Tiểu luận Tâm lý học nhận thức MỞ ĐẦU Lí chọn đề tài Tâm lí người có đặc điểm quan trọng phản ánh giới khách quan sử dụng hành vi sau cá thể Sự phức tạp lên hành vi thực nhờ tích luỹ Sự tích luỹ kinh nghiệm khơng thể có hình ảnh thực khách quan bị đi, không để lại dấu vết Trong thực tế hình ảnh cố gìn giữ tái lại cần Q trình gọi trí nhớ Trí nhớ q trình tâm lí phản ánh kinh nghiệm người hình thức biểu tượng Do đó, trí nhớ đóng vai trị quan trọng sống người Con người muốn hoạt động phải có khả lặp lại thao tác cũ, sử dụng hiểu biết có vào cơng việc Trong hành động phức tạp, vai trò trí nhớ quan trọng Vì vậy, trí nhớ điều kiện thiếu để tiến hành hoạt động Đối với đời sống tâm lí, trí nhớ điều kiện để người phát triển chức tâm lí bậc cao, điều kiện để người tích luỹ kinh nghiệm, sử dụng kinh nghiệm sống hoạt động Nếu khơng có trí nhớ khơng có phát triển tâm lí Con người mãi tình trạng trẻ sơ sinh Trí nhớ điều kiện để người có đời sống tâm lí bình thường, ổn định, lành mạnh, trở thành nhân cách Trí nhơ đảm bảo cho thống nhất, tồn vẹn nhân cách Khơng có trí nhớ người khơng có nhân cách Khơng vậy, trí nhớ cịn cơng cụ để lưu giữ kết trình nhận thức, điều kiện để diễn trình tư duy, tưởng tượng làm cho trình đạt kết hợp lí (cung cấp tài liệu nhận thức cảm tính thu nhận cho nhận thức lí tình cách trung thành đầy đủ) Nguyễn Thị Na – TLGD Tiểu luận Tâm lý học nhận thức Việc tìm hiểu lực trí nhớ tạo nên đóng góp to lớn cho nghiên cứu lí luận thực tiễn Đặc biệt giai đoạn đầu lứa tuổi tiểu học trí nhớ trẻ chưa thực hồn thiện, điều gây nên khó khăn cho trẻ tập trung kiến thức Vì việc nghiên cứu lực trí nhớ trẻ đóng vai trị quan trọng q trình học tập, hình thành phát triển nhân cách Trong đó, vấn đề nghiên cứu trí nhớ (đặc biệt trí nhớ hình ảnh) chưa quan tâm mức Trên địa bàn thành phố Huế chưa có cơng trình khoa học nghiên cứu cách cụ thể lực trí nhớ hình ảnh học sinh tiểu học Chính vậy, chúng tơi chọn đề tài: “Tìm hiểu lực trí nhớ hình ảnh học sinh lớp trường tiểu học Lê Quý Đôn thành phố Huế” để nghiên cứu, từ có biện pháp nâng cao lực trí nhớ hình ảnh học sinh Mục đích nghiên cứu Nghiên cứu đặc điểm lực trí nhớ hình ảnh học sinh lớp trường tiểu học Lê Q Đơn, sở đề số biện pháp phát triển trí nhớ hình ảnh cho em Đối tượng khách thể nghiên cứu 3.1 Đối tượng nghiên cứu Năng lực trí nhớ hình ảnh học sinh lớp 3.2 Khách thể nghiên cứu Học sinh lớp 2C trường tiểu học Lê Quý Đôn thành phố Huế Nhiệm vụ nghiên cứu Nghiên cứu vấn đề lí luận lực trí nhớ hình ảnh học sinh lớp Nghiên cứu thực trạng độ nhanh, độ bền, độ xác học sinh lớp 2C trường tiểu học Lê Quý Đôn thành phố Huế Nguyễn Thị Na – TLGD Tiểu luận Tâm lý học nhận thức Đề biện pháp giúp học sinh lớp nhớ nhanh, nhớ bền, nhớ xác Giả thuyết khoa học Nếu tìm hiểu thực trạng lực trí nhớ hình ảnh em đề xuất biện pháp phù hợp nhằm nâng cao lực cho em - Trí nhớ hình ảnh trẻ lớp nhớ nhanh không bền, không xác - Trí nhớ hình ảnh trẻ lớp có đặc điểm: trí nhớ khơng chủ định chiếm ưu Trí nhớ có chủ định bắt đầu hình thành - Năng lực trí nhớ hình ảnh trẻ lớp phụ thuộc vào: đặc điểm, tính chất nội dung ghi nhớ: tri thức, kinh nghiệm, hoàn cảnh sống trẻ - Trí nhớ hình ảnh trẻ lớp có khác nam nữ, nhiên khác không nhiều Phương pháp nghiên cứu 6.1 Nhóm phương pháp nghiên cứu lí luận - Phân tích - Tổng hợp - Hệ thống hố 6.2 Nhóm phương pháp nghiên cứu thực tiễn - Phương pháp thực nghiệm - Phương pháp quan sát - Phương pháp dùng bảng hỏi - Phương pháp thống kê toán học Phạm vi thời gian nghiên cứu 7.1 Phạm vi nghiên cứu Nguyễn Thị Na – TLGD 3 Tiểu luận Tâm lý học nhận thức Nghiên cứu 38 học sinh lớp 2C trường tiểu học Lê Quý Đôn -Huế 7.2 Thời gian nghiên cứu Học kì I, năm học 2009 – 2010 Nguyễn Thị Na – TLGD Tiểu luận Tâm lý học nhận thức CHƯƠNG CƠ SỞ LÝ LUẬN CỦA ĐỀ TÀI 1.1 Lịch sử nghiên cứư vấn đề Trí nhớ thuộc tính chung vật chất hữu Đối với người, trí nhớ điều khiển chủ yếu, điều kiện sở toàn đời sống tâm lý người Vì suốt lịch sử phát triển khoa học tâm lý trí nhớ thường xuyên đối tượng nghiên cứu nhà tâm lý học ưa thích Do cách tiếp cận khác nên nghiên cứu trí nhớ đa dạng 1.1.1.Các cơng trình nghiên cứu nước ngồi trí nhớ Cơng trình khoa học trí nhớ Hermann Ebbingheus – học giả người Đức tiến hành năm 1885 Đề tài nghiên cứu cách thức hình thành ghi nhớ liên tưởng trí nhớ phương pháp thực nghiệm Trong tác phẩm “Phân tích trí nhớ mặt thần kinh A.R.Luria năm 1970 trình bày xuất phát điểm coi trí nhớ hoạt động tâm lý có cấu trúc tâm lý cấu trúc thần kinh trí nhớ Cơng trình: “Child development” Peter Ornstein đồng nghiệp ông tiến hành năm 1975 Mục tiêu đặt nghiên cứu thấy khác biệt có nguyên nhân độ tuổi diễn xu hướng trẻ em thường nhẩm lại từ mà người ta yêu cầu chúng phải nhớ Kết cơng trình khẳng định khả nhớ em nhỏ tuổi liên quan đến việc chúng sử dụng phương pháp nhớ hiệu 1.1.2 Các cơng trình nghiên cứu trí nhớ nước Cơng trình “Ghi nhớ máy móc ghi nhớ có ý nghĩa học sinh lớp 5,6,8 dùng phương pháp thực nghiệm đo khối lượng từ số” Nhóm nghiên cứu trí nhớ, tổ Tâm lý học, khoa Tâm lý học, Trường ĐHSP Hà Nội Phạm Minh Hạc chủ trì, 1963 Cơng trình kết luận : Khối lượng nhớ từ Nguyễn Thị Na – TLGD Tiểu luận Tâm lý học nhận thức lớn khối lượng nhớ số Khối lượng ghi nhớ thị giác tốt nhất, khối lượng ghi nhớ riêng rẽ thị giác, thính giác nhỏ khối lượng ghi nhớ thị giác, thính giác phối hợp Q trình qn xảy không theo tỉ lệ thuận với thời gian Cơng trình “Tìm hiểu độ nhanh độ bền trí nhớ trẻ mẫu giáo lớn trường mầm non Hoa Sen” sinh viên khoa Tâm lý – Giáo dục, trường ĐHSP Hà Nội tiến hành năm 2005 thu kết luận sau : trí nhớ trẻ mẫu giáo lớn có đặc điểm dễ nhớ, nhớ nhanh không bền Khả ghi nhớ trẻ phụ thuộc vào đặc điểm, tính chất đối tượng ghi nhớ, vào giới tính, vào mơi trường, vào điều kiện sống trẻ giảng dạy giáo viên 1.2 Các khái niệm liên quan  Trí nhớ Trí nhớ trình tâm lý phản ánh kinh nghiệm người hình thức biểu tượng bao gồm ghi nhớ, gìn giữ tái lại sau óc mà người cảm giác, rung động, hành động, suy nghĩ trước (Nguyễn Quang Uẩn)  Trí nhớ hình ảnh Năng lực trí nhớ hình ảnh hiệu suất (hiệu quả) tổng quát trí nhớ hình ảnh xác định loạt phẩm chất như: Độ nhanh, độ bền, độ xác  Những phẩm chất trí nhớ - Độ nhanh (Tốc độ ghi nhớ) : Được xác định thời gian cần thiết để ghi nhớ đầy đủ tài liệu - Độ bền (Sự gìn giữ lâu bền) : Được xác định thời gian mà tài liệu ghi nhớ giữ lại trí nhớ, tức thời hạn tối đa mà sau tài liệu ghi nhớ nhớ lại Nguyễn Thị Na – TLGD Tiểu luận Tâm lý học nhận thức - Độ xác: Là mức độ phù hợp tài liệu tri giác với biểu tượng tương ứng mà ta nhớ lai - Khối lượng ghi nhớ: Là số lượng tài liệu mà trực tiếp nhớ lại sau lần tri giác  Phân loại Trí nhớ phân loại theo đặc điểm hoạt động mà diễn q trình ghi nhớ tái hiện: - Dựa vào tính chất tính tích cực tâm lý bật (giữa địa vị thống trị) hoạt động đó, trí nhớ phân thành trí nhớ vận động, trí nhớ xúc cảm, trí nhớ hình ảnh trí nhớ từ ngữ - logic Trí nhớ vận động: Là loại trí nhớ phản ánh cử động hệ thống cử động khác Loại trí nhớ sở để hình thành kĩ xảo thực hành lao động khác Tiêu chí đánh giá trí nhớ vận động tốc độ hình thành mức độ bền vững kĩ xảo Trí nhớ xúc cảm: trí nhớ xúc cảm, tình cảm diễn hoạt động trước Trí nhớ xúc cảm giúp cá nhân cảm nhận giá trị thẩm mĩ hành vi, cử chỉ, lời nói nghệ thuật Trí nhớ hình ảnh: trí nhớ ấn tượng mạnh thuộc quan cảm giác Dựa vào quan cảm giác tham gia vào ghi nhớ nhớ lại trí nhớ hình ảnh chia thành trí nhớ nghe, trí nhớ nhìn… Trí nhớ từ ngữ - logic: loại trí nhớ mối liên hệ, quan hệ mà nội dung tạo nên tư tưởng người Trí nhớ phát triển sở loại trí nhớ nêu trên, ngày có vị trí thống trị ảnh hưởng trở lại loại trí nhớ - Dựa vào tính chất mục đích của hoạt động, trí nhớ chia thành trí nhớ khơng chủ định trí nhớ có chủ định: Nguyễn Thị Na – TLGD Tiểu luận Tâm lý học nhận thức Trí nhớ khơng chủ định: trí nhớ khơng có mục đích chun biệt ghi nhớ, gìn giữ tái tài liệu Trí nhớ có trước đời sống cá thể Trí nhớ có chủ định: loại trí nhớ có mục đích ghi nhớ, giữ gìn tái Trí nhớ có sau trí nhớ khơng chủ định đời sống cá thể ngày tham gia nhiều vào trình tiếp thu tri thức Trong hoạt động cơng việc, trí nhớ có chủ định chiếm vai trò to lớn - Dựa vào mức độ kéo dài giữ gìn tài liệu hoạt động, trí nhớ chia thành trí nhớ ngắn hạn, trí nhớ dài hạn trí nhớ thao tác Trí nhớ ngắn hạn: trí nhớ sau giai đoạn vừa ghi nhớ Quá trình chưa ổn định, có ý nghĩa lớn tiếp thu kinh nghiệm Đây đặc biệt ghi nhớ, tích lũy tái thơng tin sở trí nhớ dài hạn Trí nhớ dài hạn: Là trí nhớ sau giai đoạn ghi nhớ khoảng thời gian mãi Nó quan trọng để người tiếp thu tri thức Để trí nhớ dài hạn có chất lượng tốt, giai đoạn đầu cá nhân cần có luyện tập, củng cố tái nhiều lần, sử dụng nhiều biện pháp củng cố tái khác Trí nhớ thao tác: trí nhớ sau giai đoạn trí nhớ ngắn hạn trước trí nhớ dài hạn, chất trí nhớ thao tác trí nhớ làm việc, tức huy động từ trí nhớ dài hạn (đơi trí nhớ ngắn hạn) để cá nhân thực hành động khẩn thiết, đặc biệt hành động phức tạp 1.3 Các quan điểm tâm lý học chất trí nhớ Kể từ tâm lý học tách khỏi triết học trở thành khoa học độc lập, trí nhớ trở thành vấn đề quan trọng đời sống Nguyễn Thị Na – TLGD Tiểu luận Tâm lý học nhận thức người Trí nhớ quan tâm nghiên cứu bình diện tâm lý, có nhiều khuynh hướng luận điểm khác trí nhớ Những người theo thuyết liên tưởng (Gartli, Miler, Ben) xem liên tưởng nguyên tắc quan trọng hình thành trí nhớ nói riêng tượng tâm lý nói chung Theo quan điểm này, xuất hình ảnh tâm lý vỏ não diễn đồng thời (hoặc nhau) với tượng tâm lý khác Đóng góp quan trọng nhà tâm lý học liên tưởng họ đề cập đến vai trị ý có điều kiện ý chí điều kiện ghi nhớ (trước tâm lý học liên tưởng đời, trí nhớ chưa phân loại thành trí -nhớ khơng chủ định có chủ định Tất xem trí nhớ khơng chủ định, dẫn đến trí nhớ máy móc) Trong cơng trình nghiên cứu Ebbinghaus khác cá biệt hai nhóm người: học thuộc lịng máy móc học hiểu thấu ý nghĩa, hai dấu hiệu trí nhớ chủ định khơng chủ định Trí nhớ trở thành đối tượng thực nghiệm Tuy nhiên nhà liên tưởng sai lầm khẳng định tính vạn liên tưởng giải tthích chế liên tưởng dựa hoạt động máy móc não Do hiểu máy móc liên tưởng, mà trí nhớ khơng xem q trình, khơng phải hoạt động xác định người với đối tượng với hình ảnh chúng, mà sản phẩm liên tưởng Thuyết dừng lại việc điều kiện bên xuất ấn tượng đồng thời Trong tâm lý học, mô tả cần thiết, song nhà liên tưởng sai lầm giải thích mối liên hệ nhân Thuyết liên tưởng dừng lại khẳng định kiện chưa giải thích chúng cách khoa học Năm 1913 có dịng tâm lý chống lại thuyết liên tưởng tâm lý học Gestalt Họ xem ghi nhớ tạo “dấu vết” vỏ não, phụ thuộc vào việc tổ chức tài liệu tri giác khả cấu trúc hóa tài liệu Nguyễn Thị Na – TLGD Tiểu luận Tâm lý học nhận thức (Keler làm thực nghiệm với tài liệu cần nhớ, chúng xếp theo đối tượng gần giống nhớ tốt đối tượng khác loại Ông cho trẻ em nhớ từ, số, hình, nhóm thành cặp đồng loại khác loại Trong tất trường hợp, thành phần đồng loại giống trẻ ghi nhớ tốt khác loại) Mặt khác, theo nhà tâm lý học Gestalt, đối tượng cấu trúc thống yếu tố tạo nên Cấu trúc đối tượng, theo họ sở để thống yếu tố tạo nên Cấu trúc đối tượng, theo họ sở để tạo nên vỏ bán cầu đại não cấu trúc tương tự dấu vết, trí nhớ hình thành Các nhà tâm lý học Gestalt coi nguyên tắc tính trọn vẹn hình ảnh quy luật (được gọi quy luật Gestalt) tách khỏi hoạt động thân người Về phương diện này, quan điểm nhà tâm lý học Gestalt không vượt xa quan điểm nhà tâm lý học liên tưởng Bởi vì, để ghi nhớ cấu trúc vật chất bản, song cấu trúc phát thông qua hoạt động cá nhân Nhờ hoạt động phát cấu trúc vật chất sử dụng vào mục đích ghi nhớ Hơn nữa, việc tổ chức tài liệu nhớ cần xem xét yếu tố tự thân q trình trí nhớ điều kiện hoạt động trí nhớ Lối tiếp cận vậy, mở khả nghiên cứu, đánh giá vai trò ý nghĩa việc tổ chức tài liệu trình nhớ Như vậy, lý thuyết liên tưởng từ phận đến toàn thể, cịn lý thuyết cấu trúc từ tồn thể đến phận Hai lý thuyết giải thích trí nhớ vào tổ chức kích thích bên ngồi, khơng vào diễn biến giải phẩu sinh lý, hóa sinh bên não, khơng lưu ý đến tính tích cực chủ thể mang trình ghi nhớ, cách tạo nên dấu vết khác nhau, tính lựa chọn trí nhớ Nguyễn Thị Na – TLGD 10 Tiểu luận Tâm lý học nhận thức Là tượng đối lập với nhớ lại nhận lại, biểu không nhớ lại hay nhận lại - Các mức độ: + Qn hồn tồn: khơng nhận lại hay nhớ lại + Quên cục bộ: không nhớ lại nhân lại + Quên tạm thời: thời gian dài khơng nhớ lại lúc lại nhớ - Quy luật quên: Người ta thường hay qn khơng liên quan hoạt liên quan đến đời sống, khơng phù hợp với yêu cầu, hứng thú sở thích cá nhân Những củng cố sử dụng thường xuyên hoạt động ngày dễ quên Người ta tthường hay quên gặp kích thích lạ, kích thích mạnh Sự quên diễn theo trình tự định sau: quên tiểu tiết, vụn vặt trước, chi tiết phù hợp với hứng thú, nhu cầu gây ấn tượng sâu sắc quên sau Sự quên diễn theo tốc độ không đều, giai đoạn đầu quên nhanh, sau tốc độ giảm dần Quên tượng hợp lý hữu ích, dấu hiệu trí nhớ hoạt động bình thường, chế tất yếu, quy luật hoạt động trí nhớ 1.5 Trí nhớ phát triển nhận thức học sinh tiểu học Loại trí nhớ trực quan hình tượng chiếm ưu trí nhớ từ ngữ lơgic Giai đoạn lớp 1, ghi nhớ máy móc phát triển tương đối tốt chiếm ưu so với ghi nhớ có ý nghĩa Nhiều học sinh chưa biết tổ chức việc Nguyễn Thị Na – TLGD 17 Tiểu luận Tâm lý học nhận thức ghi nhớ có ý nghĩa, chưa biết dựa vào điểm tựa để ghi nhớ, chưa biết cách khái quát hóa hay xây dựng dàn để ghi nhớ tài liệu Giai đoạn lớp 4, ghi nhớ có ý nghĩa ghi nhớ từ ngữ tăng cường Ghi nhớ có chủ định phát triển Tuy nhiên, hiệu việc ghi nhớ có chủ định phụ thuộc vào nhiều yếu tố mức độ tích cực tập trung ghi nhớ em, sức hấp dẫn nội dung tài liệu, yếu tố tâm lý tình cảm hay hứng thú em Nắm điều này, nhà giáo dục phải giúp em biết cách khái quát hóa đơn giản vấn đề, giúp em xác định đâu nội dung quan trọng cần ghi nhớ, từ ngữ dùng để diễn đạt nội dung cần ghi nhớ phải đơn giản dễ hiểu, dễ nắm bắt, dễ thuộc đặc biệt phải hình thành em tâm lý hứng thú vui vẻ ghi nhớ kiến thức Nguyễn Thị Na – TLGD 18 Tiểu luận Tâm lý học nhận thức Chương 2: THỰC TRẠNG VẤN ĐỀ NGHIÊN CỨU 2.1 Mơ tả q trình nghiên cứu Lịch tiến hành thực nghiệm lần Ngày 19/11/09 19/11/09 Buổi Thời gian 15h – 15h20 15h30 - 15h50 Đối tượng ghi nhớ Nhớ tranh Nhớ từ Lịch tiến hành thực nghiệm lần Ngày 27/11/09 27/11/09 Buổi Thời gian Đối tượng ghi nhớ 15h – 15h20 Nhớ tranh 15h30 - 15h50 Nhớ từ Lịch tiến hành thực nghiệm lần Ngày 4/12/09 4/12/09 Buổi Thời gian Đối tượng ghi nhớ 15h – 15h10 Nhớ tranh 15h – 15h20 Nhớ từ 2.2 Mô tả phương pháp nghiên cứu 2.2.1.Thực nghiệm nhớ hình vẽ người tranh  Lần - Chúng tơi cho trẻ tri giác tranh có vẽ động tác thể dục khác Bức tranh lấy Bài tập thực hành tâm lý học Trần Trọng Thuỷ (trang 116) Các động tác thể dục gần gũi với trẻ - Về kích thước tranh có khổ A0 Nguyễn Thị Na – TLGD 19 Tiểu luận Tâm lý học nhận thức - Số lượng: tranh vẽ động tác thể dục mà trẻ cần nhớ, tranh vẽ 25 động tác dùng để kiểm tra khả nhớ trẻ - Kỹ thuật tiến hành: + Treo tranh thứ lên, cho trẻ tri giác vòng phút + Sau cất tranh phát tranh thứ hai (có khổ A4) cho tất em, yêu cầu em đánh dấu X vào hình vẽ giống với hình tranh em vừa xem  Lần - Lần thứ hai cho trẻ quan sát tranh, yêu cầu trẻ nhìn kĩ để ghi nhớ Đồng thời, ta hướng dẫn trẻ số biện pháp nhớ tranh như: Động tác giống động tác vươn thở, động tác động tác lưng eo Như vậy, thu kết trí nhớ nhanh tranh  Lần - Sau tuần, phát phiếu điều tra yêu cầu trẻ nhớ lại đánh dấu X vào hình vẽ trẻ quan sát lần trước mà không cho trẻ xem lại tranh Làm thu kết đo trí nhớ bền tranh Chuẩn đánh giá: - Đúng - động tác: loại giỏi - Đúng - động tác: loại - Đúng - động tác: loại trung bình - Đúng - động tác: loại 2.2.2 Thực nghiệm nhớ từ Chúng đọc cho trẻ nghe từ có tính cụ thể trừu tượng để trẻ nhớ Các từ xếp cách rời rạc khơng liên hệ với nhau, số lượng 10 từ Các từ chọn thực nghiệm gần gũi, dễ hiểu Các từ xếp theo thứ tự: Nguyễn Thị Na – TLGD 20 Tiểu luận Tâm lý học nhận thức 1) cha mẹ 6) khu rừng 2) ngoan ngoãn 7) vịt 3) sách 8) hoa hồng 9) chợ 4) chiến sĩ 10)máy bay 5) cam Cũng thực nghiệm với nhớ tranh, không yêu cầu trẻ phải ghi nhớ, khơng nói rõ số lượng từ Lần Chúng đọc to rõ từ cho em nghe theo thứ tự từ đến 10 Sau phát phiếu điều tra yêu cầu em đánh dấu (X) vào từ nghe Lần Chúng đọc lại từ cho em nghe yêu cầu em đọc theo Mỗi từ cho trẻ đọc lần, to, rõ, Sau phát phiếu điều tra yêu cầu em đánh dấu (X) vào từ nghe Làm đo trí nhớ nhanh từ Lần Sau tuần đến phát phiếu điều tra yêu cầu em đánh dấu X vào từ cô đọc lần trước mà không đọc lại Làm thu kết đo trí nhớ bền từ Chuẩn đánh giá: - Đúng – 10 từ: loại giỏi - Đúng – từ: loại - Đúng – từ: loại trung bình - Đúng – từ: loại yếu 2.2.3 Thực nghiệm kiểm tra độ xác trí nhớ tranh từ trẻ Nguyễn Thị Na – TLGD 21 Tiểu luận Tâm lý học nhận thức Cho trẻ tri giác tranh mô tả câu chuyện “Rùa thỏ” Kích thước tranh: A0 Số lượng chi tiết: 10 chi tiết (Rùa, thỏ, vạch đích, cây, mây, bãi cỏ, hồ nước, đường, mặt trời, hoa) Cách tiến hành: Treo tranh lên, cho trẻ tri giác vịng phút Sau đó, cất tranh yêu cầu trẻ ghi lại tên hình vẽ có tranh Khơng có gợi ý Làm ta thu kết đo độ xác trí nhớ hình ảnh Chuẩn đánh giá: - Đúng – 10 hình: loại giỏi - Đúng – hình: loại - Đúng – hình: loại trung bình - Đúng – hình: loại yếu Nguyễn Thị Na – TLGD 22 Tiểu luận Tâm lý học nhận thức 2.3 Kết thực nghiệm Bảng 2.1 Trí nhớ tranh từ trẻ ( Kết thực nghiệm lần 1) Tranh STT Từ Số lượng % Số lượng % Mức độ Giỏi 7.9 5.3 Khá 18.4 15.8 Trung bình 19 50.0 16 42.1 Yếu 23.7 14 36.8 Qua số liệu điều tra cho thấy, không đưa yêu cầu ghi nhớ cho trẻ, không dùng biện pháp ghi nhớ trẻ ghi nhớ Bởi lẽ trường hợp trẻ ý khơng biết cách ghi nhớ Cụ thể: Nhớ tranh: mức độ giỏi chiếm tỷ lệ thấp (26.3%), cịn mức độ trung bình yếu chiếm tỷ lệ cao (73.7%) Nhớ từ: Mức độ giỏi chiếm tỷ lệ thấp (21.1%), cịn mức độ trung bình yếu chiếm tỷ lệ cao (78.9%) Bảng 2.2 Trí nhớ tranh từ trẻ (Kết thực nghiệm lần 2) Tranh STT Từ Số lượng % Số lượng % Mức độ Giỏi 12 31.6 18.4 Khá 22 57.9 17 44.7 Trung bình 7.9 14 36.9 Yếu 2.6 0 Qua bảng số liệu xử lí ta thấy đa số trẻ có trí nhớ nhanh Cụ thể: Nhớ tranh: 89.5% trẻ đạt mức giỏi, 10.5% trẻ đạt mức trung bình yếu Nhớ từ: 63.1% trẻ đạt mức giỏi, 36.9% trẻ đạt mức trung bình, mức yếu khơng có trẻ Ta thấy khả nhớ tranh trẻ tốt khả nhớ từ Bằng chứng tỉ lệ trẻ đạt mức giỏi nhớ tranh cao so với nhớ từ Nguyễn Thị Na – TLGD 23 Tiểu luận Tâm lý học nhận thức 26.4% Vì tranh đối tượng trực quan sinh động, gần gũi với trẻ, cịn từ trừu tượng lại xếp cách không lôgic nên trẻ khó nhớ Qua kết thực nghiệm lần cho thấy trẻ nhớ tranh từ lần nhiều (mức độ giỏi nhớ tranh lần hai lớn lần đến 63.2%, mức độ giỏi nhớ từ lần lần đến 42%) Chứng tỏ đưa yêu cầu ghi nhớ cho trẻ, đồng thời hướng dẫn cho trẻ cách ghi nhớ trẻ nhớ nhanh Bảng 2.3 Trí nhớ tranh trẻ nam trẻ nữ (19 nam, 19 nữ) Nam STT Mức độ Số lượng % Nữ Số lượng % (Tranh) (Tranh) Giỏi 21.1 10.5 Khá 10 26.3 12 31.6 Trung bình 2.6 7.9 Yếu 0 0 Qua bảng số liệu 2.3 ta thấy trẻ nam ghi nhớ hình ảnh tốt trẻ nữ Cụ thể: Mức độ giỏi trẻ nam chiếm 47.4%, trẻ nữ chiếm 42.1% Như vậy, tỉ lệ nhớ tranh trẻ nam đạt mức độ giỏi trẻ nam lớn trẻ nữ 4.3% Mức độ trung bình trẻ nam 2.6%, trẻ nữ 7.9% Như vậy, tỉ lệ nhớ tranh trẻ nữ đạt mức độ trung bình lớn trẻ nam 5.3% Nguyễn Thị Na – TLGD 24 Tiểu luận Tâm lý học nhận thức Bảng 2.4 Bảng trí nhớ từ trẻ nam trẻ nữ Nam Số lượng (Từ) STT Nữ % Số lượng (Từ) Mức độ Giỏi 7.9 Khá 18.4 10 Trung bình 21.1 Yếu 2.6 Qua bảng 2.4 ta thấy mức độ ghi nhớ từ trẻ nữ lại tốt % 10.5 26.3 13.2 trẻ nam Cụ thể: Mức độ giỏi trẻ nam chiếm 26.3% nữ chiếm 36.8%, nhiều trẻ nam 10.5% mức độ trung bình yếu trẻ nam chiếm 23.7%, trẻ nữ chiếm 12.3% trẻ nam 10.5% Mặc dù từ trừu tượng so với tranh trẻ nữ lại nhớ tốt so với trẻ nam giai đoạn đầu lứa tuổi tiểu học khả nhận thức trẻ nữ tốt trẻ nam Bảng 2.5 Trí nhớ tranh từ trẻ nam STT Mức độ Tranh (%) Từ(%) Giỏi 21.1 7.9 Khá 26.3 18.4 Trung bình 2.6 21.1 Yếu 2.6 Qua bảng số liệu cho ta thấy trẻ nam nhớ tranh tốt nhớ từ Cụ thể, mức độ giỏi nhớ từ đạt 26.3%, nhớ tranh đạt tỉ lệ 47.4% lớn nhớ từ 21.1% Ở mức độ trung bình yếu nhớ tranh 2.6%, nhớ từ 23.7% Nguyễn Thị Na – TLGD 25 Tiểu luận Tâm lý học nhận thức Bảng 2.6 Trí nhớ tranh từ trẻ nữ STT Mức độ Tranh (%) Từ(%) Giỏi 10.5 10.5 Khá 31.6 26.3 Trung bình 7.9 13.2 Yếu 0 Qua bảng số liệu trên, ta thấy trẻ nữ nhớ từ tốt nhớ tranh Cụ thể mức độ giỏi nhớ từ đạt 36.8%, nhớ tranh đạt 42.1%, tỉ lệ nhớ từ lớn nhớ tranh 4.7% Ở mức độ trung bình yếu nhớ từ 13.2%, nhớ tranh 7.9% Như mức độ này, tỉ lệ nhớ từ lớn nhớ tranh 5.3% Bảng 2.7 Trí nhớ tranh từ trẻ (Kết thực nghiệm lần 3) Tranh STT Từ Số lượng % Số lượng Mức độ Giỏi 21.1 Khá 14 36.7 13 Trung bình 10 26.3 10 Yếu 15.9 11 Kết đo lần (Bảng 2.7) so với lần (Bảng 2.2) % 10.5 34.2 26.3 29.0 thấy mức độ giỏi trí nhớ tranh chiếm tỷ lệ thấp hơn, chiếm 47.8% trí nhớ tranh 44.7% trí nhớ từ (so với lần mức độ giỏi nhớ tranh 89.5%, nhớ từ mức độ giỏi chiếm 63.1%); mức độ trung bình yếu chiếm cao 42.2% trí nhớ tranh 55.3% trí nhớ từ (so với lần nhớ tranh có 10.5%, nhớ từ có 36.9%) Từ cho thấy trí nhớ tranh từ trẻ nhanh chưa bền Bảng 2.8 Độ xác trí nhớ (%) (Kết thực nghiệm kiểm tra độ xác trí nhớ tranh từ trẻ) Tranh STT Mức độ Giỏi Nguyễn Thị Na – TLGD Số lượng 20 % 52.7 26 Tiểu luận Tâm lý học nhận thức Khá Trung bình Yếu 14 36.8 10.5 0 Qua bảng số liệu thể trí nhớ trẻ (Bảng 2.8) kết hợp so sánh bảng đo lần (Bảng 2.2), thấy trí nhớ trẻ nhanh tương đối xác, cụ thể: mức độ giỏi (đối với trí nhớ tranh) chiếm 89.5% (so với kết đo lần 89.5%), mức độ trung bình yếu chiếm 10.5% (so với kết đo lần 10.5%) 2.4 Nhận xét chung Từ phương pháp nghiên cứu lí luận thực tiễn để tài cho phép nhận xét cách khách quan lực trí nhớ học sinh lớp 2C trường tiểu học Lê Quý Đôn thành phố Huế sau: Trẻ nhớ nhanh tranh vẽ tranh đối tượng trực quan, sống động, hấp dẫn, gần gũi với sống trẻ Do đó, gây hứng thú ý trẻ Trẻ nhớ từ chậm đối tượng có tính chất trừu tượng khơng mang tính trực quan tranh vẽ Các từ lại xếp không theo trật tự logic trẻ khó nhớ Đối với nhớ tranh trẻ nam nhớ tốt trẻ nữ, nhớ từ trẻ nữ nhớ tốt trẻ nam Vì lứa tuổi nhỏ thường trẻ nữ phát triển trẻ nam mặt nhận thức nên trẻ nữ ghi nhớ đối tượng có tính chất trừu tượng tốt Khả nhớ tranh từ trẻ nhanh, tương đối xác song chưa bền Nếu không củng cố thường xuyên trẻ chóng qn Nguyễn Thị Na – TLGD 27 Tiểu luận Tâm lý học nhận thức Trẻ nhớ tốt nhiều giáo viên đưa yêu cầu ghi nhớ đặc biệt hướng dẫn trẻ cách ghi nhớ cụ thể Nguyễn Thị Na – TLGD 28 Tiểu luận Tâm lý học nhận thức KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ Kết luận Trí nhớ học sinh lớp 2C trường tiểu học Lê Quý Đơn thành phố Huế có đặc điểm nhanh, xác không bền Trẻ ghi nhớ tranh vẽ tốt từ ngữ Ở giai đoạn đầu lứa tuổi tiểu học trí nhớ khơng chủ định cịn chiếm ưu Khi khơng dặn dị hay nhắc nhở nhiệm vụ ghi nhớ trẻ nhớ khơng xác nhớ Khi giáo viên đưa yêu cầu ghi nhớ để kiểm tra trẻ nhớ nhanh nhiều xác Do trẻ bắt đầu hình thành trí nhớ có chủ định hướng dẫn giáo viên Khả ghi nhớ trẻ phụ thuộc vào đặc điểm, tính chất nội dung ghi nhớ Qua thực nghiệm cho thấy với tranh vẽ động tác thể dục quen thuộc trẻ nhớ tốt so với từ ngữ không logic Kết thực nghiệm cho thấy trí nhớ hình ảnh trẻ nam nữ có khác Tuy nhiên khác không nhiều Kiến nghị Qua kết nghiên cứu lý luận thực tiễn lực trí nhớ hình ảnh chúng tơi xin đưa số kiến nghị để tăng cường trí nhớ hình ảnh cho trẻ sau: Cô giáo cần bồi dưỡng cho trẻ biện pháp ghi nhớ có chủ định đơn giản Cô dạy cho trẻ ghi nhớ tài liệu trực quan hay ngơn ngữ cần ý tìm hiểu tài liệu suy nghĩ tài liệu đó, ơn lại hành động từ ghi nhớ Khi tổ chức hoạt động chơi, hoạt động giáo dục cần phải giải thích để trẻ hiểu nội dung ghi nhớ trước trẻ ghi nhớ, giao nhiệm vụ ghi nhớ cho trẻ Cô dùng câu hỏi gợi ý giúp trẻ nhớ lại nội dung học, trò chơi để giúp trẻ nhớ cách có trật tự, hệ thống Nguyễn Thị Na – TLGD 29 Tiểu luận Tâm lý học nhận thức Đảm bảo nguyên tắc trực quan sử dụng khéo léo phương pháp trình bày trực quan nhằm gây hứng thú cho trẻ Tạo điều kiện cho trẻ tham gia hoạt động khác để hình thành tính tích cực trẻ việc ghi nhớ Muốn trẻ nhớ kĩ tài liệu cần tổ chức cho trẻ hoạt động với tài liệu ấy; cần cho trẻ ôn tập củng cố tài liệu, học thường xuyên Khối lượng tài liệu, tính chất tài liệu cần quy định cho phù hợp với độ tuổi trẻ Đồ chơi, dụng cụ học tập đa dạng nhiều màu sắc Giọng nói giàu cảm xúc, cách diễn đạt giàu hình ảnh so sánh Nguyễn Thị Na – TLGD 30 Tiểu luận Tâm lý học nhận thức TÀI LIỆU THAM KHẢO [1] Nguyễn Thị Cẩm (1989), Sổ tay chuẩn đoán tâm lý trẻ, Trung tâm nghiên cứu trẻ em N-T [2] Hồ Ngọc Đại (2000), Tâm lý học dạy học, Nhà xuất Đại học quốc gia Hà Nội [3] Phạm Minh Hạc (2002), Tuyển tập tâm lý học, Nhà xuất Giáo dục [4] Nguyễn Thị Nhất, Nguyễn Khắc Viện (1997), Tâm lý học trẻ em, Nhà xuất Trẻ [5] Vũ Thị Nho, Tâm lý học phát triển, Nhà xuất Đại học Quốc gia Hà Nội [6] Nguyễn Thạc (2003), Lý thuyết phương pháp nghiên cứu phát triển trẻ em, Nhà xuất Đại học sư phạm [7] Trần Trọng Thủy (2000), Bài tập thực hành tâm lý học, Nhà xuất Đại học Quốc gia Hà Nội [8] Đinh Thị Tứ, Phan Trọng Ngọ (2001), Tâm lý học trẻ em lứa tuổi mầm non, Nhà xuất Giáo dục [9] Nguyễn Ánh Tuyết (2006), Tâm lý học trẻ em lứa tuổi mầm non, Nhà xuất Đại học sư phạm [10] Nguyễn Quang Uẩn (2001), Tâm lý học đại cương, Nhà xuất Đại học Quốc gia Hà Nội [11] Jean Piaget (1997), Tâm lý học giáo dục, Nhà xuất giáo dục [12] Tạp chí Tâm lý học [13] WWW Tamlyhoc.net [14] WWW.Tamlyhoc.com.vn Nguyễn Thị Na – TLGD 31 ... Quý Đôn thành phố Huế? ?? để nghiên cứu, từ có biện pháp nâng cao lực trí nhớ hình ảnh học sinh Mục đích nghiên cứu Nghiên cứu đặc điểm lực trí nhớ hình ảnh học sinh lớp trường tiểu học Lê Quý Đôn, ... phố Huế chưa có cơng trình khoa học nghiên cứu cách cụ thể lực trí nhớ hình ảnh học sinh tiểu học Chính vậy, chúng tơi chọn đề tài: ? ?Tìm hiểu lực trí nhớ hình ảnh học sinh lớp trường tiểu học Lê. .. triển trí nhớ hình ảnh cho em Đối tượng khách thể nghiên cứu 3.1 Đối tượng nghiên cứu Năng lực trí nhớ hình ảnh học sinh lớp 3 .2 Khách thể nghiên cứu Học sinh lớp 2C trường tiểu học Lê Quý Đôn thành