A-ĐẶT VẤN ĐỀ Môn Ngữ văn môn học quan trọng Cùng với Toán Tiếng Anh, Ngữ văn môn thi tốt nghiệp THPT Trong nhà trường việc cung cấp kiến thức văn học ngồi nước cịn giúp học sinh nâng cao kĩ đọc, nghe, viết, nói Đó kĩ cần thiết sống Trong trình học tập, học sinh học khơng để biết mà để kiểm tra, thi cử Muốn thi đạt kết cao việc ơn tập khơng thể thiếu Có thể thấy ơn tập kiểm tra đánh giá kết học tập mắt xích quan trọng q trình dạy học Tơi chọn đề tài nhằm giúp học sinh nắm kiến thức thi tốt nghiệp làm thi tốt nghiệp Là giáo viên dạy học trường THPT miền núi, điều kiện học tập học sinh nhiều khó khăn kinh tế chưa phát triển mạnh, tỉ lệ học sinh thuộc diện hộ nghèo cao em chăm học Mặc dù có nhiều cố gắng, chất lượng học sinh chưa cao Đặc biệt tỉ lệ học sinh đạt điểm khá, giỏi kì thi TNPT cịn thấp, điều làm cho trăn trở Tôi nghĩ: phải làm để học sinh thi đạt điểm cao mơn Ngữ văn Vì vậy, năm gần q trình giảng dạy ơn thi cho học sinh, tơi nghiên cứu tìm cách ôn luyện phù hợp, học sinh biết cách làm nên kết nâng lên Việc thực nghiệm tiến hành ba năm học (năm học 2010 – 2011 năm học 2011 – 2012) tiếp tục thực năm học 2012 – 2013 kết thi thử tốt nghiệp THPT nâng lên đáng kể (tỉ lệ học sinh đạt điểm trung bình trở lên lớp cao học sinh đạt điểm khá, giỏi 50%) Từ kinh nghiệm thực tiễn ba năm ôn thi tốt nghiệp cho học sinh lớp 12 THPT, mạnh dạn viết lại kinh nghiệm ôn thi của mình, là: “Phương pháp ơn tập tốt nghiệp môn Ngữ văn(áp dụngphần truyện ngắn Văn học Việt nam)nhằm đạt kết cao B- GIẢI QUYẾT VẤN ĐỀ I/ CƠ SỞ LÍ LUẬN: Trên thực tế, người đọc học lần mà nhớ hết Trí tuệ người có hạn mà kiến thức nhân loại vơ hạn, nhiều tiếp thu ta lại qn cũ Vì người xưa có câu “Ôn cố tri tân” (Ôn tập cũ, biết mới) nghĩa bên cạnh việc tiếp thu kiến thức ta phải ơn luyện, củng cố kiến thức học Mặt khác nhiều kĩ người hình thành làm làm lại thao thác đó, từ mà hình thành thói quen Ơn tập để rèn cho học sinh kĩ làm Học sinh làm làm lại dạng hình thành cho kĩ cần thiết để tìm hiểu đề, lập dàn ý cho dạng Khơng có mà ơn tập cịn giúp cho học sinh rèn luyện kĩ diễn đạt: viết câu, dùng từ, lấy dẫn chứng để chứng minh cho luận điểm, … - Truyện ngắn thể loại văn học Việt Nam đưa vào giảng dạy trường phổ thông Bên cạnh thơ truyện ngắn thể loại dạy nhiều Trong kiểm tra, thi cử hay đề cập đến kiến thức thể loại Đặc điểm chung truyện ngắn có cốt truyện, chi tiết, nhân vật, lời người kể chuyện, kết cấu,….Trong dạy ôn tập truyện ngắn cần phải bám sát đặc điểm truyện để rèn kĩ cho học sinh II/ CƠ SỞ THỰC TIỄN: - Theo quy định Bộ GD – ĐT thi tốt nghiệp mơn Lí, Hóa, Sinh, Tiếng Anh thi trắc nghiệm, thời gian làm thi 60 phút, cịn mơn: Ngữ văn, Sử, Địa, Toán thi tự luận, thời gian làm môn Sử, Địa 90 phút, thời gian làm mơn Ngữ Văn, Tốn 150 phút Đối với môn Ngữ văn cấu trúc đề thi tốt nghiệp gồm có phần: Phần chung bao gồm câu hỏi tái kiến thức điểm; câu nghị luận xã hội điểm Phần riêng học sinh chọn hai câu nghị luận văn học thuộc chương trình chuẩn chương trình nâng cao, câu điểm Như điểm phần nghị luận văn học chiếm tỷ lệ điểm tương đối cao Nó phần quan trọng đề Chính vậy, q trình dạy ơn tốt nghiệp cho học sinh giáo viên phải rèn cho học sinh kĩ làm nghị luận văn học - Thể loại truyện ngắn chương trình lớp 12 chủ yếu biên soạn học kì II, gồm truyện ngắn: Đoạn trích “Vợ chồng A Phủ” (Tơ Hồi), đoạn trích “Vợ nhặt” (Kim Lân), tác phẩm “Rừng xà nu” (Nguyễn Trung Thành), đoạn trích “Những đứa gia đình” (Nguyễn Thi), tác phẩm “Chiếc thuyền xa” (Nguyễn Minh Châu) Đây phần kiến thức trọng tâm hướng dẫn ôn thi tốt nghiệp Hầu năm học đề thi tốt nghiệp Bộ GD – ĐT có câu hỏi vấn đề tác phẩm truyện ngắn - Thực tế giảng dạy trường phổ thông cho thấy ngày học sinh lười học môn Ngữ văn Học sinh lười đọc văn bản, lười học dẫn chứng, thái độ tiếp thu học khơng hứng thú Có nhiều ngun nhân dẫn đến điều đáng buồn Song nguyên nhân chủ yếu học sinh học lệch Học lên đến THPT em xác định khối thi nên học theo khối Đại đa số em học khối A (Tốn, Lí, Hóa) khối có nhiều trường thi, có hội lựa chọn nhiều Vì em học môn thi đại học nên dẫn đến nhãng mơn học cịn lại Hơn học sinh quen với thao tác khoanh tròn môn thi trắc nghiệm nên đến viết văn tự luận dài ngại Xuất phát từ ngun nhân nên tình trạng học sinh làm văn hạn chế Trong kiểm tra, thi học sinh cách tìm ý, lập dàn bài, khơng thuộc dẫn chứng để chứng minh cho luận điểm nên có tượng học sinh tóm tắt văn đơn mà khơng phân tích nhân vật, hay vấn đề cần nghị luận; có tượng học sinh lấy dẫn chứng nhân vật tác phẩm chứng minh cho đặc điểm nhân vật tác phẩm khác….Và đặc biệt khả diễn đạt em viết văn yếu: cách mở bài, kết bài, câu văn lủng củng, dùng từ khơng xác, viết sai lỗi tả, … Đã có nhiều câu chuyện hài hước văn học sinh mà giám khảo cười nước mắt ví dụ có học sinh viết giới thiệu tác phẩm "Rừng xà nu " Nguyễn Trung Thành viết mảnh đất Tây Bắc " Hay " Nhân vật Mỵ tác phẩm Vợ nhặt nhà văn Kim Lân " Trước thực tế đó, giáo viên cần phải dạy ôn tập học sinh nắm cách làm bài, biết lấy dẫn chứng chứng minh cho luận điểm nâng cao khả diễn đạt cho học sinh Đó điều mà thân trăn trở đứng lớp Trong q trình dạy ơn tập tốt nghiệp tơi rút cho số kinh nghiệm để dạy ôn tập đạt kết cao III/ GIẢI PHÁP VÀ TỔ CHỨC THỰC HIỆN : Việc hướng dẫn ôn tập tốt nghiệp tiến hành theo ba bước: Hướng dẫn học sinh tìm ý lập dàn ý; Hướng dẫn học sinh cách diễn đạt; Vận dụng mộy tiết dạy cụ thể Bước 1: HƯỚNG DẪN HỌC SINH TÌM Ý VÀ LẬP DÀN Ý: Xuất phát từ đặc trưng thể loại truyện ngắn vào đề thi truyền thống mà Bộ GD-ĐT hay ra, giáo viên phân loại đề cho học sinh Đối với tác phẩm truyện ngắn chương trình SGK Ngữ văn 12 trọng tâm vào loại đề sau: phân tích nhân vật; diễn biến tâm trạng nhân vật; so sánh tính cách hai nhân vật, phân tích tình truyện, phân tích giá trị thực giá trị nhân đạo tác phẩm 1/ Loại đề phân tích nhân vật: 1.1/ Phân tích nhân vật nói chung: Trong tác phẩm truyện, nhân vật chiếm vị trí quan trọng nhằm thể ý đồ tư tưởng nhà văn tư tưởng chủ đề tác phẩm Do đó, phân tích nhân vật đường quan trọng để tiếp cận, khám phá tác phẩm a/ Trước vào ôn tập nhân vật cụ thể tác phẩm giáo viên cần phải định hướng cho học sinh cách làm chung dạng đề Dạng phân tích nhân vật em học THCS Giáo viên khái quát lại luận điểm làm bài: * Mở bài: - Giới thiệu tác giả, tác phẩm; - Giới thiệu nhân vật cần nghị luận * Thân bài: - Ngoại hình (nếu có): ngoại hình xấu/đẹp -> suy nghĩ em ngoại hình nhân vật - Số phận (nếu có): Đối với tác phẩm chương trình lớp 12 chủ yếu nhân vật có số phận bất hạnh Khi cần ý đến số phận nhỏ, trưởng thành (đời sống vật chất tinh thần) - Phẩm chất: nhân vật có phẩm chất Học sinh cần khái quát phẩm chất nhân vật tác phẩm - Đánh giá: + Nghệ thuật khắc họa nhân vật + Ý nghĩa hình tượng nhân vật tác phẩm * Kết bài: - Đánh giá vẻ đẹp, sức sống nhân vật văn học - Tài năng, vị trí nhà văn b/ Ví dụ cụ thể: Đề 1: Phân tích nhân vật Mị đoạn trích “Vợ chồng A Phủ” (SGK Ngữ văn 12 –tập 2)? - Yêu cầu học sinh xác định luận điểm: Ở nhân vật Mị có ngoại hình đẹp, có số phận bất hạnh, có phẩm chất tốt đẹp - Yêu cầu học sinh tìm dẫn chứng để chứng minh cho luận điểm -> Gv củng cố, hình thành dàn cho học sinh * Mở bài: - Tơ Hồi nhà văn viết thành công đề tài miền núi - Hoàn cảnh st tp: Là kết chuyến tháng, Tơ Hồi với đội giải phóng lên Tây Bắc…Tác phẩm giải Nhất Hội văn nghệ Việt Nam năm 1954-1955 - Trong tác phẩm, tác giả khắc họa thành công nhân vật Mị * Thân bài: 1/ Ngoại hình: Mị gái xinh đẹp Ngoại hình Mị khơng miêu tả trực tiếp mà gợi lên qua chi tiết “Trai làng đứng nhẵn chân vách đầu buồng Mị” -> Với ngoại hình Mị xứng đáng hưởng sống hạnh phúc 2/ Số phận: bất hạnh - Sinh gia đình nghèo: cha mẹ lấy khơng có tiền cưới, phải vay bạc nhà giàu đến mẹ Mị chết mà không trả nợ, để người ta bắt Mị làm dâu gạt nợ - Khi làm dâu nhà thống lí: Mị bị đầy ải thể xác lẫn tinh thần: + Thể xác: Làm việc quần quật trâu ngựa “ Tết đến giặt đay xe đay,…… cài bó tay cánh tay để tước sợi”-> Mị công cụ lao động, bị thống lí Pá Tra bóc lột lao động Mị cịn bị đánh đập dã man: Đêm tình mùa xn Mị chuẩn bị chơi đâu Thấy liền trói Mị vào cột “trói Mị thúng sợi …… ” Khơng thế, Mị ngồi bóp thuốc cho A Sử mệt nên ngủ thiếp mà A Sử liền đạp vào mặt Mị Trong đêm đông núi cao dài buồn Mị trở dậy thổi lửa hơ tay, có đêm A Sử chơi vô cớ đánh Mĩ ngã gục xuống cửa bếp -> Mị nạn nhân xã hội vô nhân đạo Thằng A Sử - chồng Mị coi Mị nơi để thỏa mãn thú tính + Tinh thần: Về làm dâu nhà thống lí ngày Mị khơng nói “lùi lũi rùa ni xó cửa” “Mị tưởng trâu ngựa” -> với nghệ thuật so sánh vật hóa tác giả làm bật thân phận vật Mị Câu văn “Ở lâu trong……” thật xót xa cho thấy Mị bị đầy ải nhà thống lí Căn buồng Mị “kín mít …… ” – thứ ngục thất giam hãm tinh thần Mị, giết chết tuổi trẻ, tình yêu, tự Mị Ngồi buồng Mị dường niệm thời gian, không gian, hết tri giác sống => Mị bị áp bóc lột thể xác lẫn tinh thần 3/ Phẩm chất: - Tài thổi sáo “Mị uốn ……” - Yêu tự do, trẻ trung yêu đời: Trước làm dâu nhà thống lí, mùa xuân Mị chơi, Mị có người yêu Mị xin cha đừng gả cho nhà giàu - Mị biết lao động, chăm lao động hiếu thảo: Mị sẵn sằng cuốc nương làm ngô trả nợ cho cha Khi bị bắt làm dâu nhà thống lí Mị định ăn ngón tự thương cha nên Mị không chết - Đặc biệt Mị gái có sức sống tiềm tàng: + Khi làm dâu nhà thống lí: Máy tháng đêm Mị khóc/ định ăn ngón tự tử + Trong đêm tình mùa xuân Hồng Ngài năm ấy: Phân tích hồi sinh tâm hồn Mị: Sự tác động ngoại cảnh Tiếng sáo tác động đến Mị nên tâm hồn Mị hồi sinh: tiếng sáo đầu núi, Mị thấy thiết tha bổi hổi, Mị nhẩm thầm theo hát người thổi Tiếng sáo đầu làng, Mị uống rượu ừng ực bát/ thấy nhớ khứ “ngày xưa Mị thổi sáo giỏi… ” / Mị ý thức tại, ý thức quyền sống “Đã từ Mị thấy … Mị thấy cịn trẻ……chỉ thấy nước mắt ứa Tiếng sáo gọi bạn lơ lửng bay đường Tiếng sáo rập rờn đầu Mị Mị quấn lại tóc, lấy váy hoa… A Sử trói Mị đau mà Mị khơng biết, sau lúc mê lúc tỉnh lúc tình thấy khơng ngựa, lúc mê thấy nồng nàn tha thiết nhớ -> chứng tỏ sức sống, khao khát sống trỗi dậy mạnh mẽ Mị + Trong đêm mùa đông: Lúc đầu Mị thản nhiên “A Phủ xác chết … hơ tay” -> nhìn thấy “dịng nước mắt bị xuống … ” Mị nghĩ đến tình cảnh -> nhận chúng thật độc ác, thương A Phủ -> cắt dây trói cho A Phủ -> chạy theo A Phủ đến Phiềng Sa -> Hành động cắt dây trói chứng tỏ sức sống tiềm tàng mạnh mẽ nhân vật… 4/ Đánh giá: - Nghệ thuật: + Khắc họa nv Mị tác giả sử dựng nghệ thuật miêu tả tâm lí nhân vật Tâm lí nhân vật chủ yếu thể qua nội tâm Tô Hồi diễn tả trạng thái tâm lí phức tạp, tinh tế Mị + Ngôn ngữ phong phú, sinh động + Chi tiết giàu sức gợi - Ý nghĩa hình tượng nhân vật Mị: qua nv nhà văn thể sâu sắc giá trị thực giá trị nhân đạo Tơ Hồi thể niềm xót thương người lao động miền núi; đồng thời ca ngợi phẩm chất họ, nhà văn thể niềm tin vào sức sống người lao động dù có bị áp họ có sức sống vươn lên Tác giả lên án bọn chúa đất miền núi độc ác, vơ nhân tính,… Khi giáo viên hướng dẫn học sinh hình thành dàn ý nhân vật Mị xong giáo viên yêu cầu học sinh dựa dàn nhân vật Mị tự lập dàn ý cho đề “Phân tích nhân vật A Phủ” đoạn trích Sau giáo viên củng cố dàn cho học sinh (ở nhân vật A Phủ trọng tâm làm bật số phận phẩm chất khỏe mạnh, lao động giỏi; gan góc, cương trực; có sức sống mạnh mẽ) Đề 2: Phân tích hình tượng nhân vật bà cụ Tứ “Vợ nhặt” – Kim Lân? - Yêu cầu học sinh xác định luận điểm: Ở nhân vật bà cụ Tứ có ngoại hình xấu, có phẩm chất tốt đẹp - Yêu cầu học sinh tìm dẫn chứng để chứng minh cho luận điểm -> Gv củng cố, hình thành dàn cho học sinh * Phần mở kết tương tự dàn Tràng * Phần thân bài: 1/ Ngoại hình: dáng lọng khọng, vừa vừa lẩm bẩm tính tốn miệng > tội nghiệp, già nua, dáng mở đời lam lũ 2/ Phẩm chất: - Là người mẹ nhân hậu, giàu lòng vị tha, bao dung, độ lượng: + Đối với trai: thương / lo cho + Đối với dâu: độ lượng chấp nhận người phụ nữ dâu nhà, chí hàm ơn / bà an ủi vỗ nàng dâu - Là người mẹ có niềm tin tưởng vào tương lai tươi sáng: + Động viên “Ai giàu họ, khó đời… ” + Cùng dâu dọn dẹp quét tước nhà cửa + Vẽ viễn cảnh tương lai tươi sáng: bà nói tồn chuyện vui, chuyện sung sướng sau…+ Dáng vẻ lật đật, đon đả, tươi cười bà cụ bữa cơm ngày đói giúp cho có thêm niềm tin vào sống 3/ Đánh giá nhân vật: - Nghệ thuật xây dựng nhân vật: + Đặt nhân vật vào tình truyện độc đáo + Thành cơng nghệ thuật miêu tả tâm lí nhân vật, tính cách nhân vật chủ yếu bộc lộ qua độc thoại nội tâm + Sử dụng bút pháp tả thực, ngôn ngữ sinh động, gần với đời sống tự nhiên - Ý nghĩa hình tượng: + Qua nhân vật bà cụ Tứ, tác giả muốn ca ngợi hình ảnh bao người mẹ Việt Nam giàu đức hi sinh + Hình ảnh bà cụ Tứ góp phần quan trọng làm cho tác phẩm trở thành ca ca ngợi tình người -> thể sâu sắc giá trị nhân đạo tác phẩm Ngoài hai nhân vật trên, giáo viên yêu cầu học sinh phân tích thêm nhân vật người vợ nhặt tác phẩm (ngoại hình phẩm chất) Đề bài: Phân tích nhân vật Việt đoạn trích “Những đứa gia đình” – Nguyễn Thi? - Yêu cầu học sinh xác định luận điểm: Ở nhân vật Việt khơng có ngoại hình xấu, khơng có luận điểm số phận, có phẩm chất tốt đẹp - Yêu cầu học sinh xác định luận điểm nhỏ tìm dẫn chứng để chứng minh cho luận điểm -> Gv củng cố, hình thành dàn cho học sinh * Mở bài: - Giới thiệu tác giả Nguyễn Thi: Là nhà văn gắn bó với người nông dân Nam Bộ nên mệnh danh nhà văn người nông dân Nam Bộ - Giới thiệu tác phẩm: “Những đứa gia đình” sáng tác vào năm 1966 kháng chiến chống Mĩ ác liệt - Giới thiệu đối tượng nghị luận: Tác phẩm khắc họa thành công nhân vật Việt * Thân bài: 1/ Việt người giàu tình yêu thương: - Yêu thương má: + Việt sinh trưởng gia đình có truyền thống cách mạng có mối thù sâu sắc với giặc Mĩ: ơng nội cha bị giặc giết, má Việt chết bom đạn kẻ thù nên Việt chị tâm tòng quân để trả thù cho ba má Ở Việt thù nhà gắn với nợ nước Việc đăng kí tịng qn xuất phát từ ý thức trách nhiệm, từ bổn phận theo phong trào “ý nghĩ độ thúc Việt” + Mặc dù má hi sinh tâm trí Việt dường má cịn, che chở,bảo ban hai chị em: Trong đêm ghi tên tịng qn hai chị em bàn tính thu xếp việc nhà “cả chị em nhớ đến má… ” + Tình thương má thể hai chị em khiêng bàn thờ má sang gửi nhà Năm: hai chị em làm cơm cúng má để thể lòng hiếu thảo / em trước 10 + Khi người đàn bà giải thích: thuyền cần có người đàn ông để chèo chống phong ba để nuôi đặng nhà chục đứa > Phùng Đẩu vỡ nhiều điều 3/ Khía cạnh nhận thức tình huống: thể qua trình nhận thức, giác ngộ hai nhân vật Phùng Đẩu sống người; cách nhìn nhận sống người + Phản ánh hành trình nhận thức đẹp sống người nghệ sĩ nhiếp ảnh Phùng: anh nhận thấy thuyền nghệ thuật ngồi xa, cịn thực đời lại gần; đẹp ngoại cảnh anh ngỡ hoàn hảo che khuất bề bộn, ngổn ngang đời sống Câu chuyện người đàn bà hàng chài tịa án huyện giúp Phùng hiểu có lí tưởng nghịch lí gia đình thuyền chài Anh hiểu thêm tính cách Đẩu, người đàn bà hàng chài mình, ngộ mối quan hệ đời nghệ thuật, cách nhìn nhận, đánh giá người sống + Phản ánh đổi thay nhận thức người xã hội người cán tòa án : nghe xong câu chuyện người đàn bà hàng chài, đầu anh có “một vỡ ra” Anh hiểu người sống phong phú phức tạp khơng dễ dàng lí giải anh tưởng lúc ban đầu Vì vậy, muốn giúp đỡ người không dựa vào kiến thức sách hay thiện chí mà phải thấu hiểu sống họ phải có biện pháp thiết thực Phùng Đẩu hiểu người đàn bà: quê mùa thất học chị ta trải, có nhiều phẩm chất tốt đẹp Phùng cịn hiểu đời có góc khuất mà người nghệ thuật cần vươn tới Tình truyện mang ý nghĩa khám phá, phát đời sống; bộc lộ nhìn nhân đạo tác giả tăng sức hấp dẫn cho tác phẩm; thể tính cách nhân vật bộc lộ chủ đề * Kết bài: Tài Nguyễn Minh Châu vị trí ơng VHVN 3/ Dạng đề nghị luận giá trị nội dung, tư tưởng tác phẩm: 19 a/ Dàn khái quát: * Mở bài: - Giới thiệu tác giả, tác phẩm - Giới thiệu giá trị cần nghị luận (giá trị thực giá trị nhân đạo) * Thân bài: - Vài nét giá trị tác phẩm: Giá trị thực, giá trị nhân đạo tiêu chí nội dung để đánh giá văn học + Giá trị thực khả phản ánh chân thực thực sống xã hội + Giá trị nhân đạo tình cảm, thái độ nhà văn dựa nguyên tắc, đạo lí làm người mang tính chuẩn mực tiến thời đại Biểu cụ thể giá trị nhân đạo nhà văn thể thái độ thương cảm số phận bất hạnh; lên án lực tàn bạo; ngợi ca phẩm chất tốt đẹp người; hướng nhân vật đến sống tốt đẹp - Biểu giá trị nội dung tác phẩm cụ thể: + Giá trị thực: tác phẩm phản ánh xã hội với mâu thuẫn, tầng lớp + Giá trị nhân đạo: Nhà văn xót thương cảm thơng với nhân vật / Tố cáo lực tàn bạo / Ngợi ca phẩm chất người / Mở sống tương lai cho nhân vật hay khơng? (lấy dẫn chứng chứng minh) - Đánh giá: giá trị có kế thừa văn học truyền thống hay khơng? Có mẻ? * Kết bài: - Khẳng định sức sống tp/ Vị trí nhà văn VH dân tộc b/ Những ví dụ cụ thể: Đề bài: Tác phẩm “Vợ chồng A Phủ” thể sâu sắc giá trị thực giá trị nhân đạo Anh (chị) làm sáng tỏ điều này? * Mở bài: - Giới thiệu Tơ Hồi tác phẩm “Vợ chồng A Phủ” 20 ...đó là: ? ?Phương pháp ơn tập tốt nghiệp mơn Ngữ văn( áp dụngphần truyện ngắn Văn học Việt nam )nhằm đạt kết cao B- GIẢI QUYẾT VẤN ĐỀ I/ CƠ SỞ LÍ LUẬN: Trên thực tế, người khơng phải đọc học lần... trình dạy ơn tập tốt nghiệp tơi rút cho số kinh nghiệm để dạy ơn tập đạt kết cao III/ GIẢI PHÁP VÀ TỔ CHỨC THỰC HIỆN : Việc hướng dẫn ôn tập tốt nghiệp tiến hành theo ba bước: Hướng dẫn học sinh... lười học môn Ngữ văn Học sinh lười đọc văn bản, lười học dẫn chứng, thái độ tiếp thu học khơng hứng thú Có nhiều ngun nhân dẫn đến điều đáng buồn Song nguyên nhân chủ yếu học sinh học lệch Học