BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC NHA TRANG - LƯU MINH TRỌNG ẢNH HƯỞNG CỦA RÀO CẢN PHI THUẾ QUAN ĐẾN HOẠT ĐỘNG XUẤT KHẨU CỦA CÁC DOANH NGHIỆP CHẾ BIẾN THỦY SẢN TỈNH KHÁNH HÒA LUẬN VĂN THẠC SĨ Nha Trang – 2013 BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC NHA TRANG  LƯU MINH TRỌNG ẢNH HƯỞNG CỦA RÀO CẢN PHI THUẾ QUAN ĐẾN HOẠT ĐỘNG XUẤT KHẨU CỦA CÁC DOANH NGHIỆP CHẾ BIẾN THỦY SẢN TỈNH KHÁNH HÒA Chuyên ngành: QUẢN TRỊ KINH DOANH Mã số đề tài: 60340102 LUẬN VĂN THẠC SĨ NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC: Nha Trang – 2013 TS Nguyễn Thị Trâm Anh i LỜI CAM ĐOAN Tôi tên Lưu Minh Trọng – Học viên Cao học khóa 2011 – Trường Đại học Nha Trang xin cam đoan luận văn hoàn thành kết nghiên cứu thân sở hỗ trợ giáo viên hướng dẫn, kết nghiên cứu luận văn chưa công bố bất bỳ nghiên cứu khoa học khác, số liệu thứ cấp trích dẫn Chữ ký học viên ii CÁC CHỮ VIẾT TẮT Viết tắt ASC English Việt Nam Aquaculture Stewardship Council Hội đồng quản lý nuôi trồng thủy sản APEC Asia - Pacific Economic Cooperation Diễn đàn hợp tác kinh tế châu Á – Thái Bình Dương BRC British Retail Consortium Tiêu chuẩn hiệp hội nhà bán lẻ Anh quốc DOC Department of Commerce Bộ Thương mại Hoa Kỳ EU European Union Liên minh châu Âu EC European Council Ủy ban châu Âu EMAS Ecological Management and Audit Chương trình quản lý Scheme kiểm soát sinh thái Food and Agriculture Oganization Tổ chức lương thực FAO nông nghiệp FDA Food and Drug Admistraion Cục quản lý dược phẩm thực phẩm Hoa Kỳ GAP Good Agriculturial Pratices Tiêu chuẩn thực hành sản xuất nông nghiệp tốt GATT General Agreement on Tariffs and Hiệp định chung thuế Trade quan mậu dịch GMP Good Manufacturing Practice Thực hành sản xuất tốt HACCP Hazard Analysis and Critical Control Hệ thống phân tích mối Point nguy kiểm sốt điểm tới hạn ISO International Organization for Tổ chức tiêu chuẩn quốc tế Standardization ITC International Trade Commission Ủy ban thương mại quốc tế Hoa Kỳ MSC Marine Stewardship Council Hội đồng quản lý biển MFN Most Favoured Nation Nguyên tắc tối huệ quốc NAFIQUAD National –Agro –Forestry- Fisheries Cục quản lý chất lượng iii Quality Assurance Department Nông lâm thủy sản Việt Nam NAFTA North American Free Trade Hiệp định thương mại tự Agreement Bắc Mỹ NTB Non – tariff barriers Các hàng rào phi thuế quan OECD Organization POR for Economic and Tổ chức hợp tác phát Development triển kinh tế The Period of Review Xem xét hành chống bán phá giá hàng năm SPS Sanitary and Phytosanitary measures Những biện pháp vệ sinh kiểm dịch động thực vật TBT Technical Barriers to Trade Hàng rào kỹ thuật thương mại UNTACD United Nations Conference on Trade Diễn đàn liên hợp quốc and Development thương mại phát triển USDA United States Department of Bộ Nông nghiệp Hoa Kỳ Agriculture VASEP VCCI WTO Viet Nam Association of Seafood Hiệp hội chế biến xuất Exporters and Producers thủy sản Việt Nam Vietnam Champer of Commerce and Phịng thương mại Cơng Industry nghiệp Việt Nam World Trade Organization Tổ chức thương mại giới iv DANH MỤC CÁC BẢNG Trang Bảng 1.1 - Các nước bị kiện tiêu biểu (Từ tháng 01/1955 đến tháng 20 6/2010) Bảng 1.2 - Mức điểm quan trọng nhân tố tác động đến khả 32 đáp ứng tiêu chuẩn SPS thị trường EU Bảng 2.1 - Đặc điểm doanh nghiệp thủy sản khảo sát 35 Bảng 2.2 - Loại hình doanh nghiệp số lượng lao động sử dụng 36 doanh nghiệp thủy sản tham gia khảo sát Bảng 3.1 - Cơ cấu mặt hàng thủy sản xuất 2009 - 2011 43 Bảng 3.2 - Danh sách 20 doanh nghiệp thủy sản lớn Việt Nam 43 năm 2011 Bảng 3.3 - Cơ cấu sản phẩm thủy sản Việt Nam xuất sang Mỹ 46 năm 2012 Bảng 3.4 - Cơ cấu sản phẩm thủy sản Việt Nam xuất sang EU 48 năm 2012 Bảng 3.5 - Thống kê mặt hàng xuất tỉnh Khánh Hòa 51 (2007-2011) Bảng 3.6 - Thống kê số quy định tiêu biểu Mỹ thủy sản 54 nhập Bảng 3.7 - Thống kê số quy định tiêu biểu EU đối thủy sản 59 nhập (giai đoạn 1996 – 2012) Bảng 3.8 - Mức thuế chống bán phá mặt hàng tôm cá da trơn 65 số doanh nghiệp thủy sản tỉnh Khánh Hòa Bảng 3.9 - Các nhân tố ảnh hưởng đến khả đáp ứng biện 69 pháp SPS TBT doanh nghiệp xuất vào thị trường Mỹ Bảng 3.10 - Các nhân tố ảnh hưởng đến khả đáp ứng biện 70 pháp SPS TBT doanh nghiệp xuất vào thị trường EU Bảng 3.11 - Những ảnh hưởng tích cực biện pháp phi thuế quan 72 v DANH MỤC CÁC HÌNH Trang Hình 1.1 - Quy trình thủ tục đánh giá việc tuân thủ doanh 26 nghiệp xuất thủy sản tới EU Hình 4.1 - Chuỗi sản xuất tổng quát mặt hàng thủy sản 81 DANH MỤC CÁC BIỂU ĐỒ Trang Biểu đồ 2.1 - Lý chọn Mỹ thị trường xuất sản phẩm 34 Biểu đồ 2.2 - Lý chọn EU thị trường xuất sản phẩm 34 Biểu đồ 2.3 - Đối tượng khách hàng doanh nghiệp xuất sang thị 38 trường EU Biều đồ 2.4 - Đối tượng khách hàng doanh nghiệp xuất sang thị 38 trường Mỹ Biểu đồ 3.1 - Giá trị tỷ lệ tăng trưởng xuất thủy sản Việt 39 Nam giai đoạn từ 1993-2011 Biểu đồ 3.2 - Cơ cấu mặt hàng xuất chủ lực Việt Nam năm 40 2012 Biểu đồ 3.3 - Cơ cấu thị trường thủy sản Việt Nam (2008 - 2012) 41 Biểu đồ 3.4 - Kim ngạch xuất thủy sản Việt Nam vào thị 45 trường Mỹ Biểu đồ 3.5 - Kim ngạch xuất thủy sản Việt Nam vào thị 47 trường EU Biểu đồ 3.6 - Giá trị xuất thủy sản tỉnh Khánh Hòa giai đoạn 49 từ 2007 đến 2012 Biểu đồ 3.7 - Giá trị xuất thủy sản tỉnh Khánh Hòa sang thị 49 trường Mỹ EU giai đoạn 2007 - 2012 Biểu đồ 3.8 - Tỷ trọng xuất thủy sản tổng giá trị xuất 51 tỉnh Khánh Hòa Biểu đồ 3.9 - Cơ cấu thị trường thủy sản Khánh Hòa (2008 - 2012) 53 Biểu đồ 3.10 - Các biện pháp phi thuế quan mà doanh nghiệp thủy sản 62 vi Trang gặp phải thị trường Mỹ Biểu đồ 3.11 - Các biện pháp phi thuế quan mà doanh nghiệp thủy sản 62 gặp phải thị trường EU Biểu đồ 3.12 - Các biện pháp phi thuế quan thường xuyên khó 63 khăn mà doanh nghiệp thủy sản gặp phải thị trường Mỹ Biểu đồ 3.13 - Các biện pháp phi thuế quan thường xuyên khó 63 khăn mà doanh nghiệp thủy sản gặp phải thị trường EU Biểu đồ 3.14 - Xu hướng biện pháp SPS TBT thị 66 trường Mỹ EU Biểu đồ 3.15 - Phản ứng doanh nghiệp bị áp dụng biện pháp 66 phi thuế quan Biểu đồ 3.16 - Ảnh hưởng chi phí thích ứng doanh nghiệp 67 Biểu đồ 3.17 - Mức tăng chi phí thích ứng biện pháp SPS TBT 67 thị trường Mỹ EU Biểu đồ 3.18 - Thứ tự khoản mục đầu tư làm tăng chi phí thích ứng 68 doanh nghiệp Biểu đồ 3.19 - Phản ứng doanh nghiệp bị áp đặt thuế chống bán 71 phá giá Biểu đồ 3.20 - Những tác động tích cực khác doanh nghiệp thủy 72 sản đáp ứng yêu cầu SPS TBT Biểu đồ 3.21 - Các biện pháp phi thuế quan có phải rào cản thương? 75 Biểu đồ 3.22 - Thuế quan rào cản phi thuế quan rào cản 75 xuất vào thị trường Mỹ EU? vii MỤC LỤC Trang Lời cam đoan i Các từ viết tắt ii Danh mục bảng iv Danh mục hình v Danh mục biểu đồ v Mục lục vi Phần mở đầu CHƯƠNG 1: CƠ SỞ LÝ THUYẾT 1.1 Rào cản phi thuế quan thương mại quốc tế 1.2 Đặc điểm rào cản phi thuế quan 20 1.3 Ảnh hưởng rào cản phi thuế quan 23 1.4 Những nhân tố cản trở doanh nghiệp việc đáp ứng rào cản 26 phi thuế quan CHƯƠNG 2: PHƯƠNG PHÁP ĐIỀU TRA KHẢO SÁT VÀ ĐẶC 33 ĐIỂM CỦA DOANH NGHIỆP THAM GIA KHẢO SÁT 2.1 PHƯƠNG PHÁP ĐIỀU TRA KHẢO SÁT 33 2.2 ĐẶC ĐIỂM CỦA DOANH NGHIỆP THAM GIA KHẢO SÁT 33 CHƯƠNG 3: PHÂN TÍCH ẢNH HƯỞNG CỦA RÀO CẢN PHI THUẾ 39 QUAN TẠI THỊ TRƯỜNG MỸ VÀ EU ĐẾN HOẠT ĐỘNG XUẤT KHẨU CỦA CÁC DOANH NGHIỆP CHẾ BIẾN THỦY SẢN TỈNH KHÁNH HÒA 3.1 TỔNG QUAN VỀ XUẤT KHẨU THỦY SẢN CỦA VIỆT NAM 39 VÀ TỈNH KHÁNH HỊA SANG THỊ TRƯỜNG MỸ VÀ EU 3.1.1 Tình hình xuất thủy sản Việt Nam sang thị trường Mỹ 39 EU 3.1.2 Tình hình xuất thủy sản tỉnh Khánh Hòa vào thị trường 49 Mỹ EU 3.2 KHÁI QUÁT VỀ RÀO CẢN PHI THUẾ QUAN ĐƯỢC ÁP DỤNG TẠI HAI THỊ TRƯỜNG MỸ VÀ EU ĐỐI VỚI THỦY SẢN 54 viii VIỆT NAM 3.2.1 Các rào cản phi thuế quan Hoa Kỳ áp dụng thủy sản nhập 54 từ Việt Nam 3.2.2 Các rào cản phi thuế quan Liên minh Châu Âu áp dụng 58 hàng thủy sản nhập từ Việt Nam 3.3 ẢNH HƯỞNG CỦA RÀO CẢN PHI THUẾ QUAN TẠI THỊ 62 TRƯỜNG MỸ VÀ EU ĐẾN HOẠT ĐỘNG XUẤT KHẨU CỦA CÁC DOANH NGHIỆP CHẾ BIẾN THỦY SẢN TỈNH KHÁNH HÒA 3.3.1 Những biện pháp phi thuế quan áp dụng thị trường 62 Mỹ EU 3.3.2 Ảnh hưởng tiêu cực biện pháp phi thuế quan 65 3.3.3 Ảnh hưởng tích cực biện pháp phi thuế quan 71 3.3.4 Nhận thức doanh nghiệp thị trường, rào cản phi thuế quan 73 CHƯƠNG 4: CÁC GIẢI PHÁP GIÚP DOANH NGHIỆP THỦY SẢN 77 TỈNH KHÁNH HÒA VƯỢT QUA RÀO CẢN PHI THUẾ QUAN TẠI THỊ TRƯỜNG MỸ VÀ EU 4.1 Mục tiêu, định hướng phát triển xuất thủy sản địa bàn tỉnh 77 Khánh Hòa 4.2 Những đề xuất giải pháp 78 4.3 Giải pháp giúp doanh nghiệp thủy sản vượt qua rào cản phi thuế 79 quan thị trường Mỹ EU Kết luận 85 Tài liệu tham khảo ix Phụ lục ... tích ảnh hưởng rào cản phi thuế quan thị trường Mỹ EU đến hoạt động xuất doanh nghiệp chế biến thủy sản tỉnh Khánh Hòa Chương 3: Các giải pháp giúp doanh nghiệp thủy sản tỉnh Khánh Hòa vượt qua rào. .. Việt Nam 3.3 ẢNH HƯỞNG CỦA RÀO CẢN PHI THUẾ QUAN TẠI THỊ 62 TRƯỜNG MỸ VÀ EU ĐẾN HOẠT ĐỘNG XUẤT KHẨU CỦA CÁC DOANH NGHIỆP CHẾ BIẾN THỦY SẢN TỈNH KHÁNH HÒA 3.3.1 Những biện pháp phi thuế quan áp dụng... EU ĐẾN HOẠT ĐỘNG XUẤT KHẨU CỦA CÁC DOANH NGHIỆP CHẾ BIẾN THỦY SẢN TỈNH KHÁNH HÒA 3.1 TỔNG QUAN VỀ XUẤT KHẨU THỦY SẢN CỦA VIỆT NAM 39 VÀ TỈNH KHÁNH HỊA SANG THỊ TRƯỜNG MỸ VÀ EU 3.1.1 Tình hình xuất