ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI TRƢỜNG ĐẠI HỌC KHOA HỌC XÃ HỘI VÀ NHÂN VĂN - NGUYỄN THỊ MAI HỒ CHÍ MINH VỚI VIỆC LÃNH ĐẠO VÀ THỂ CHẾ HÓA TƢ TƢỞNG QUYỀN LỰC THUỘC VỀ NHÂN DÂN TRONG CÁC HIẾN PHÁP VIỆT NAM LUẬN VĂN THẠC SĨ Chuyên ngành Hồ Chí Minh học HÀ NỘI – 2013 ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI TRƢỜNG ĐẠI HỌC KHOA HỌC XÃ HỘI VÀ NHÂN VĂN - NGUYỄN THỊ MAI HỒ CHÍ MINH VỚI VIỆC LÃNH ĐẠO VÀ THỂ CHẾ HÓA TƢ TƢỞNG QUYỀN LỰC THUỘC VỀ NHÂN DÂN TRONG CÁC HIẾN PHÁP VIỆT NAM Luận văn Thạc sĩ chuyên ngành Hồ Chí Minh học Mã số: 60 31 02 04 Ngƣời hƣớng dẫn khoa học: TS Trần Ngọc Liêu HÀ NỘI – 2013 LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan: Luận văn tốt nghiệp thạc sĩ với đề tài “Hồ Chí Minh với việc lãnh đạo thể chế hóa tư tưởng quyền lực thuộc nhân dân Hiến pháp Việt Nam”là cơng trình nghiên cứu riêng tơi, hướng dẫn TS Trần Ngọc Liêu Các tư liệu luận văn sử dụng thích nguồn trung thực Hà Nội, tháng 11 năm 2013 Tác giả Nguyễn Thị Mai LỜI CẢM ƠN Để hoàn thành luận văn này, bên cạnh cố gắng thân, nhận giúp đỡ nhiều cá nhân, tập thể Trước tiên, xin tỏ lòng biết ơn sâu sắc đến TS Trần Ngọc Liêu - Người trực tiếp hướng dẫn luận văn, có dẫn khoa học tận tình giúp đỡ, động viên tơi suốt q trình nghiên cứu hồn thiện luận văn Đồng thời, tơi xin gửi lời cảm ơn tới cán quan nơi trực tiếp khai thác tư liệu phục vụ cho trình nghiên cứu như: Thư viện Trường Đại học khoa học Xã hội Nhân văn, Thư viện tổng hợp Thành phố Hồ Chí Minh, Thư viện Trường Đại học Sài Gịn … Cuối cùng, tơi xin gửi lời cảm ơn tới gia đình bạn bè - người quan tâm, động viên giúp đỡ tơi tồn q trình hồn thành luận văn thạc sĩ Hà Nội, tháng 11 năm 2013 Tác giả Nguyễn Thị Mai MỤC LỤC MỞ ĐẦU Tính cấp thiết đề tài Tình hình nghiên cứu đề tài Mục đích nhiệm vụ nghiên cứu Đối tƣợng phạm vi nghiên cứu Cơ sở l‎í luận phƣơng pháp nghiên cứu .7 Đóng góp đề tài Bố cục luận văn .8 Chƣơng 1:HỒ CHÍ MINH VỚI VIỆC LÃNH ĐẠO SOẠN THẢO HIẾN PHÁP 1.1 Khái quát lịch sử Hiến pháp 1.1.1 Sự đời phát triển Hiến pháp nói chung 1.1.2 Lịch sử lập hiến Việt Nam trước năm 1945 12 1.2 Quá trình đấu tranh cho Hiến pháp dân chủ 14 1.2.1 Những hoạt động 14 1.2.2 Những nguyên tắc lập hiến Hồ Chí Minh 21 1.3 Vai trị Hồ Chí Minh lãnh đạo soạn thảo Hiến pháp 26 1.3.1 Hồ Chí Minh trực tiếp đạo soạn thảo Hiến pháp năm 1946 năm 1959 26 1.3.2 Vai trị tư tưởng Hồ Chí Minh soạn thảo Hiến pháp năm 1980 năm 1992 31 Chƣơng 2: THỂ CHẾ HOÁ TƢ TƢỞNG QUYỀN LỰC THUỘC VỀ NHÂN DÂN CỦA HỒ CHÍ MINH TRONG CÁC HIẾN PHÁP VIỆT NAM 39 2.1 Tƣ tƣởng Hồ Chí Minh quyền lực thuộc nhân dân 39 2.1.1 Khái niệm “ nhân dân” tư tưởng Hồ Chí Minh 39 2.1.2 Tư tưởng quyền lực thuộc nhân dân Hồ Chí Minh 40 2.2 Quyền lực thuộc nhân dân Hiến pháp Việt Nam 46 2.2.1 Quyền lực Nhà nước thuộc nhân dân 46 2.2.2 Quyền người quyền công dân 61 2.2.3 Đánh giá giá trị Hiến pháp Việt Nam 68 2.3 Kế thừa phát triển giá trị tƣ tƣởng công sửa đổi Hiến pháp Việt Nam 73 2.3.1 Bối cảnh chung 73 2.3.2 Một số nội dung cần bổ sung, kế thừa phát triển Hiến pháp 76 KẾT LUẬN 83 TÀI LIỆU THAM KHẢO 89 PHẦN PHỤ LỤC 90 MỞ ĐẦU Tính cấp thiết đề tài Ở Việt Nam nay, với q trình cơng nghiệp hóa - đại hóa diễn vũ bão, trình dân chủ hóa đời sống xã hội quần chúng nhân dân diễn mạnh mẽ Một biểu cụ thể trình nước ta q trình sửa đổi hồn thiện Hiến pháp để thực trở thành Hiến pháp dân chủ Tuy nhiên, giới nghiên cứu đánh giá: “Xu hướng chung từ tiến hành đổi mới, lập hiến Việt Nam ngày có dấu hiệu khôi phục lại giá trị Hiến pháp năm 1946”[40, tr.7] Có nhiều nguyên nhân, nguyên nhân quan trọng Hiến pháp dân tộc gắn liền với tên tuổi chủ tịch Hồ Chí Minh vĩ đại, trí tuệ lập hiến uyên bác Người phản ánh Hiến pháp Hiến pháp sửa đổi năm 1959 Người làm trưởng ban Hồ Chí Minh – vị lãnh tụ thiên tài, anh hùng giải phóng dân tộc, nhà văn hố kiệt xuất người đời gian lao phấn đấu, gian khổ hi sinh ham muốn: “Ham muốn bậc, cho nước ta hoàn toàn độc lập, dân ta hoàn toàn tự do, đồng bào có cơm ăn áo mặc, học hành” [14, tr.161] Người để lại cho Đảng ta, nhân dân ta di sản tư tưởng vô quý giá, tư tưởng Người đuốc soi đường lối cho cách mạng Việt Nam từ thắng lợi đến thắng lợi khác Theo Hồ Chí Minh, nước độc lập phải nhân dân thực làm chủ, nhân dân phải hưởng quyền tự dân chủ Hiến pháp khn mẫu dân chủ; vậy, sau đọc “Tuyên ngôn độc lập” tuyên bố với giới độc lập nước Việt Nam dân chủ cộng hòa, phiên họp phủ, Người đặt sáu nhiệm vụ cấp bách cần phải làm ngay, nhiệm vụ thứ ba “phải có Hiến pháp dân chủ” Trong đời hoạt động lãnh đạo dân tộc, Người kí‎ 60 sắc lệnh, trực tiếp đạo việc soạn thảo hai Hiến pháp năm 1946 năm 1959, viết nhiều tác phẩm, nhiều nói Hiến pháp, lập pháp phương thức xây dựng nhà nước lập hiến Trải qua nhiều thăng trầm lịch sử dân tộc, nước Việt Nam tự hào tiếp bước theo đường mà Người chọn; đặc biệt nay, đất nước đứng trước tình hình mới: bên cạnh hội phát triển, phải đối mặt với khó khăn thách thức mới, khơng vấn đề có liên quan đến chủ quyền dân tộc, chế độ quốc gia bối cảnh sửa đổi hoàn thiện Hiến pháp nay; tác giả thấy rằng, cần tiếp tục tìm hiểu nghiên cứu Hiến pháp Việt Nam, có hai Hiến pháp (năm 1946 năm 1959) chủ tịch Hồ Chí Minh trực tiếp đạo soạn thảo, để lần khẳng định tính chất dân chủ chế độ ta, khẳng định thêm mối quan hệ khăng khít Đảng với nhân dân, rút nội dung bổ ích để sửa đổi hồn thiện Hiến pháp Với lí‎ trên, tác giả chọn đề tài: “Hồ Chí Minh với việc lãnh đạo thể chế hóa tư tưởng quyền lực thuộc nhân dân Hiến pháp Việt Nam” làm đề tài luận văn thạc sĩ Tình hình nghiên cứu đề tài Nhận thức sâu sắc giá trị lí luận thực tiễn tư tưởng Hồ Chí Minh, hàng chục năm qua, theo chủ trương Đảng Nhà nước, nhà khoa học, nhà nghiên cứu nước có cơng trình tư tưởng Hồ Chí Minh tiếp cận nhiều góc độ khác nhau, khái quát thành hai hướng tiếp cận bản: Một là, tác phẩm, cơng trình nghiên cứu bao quát nội dung tư tưởng Hồ Chí Minh, có phần đề cập đến vấn đề tư tưởng Hồ Chí Minh quyền lực thuộc nhân dân Tiêu biểu kể đến số tác phẩm: Tác phẩm Hồ Chí minh – Nhà tư tưởng lỗi lạc giáo sư Song Thành, Nxb Lí luận trị, 2005: tác giả nghiên cứu tồn diện sâu sắc tư tưởng Hồ Chí Minh tất lĩnh vực như: đạo đức, văn hoá, Nhà nước đường độ lên chủ nghĩa xã hội Việt Nam , tác phẩm mình, tác giả đề cập đến vai trị Hồ Chí Minh hai Hiến pháp năm 1946 năm 1959 tư tưởng quyền lực thuộc nhân dân Bác Tác phẩm Tư tưởng Hồ Chí Minh đường cách mạng Việt Nam, đại tướng Võ Nguyên Giáp chủ biên, Nxb Chính trị quốc gia, 2003: viết tập trung làm rõ trình hình thành tư tưởng Hồ Chí Minh, đóng góp lớn Người nghiệp cách mạng Việt Nam, có đề cập đến vai trò Người việc soạn thảo Hiến pháp năm 1946 – Hiến pháp dân chủ khu vực Đông Nam Á Tác phẩm Hồ Chí Minh - nhà cách mạng sáng tạo, giáo sư Mạch Quang Thắng chủ biên, Nxb Chính trị quốc gia, Hà Nội, 2009: tập trung làm rõ điểm sáng tạo lớn Hồ Chí Minh sở vận dụng chủ nghĩa Mác-Lênin vào điều kiện cụ thể cách mạng Việt Nam, đồng thời tác giả trình bày tư tưởng nhà nước dân, dân dân Hồ Chí Minh Hai là, tác phẩm, cơng trình nghiên cứu đề cập trực tiếp đến vấn đề tư tưởng Hồ Chí Minh quyền lực thuộc nhân dân Hiến pháp Việt Nam ( có hai Hiến pháp Người trực tiếp đạo soạn thảo) Có thể kể tới số tác phẩm : Tác phẩm Tư tưởng lập pháp Hồ Chí Minh , tác giả Bùi Ngọc Sơn, Nxb Lí luận trị, 2004: tác giả sâu nghiên cứu mơ hình Nhà nước Việt Nam thống trị thực dân Pháp, vai trò Hồ Chí Minh việc đạo soạn thảo hai Hiến pháp năm 1946 năm 1959 Làm rõ tính nhân dân tư tưởng Người thơng qua hai Hiến pháp Giáo trình Luật Hiến pháp Việt Nam, Tiến sĩ Nguyễn Văn Luật chủ biên, Nxb Cơng an nhân dân, 2012: tác phẩm phâm tích nguyên tắc trình soạn thảo ban hành Hiến pháp Việt Nam, có tập trung làm rõ hoàn cảnh đời Hiến pháp Việt Nam, vai trị Hồ Chí Minh Hai Hiến pháp mà Người trực tiếp soạn thảo giá trị kế thừa tư tưởng quyền lực thuộc nhân dân Người Hiến pháp Tuy nhiên chưa có tác phẩm nghiên cứu cách hoàn chỉnh quyền lực thuộc nhân dân tư tưởng Hồ Chí Minh với việc thể chế hóa quyền lực thuộc nhân dân Hiến pháp Việt Nam, đặc biệt việc kế thừa, phát triển tư tưởng Hồ Chí Minh vấn đề quyền lực thuộc nhân dân việc soạn thảo sửa đổi Hiến pháp Trong đề tài này, tác giả tập trung làm rõ vai trị Chủ tịch Hồ Chí Minh việc xây dựng Hiến pháp dân chủ Việt Nam với tư tưởng chủ đạo quyền lực thuộc nhân dân, từ rút học kinh nghiệm, giá trị to lớn từ tư tưởng công sửa đổi Hiến pháp nước ta Mục đích nhiệm vụ nghiên cứu Mục đích: Tìm hiểu vai trị Hồ Chí Minh việc đấu tranh Hiến pháp dân chủ, lãnh đạo thể chế hoá tư tưởng quyền lực thuộc nhân dân hai Hiến pháp năm 1946 năm 1959 Người trực tiếp đạo soạn thảo, giá trị tư tưởng kế thừa phát triển ... 1 :Hồ Chí Minh với việc lãnh đạo soạn thảo Hiến pháp Chƣơng 2: Thể chế hoá tư tưởng quyền lực thuộc nhân dân Hồ Chí Minh Hiến pháp Việt Nam Chƣơng HỒ CHÍ MINH VỚI VIỆC LÃNH ĐẠO SOẠN THẢO HIẾN PHÁP... quyền lực thuộc nhân dân tư tưởng Hồ Chí Minh với việc thể chế hóa quyền lực thuộc nhân dân Hiến pháp Việt Nam, đặc biệt việc kế thừa, phát triển tư tưởng Hồ Chí Minh vấn đề quyền lực thuộc nhân dân. .. tƣởng Hồ Chí Minh quyền lực thuộc nhân dân 39 2.1.1 Khái niệm “ nhân dân? ?? tư tưởng Hồ Chí Minh 39 2.1.2 Tư tưởng quyền lực thuộc nhân dân Hồ Chí Minh 40 2.2 Quyền lực thuộc nhân dân Hiến pháp