BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC NHA TRANG ĐÀM HẢI VÂN GIẢI PHÁP NÂNG CAO HIỆU QUẢ CÔNG TÁC QUẢN LÝ KHAI THÁC VÀ BẢO VỆ NGUỒN LỢI THỦY SẢN TRONG KHU BẢO TỒN BIỂN VỊNH NHA TRANG LUẬN VĂN THẠC SĨ Khánh Hòa - 2013 BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC NHA TRANG ĐÀM HẢI VÂN GIẢI PHÁP NÂNG CAO HIỆU QUẢ CÔNG TÁC QUẢN LÝ KHAI THÁC VÀ BẢO VỆ NGUỒN LỢI THỦY SẢN TRONG KHU BẢO TỒN BIỂN VỊNH NHA TRANG Chuyên ngành : Công nghệ Khai thác Thủy sản Mã số : 60.62.80 NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC: TS NGUYỄN ĐỨC SĨ Khánh Hòa - 2013 LỜI CAM ĐOAN Tơi xin cam đoan tồn nội dung Luận văn kết nghiên cứu tôi, số liệu sử dụng Luận văn trung thực Các số liệu vấn thu mẫu thống kê suất, sản lượng kinh tế nghề cá, điều tra thực địa ngư trường kết tham gia thực chuyến điều tra kết hợp chuyến kiểm tra biển Các số liệu tàu thuyền, nghề nghiệp khai thác, văn quy phạm pháp luật lĩnh vực hải sản, công tác quản lý Nhà nước thuỷ sản sản địa phương thu thập Sở Nông nghiệp Phát triển nông thôn, Chi cục Khai thác Bảo vệ nguồn lợi thủy sản Khánh Hịa phịng chun mơn, huyện thành phố có quản lý khai thác thuỷ sản Tơi xin hoàn toàn chịu trách nhiệm nội dung nghiên cứu Luận văn Người cam đoan Đàm Hải Vân LỜI CẢM ƠN Trong trình triển khai thực luận văn này, xin trân trọng cảm ơn quan tâm Ban Giám hiệu Trường Đại học Nha Trang, Viện Khoa học Công nghệ Khai thác Thuỷ sản phòng ban Trường tạo điều kiện thuận lợi cho suốt q trình học tập; Tơi xin bày tỏ lịng biết ơn đến: Tiến sĩ Nguyễn Đức Sĩ - Trưởng Bộ môn Hàng Hải -Viện Khoa học Công nghệ Khai thác Thuỷ sản Trường Đại học Nha Trang, trực tiếp hướng dẫn tơi suốt q trình thực luận văn này; Tiến sĩ Hồng Văn Tính; Tiến sĩ Trần Đức Phú; Tiến sĩ Hoàng Hoa Hồng thầy giáo giảng dạy lớp cao học Công nghệ Khai thác Thủy sản, khóa học 2011-2013 tận tình giảng dạy để tơi hồn thành khóa học, nâng cao nhận thức chun mơn để hồn thành luận văn này; Tơi xin chân thành cảm ơn đến Sở Nông nghiệp Phát triển nông thôn, Chi cục Khai thác Bảo vệ nguồn lợi thủy sản Khánh Hòa; Viện Hải dương học Nha Trang, Cục Khai thác Bảo vệ nguồn lợi thuỷ sản, phịng chun mơn, huyện, thị xã thành phố có quản lý thuỷ sản bạn đồng nghiệp quan, tạo điều kiện cho thu thập số liệu cần thiết để hoàn thành luận văn Xin cảm ơn tới tồn thể cán cơng chức, viên chức Ban quản lý Vịnh Nha Trang tạo điều kiện thuận lợi cho tơi suốt q trình học cao học làm đề tài luận văn thạc sĩ MỤC LỤC DANH MỤC CÁC KÝ HIỆU, CHỮ VIẾT TẮT DANH MỤC CÁC BẢNG .5 DANH MỤC CÁC HÌNH VẼ, ĐỒ THỊ MỞ ĐẦU CHƯƠNG TỔNG QUAN VẤN ĐỀ NGHIÊN CỨU 12 1.1 Các nghiên cứu KBTB giới Việt Nam 14 1.1.1.Các nghiên cứu KBTB giới 14 1.1.2 Các khu bảo tồn biển ven biển Việt Nam 15 1.2 Khái quát khu bảo tồn biển vịnh Nha Trang 18 1.2.1.Vị trí địa lý 19 1.2.2 Tình hình kinh tế - xã hội 19 1.2.3 Hiện trạng môi trường đa dạng sinh học KBTB 21 CHƯƠNG 2: NỘI DUNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU 26 2.1 Nội dung nghiên cứu 26 2.1.1 Thực trạng hoạt động khai thác thủy sản KBTB vịnh Nha Trang 26 2.1.2 Thực trạng công tác quản lý khai thác, bảo vệ nguồn lợi đa dạng sinh học KBTB vịnh Nha Trang 26 2.1.3 Thực trạng công tác quản lý KBTB vịnh Nha Trang 26 2.1.4 Đề xuất giải pháp 26 2.2 Phương pháp nghiên cứu 27 2.2.1 Phương pháp nghiên cứu tài liệu 27 2.2.1.1 Thu thập số liệu thứ cấp 27 2.2.1.2 Thu thập số liệu sơ cấp 27 CHƯƠNG KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU 29 3.1 Thực trạng khai thác thủy sản khu bảo tồn biển vịnh Nha Trang 29 3.1.1 Tàu thuyền loại nghề khai thác 29 3.1.2 Thực trạng hoạt động đánh bắt tàu thuyền vịnh Nha Trang 31 3.2.2 Sự tham gia bên liên quan 42 3.2.3 Công tác tuyên truyền, nâng cao nhận thức 45 3.2.4 Công tác tuần tra kiểm soát, xử lý vi phạm BV NLTS 47 3.2.5 Công tác phát triển cộng đồng 50 3.3 Thực trạng công tác quản lý khu bảo tồn biển vịnh Nha Trang 51 3.3.1 Công tác đạo quản lý KBTB vịnh Nha Trang 51 3.3.2 Mơ hình tổ chức quản lý khu bảo tồn biển vịnh Nha Trang 52 3.3.3 Thiết lập tổ chức cộng đồng huy động tham gia cộng đồng vào trình quản lý KBTB 58 3.3.4 Đánh giá hiệu quản lý KBTB vịnh Nha Trang 61 3.4 Đề xuất giải pháp 64 3.4.1 Các giải pháp chung khai thác bảo vệ nguồn lợi thủy sản 64 3.4.2 Giải pháp nâng cao lực quản lý quan hữu quan nâng cao nhận thức cộng đồng 67 KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ 73 Kết luận 73 Kiến nghị 74 TÀI LIỆU THAM KHẢO 75 PHỤ LỤC 78 DANH MỤC CÁC KÝ HIỆU, CHỮ VIẾT TẮT ĐDSH Đa dạng sinh học HST Hệ sinh thái NLTS Nguồn lợi thủy sản BVNLTS Bảo vệ nguồn lợi thủy sản BV&PTNLTS Bảo vệ phát triển nguồn lợi thủy sản KT&BVNLTS Khai thác bảo vệ nguồn lợi thủy sản NTTS Nuôi trồng thủy sản KTTS Khai thác thủy sản NN&PTNT Nông nghiệp Phát triển nông thôn ĐQL Đồng quản lý ĐQLNC Đồng quản lý nghề cá QLDVCĐ Quản lý dựa vào cộng đồng QLNCDVCĐ Quản lý nghề cá dựa vào cộng đồng BTB Bảo tồn biển KBTB Khu bảo tồn biển VNT Vịnh Nha Trang DTSQTG Dự trữ sinh giới UBND Ủy ban nhân dân KT-XH Kinh tế - xã hội NGO - NGOs Tổ chức phi phủ - Các tổ chức phi phủ DANIDA Cơ quan phát triển quốc tế Đan Mạch DCE Chương trình hợp tác phát triển Đan Mạch – Việt Nam lĩnh vực môi trường LMPA Hợp phần sinh kế bền vững bên xung quanh khu bảo tồn biển (thuộc DCE) - Bộ NN&PTNT IUCN Tổ chức bảo tồn thiên nhiên giới WWF Quỹ quốc tế bảo vệ thiên nhiên WAP Liên minh đất ngập nước quốc tế UNESCO Tổ chức Văn hóa-Khoa học-Giáo dục Liên hiệp quốc -4- DANH MỤC CÁC BẢNG Bảng 3.1: Phân bố số lượng tàu thuyền theo nghề (< 90CV) 29 Bảng 3.2: Thống kê phường có tàu hoạt động nghề lưới kéo vịnh Nha Trang 31 Bảng 3.3: Tỷ trọng trung bình nhóm thương phẩn mẻ lưới kéo 33 Bảng 4: Phân bố số lượng tàu thuyền nghề lưới rê hoạt động vịnh Nha Trang 34 Bảng 3.5: Tỷ trọng trung bình nhóm thương phẩn mẻ lưới rê 35 Bảng 3.6: Chiều dài trung bình số đối tượng nghề lưới rê 36 Bảng 7: Thống kê nghề pha xúc hoạt động quanh khu bảo tồn biển Hòn Mun 36 Bảng 3.8: Ngư trường đánh bắt nghề pha xúc 37 Bảng 9: Tỷ trọng trung bình nhóm thương phẩm mẻ lưới nghề pha xúc 37 Bảng 10: Thống kê nghề mành hoạt động quanh KBTB Hòn Mun 38 Bảng 11: Tỷ trọng trung bình nhóm thương phẩn mẻ lưới rê 39 Bảng 12: Tóm tắt đối tượng, mùa vụ, vùng khai thác theo nghề 39 Bảng 3.13: Tổng hợp số vụ vi phạm quy chế KBTB vịnh Nha Trang KTTS năm 49 Bảng 14: Kế hoạch phân vùng mục tiêu vùng KBTB Hòn Mun [1] 55 Bảng 15: Những lợi ích quan trọng KBTB vịnh Nha Trang 59 Bảng 16: Các tiêu hiệu quản lý khu bảo tồn biển vịnh Nha Trang 62 Bảng 17: Phân tích SWOT trạng quản lý KBTB vịnh Nha Trang 62 -5- DANH MỤC CÁC HÌNH VẼ, ĐỒ THỊ Hình 1.1: Phân bố rạn san hơ Vịnh Nha Trang Hình 1.2: Vịnh Nha Trang 19 Hình 1.3: Độ phủ cao san hô sống Porites(cận cảnh) Montipora spp., Đơng Bắc Hịn Tre [30] 22 Hình 1.4: Thảm cỏ biển đơn loài Halophila ovalis Đầm Tre 23 Hình 1: Biến động số lượng tàu thuyền theo nghề 30 Hình 2: Ngư trường đánh bắt nghề lưới kéo 32 Hình 3: Tỷ lệ trung bình nhóm thương phẩm mẻ lưới nghề lưới kéo 33 Hình 4: Ngư trường đánh bắt nghề lưới rê 35 Hình 5: Tỷ lệ trung bình nhóm thương phẩm đánh bắt nghề lưới rê 36 Hình 6: Ngư trường đánh bắt nghề Mành 38 Hình 7: Tỷ lệ nhóm thương phẩm nghề Mành 39 Hình 8: Pa nơ tun truyền KBTB vịnh Nha Trang Hòn Mun 45 Hình 9: Giáo dục bảo vệ môi trường bảo tồn đa dạng sinh học trường học KBTB vịnh Nha Trang 46 Hình 10: Hội trại bảo vệ môi trường, bảo tồn ĐDSH biển vịnh Nha Trang 47 Hình 11: Thu gom rác Hòn Một trồng rừng ngập mặn Đầm Bấy 47 Hình 12: Canơ tuần tra đội tuần tra KBTB vịnh Nha Trang Hòn Mun 48 Hình 13: Số lượng vụ vi phạm KTTS KBTB qua năm 49 Hình 14: Bản đồ phân vùng quản lý KBTB vịnh Nha Trang 56 Hình 15: Hệ thống phao neo tàu thuyền KBTB vịnh Nha Trang 57 Hình 16: Sơ đồ phối hợp BQL KBTB với quan liên quan 58 Hình 17: Tỷ lệ người dân đánh giá trạng nguồn lợi 60 Hình 18: Người dân khóm đảo tham gia bắt biển gai 60 Hình 19: Tỷ người tham gia giáo dục cộng đồng 61 Hình 20: Phụ nữ khóm đảo tham gia chương trình giáo dục bình đẳng giới diễn văn nghệ chào mừng ngày quốc tế phụ nữ 61 -6- MỞ ĐẦU Vịnh Nha Trang có diện tích 249,65 km2; diện tích mặt biển 211,85 km diện tích đảo nằm vịnh 37,8 km2 [18], có hệ thống sinh thái đa dạng, nơi sinh sống nhiều loài sinh vật biển Các nhà khoa học phát 26 lồi cá có giá trị thương mại, 200 loài cá sống tầng đáy, 30 loài cá sống ven bờ, 33 loài cá sống cửa sơng 176 lồi cá sống rạn san hô Nhưng quan trọng phát 350 lồi san hơ sống ranh giới Khu bảo tồn biển [29] Vịnh Nha Trang vịnh đẹp giới, Bộ Văn hố Thơng tin xếp hạng Di tích quốc gia, danh lam thắng cảnh theo Quyết định số 14/2005/QĐ-BVHTT ngày 25/3/2005 Vịnh Nha Trang có hịn đảo lớn, nhỏ với cụm dân cư sinh sống lâu đời đây: Trí ngun, Vũng Ngán, Hịn Một, Đầm Bấy, Bích Đầm với tổng dân số khoảng 5.168 người 1.138 hộ Trong đó, cụm dân cư Trí Ngun có dân số đơng với số dân 3.253 người 730 hộ [3] Thành phố Nha Trang có 3.128 tàu thuyền đánh bắt thủy sản, khai thác Vịnh Nha Trang 2.000 chiếc, số lại đánh bắt ngư trường tỉnh Các ngành nghề đánh bắt Vịnh Nha Trang gồm nghề lưới rê, nghề câu, nghề lưới vây rút chì, mành trũ, lưới cước, lưới qt… Trong đó, loại tàu có cơng suất nhỏ 20cv chiếm khoảng 35% Lực lượng thường xuyên khai thác khai thác mức vùng ven bờ, nguyên nhân làm suy giảm nguồn lợi thủy sản vùng ven bờ Vịnh Nha Trang [4 ] Nghề nuôi trồng thủy sản (NTTS) Vịnh Nha Trang hình thành phát triển từ năm 1990 tồn đến ngày Theo số liệu thống kê phòng Kinh tế TP Nha Trang, vịnh có 250 hộ ni gồm 261 bè với 6.850 lồng ni NTTS Trong đó, chủ yếu nuôi tôm hùm nuôi cá (cá bớp, cá hồng, cá chim, cá bè) Đa số nuôi tập trung Hòn Miếu, Vũng Ngán, Hòn Một, Đầm Bấy Bích Đầm Ngồi ra, Vịnh Nha Trang có nhiều đơn vị, cá nhân tổ chức dịch vụ du lịch Vịnh như: Công ty Cổ phần Du lịch Thương mại Vinpearl đảo Hịn Tre, Cơng ty Cổ phần Du lịch Biển Hòn Tằm Nha Trang đảo Hịn Tằm, Cơng ty TNHH du lịch Trí Ngun- Nha Trang, Công ty TNHH Nhà nước MTV Yến Sào Khánh Hịa, Cơng ty Cổ phần Đại Hịa (khu du lịch Đầm Bấy) đảo Hòn Tre…và 15 Câu -7- ... GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC NHA TRANG ĐÀM HẢI VÂN GIẢI PHÁP NÂNG CAO HIỆU QUẢ CÔNG TÁC QUẢN LÝ KHAI THÁC VÀ BẢO VỆ NGUỒN LỢI THỦY SẢN TRONG KHU BẢO TỒN BIỂN VỊNH NHA TRANG. .. trạng công tác quản lý khu bảo tồn biển vịnh Nha Trang 51 3.3.1 Công tác đạo quản lý KBTB vịnh Nha Trang 51 3.3.2 Mơ hình tổ chức quản lý khu bảo tồn biển vịnh Nha Trang 52 3.3.3... Xuất phát từ yêu cầu thực tế nêu, chọn đề tài: ? ?Giải pháp nâng cao hiệu công tác quản lý khai thác bảo vệ nguồn lợi thủy sản Khu bảo tồn biển vịnh Nha Trang? ?? Kết cấu Luận văn gồm phần sau: Mở đầu