Đặt vấn đề Thoái hoá khớp (THK) là bệnh lý do sụn khớp bị thoái triển, bệnh được xếp vào nhóm các bệnh không do viêm, tiến triển âm thầm, chậm chạp, từng đợt, thường gặp ở người lớn tuổi. Theo Kenneth [31] kiểm tra X quang những người trên 55 tuổi ở Hoa Kỳ thấy 80% c ó dấu hiệu thoái hoá khớp trong khi những người từ 25 – 34 tuổi chỉ có 10% có dấu hiệu thoái hoá khớp. Tỷ lệ thoái hoá khớp gối dưới 0,1% ở độ tuổi 25 – 34 và lên tới 10 – 20% ở độ tuổi 65 – 74 [31]. Theo ước tính Hoa Kỳ có tới 40 triệu người có biểu hiện thoái hoá khớp háng và các khớp ở chi dưới ( chiếm 33% tổng số những người lao động). Ở Pháp thoái hoá khớp chiếm 28,6% các bệnh về khớp [2]. Theo một thống kê của châu Âu, trong sè 4326 bệnh nhân thoái hoá khớp được kiểm tra thì khớp háng và khớp gối là các khớp bị tổn thương nhiều hơn cả, trong đó thoái hoá khớp gối chiếm 92,1% [11]. Theo thống kê của bệnh viện Bạch Mai trong 10 năm ( 1979 – 1988 ) trong sè những bệnh nhân mắc bệnh ở cơ quan vận động thì các bệnh khớp do thoái hoá chiếm 10,41% trong đó thoái hoá khớp gối chiếm 13%[1], [5]. Chức năng chính của khớp gối là chịu sức nặng của cơ thể và là khớp hoạt động nhiều [21], khớp gối bị thoái hoá với các triệu chứng đau và hạn chế chức năng đi lại, sinh hoạt của người bệnh, vì vậy thoái hoá khớp gối không những làm ảnh hưởng đến chất lượng cuộc sống của người bệnh mà còn hạn chế sự giao tiếp với xã hội và gây tổn hại đến kinh tế. Mặc dù ngày nay y học thế giới và trong nước đã có những tiến bộ vượt bậc, nhưng cho đến nay vẫn chưa có loại thuốc nào có thể điều trị khỏi hoàn toàn bệnh THK. Trong nhiều năm qua, việc điều trị THK chủ yếu là dùng các nhóm thuốc giảm đau, chống viêm đường toàn thân, hoặc tiêm trực tiếp vào khớp. Mặc dù các nhóm thuốc này đã phát huy được tác dụng làm giảm các 1 triệu chứng đau hay giúp làm chậm quá trình thoái hoá khớp, nhưng nó cũng đang phần nào gây ra những e ngại cho các bác sỹ và bệnh nhân khi phải sử dụng trong một thời gian kéo dài. Vì vậy, sự ra đời của các nhóm thuốc dùng ngoài bôi, đắp tại chỗ, đặc biệt là các thuốc có nguồn gốc thảo dược đang được quan tâm nghiên cứu và phát triển hết sức mạnh mẽ. Cồn thuốc đắp Boneal Cốt Thống Linh (CTL) có xuất xứ từ Trung Quốc, được đưa vào thị trường Việt Nam từ đầu năm 2007, là thuốc dùng ngoài được bào chế hoàn toàn từ thảo dược, đã bắt đầu được sử dụng trong điều trị một số bệnh lý về cơ xương khớp. Tuy nhiên cho đến nay, các công trình nghiên cứu đánh giá tác dụng của Cốt Thống Linh trong thực tiễn điều trị ở Việt Nam vẫn còn rất Ýt. Năm 2007, khoa Cơ Xương Khớp bệnh viện Bạch Mai đã tiến hành một nghiên cứu đánh giá tác dụng của CTL có so sánh với thuốc chống viêm giảm đau của y học hiện đại (YHHĐ) trong điều trị bệnh nhân THK gối. Đồng thời với nghiên cứu trên, khoa y học cổ truyền (YHCT) trường Đại học Y Hà Nội kết hợp với khoa YHCT bệnh viện Xanh Pôn đã triển khai một nghiên cứu khác nhằm đánh giá tác dụng của CTL kết hợp với thuốc YHCT trong điều trị bệnh nhân THK gối. Đề tài này là một phần của nghiên cứu trên được thiết kế với hai mục tiêu cụ thể sau: 1. Đánh giá tác dụng điều trị hỗ trợ của cồn thuốc đắp Boneal Cốt Thống Linh kết hợp với bài thuốc Độc hoạt ký sinh thang trên bệnh nhân thoái hóa khớp gối. 2. Đánh giá các tác dụng không mong muốn của phác đồ điều trị trên. 2 Chương 1 Tổng quan 1.1. Y HỌC HIỆN ĐẠI VỀ THOÁI HOÁ KHỚP GỐI 1.1.1. Sơ lược về giải phẫu khớp gối [12]. Khớp gối là một khớp phức hợp có bao hoạt dịch rất rộng, khớp lại ở nông nên dễ bị va chạm và tổn thương. Hình 1.1. Giải phẫu khớp gối [10] 3 Về mặt giải phẫu, khớp gối bao gồm các phần: Đầu dưới xương đùi, đầu trên xương chày, sụn chêm, xương bánh chè. - Vùng gối trước, từ ngoài vào trong gồm: + Líp da máng + Tĩnh mạch nông: gồm những nhánh nhỏ đổ vào tĩnh mạch hiển to nằm ở phía sau trong vùng khớp gối, thần kinh nông cạnh tĩnh mạch. + Mạc: bao phủ phía trước và hai bên khớp gối. Phía ngoài bám vào lồi cầu ngoài xương chày và chỏm xương mác. + Gân cơ: gân cơ tứ đầu đùi bám và trùm lên xương bánh chè. - Vùng gối sau: Hè khoeo hình trám được giới hạn bởi bốn cạnh, một thành sau và một thành trước. + Cạnh trên ngoài là gân cơ nhị đầu đùi, cạnh trên trong gồm cơ bám gân ở nông và cơ bám mạc ở sâu. Hai cạnh trên giới hạn thành một hình tam giác (tam giác đùi của trám khoeo). Cạnh dưới trong là đầu trong của cơ bụng chân và cạnh dưới ngoài là đầu ngoài của cơ bụng chân. + Thành sau gồm: da, tổ chức tế bào dưới da có các tĩnh mạch hiển phụ nối tĩnh mạch hiển to và tĩnh mạch hiển bé, các nhánh thần kinh đùi bì sau + Mạc khoeo liên tiếp với mạc cẳng chân, tách thành hai lá căng giữa cơ của trám khoeo. 1.1.2. Bệnh thoái hoá khớp gối 1.1.2.1. Định nghĩa - Thoái hoá khớp là hậu quả của quá trình cơ học và sinh học làm mất cân bằng giữa tổng hợp và huỷ hoại của sụn và xương dưới sụn (cột sống và đĩa đệm). Sự mất cân bằng này có thể được bắt đầu bởi nhiều yếu tố: di truyền, phát triển, chuyển hoá và chấn thương. Thoái hoá khớp liên quan đến tất cả các mô của khớp động, cuối cùng biểu hiện bởi các thay đổi hình thái , sinh hoá, phân tử và cơ sinh học của tế bào và chất cơ bản của sụn dẫn đến 4 nhuyễn hoá, nứt loét và mất sụn khớp, xơ hoá xương dưới sụn, tạo gai xương và hốc xương dưới sụn [13]. - Bệnh có tính chất mạn tính gây đau đớn và biến dạng khớp nhưng không do viêm đặc hiệu, thường tổn thương ở những khớp ngoại biên đặc biệt ở những khớp phải chịu sức nặng của cơ thể nh khớp gối, háng [1], [2], [13]. - Tên gọi của bệnh tuỳ theo từng nước [2], [5], [15]. + Bệnh viêm xương khớp (Osteoarthritis) để chỉ những bệnh khớp thoái hoá không do viêm mặc dù trong đó thường hay có viêm màng hoạt dịch thứ phát. Tên gọi được sử dụng rộng rãi ở các nước nói tiếng Anh tuy nhiên dễ gây nhầm lẫn. + Bệnh thoái hoá khớp (Arthrose or Arthrosis) + Bệnh suy thoái khớp (Degeneration joint disease) Tuy nhiên THK hay được sử dụng nhiều nhất trong đó có Việt Nam. 1.1.2.2. Phân loại bệnh thoái hoá khớp gối [12] -Thoái hoá khớp gối nguyên phát: Sự lão hoá là nguyên nhân chính, bệnh thường xuất hiện muộn ở người trên 50 tuổi. Cùng với sự thay đổi của tuổi tác, sự thích ứng của sụn khớp với các tác nhân tác động lên khớp ngày càng giảm. Nguyên nhân của sự thay đổi này có thể là do lượng máu đến nuôi dưỡng vùng khớp bị giảm sút, ảnh hưởng tới sự nuôi dưỡng sụn, và sự phân bố chịu lực của khớp bị thay đổi thúc đẩy quá trình thoái hoá khớp. - Thoái hoá khớp gối thứ phát: có nhiều nguyên nhân, có thể là do dị tật của trục khớp gối, có thể do tác động của các yếu tố cơ học, do chuyển hoá, hoặc có thể do các di chứng của bệnh viêm khớp 1.1.2.3. Tổn thương giải phẫu bệnh của thoái hoá khớp gối [2],[5],[31], [41], [42]. 5 Trong bệnh lý THK gối, sụn khớp là tổ chức chính bị tổn thương. Sự đánh giá những thay đổi về cấu trúc sụn khớp là mấu chốt để tìm hiểu sinh bệnh học của bệnh. - Bình thường sụn khớp gối dày khoảng 4mm - 6mm màu trắng ánh xanh, nhẵn bóng, ướt, có độ trơ, có tính chịu lực và tính đàn hồi cao. Trong tổ chức sụn không có thần kinh và mạch máu. Là vùng vô mạch nên sụn khớp nhận các chất dinh dưỡng bằng sự khuyếch tán từ tổ chức xương dưới sụn thấm qua các proteoglycan (PGs) và từ các mạch máu của màng sụn thấm qua dịch khớp. Thành phần chính của sụn là chất căn bản và các tế bào sụn. Những tế bào sụn có nhiệm vụ tổng hợp ra chất căn bản. Chất căn bản của sụn có ba thành phần chính là nước chiếm 80%, các sợi Collagen và PGs chiếm 5-10%. Các sợi Collagen bản chất là các phân tử axit amin có trọng lượng phân tử lớn cấu tạo thành những chuỗi dài, sắp xếp theo hình vòng cung tạo nên các sợi đan móc vào nhau thành từng mạng lưới. Các đơn vị PGs được tập trung theo đường nối protein với một sợi hyaluronic axit (HA) làm xương sống giống các cành cây. Chính các cấu trúc PGs giúp cho sụn khớp dẻo dai, đàn hồi, trơn nhẵn và chịu lực tốt. - Khi bị tổn thương thoái hoá, sụn khớp chuyển sang màu vàng nhạt, mất dần tính đàn hồi, mỏng, dãn, khô và nứt nẻ. Những thay đổi này tiến triển cùng với sự nặng lên của bệnh, cuối cùng làm xuất hiện những vết loét, mất dần tổ chức sụn làm trơ ra các đầu xương phía dưới, phần diềm xương và sụn mọc thêm các gai xương. Quan sát trên vi thể có thể thấy được sự phồng lên của sụn cùng với sự tăng thể tích nước là những thay đổi sớm nhất trong THK, điều này xảy ra ngay khi có sự giảm PGs. Trong trường hợp muộn hơn có thể thấy chất căn bản bị suy yếu đi, các tế bào sụn nằm lẫn lộn trong chất căn bản mới hình thành, mặc dù có sự sửa chữa những quá trình mất sụn vẫn tiếp tục xảy ra. 6 Trong chất căn bản lượng nước giảm rõ rệt, các sợi Collagen và PGs bị yếu đi, nhiều chỗ bị đứt gãy, cấu trúc trở nên lộn xộn. Các khuôn Calci ở vùng đầu xương giáp với sụn bị xơ hoá dày lên, các bè xương bị nứt gãy và có thể tạo thành những hốc nhỏ. 1.1.2.4. Nguyên nhân bệnh thoái hoá khớp gối a. Nguyên nhân thoái hoá sụn khớp Nguyên nhân chính xác của sự thoái hoá lớp sụn khớp do nhiều nguyên nhân gây nên, chủ yếu là sự lão hoá của tế bào và tổ chức. Ngoài hiện tượng lão hoá, thoái hoá khớp còn có thể do nguyên nhân cơ giới như: hiện tượng tăng trọng tải (tăng cân, tăng tải trọng do nghề nghiệp…), các vi chấn thương do sinh hoạt hoặc nghề nghiệp trong thời gian kéo dài, các dị tật bẩm sinh, các biến dạng thứ phát sau chấn thương [5], [11]. Các nguyên nhân trên còn có thể kết hợp với một số yếu tố khác làm góp phần thúc đẩy quá trình thoái hoá khớp nhanh hơn và nặng hơn như: tuổi, giới, cân nặng, yÕu tố chấn thương và cơ học, mật độ xương, yÕu tè di truyền, sự thiếu hụt chuyển hoá. b. Nguyên nhân gây đau trong bệnh thoái hoá khớp gối. Đau là một cơ chế bảo vệ cơ thể và bao giờ cũng có cảm giác chủ quan. Cảm giác đau xuất hiện tại một vị trí nào đó khi bị tổn thương, nó tạo nên một đáp ứng nhằm loại trừ tác nhân gây đau [4], [8], [12]. Trong bệnh thoái hoá khớp gối, triệu chứng đau chính là nguyên nhân đầu tiên khiến bệnh nhân đi khám bệnh. Có nhiều yếu tố gây đau: Nguồn gốc gây đau Cơ chế đau Màng hoạt dịch Viêm Xương dưới sụn Rạn nứt rất nhỏ do gãy xương Gai xương Kéo căng đầu mút thần kinh ở màng xương Dây chằng Co kéo, giãn 7 Bao khớp Viêm, căng phồng do phù nề quanh khớp Cơ Co thắt cơ c. Nguyên nhân gây viêm khớp trong thoái hoá khớp. Thoái hoá khớp thuộc nhóm bệnh không do viêm nhưng trên lâm sàng hiện tượng viêm vẫn xảy ra. Viêm có thể do các mảnh sụn vỡ, hoại tử trở thành vật lạ trôi nổi trong ổ khớp gây phản ứng viêm thứ phát của màng hoạt dịch. Tổn thương màng hoạt dịch trong THK không trầm trọng nh tổn thương gặp trong các viêm khớp khác (viêm khớp dạng thấp, viêm màng hoạt dịch thể lông nốt ). Màng hoạt dịch trong THK dày hơn so với màng hoạt dịch bình thường khi quan sát trên nội soi khớp hoặc trên cộng hưởng từ khớp gối. 1.1.2.5. Cơ chế bệnh sinh thoái hoá khớp Tổn thương cơ bản trong THK xảy ra ở sụn khớp. Cã hai giả thuyết được đưa ra [5], [13]. - Thuyết cơ học: dưới ảnh hưởng của các tấn công cơ học, các vi chấn thương gây suy yếu các đám collagen dẫn đến việc hư hỏng các chất Proteoglycan trong tổ chức của sụn khớp. - Thuyết tế bào: với các tế bào sụn, bị cứng lại do tăng áp lực, các tế bào sụn giải phóng các enzym tiêu protein, các enzym này huỷ hoại dần dần các chất cơ bản là nguyên nhân dẫn đến THK. 8 TểM TT C CH SINH BNH CA THK THEO HOWELL [12], [30]. 9 - Sự tái tạo của xơng sau gãy x ơng và vi chấn thơng (Microfractures). - Sự béo phì, các dị dạng khớp (Khớp lỏng lẻo). - Chấn thơng. - Tuổi - Các bệnh toàn thể và các bệnh chuyển hoá. - Phản ứng miễn dịch. Những Stress bất thờng + Sụn khớp bình thờng Sụn khớp không bình thờng + Những Stress bình thờng Sinh bệnh học Suy yếu, đứt gãy mạng lới Collagen - Tế bào sụn tổn thơng. - Tăng phản ứng thoái hoá. - Tăng các men thuỷ phân Protein. - Giảm sút các enzim ức chế dẫn tới h hỏng Collagen, PGs và các Protein khác. Sụn khớp bị rạn vỡ Giải phóng các hạt nhỏ, mảnh vỡ từ sụn vào dịch khớp Các đại thực bào ở màng hoạt dịch vào thực bào Khởi động phản ứng viêm PGs bị xơ gãy Tái tạo lại của xơng 1.1.2.6. Chẩn đoán thoái hoá khớp gối a. Triệu chứng lâm sàng THK gối [1], [2], [5], [12], [14], [23]. *Bệnh nhân THK gối thường có một số triệu chứng chính như sau: + Đau ở mặt trước hoặc trong khớp gối, tăng khi đi lại, lên xuống dốc, ngồi xổm. Có thể đau cả khi nghỉ và ban đêm. + DÊu hiệu “phá gỉ khớp” (cứng khớp vào buổi sáng dưới 30 phót). + Hạn chế vận động (khó khăn với một vài động tác), đi lại khó khăn. Có thể hạn chế nhiều phải chống gậy, nạng. + Có thể có tiếng lục khục trong khớp khi cử động. + Tăng cảm giác đau xương. + Sờ thấy ụ xương. + Nhiệt độ da tại khớp gối bình thường hoặc Êm lên không đáng kể. *Ngoài ra có thể có các dấu hiệu: + Ên có điểm đau ở khe khớp: bánh chè - ròng rọc, chày - ròng rọc. Gõ mạnh vào bánh chè thường đau. + Dấu hiệu bào gỗ: di động bánh chè trên ròng rọc như kiểu bào gỗ thấy tiếng lạo xạo, gây đau tại khớp gối. + Có thể teo cơ: tổn thương kéo dài thường có teo cơ ở đùi. + Một số bệnh nhân xuất hiện khớp sưng to do các gai xương và phì đại mỡ quanh khớp, có tràn dịch khớp (dấu hiệu bập bềnh xương bánh chè), một số trường hợp có thoát vị màng hoạt dịch ở vùng khoeo (kén Baker). Nói chung không có dấu hiệu viêm nặng như sưng to, nóng, đỏ. *Trong các triệu chứng trên, đau khớp gối là dấu hiệu lâm sàng chính, đau tăng khi vận động, nghỉ ngơi đỡ đau. 10 [...]... ch chõm b, hoc ụn chõm vo cỏc huyt ti khp au v vựng lõn cn 1.3 GII THIU V THUC BONEAL CT THNG LINH Cn thuc p Boneal Ct Thng Linh l thuc cha xng khp c sn xut t cỏc cõy thuc quớ v ni ting ca vựng Võn Nam Trung Quc Bt ngun t bi thuc truyn thng lõu i Tuyt thng nht chi cao ca ngi dõn vựng Võn Hình 1.2 Chế phẩm Boneal cốt thống linh Nam Trung Quc dựng cha cỏc bnh v c xng khp rt hiu qu [9], [19], cụng ty... phm in Hng thnh ph Cụn Minh tnh Võn Nam Trung Quc ó bo ch, sn 22 xut thnh cn thuc p Boneal Ct Thng Linh Thuc ó v ang c s dng rng rói Trung Quc v mt s nc khỏc Thuc c cụng ty trỏch nhim hu hn dc phm u Aeropha a vo th trng Vit Nam t u nm 2007 1.3.1 Thnh phn v tỏc dng ca thuc Boneal Ct Thng Linh Cn thuc p Boneal Ct Thng Linh l cht lng trong, mu vng cam - , cú mựi d chu, khi lng thi gian di s hi b c nh... cu v tỏc dng ca Boneal Ct Thng Linh 1.3.2.1 Trung Quc - Cn thuc Boneal Ct Thng Linh c nghiờn cu ỏnh giỏ trờn thc nghim bi cụng ty dc phm in Hng thnh ph Cụn Minh tnh Võn Nam Trung Quc [44] - Li Yongkang v cng s (1995) thuc bnh vin Trung Y Dc tnh Võn Nam Trung Quc ó nghiờn cu trờn 114 bnh nhõn thoỏi hoỏ ct sng c v thoỏi hoỏ khp gi Trong ú 78 bnh nhõn c iu tr bng cn thuc p Boneal Ct Thng Linh, v nhúm i... (Commiphora Myrrha) 0,5g Bng Phin (Borneo-camphor) 0,15g Tỏ dc: cn 500 v Cn thuc p ngoi Boneal Ct Thng Linh cú tỏc dụng: hot huyt, phỏ , khu phong tr thp, gim au, chng viờm, gim sng, gión mao mch, giỳp mỏu lu thụng, th cõn hot lc nờn rt thớch hp iu tr bnh thoỏi hoỏ khp Thuc cha cỏc dc tho ó c s dng rt lõu i v thụng dụng trong Y hc phng ụng C th gm cỏc tho dc sau õy[20]: 1.3.1.1 ễ u (Radix Aconiti) -... iu tr bng cn thuc p Boneal Ct Thng Linh, v nhúm i chng gm 36 bnh nhõn c iu tr bng du xoa Guzhining Kt qu cho thy, nhúm s dng Boneal Ct Thng Linh kt qu tt l 94,6% , trung bỡnh 5,4% , khụng cú trng hp no mc kộm Cỏc tỏc gi cng khuyn cỏo cú hin tng bng rỏt da nu p Boneal Ct Thng Linh quỏ lõu trờn 60 phút [45] - Tang Zhengjiang v cng s (1995) ti bnh vin Trung Y Dc s 6 Thng Hi Trung Quc v mt s bnh vin chi... ú cú 70 bnh nhõn c iu tr bng Boneal Ct Thng Linh, v kt qu cho thy 93,3% t kt qu tt, trung bỡnh 6,7% , khụng cú trng hp no kộm Nhúm i chng c iu tr bng du xoa Guzhining hiu qu tt l 66,7% [43] - Long Fangchang v cng s (1995) bnh vin nhõn dõn Nam Kinh Trung Quc nghiờn cu trờn 140 bnh nhõn thoỏi hoỏ khp gi v khp ct sng c Trong ú 70 bnh nhõn c iu tr bng cn thuc Boneal Ct Thng Linh, v 70 bnh nhõn c iu tr... du xoa Zhitongding Kt qu cho thy nhúm dựng Boneal Ct Thng Linh hiu qu tt chim 90%, trung bỡnh 10%, khụng cú trng hp no kộm hiu qu Cỏc tỏc gi khuyn 29 cỏo t l da ti ch p thuc l 45,7%; cú 5 trng hp bng rỏt da chim 7,1% do thi gian p thuc quỏ lõu[25] - Zhou Qirong (1995) bnh vin Y hc Chõu Giang Tụ Trung Quc nghiờn cu th nghim lõm sng tỏc dng ca Boneal Ct Thng Linh trờn 70 bnh nhõn thoỏi hoỏ ct sng v thoỏi... 92%, trung bỡnh l 11,4% [46] - Fang Ruicai v cng s (1995) thuc bnh vin nhõn dõn s 1 tnh Võn Nam Trung Quc nghiờn cu tỏc dng ca Boneal Ct Thng Linh trờn 124 bnh nhõn thoỏi hoỏ khp gi, kt qu iu tr tt l 95%, trung bỡnh l 5%, khụng cú trng hp kộm [26] 1.3.2.2 Vit Nam Thuc Ct Thng Linh do cụng ty dc phm in Hng - Cụn Minh Trung Quc sn xut v a ra s dng ti th trng Trung Quc t nm 1994 Sau ú c xut khu sang mt... ti ny ca chỳng tụi nhm ỏnh giỏ tỏc dng kt hp gia Ct Thng Linh vi bi thuc c hot ký sinh thang gúp phn gii thiu thờm mt dng thuc YHCT dựng ngoi trong iu tr bnh thoỏi hoỏ khp gi núi riờng v thoỏi húa khp núi chung 30 CHNG 2 Cht liu, i tng v phng phỏp nghiờn cu 2.1 CHT LIU NGHIấN CU 2.1.1 Thuc p ngoi dựng cho nghiờn cu Thuc p ngoi Boneal Ct Thng Linh do cụng ty dc phm in Hng tnh Cụn Minh Trung Quc sn... thuc Boneal Ct Thng Linh p ti ch Cỏch dựng thuc ung: trong thi gian nm iu tr ti bnh vin, tt c bnh nhõn ca hai nhúm c ung thuc sc (bi thuc c hot ký sinh thang) Thuc c sc bng h thng ni hi ti b phn ụng dc ca khoa YHCT Bnh vin Xanh Pụn ngy 2 ln, mi ln 150ml vo bui sỏng v bui chiu, dựng liờn tc trong 20 ngy Cỏch dựng thuc p ngoi: bnh nhõn nhúm nghiờn cu, ngoi ung thuc sc s c hng dn v giỏm sỏt p thuc Boneal . nghiên cứu trên được thiết kế với hai mục tiêu cụ thể sau: 1. Đánh giá tác dụng điều trị hỗ trợ của cồn thuốc đắp Boneal Cốt Thống Linh kết hợp với bài thuốc Độc hoạt ký sinh thang trên bệnh. Nội kết hợp với khoa YHCT bệnh viện Xanh Pôn đã triển khai một nghiên cứu khác nhằm đánh giá tác dụng của CTL kết hợp với thuốc YHCT trong điều trị bệnh nhân THK gối. Đề tài này là một phần của. bắt đầu được sử dụng trong điều trị một số bệnh lý về cơ xương khớp. Tuy nhiên cho đến nay, các công trình nghiên cứu đánh giá tác dụng của Cốt Thống Linh trong thực tiễn điều trị ở Việt Nam