ cấu tội phạm người chưa thành niên thực 63 địa bàn Hà Nội từ 2006 - 2008 3.3 Cơ cấu độ tuổi người chưa thành niên phạm tội toàn 63 quốc từ 2005 đến tháng 7/2009 3.4 Số liệu áp dụng biện pháp tư pháp hình phạt 67 3.5 Số người chưa thành niên chấp hành biện pháp tư pháp 68 theo Điều 70 Bộ luật Hình từ 2007 - tháng 7/2009 MỞ ĐẦU Tính cấp thiết đề tài Chăm sóc bảo vệ trẻ em nhiệm vụ chung tồn nhân loại, khơng có phân biệt quốc gia có chế độ xã hội sắc dân tộc khác Với người Việt Nam, việc chăm sóc bảo vệ trẻ em khơng nhiệm vụ mà cịn truyền thống tốt đẹp, lâu đời dân tộc Quyền lợi ích trẻ em khơng ghi nhận văn pháp luật nước Hiến pháp, Luật Bảo vệ, Chăm sóc Giáo dục trẻ em (năm 2004)… mà thể cam kết, điều ước quốc tế mà Việt Nam thành viên Việt Nam nước Châu Á tham gia Công ước quyền trẻ em Liên hợp quốc Và với quan điểm bảo vệ, chăm sóc trẻ em cách tồn diện, từ việc dành cho em điều kiện tốt giáo dục, kinh tế, xã hội, y tế… để em phát triển toàn diện đến việc áp dụng biện pháp xử lý phù hợp em vi phạm pháp luật để tạo điều kiện cho em nhận thức đắn hành vi mình, pháp luật Việt Nam có quy định tương đối toàn diện quyền nghĩa vụ em Các quy định Bộ luật Hình khơng nằm ngồi mục đích Người chưa thành niên tham gia quan hệ luật hình bảo vệ với hai tư cách: chủ thể tội phạm, hai đối tượng tác động tội phạm Trong luận văn nghiên cứu người chưa thành niên với tư cách chủ thể tội phạm Người chưa thành niên người cịn non nớt thể chất trí tuệ, nên việc nghiên cứu sách pháp luật áp dụng họ có hành vi vi phạm pháp luật nói chung vi phạm pháp luật hình nói riêng việc làm cần thiết Những kết nghiên cứu sở quan trọng việc hoàn thiện pháp luật, từ đưa quy định phù hợp người chưa thành niên quy định pháp luật có ảnh hưởng quan trọng tới phát triển toàn diện, ổn định người chưa thành niên, chủ nhân tương lai đất nước Bên cạnh đó, với đặc điểm non nớt người chưa thành niên nên đòi hỏi hệ thống tư pháp áp dụng với người chưa thành niên phải đảm bảo yêu cầu khắt khe áp dụng vấn đề quy định pháp luật phải phù hợp với hoàn cảnh người phạm tội, đặc điểm tâm lý người phạm tội tính chất tội phạm, đặc biệt trọng đến hạnh phúc người chưa thành niên Đây yêu cầu tối thiểu tư pháp người chưa thành niên thể văn kiện quốc tế tư pháp người chưa thành niên quy định Bộ luật Hình nước Việt Nam Điều 69 Bộ luật Hình quy định nguyên tắc xử lý người chưa thành niên phạm tội thể rõ mục đích việc xử lý người chưa thành niên, nhằm giáo dục, giúp đỡ họ sửa chữa sai lầm, phát triển lành mạnh trở thành cơng dân có ích cho xã hội Nguyên tắc thể tính nhân đạo pháp luật nước ta Xuất phát tư tưởng đạo xuyên suốt đó, quy định áp dụng trách nhiệm hình người chưa thành niên phạm tội Bộ luật Hình nước ta nhằm mục đích giáo dục, uốn nắn, răn đe hành vi lệch lạc, làm cho họ thấy sai phạm tự giác sửa chữa với giúp đỡ gia đình, nhà trường xã hội Thể điều này, nguyên tắc xử lý người chưa thành niên phạm tội ưu tiên áp dụng quy định riêng quy định Chương X - Những quy định người chưa thành niên, đồng thời áp dụng quy định khác phần chung Bộ luật không trái với quy định chương Điều có nghĩa là, trường hợp thấy khơng cần thiết phải áp hình phạt người chưa thành niên, Tòa án ưu tiên áp dụng biện pháp tư pháp quy định Điều 70 Bộ luật Hình 1999 Đối với người chưa thành niên phạm tội, Tịa án định áp dụng biện pháp tư pháp có tính giáo dục phòng ngừa sau đây: a) Giáo dục xã, phường, thị trấn; b) Đưa vào trường giáo dưỡng [28] Biện pháp tư pháp mang ý nghĩa lớn việc xử lý hình người chưa thành niên phạm tội, thể tính giáo dục cao, đồng thời thể đường lối xử lý mang tính nhân đạo, có cân nhắc tới đặc điểm tâm lý người phạm tội Việc áp dụng biện pháp tư pháp người chưa thành niên không để lại án tích họ Ngồi ra, biện pháp tư pháp quy định Điều 41, 42, 43 Bộ luật Hình 1999 áp dụng Tuy nhiên, trình áp dụng pháp luật, biện pháp tư pháp áp dụng người chưa thành niên phạm tội tồn số điểm hạn chế hiệu áp dụng biện pháp khơng cao, người bị áp dụng lẫn gia đình, cộng đồng nơi người sinh sống thường có tâm lý "tha bổng", chế phân công, theo dõi không chặt chẽ, việc tái hòa nhập người chưa thành niên bị áp dụng biện pháp đưa vào trường giáo dưỡng khó khăn, phạm vi áp dụng cịn hạn chế, biện pháp lựa chọn cịn ít…, chưa tương thích với chuẩn mực quốc tế Xuất phát từ điểm hạn chế cho thấy cần phải nâng cao hiệu biện pháp tư pháp quy định Bộ luật Hình Đồng thời, cần nghiên cứu bổ sung thêm số biện pháp tư pháp để tăng thêm lựa chọn nhằm có biện pháp áp dụng hiệu người chưa thành niên phạm tội Vì vậy, việc tiếp tục nghiên cứu, hoàn thiện quy định Bộ luật Hình biện pháp tư pháp việc làm quan trọng mang tính cấp thiết, lý tơi lựa chọn đề tài "Các biện pháp tư pháp áp dụng người chưa thành niên phạm tội theo quy định pháp luật hình sự" làm luận văn tốt nghiệp cao học Tình hình nghiên cứu Trong năm gần đây, tư pháp người chưa thành niên quan tâm Việc nghiên cứu thường tập trung vào vấn đề sau: - Tình hình người chưa thành niên phạm tội; - Nghiên cứu vai trị gia đình, nhà trường, đoàn thể tham gia vào việc giáo dục người chưa thành niên phạm tội; - Nghiên cứu quy định pháp luật hình hình phạt, biện pháp tư pháp áp dụng người chưa thành niên; - Nghiên cứu việc thi hành chế tài người chưa thành niên theo quy định pháp luật tố tụng hình Tiêu biểu cơng trình liên quan trực tiếp đến biện pháp tư pháp người chưa thành niên sau: + Các biện pháp tư pháp Bộ luật Hình năm 1999 vấn đề hồn thiện Bộ luật tố tụng hình trình tự, thủ tục áp dụng biện pháp đó, TS Phạm Hồng Hải, Tạp chí Luật học, số 5/2000; + Thi hành biện pháp tư pháp khơng phải hình phạt, Hồ Sĩ Sơn, Tạp chí Nhà nước pháp luật, số 4/2004; + Vai trị gia đình việc thi hành hình phạt khơng tước tự biện pháp tư pháp, TS Trần Quang Tiệp, Tạp chí Nhà nước pháp luật, số 2/2004 Ngồi cịn số cơng trình khác như: + Tăng cường lực hệ thống tư pháp người chưa thành niên Việt Nam, Thông tin khoa học chuyên đề, Viện Khoa học pháp lý, năm 2000; + Đề tài nghiên cứu cấp trường Đại học quốc gia Hà Nội: Những đề lý luận thực tiễn tư pháp hình người chưa thành niên phạm tội, Đỗ Thị Phượng, Bùi Đức Lợi, Hà Nội, năm 2005; + Tư pháp hình người chưa thành niên phạm tội, khía cạnh tội phạm học, TSKH PGS Lê Cảm - ThS Đỗ Thị Phượng, Tạp chí Tịa án nhân dân, số 22/2004; + Áp dụng sách hình người chưa thành niên phạm tội, Trịnh Đình Thể, Nxb Tư pháp, Hà Nội, 2006 Tuy nhiên, nghiên cứu phạm vi mục đích nên không sâu biện pháp tư pháp áp dụng người chưa thành niên, thường viết nghiên cứu tạp chí Biện pháp tư pháp áp dụng người chưa thành niên thường phần toàn nghiên cứu trách nhiệm hình người chưa thành niên chế tài áp dụng người chưa thành niên Chính vậy, nghiên cứu biện pháp tư pháp áp dụng người chưa thành niên dừng lại việc nghiên cứu điều kiện áp dụng mà chưa có so sánh với chế tài khác, tìm hiểu thay đổi quy định pháp luật liên quan đến biện pháp tư pháp Đây vấn đề nghiên cứu bỏ ngỏ mà luận văn mong muốn góp phần giải Mục đích, nhiệm vụ, đối tượng, phạm vi thời gian nghiên cứu luận văn 3.1 Mục đích nghiên cứu Mục đích luận văn làm sáng tỏ mặt lý luận nội dung hệ thống biện pháp tư pháp áp dụng người chưa thành niên phạm tội theo luật hình Việt Nam sở đánh giá thực tiễn áp dụng biện pháp để kiến nghị việc hoàn thiện quy định biện pháp tư pháp luật hình nước ta 3.2 Nhiệm vụ nghiên cứu - Nghiên cứu lý luận để làm rõ khái niệm, đặc điểm biện pháp tư pháp áp dụng người chưa thành niên phạm tội, mối quan hệ biện pháp tư pháp với chế tài hình khác, phân tích ngun tắc áp dụng biện pháp tư pháp người chưa thành niên phạm tội pháp luật hình Việt Nam Trên sở có phân tích, đối chiếu với số biện pháp không tước tự người chưa thành niên phạm tội pháp luật quốc tế - Đánh giá việc áp dụng biện pháp tư pháp áp dụng người chưa thành niên thực tiễn áp dụng pháp luật, phân tích điểm hạn chế biện pháp tư pháp - Trên sở nghiên cứu, phân tích, đánh giá tác giả đưa đề xuất việc hoàn thiện quy định pháp luật biện pháp tư pháp áp dụng người chưa thành niên phạm tội nhằm đạt mục đích việc xử lý tội phạm 3.3 Đối tượng nghiên cứu Đối tượng nghiên cứu luận văn vấn đề lý luận thực tiễn biện pháp tư pháp áp dụng người chưa thành niên phạm tội 3.4 Phạm vi nghiên cứu Luận văn nghiên cứu vấn đề lý luận thực tiễn biện pháp tư pháp áp dụng người chưa thành niên theo luật hình Việt Nam góc độ luật hình Cơ sở lý luận, phương pháp nghiên cứu Luận văn nghiên cứu sở phương pháp luận chủ nghĩa vật biện chứng chủ nghĩa vật lịch sử Luận văn sử dụng phương pháp luận chung phương pháp nghiên cứu cụ thể để làm sáng tỏ mặt khoa học vấn đề tương ứng Đó phương pháp vật biện chứng, phương pháp vật lịch sử phương pháp: phương pháp so sánh, phương pháp phân tích, phương pháp tổng hợp, phương pháp thống kê, phương pháp logic… Yếu tố thứ nhất, hành vi phạm tội người chưa thành niên Người chưa thành niên phạm tội thường hành vi nguy hiểm cho xã hội mức độ nghiêm trọng, đặc biệt nghiêm trọng, đó, khơng thuộc điều kiện áp dụng biện pháp tư pháp Yếu tố thứ hai, xuất phát từ phía quan Tịa án, trình xét xử nhiều nguyên nhân khác thiếu văn hướng dẫn, áp dụng, tâm lý e ngại nên áp dụng hình phạt Như vậy, nhiều trường hợp việc xét xử thiên trừng trị tội phạm Điều đồng nghĩa với việc nhận thức mục đích hình phạt khác so với biện pháp tư pháp Biện pháp tư pháp chế tài nghiêm khắc so với hình phạt, với mục đích trừng trị hình phạt lại ưu tiên áp dụng Trên thực tiễn áp dụng biện pháp tư pháp người chưa thành niên, để biện pháp nâng cao hiệu áp dụng thực tế đòi hỏi nhà lập pháp cần tiếp tục nghiên cứu hoàn thiện 3.3 Một số biện pháp nhằm nâng cao hiệu biện pháp tư pháp áp dụng người chưa thành niên phạm tội Xuất phát từ đặc điểm người chưa thành niên phạm tội người chưa trưởng thành nên dễ có va vấp sống Vì vậy, mục đích xử lý người chưa thành niên phạm tội chủ yếu nhằm giáo dục, tạo điều kiện để em có hội hồn thiện Do vậy, việc áp dụng biện pháp tư pháp người chưa thành niên có ý nghĩa đặc biệt Việc áp dụng biện pháp tư pháp thể quan điểm nhân đạo Đảng Nhà nước ta, điều kiện để em khắc phục sai lầm Tuy nhiên, phân tích trên, mặt lý luận thực tiễn áp dụng so sánh với chuẩn mực quốc tế tư pháp người chưa thành niên việc hồn thiện quy định biện pháp tư pháp áp dụng người chưa thành niên thời gian tới việc làm cần thiết 72 Để nâng cao hiệu biện pháp tư pháp áp dụng người chưa thành niên phạm tội, phạm vi nghiên cứu luận văn, tơi xin có số đề xuất sau: Về nguyên tắc áp dụng biện pháp tư pháp người chưa thành niên phạm tội Thực tiễn đấu tranh phòng, chống tội phạm lứa tuổi người chưa thành niên Việt Nam nước giới cho thấy việc áp dụng chế tài giam giữ tồn nhiều nguy bất lợi cho người chưa thành niên tâm lý mặc cảm, khó khăn q trình hịa nhập lại cộng đồng xã hội sau thời gian bị cách ly Do đó, Điều 37 Cơng ước Quyền trẻ em Liên hiệp quốc quy định "việc bắt, giam giữ bỏ tù trẻ em… phải biện pháp cuối thời hạn thích hợp ngắn nhất", tinh thần thể nguyên tắc xử lý người chưa thành niên phạm tội quy định Điều 69 Bộ luật Hình Tuy nhiên, kỹ thuật lập pháp khoản lại chưa rõ ràng, cách quy định dẫn tới việc hiểu sai điều luật định áp dụng chế tài người chưa thành niên cân nhắc việc áp dụng hình phạt trước áp dụng biện pháp tư pháp, nên biện pháp tư pháp quy định Điều 70 Bộ luật Hình chưa áp dụng rộng rãi Để khẳng định việc ưu tiên áp dụng biện pháp này, khoản Điều 69 Bộ luật Hình sửa đổi sau: "Khi xét xử, Tịa án ưu tiên áp dụng biện pháp tư pháp quy định Điều 70 Bộ luật trước xem xét việc áp dụng hình phạt Biện pháp giáo dục xã, phường, thị trấn ưu tiên áp dụng" Về biện pháp giáo dục xã, phường, thị trấn Theo quy định Điều 70 Bộ luật Hình sự, biện pháp giáo dục xã, phường, thị trấn áp dụng trường hợp phạm tội nghiêm trọng, nghiêm trọng, đối tượng áp dụng người từ đủ 16 tuổi đến 73 18 tuổi Phạm vi áp dụng hạn chế, người từ đủ 14 tuổi đến 16 tuổi có biện pháp lựa chọn nghiêm khắc hệ thống biện pháp tư pháp đưa vào trường giáo dưỡng Trong đó, độ tuổi nhận thức non nớt, hạn chế so với độ tuổi từ đủ 16 tuổi đến 18 tuổi, Vì vậy, cần mở rộng phạm vi áp dụng biện pháp giáo dục xã, phường, thị trấn để tạo hội cho người chưa thành niên từ đủ 14 tuổi đến 16 tuổi hưởng giáo dục từ cộng đồng Chính gia đình, xã, phường, thị trấn môi trường giáo dục tốt nhất, giúp người chưa thành niên tránh tâm lý mặc cảm Hướng nghiên cứu mở rộng phạm vi áp dụng biện pháp giáo dục xã, phường, thị trấn phù hợp với quy định quốc tế người chưa thành niên, biện pháp tước tự phải biện pháp áp dụng cuối thời gian ngắn Tuy nhiên, mức độ nguy hiểm hành vi phạm tội người chưa thành niên phạm tội nên việc mở rộng phạm vi áp dụng người chưa thành niên từ đủ 14 tuổi đến 16 tuổi cân nhắc kèm theo điều kiện khác mang tính giảm nhẹ trách nhiệm hình Qua nghiên cứu, tác giả xin đề xuất sửa đổi, bổ sung quy định biện pháp giáo dục xã, phường, thị trấn sau: Tịa án áp dụng biện pháp giáo dục xã, phường, thị trấn từ năm đến hai năm người chưa thành niên từ đủ 14 tuổi đến 16 tuổi phạm tội lần đầu, có tình tiết giảm nhẹ người từ đủ 16 tuổi đến 18 tuổi phạm tội nghiêm trọng, nghiêm trọng sau xem xét khả giáo dục họ xã, phường, thị trấn Đồng thời, để biện pháp giáo dục xã, phường, thị trấn đạt hiệu quả, cần có quy định cụ thể trách nhiệm quan, tổ chức giao giám sát, giao dục với gia đình Ủy ban nhân dân xã, phường, thị trấn hàng tháng có họp báo cáo hiệu giám sát, giáo dục, kịp thời biểu tiêu cực người chưa thành niên để có biện pháp uốn nắn hiệu Bên 74 cạnh đó, cần xác định nghĩa vụ Ủy ban nhân dân xã, phường, thị trấn quan, tổ chức giao giám sát, giáo dục người chưa thành niên việc tạo điều kiện cho người chưa thành niên chấp hành án tiếp cận việc đào tạo nghề tìm việc làm, hướng dẫn kỹ để người chưa thành niên có khả giải vấn đề phát sinh sống, giúp en tránh dược ảnh hưởng tiêu cực xã hội Pháp luật cần phải hướng dẫn việc xác định quan, tổ chức phù hợp với nhu cầu giáo dục người chưa thành niên Vấn đề trách nhiệm người chưa thành niên bị kết án cần tăng cường Cần quy định chế tài xử lý trường hợp không chấp hành nghiêm chỉnh biện pháp giáo dục xã, phường, thị trấn Đối với trường hợp không tự giác chấp hành nghiêm chỉnh biện pháp giáo dục đề áp dụng hình thức xử lý kéo dài thời gian giáo dục phải chấp hành thêm nghĩa vụ khác kèm theo Nghĩa vụ người chưa thành niên phạm tội chấp hành biện pháp giáo dục xã, phường, thị trấn cần mở rộng, bổ sung thêm nghĩa vụ tham gia lớp giáo dục tham gia lao động cơng việc thích hợp phù hợp với người chưa thành niên phạm tội (có thể quy định số buổi lao động tối thiểu) Việc tăng cường trách nhiệm người chưa thành niên bị kết án giúp cho đối tượng có trách nhiệm với sai lầm mình, từ rèn luyện thân trở thành người có ích cho xã hội Xuất phát từ hiệu việc áp dụng biện pháp giáo dục xã, phường, thị trấn không cao chưa có quy định người trực tiếp giáo dục, giám sát người chưa thành niên phạm tội, nên đề nghị quan có thẩm quyền nghiên cứu hướng dẫn cụ thể việc lựa chọn người trực tiếp giám sát, giáo dục người chưa thành niên phạm tội Việc lựa chọn người cần vào tiêu chí sau: ngời có hiểu biết công tác giáo 75 dục, đặc điểm tâm sinh lý người chưa thành niên, có nhiệt tình, giới tính người chưa thành niên Về biện pháp đưa vào trường giáo dưỡng Riêng người chưa thành niên bị kết án đưa vào trường giáo dưỡng muốn đạt hiệu việc giúp đỡ người chưa thành niên, đặc biệt việc tái hòa nhập cộng đồng người chưa thành niên sau họ chấp hành xong biện pháp giáo dưỡng pháp luật cần bổ sung việc đào tạo, hướng dẫn kỹ sống, hoạt động tham vấn, tư vấn để trang bị kiến thức cần thiết tái hòa nhập cộng đồng Về biện pháp tịch thu vật, tiền liên quan đến việc phạm tội; trả lại tài sản, sửa chữa bồi thường thiệt hại; buộc công khai xin lỗi bắt buộc chữa bệnh Đối với biện pháp tư pháp lại, để việc áp dụng biện pháp thuận lợi, đề nghị quan có thẩm quyền nghiên cứu hướng dẫn cụ thể trình tự, thủ tục áp dụng biện pháp Đối với biện pháp bắt buộc chữa bệnh cần quy định việc chữa trị bệnh cho người chưa thành niên phạm tội khu riêng biệt với chế độ sinh hoạt, nội quy trật tự quản lý đặc thù Kiến nghị bổ sung thêm biện pháp tư pháp quy định Điều 70 Bộ luật Hình Xuất phát từ tư tưởng xuyên suốt việc xử lý hành vi phạm tội người chưa thành niên nhằm mục đích giáo dục, giúp đỡ họ nhận thức sai lầm mà sửa chữa, nay, Điều 70 quy định hai biện pháp tư pháp biện pháp giáo dục xã, phường thị trấn biện pháp đưa vào trường giáo dưỡng Hệ thống biện pháp tư pháp áp dụng người chưa thành niên cịn (chỉ có 02 biện pháp), điều hạn chế lựa chọn Tòa án việc áp dụng Để tăng cường hiệu việc xử lý hành vi phạm tội người chưa thành niên, theo tác giả 76 nên mở rộng khả lựa chọn biện pháp áp dụng Tịa án để phát huy tính linh hoạt, tránh việc áp dụng biện pháp cách ly em khỏi xã hội Do đó, bổ sung biện pháp lao động phục vụ cộng đồng Việc bổ sung biện pháp hoàn toàn phù hợp với nguyên tắc xử lý người chưa thành niên phạm tội theo quy định Bộ luật Hình nước ta phù hợp với chuẩn mực quốc tế tư pháp người chưa thành niên Quy tắc 18, 19 Quy tắc Bắc Kinh Biện pháp số nước quy định Bộ luật Hình Liên bang Nga, Cộng hòa Pháp, Luật thiếu niên Kosovo Biện pháp lao động phục vụ cộng đồng biện pháp có phạm vi nghĩa vụ hẹp so với biện pháp giáo dục xã, phường, thị trấn Người chưa thành niên bị áp dụng biện pháp có nghĩa vụ thực số loại công việc định phù hợp với người chưa thành niên nhằm phục vụ cộng đồng thời gian ấn định mà không trả lương So với việc áp dụng biện pháp giáo dục xã, phường, thị trấn người chưa thành niên phạm tội phải chịu nghĩa vụ khác Biện pháp lao động phục vụ cộng đồng biện pháp có tính giáo dục cao, qua lao động người chưa thành niên nhận thức giá trị việc lao động giá trị sống cộng đồng, từ họ nhận thức hành vi vi phạm pháp luật rèn luyện thân Xuất phát từ mục đích nên biện pháp lao động phục vụ cộng đồng áp dụng số hành vi hành vi trộm cắp, hủy hoại cố ý làm hư hỏng tài sản… Đồng thời, vào độ tuổi lao động tối tiểu pháp luật lao động nên quy định biện pháp áp dụng người chưa thành niên phạm tội lần đầu đủ 16 tuổi đến 18 tuổi Tóm lại, biện pháp tư pháp lao động phục vụ cộng đồng áp dụng người chưa thành niên phạm tội từ đủ 16 tuổi đến 18 tuổi thực hành vi sau: 77 - Hành vi chiếm đoạt tài sản, trộm cắp, hủy hoại, cố ý làm hư hỏng tài sản quy định khoản Điều 137, 138, 143 Bộ luật Hình trừ trường hợp gây hậu nghiêm trọng bị xử phạt hành hành vi mà vi phạm; - Hành vi tổ chức đua xe trái phép, đua xe trái phép quy định khoản Điều 206, 207 Bộ luật Hình Thời gian áp dụng từ 30 đến 120 giờ, không ngày Biện pháp lao động phục vụ cộng đồng áp dụng sở cân nhắc độ tuổi, sức khỏe, khả người chưa thành niên phạm tội Thời gian lao động không ảnh hưởng tới thời gian học tập, lao động bình thường người chưa thành niên công việc lao động phải phù hợp với phát triển thể chất người chưa thành niên Cụ thể, tác giả xin đề xuất bổ sung biện pháp tư pháp lao động phục vụ cộng đồng quy định Bộ luật Hình sau: Điều 70 (bổ sung) Các biện pháp tư pháp áp dụng người chưa thành niên phạm tội Đối với người chưa thành niên phạm tội, Tịa án định áp dụng biện pháp tư pháp có tính giáo dục, phịng ngừa sau đây: Giáo dục xã, phường, thị trấn; Đưa vào trường giáo dưỡng; Lao động phục vụ cộng đồng Điều 70 a Biện pháp giáo dục xã, phường, thị trấn Điều 70b Biện pháp đưa vào trường giáo dưỡng Điều 70c Biện pháp lao động phục vụ cộng đồng Tịa án áp dụng biện pháp lao động phục vụ cộng đồng thời hạn ấn định từ 30 đến 120 người chưa thành niên từ đủ 78 16 tuổi đến 18 tuổi phạm tội lần đầu hành vi trộm cắp, hủy hoại, cố ý làm hư hỏng tài sản quy định khoản Điều 137, 138, 143 trừ trường hợp gây hậu nghiêm trọng bị xử phạt hành hành vi tổ chức đua xe trái phép, đua xe trái phép quy định khoản Điều 206, 207 Bộ luật Thời gian chấp hành hình phạt khơng q ngày Biện pháp lao động phục vụ cộng đồng áp dụng sở cân nhắc độ tuổi, sức khỏe, khả người chưa thành niên phạm tội Thời gian lao động không ảnh hưởng tới thời gian học tập, lao động bình thường người chưa thành niên công việc lao động phải phù hợp với phát triển thể chất người chưa thành niên 79 KẾT LUẬN Người chưa thành niên tương lai đất nước, việc bảo vệ chăm sóc em ln Đảng Nhà nước ta quan tâm Tuy nhiên, nguyên nhân chủ quan khách quan, tình hình tội phạm người chưa thành niên thực xuất hiện, đặc biệt có chiều hướng gia tăng năm gần Do đó, u cầu kìm chế tình hình gia tăng loại tội phạm hữu Để đáp ứng yêu cầu trước tiên cần có hệ thống tư pháp người chưa thành niên hoàn thiện Người chưa thành niên phạm tội góc độ định họ nạn nhân tội phạm, đó, q trình áp dụng chế tài hình xử lý người chưa thành niên cần cân nhắc yếu tố Và xuất phát từ đặc điểm tâm sinh lý đặc thù người chưa thành niên nên phải thống nguyên tắc xử lý người chưa thành niên xem xét nhẹ so với người thành niên Việc xử lý em phạm tội chủ yếu nhằm mục đích giáo dục, giúp đỡ em sửa chữa sai lầm chính, ưu tiên áp dụng biện pháp khơng tước tự em Đây sách nhân đạo Đảng Nhà nước ta Tuy nhiên, thực tế việc thực thi sách nhiều nơi, nhiều lĩnh vực chưa hiệu quả, việc áp dụng biện pháp tư pháp người chưa thành niên phạm tội, đó, việc nghiên cứu để tiếp tục hoàn thiện mặt lý luận biện pháp tư pháp cần thiết Trong luận văn phân tích vấn đề mặt lý luận biện pháp tư pháp áp dụng người chưa thành niên: khái niệm biện pháp tư pháp, đặc điểm, phân biệt biện pháp tư pháp so với hình phạt Đồng thời, luận văn đưa số vấn đề tồn thực tiễn việc áp dụng biện pháp tư pháp hiệu áp dụng không cao, tỷ lệ áp dụng cịn thấp Qua đó, luận văn đưa số kiến nghị: 80 - Về nguyên tắc áp dụng biện pháp tư pháp người chưa thành niên: Kiến nghị sửa khoản Điều 69 Bộ luật Hình theo hướng quy định cụ thể việc tăng cường khả áp dụng biện pháp tư pháp thực tiễn Cụ thể "Khi xét xử, Tòa án ưu tiên áp dụng biện pháp tư pháp quy định Điều 70 Bộ luật trước xem xét việc áp dụng hình phạt Biện pháp giáo dục xã, phường, thị trấn ưu tiên áp dụng" - Về biện pháp giáo dục xã, phường, thị trấn: Kiến nghị mở rộng phạm vi áp dụng biện pháp người từ đủ 14 tuổi đến 16 tuổi có kèm số điều kiện - Kiến nghị bổ sung thêm biện pháp tư pháp quy định Điều 70 Bộ luật Hình biện pháp lao động phục vụ cộng đồng Ngồi ra, cịn số kiến nghị liên quan đến việc áp dụng biện pháp tư pháp khác 81 DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO Ban Chỉ đạo thi hành Bộ luật Hình (2000), Tài liệu tập huấn chuyên sâu Bộ luật Hình năm 1999, Nhà in Bộ Cơng an, Hà Nội Vũ Ngọc Bình (2000), Các văn quốc tế bảo vệ trẻ em, Nxb Chính trị quốc gia, Hà Nội Nguyễn Mai Bộ (2001), "Một số ý kiến sách hình người chưa thành niên phạm tội Bộ luật Hình năm 1999", Nhà nước pháp luật, (4) Lê Cảm (2005), Sách chuyên khảo Sau đại học: Những vấn đề khoa học Luật hình (Phần chung), Nxb Đại học quốc gia Hà Nội, Hà Nội Lê Cảm - Đỗ Thị Phương (2004), "Tư pháp hình người chưa thành niên phạm tội, khía cạnh pháp lý hình sự", Tịa án nhân dân, (20) Lê Cảm - Đỗ Thị Phương (2004), "Tư pháp hình người chưa thành niên phạm tội, khía cạnh tội phạm học", Tịa án nhân dân (22) Chính phủ (1967), Quyết định số 217-TTg/NC ngày 18/12 Thủ tướng Chính phủ việc tổ chức lại trường giáo dục thiếu niên hư, Hà Nội Chính phủ (2000), Nghị định số 59/2000/NĐ-CP ngày 30/10 quy định việc thi hành biện pháp giáo dục xã, phường, thị trấn người chưa thành niên phạm tội, Hà Nội Chính phủ (2001), Nghị định số 52/2001/NĐ-CP ngày 23/8 hướng dẫn biện pháp tư pháp đưa vào trường giáo dưỡng, Hà Nội 10 Trần Văn Dũng (2005), "Những điểm trách nhiệm hình người chưa thành niên phạm tội lịch sử lập pháp hình Việt Nam", Tịa án nhân dân, (22) 82 11 Đảng Cộng sản Việt Nam (2002), Nghị số 08-NQ/TW ngày 02/01 Bộ Chính trị số nhiệm vụ trọng tâm công tác tư pháp thời gian tới, Hà Nội 12 Đảng Cộng sản Việt Nam (2005), Nghị số 48-NQ/TW ngày 24/5của Bộ Chính trị chiến lược xây dựng hoàn thiện hệ thống pháp luật Việt Nam đến năm 2010, định hướng đến năm 2020, Hà Nội 13 Đảng Cộng sản Việt Nam (2005), Nghị số 49-NQ/TW ngày 2/6 Bộ Chính trị chiến lược cải cách tư pháp đến năm 2020, Hà Nội 14 Phạm Hồng Hải (2000), "Các biện pháp tư pháp Bộ luật Hình năm 1999 vấn đề hồn thiện Bộ luật Tố tụng hình trình tự, thủ tục áp dụng biện pháp đó", Luật học, (5) 15 Nguyễn Ngọc Hịa, Lê Thị Sơn (2006), Từ điển Pháp luật hình sự, Nxb Tư pháp, Hà Nội 16 Vũ Việt Hùng (2007), "Về áp dụng biện pháp tư pháp phục hồi người chưa thành niên vi phạm pháp luật", Kiểm sát, (15) 17 Phạm Mạnh Hùng (2007), "Bàn trách nhiệm hình người chưa thành niên phạm tội pháp luật hình Việt Nam", Kiểm sát, (6) 18 Liên hợp quốc (1985), Quy tắc tiêu chuẩn tối thiểu tư pháp người chưa thành niên 19 Liên hợp quốc (1989), Công ước quyền trẻ em 20 Liên hợp quốc (1990), Hướng dẫn phòng ngừa phạm pháp người chưa thành niên 21 Liên hợp quốc (1991), Quy tắc việc bảo vệ người chưa thành niên bị tước quyền tự 22 Đoàn Tấn Minh (2009), "Cần sửa đổi, bổ sung số quy định người chưa thành niên phạm tội Bộ luật Hình sự", Kiểm sát, (10) 23 Đặng Thanh Nga (2008), "Một số đặc điểm tâm lý người chưa thành niên phạm tội", Luật học, (1) 83 24 Cao Thị Oanh (2007), "Hoàn thiện quy định trách nhiệm hình người chưa thành niên phạm tội", Luật học, (10) 25 Đinh Văn Quế (2000), Bình luận khoa học Bộ luật Hình 1999 (Phần chung), Nxb Thành phố Hồ Chí Minh, Hồ Chí Minh 26 Quốc hội (1985), Bộ luật Hình sự, Hà Nội 27 Quốc hội (1992), Hiến pháp, Hà Nội 28 Quốc hội (1999), Bộ luật Hình sự, Hà Nội 29 Quốc hội (2001), Hiến pháp (sửa đổi, bổ sung), Hà Nội 30 Quốc hội (2004), Luật Bảo vệ, chăm sóc giáo dục trẻ em, Hà Nội 31 Quốc hội (2005), Bộ luật Dân sự, Hà Nội 32 Quốc hội (2009), Bộ luật Hình (sửa đổi, bổ sung), Hà Nội 33 Hồ Sĩ Sơn, (2004), "Thi hành biện pháp tư pháp khơng phải hình phạt", Nhà nước pháp luật, (4) 34 Tạp chí Dân chủ pháp luật (1998), "Luật hình số nước giới", (Số chuyên đề) 35 Trịnh Đình Thể (2006), Áp dụng sách hình người chưa thành niên phạm tội, Nxb Tư pháp, Hà Nội 36 Ngô Ngọc Thủy (1995), "Một số vấn đề người chưa thành niên phạm tội", Luật học, (2) 37 Trần Quang Tiệp (2004), "Vai trị gia đình việc thi hành hình phạt khơng tước tự biện pháp tư pháp", Nhà nước Pháp luật, (2) 38 Vũ Văn Tiếu (2009), "Thực tiễn áp dụng biện pháp tư pháp tịch thu vật, tiền bạc trực tiếp liên quan đến tội phạm", Tòa án nhân dân, (13) 39 Tòa án nhân dân tối cao (1969), Chỉ thị số 46-TH ngày 14/01 việc tăng cường phát huy tác dụng cơng tác Tịa án công tác bảo vệ trật tự trị an, bảo vệ tài sản Nhà nước quản lý thị trường thành phố Hà Nội, Hà Nội 84 40 Tòa án nhân dân tối cao (1975), Tập hệ thống hóa luật lệ hình sự, tập 1, Hà Nội 41 Tòa án nhân dân tối cao (1979), Tập hệ thống hóa luật lệ hình sự, tập 2, Hà Nội 42 Trường Đại học Luật Hà Nội (2002) Giáo trình Luật hình Việt Nam, Nxb Cơng an nhân dân, Hà Nội 43 Trịnh Tiến Việt (2010), "Những khía cạnh pháp lý hình hình phạt biện pháp tư pháp áp dụng người chưa thành niên phạm tội", Tòa án nhân dân, (13) 44 Trương Quang Vinh (2010), "Thực trạng quy định pháp luật biện pháp tư pháp: thực tiễn áp dụng số đề xuất", Nhà nước pháp luật, (2) 45 Vụ Pháp luật Hình - Hành chính, Bộ Tư pháp (2005), Quyền trẻ em pháp luật Việt Nam, Nxb Tư pháp, Hà Nội 46 Vụ Pháp luật Hình - Hành chính, Bộ Tư pháp (2006), Bảo vệ quyền người chưa thành niên pháp luật hình tố tụng hình Việt Nam, Nxb Tư pháp, Hà Nội 47 Vụ Pháp luật Hình - Hành chính, Bộ Tư pháp (2008), Tiếp tục hoàn thiện quy định người chưa thành niên phạm tội Bộ luật Hình sự, Kỷ yếu hội thảo 48 Vụ Pháp luật Hình - Hành - Bộ Tư pháp (2008), Luật Tư pháp thiếu niên Kosovo, (Tài liệu dịch tham khảo), Hà Nội 49 Vụ Pháp luật Hình - Hành - Bộ Tư pháp (2008), Luật Tư pháp người chưa thành niên năm 2005 Nhà nước độc lập Papua New Guinea, (Tài liệu dịch tham khảo), Hà Nội 50 Vụ Pháp luật Hình - Hành - Bộ Tư pháp (2008), Luật Tư pháp phúc lợi người chưa thành niên năm 2006 nước Cộng hòa Philipin, (Tài liệu dịch tham khảo), Hà Nội 85 51 Vụ Pháp luật Hình - Hành chính, Bộ Tư pháp (2009), Thuật ngữ tư pháp người chưa thành niên, Nxb Tư pháp, Hà Nội 52 Vụ Pháp luật Hình - Hành chính, Bộ Tư pháp (2010), Dự thảo báo cáo đánh giá quy định Bộ luật Hình liên quan đến người chưa thành niên, Hà Nội 53 Vụ Pháp luật Hình - Hành chính, Bộ Tư pháp (2010), Báo cáo kết khảo sát đánh giá quy định Bộ luật Hình liên quan đến người chưa thành niên, Hà Nội 86 ... việc áp dụng biện pháp tư pháp người chưa thành niên phạm tội Chương 2: Các quy định pháp luật biện pháp tư pháp người chưa thành niên phạm tội Chương 3: Thực tiễn áp dụng biện pháp tư pháp người. .. sâu biện pháp tư pháp nói chung biện pháp tư pháp áp dụng người chưa thành niên phạm tội Từ khái niệm khoa học biện pháp tư pháp, ta hiểu cách đơn giản biện pháp tư pháp người chưa thành niên phạm. .. điểm biện pháp tư pháp áp dụng người chưa thành niên phạm tội, mối quan hệ biện pháp tư pháp với chế tài hình khác, phân tích nguyên tắc áp dụng biện pháp tư pháp người chưa thành niên phạm tội pháp