MC LC T VN  1 Chng 1: 3 TNG QUAN TÀI LIU 3 1.1/ I CNG V TAI BIN MCH MÁU NÃO. 3 1.1.1/ C IM DCH T HC. 3 1.1.2/ NH NGHA TAI BIN MCH MÁU NÃO. 4 1.1.3/ S LC GII PHU CHC NNG TUN HOÀN NÃO. 4 1.1.4/ PHÂN LOI TAI BIN MCH MÁU NÃO 6 1.2/ I CNG V RI LON C TRÒN  BNH NHÂN TBMMN 8 1.2.1/ S LC GII PHU NG HU MÔN 8 1.2.2/ S LC GII PHU BÀNG QUANG 8 1.2.3/ HOT NG CHC NNG BÌNH THNG C TRÒN. 9 1.2.4/ RI LON C TRÒN. 12 1.3/ PHNG PHÁP PHC HI. 13 1.3.1/ Ch đ dinh dng 13 1.3.2/ Chm sóc đng tit niu 14 1.4/ CÁC NGHIÊN CU CÓ LIÊN QUAN. 15 1.4.1/ Trên th gii. 15 1.4.2/ Ti Vit Nam 15 Chng 2: 17 I TNG VÀ PHNG PHÁP NGHIÊN CU 17 2.1/ i tng nghiên cu. 17 2.1.1/ Tiêu chun la chn bnh nhân 17 2.1.2/ Tiêu chun loi tr 17 2.2/ Phng pháp nghiên cu. 17 2.2.1/ Thit k nghiên cu 17 2.2.2/ C mu 17 2.2.3/ Các bc tin hành. 17 2.3/ Cách thc x lý s liu: 20 2.4/ o đc trong nghiên cu 20 2.5/ a đim - thi gian nghiên cu 20 Chng 3: 21 KT QU NGHIÊN CU 21 3.1/ c đim chung ca nhóm bnh nhân nghiên cu 21 3.1.1/ Phân b bnh nhân theo tui và gii. 21 3.1.2/ c đim ý thc (Glasgow) 22 3.1.3/ c đim th bnh. 22 3.2/ Ri lon c tròn trên nhóm bnh nhân nghiên cu. 23 3.2.1/ c đim ri lon c tròn bàng quang 23 3.2.2/ c đim ri lon c tròn hu môn 24 3.3/ Liên quan gia tui vi ri lon c tròn. 24 3.3.1/ Liên quan gia tui vi RLCT bàng quang 24 3.3.2/ Liên quan gia tui vi RLCT hu môn 25 3.4/ Liên quan gia gii vi RLCT 26 3.4.1/ Liên quan gia gii vi RLCT bàng quang 26 3.4.2/ Liên quan gia gii vi RLCT hu môn 27 3.5/ Liên quan gia ý thc (Glasgow) vi RLCT. 27 3.5.1/ Liên quan gia ý thc vi RLCT bàng quang. 27 3.5.2/ Liên quan gia ý thc vi RLCT hu môn 28 3.6/ Liên quan th bnh vi RLCT 29 3.6.1/ Liên quan gia th bnh vi RLCT bàng quang. 29 3.6.2/ Liên quan gia th bnh vi RLCT hu môn 30 3.7/ Liên quan gia thi gian sau tai bin vi RLCT 30 3.7.1/ Liên quan gia thi gian sau tai bin vi RLCT bàng quang 30 3.7.2/ Liên quan gia thi gian sau tai bin vi RLCT hu môn 31 Chng 4: 32 BÀN LUN 32 4.1/ c đim bnh nhân nghiên cu theo tui, gii 32 4.1.1/ c đim tui và gii tính 32 4.1.2/ c đim ý thc (Glasgow) 32 4.1.3/ c đim th bnh. 33 4.2/ Ri lon c tròn trên nhóm bnh nhân nghiên cu. 33 4.2.1/c đim ri lon c tròn bàng quang 33 4.3/ Bàn lun v liên quan gia tui vi RLCT. 34 4.4/ Bàn lun v liên quan gia gii vi ri lon c tròn 35 4.5/ Bàn lun v liên quan gia ý thc (Glasgow) vi RLCT. 35 4.6/ Bàn lun v liên quan gia th bnh vi RLCT 36 4.7/ Bàn lun liên quan gia thi gian sau tai bin vi RLCT. 36 KT LUN 38 KHUYN NGH 39 Thang Long University Library DANH MC BNG BIU – HÌNH V - BIU  Hình nh 1.1: Các đng mch não 5 Hình nh 1.2: Nhi máu não 7 Hình nh1. 3: Chy máu não 7 S đ 1.1: iu khin hot đng tiu tin. 10 S đ 1.2: S đ phn x bài tit phân 11 Bng 3.1: Phân b bnh nhân theo tui và gii. 21 Biu đ 3.1: Phân b bnh nhân theo tui và gii 21 Biu đ 3.2: c đim ý thc (Glasgow). 22 Biu đ 3.3: c đim th bnh 22 Biu đ 3.4: c đim RLCT bàng quang trên nhóm bnh nhân nghiên cu 23 Biu đ 3.5: c đim RLCT hu môn trên nhóm bnh nhân nghiên cu 24 Bng 3.3: Liên quan gia tui vi RLCT bàng quang. 24 Bng 3.5: Liên quan gia gii vi RLCT bàng quang. 26 Bng 3.6: Liên quan gia gii vi ri lon c tròn hu môn 27 Bng 3.7: Liên quan gia ý thc vi RLCT bàng quang 27 Bng 3.8: Liên quan gia ý thc vi RLCT hu môn 28 Bng 3.9: Liên quan gia th bnh vi RLCT bàng quang 29 Bng 3.10: Liên quan gia th bnh vi RLCT hu môn 30 Bng 3.11: Liên quan gia thi gian sau tai bin vi RLCT bàng quang. 30 Bng 3.12: Liên quan gia thi gian sau tai bin vi RLCT hu môn. 31 1 T VN  “Tai bin mch máu não (TBMMN) là nhng thiu sót thn kinh xy ra đt ngt, có th hi phc hoàn toàn hoc dn đn t vong trong 24h do tn thng mch máu não, loi tr các nguyên nhân sang chn” (theo t chc Y t Th gii) (TCYTTG) [1]. T nhiu thp k cho đn nay TBMMN vn là mt vn đ thi s cp thit. T l mc bnh chung: Theo hip Hi Tim mch Hoa K 1977  M có 1,6 triu ngi b TBMMN, t l t vong có khong 182 nghìn ngi chim gn 1/10 tng s t vong mi loi.  Vit Nam, theo nghiên cu dch t TBMMN 1989 – 1994 ca B môn Thn kinh trng i hc Y Hà Ni t l hin mc trung bình là 11,59; t l mi mc trung bình là 28,25; t l t vong trung bình là 21,55 [17]. Theo các nghiên cu t l TBMMN đã tng hàng nm. TBMMN thng dn đn bin chng viêm phi, tc mch chi, loét, ri lon c tròn … Ri lon c tròn là triu chng thng gp trong tn thng thn kinh. Duy nht trong s các c tròn hot đng theo ý mun là c tròn bàng quang, hu môn. Hot đng đc nh các trung khu điu khin ca h thn kinh trung ng. Khi có biu hin ri lon c tròn bnh nhân có xut hin triu chng ri lon  mc đ khác nhau tùy tng bnh nhân: Tiu khó, bí tiu, tiu t đng, đi tin vãi, bí đi tin làm nh hng ln đn s hi phc ca bnh nhân và công tác chm sóc ngi bnh. Theo “ nghiên cu mt s đc đim lâm sàng TBMMN  ngi > 50 tui nm điu tr ni trú ti khoa thn kinh bnh vin Bch Mai” trong thi gian t 07/ 2006 – 06/2007 t l ri lon c tròn là 11.7% [4]. Tác gi Wyller T.B cho rng s mt t ch v tiu tin kéo dài 7-10 ngày sau TBMMN là mt yu t tiên lng quan trng nht cho s sng còn và s hi phc ca bnh nhân. Vi nhng bnh nhân mt t ch v tiu tin thì các chc nng sinh hot khác trong sinh hot hàng ngày đu phi ph thuc hoàn toàn [33]. Có th nói ri lon c tròn đ li hu qu nng n v th cht, tinh thn, và phí tn tài chính cho bn thân ngi bnh, gia đình, xã hi. Do đó chm sóc và điu tr cho ngi cao tui b TBMMN phi đc tin hành sm ngay t đu – ngay khi bnh nhân vào vin. Thang Long University Library 2 iu dng viên là ngi tip xúc sm vi bnh nhân, h góp phn không nh trong quá trình hi phc và phc hi chc nng trên bnh nhân TBMMN. Trên c s đó chúng tôi tin hành nghiên cu đ tài: “ Nghiên cu mt s đc đim ri lon c tròn trên bnh nhân tai bin mch máu não” vi mc tiêu: 1/ Xác đnh t l RLCT trên bnh nhân TBMMN  bnh vin Lão Khoa Trung ng. 2/ Mô t mt s yu t liên quan vi RLCT trên bnh nhân TBMMN  bnh vin Lão Khoa Trung ng. 3 Chng 1: TNG QUAN TÀI LIU 1.1/ I CNG V TAI BIN MCH MÁU NÃO. 1.1.1/ C IM DCH T HC. Trên th gii.  các nc phát trin TBMMN là nguyên nhân gây t vong th 3 sau bnh ung th và tim mch. T l hin mc  Hoa K (1991) là 794/100.000 dân, phn ln sau 55 tui, đc bit trong tui 60-80 tui. Nhiu công trình nghiên cu cho thy TBMMN tng nhanh song song vi tui th trung bình.  Pháp t l 1976 là 60/1000 dân, gây tàn tt  50% ngi bnh. T l hin mc hàng nm là 350/100.000 dân  la tui 55-64, 600/100.000 dân  la tui 65-74 và 950/100.000 dân  la tui trên 75. Cng  nc này t l mi mc là 90/100.000 dân  la tui 65-74, 200/100.000 dân  la tui 75- 84, 400/100.000 dân  la tui t 85.  Trung Quc nghiên cu trong thi gian t 1983 – 1993, Shun-Wei-Li và Zhen-xin- Zhang (1994) nhn thy t l mc toàn b 1249/100.000 ngi  Habin. Còn t l mi phát hin hàng nm 66,1-329/100.000 dân;  Bc Kinh t l đó là 329/100.000 dân còn  Qung Châu là 147/100.000 dân. T l t vong 281- 311/100.000 dân  Bc Kinh, 69-80/ dân  Qung Châu [1,18]. Theo Orgogono (1995) 80% TBMMN là nhi máu não và 20% là chy máu não. Okada nghiên cu trong cng đng ngi già  Nht Bn v tn sut TBMMN theo tháng, mùa trong nm thy bnh xy ra nhiu nht vào mùa xuân.  Vit Nam. Theo s liu ca b môn Thn kinh – i hc Y Hà Ni (1994), t l hin mc là 115,92/ 100.000 [17]. Theo Lê Vn Thành và cng s nghiên cu s b v dch t hc TBMMN ti 3 tình thành phía nam là Thành ph H Chí Minh, Tin Giang, Kiên Giang giai đon 1994 – 1995, nhn thy t l mi mc trung bình là 152/100.000 dân, t l hin mc là 416/100.000 dân, t l t vong là 36.5/100.000 dân [7]. Thang Long University Library 4 Các nghiên cu v tình hình TBMMN ti các bnh vin cho thy nhu cu phc v TBMMN tng lên. Ti khoa Thn kinh Bnh vin Bch Mai (1986-1989) trung bình có 79,75 bnh nhân điu tr mi nm, nhng ti giai đon 1997-2000 tng s bnh nhân TBMMN là 1.575 trng hp. Ti vin Quân Y 108 t nm 1997-1999 t l bnh nhân TBMMN chim 17% bnh nhân vào khoa, nhng t l t vong do TBMMN chim 60% s bnh nhân t vong ca khoa. T l nam/n là 3,3/1. Nhi máu não trên chy máu não là 1,4 ln; đa s b TBMMN  tui trên 50 [1]. Do vy nhu cu phc hi chc nng cho nhng đi tng này là rt ln. Do đó có th nói TBMMN luôn là vn đ thi s ca công tác PHCN. 1.1.2/ NH NGHA TAI BIN MCH MÁU NÃO. * Lit na ngi, lit bán thân hay đt qu là thut ng dùng đ mô t nhng khim khuyt chc nng đt ngt ca não kéo dài trên 24h do tn thng ca đng mch não. Theo đnh ngha ca TCYTTG “TBMMN là nhng thiu sót thn kinh xy ra đt ngt, có th hi phc hoàn toàn hoc dn đn t vong trong 24h do tn thng mch máu não, loi tr các nguyên nhân sang chn” [1] . 1.1.3/ S LC GII PHU CHC NNG TUN HOÀN NÃO. Não đc cung cp bi hai h thng đng mch: đng mch cnh trong và đng mch đt sng. - ng mch cnh trong. ng mch cnh trong là mt trong hai ngành tn ca đng mch cnh chung (tách ra  xoang cnh ngang mc b trên sn giáp) ti nn s đng mch cnh trong chui vào l đng mch cnh ( di xng đá) ri chui qua ng đng mch cnh  trong xng đá và thoát ra khi ng  đnh xng đá đ vào hp s. Trong s đng mch cnh trong chy ra trc ti xng xoang tnh mch hang ( hai bên thân xng bm) đn mm yên chia thành bn ngành cùng: ng mch não trc. ng mch não gia. ng mch thông sau. ng mch mc trc. 5 Mi đng mch này li chia thành hai ngành, ngành nông cp máu cho v não, ngành sâu đi vào trung tâm. Các ngành nông và ngành sâu không ni tip vi nhau mà có cu trúc tn cùng to nên mt vành đai ranh gii di cht trng gi là “vùng gii hn”, đây là khu vc d nhi máu lan ta. ng mch đt sng. Xut phát t đng mch di đòn đi lên trên ngang đt sng c 6 chui vào ng đng mch (ng trong các l  mm ngang các đt sng t đt sng c 6 đn đt sng c 1) đi lên ngang đt sng c 2 thì đng mch đt sng đi ra ngoài ri chui qua màng cng vào l chm to, lên đn cu não nhp vào đng mch đt sng bên đi din to thành đng mch thân nn ti máu cho hai bên tiu não và thân não. ng mch thân nn cho hai nhánh tn là hai đng mch não sau. Hình nh 1.1: Các đng mch não Thang Long University Library 6 c đim tun hoàn não. Tun hoàn não có mng ni rng rãi vi ba ni ni chính: + Ni thông gia các đng mch ln trc khi ti máu cho não. + Mng ni đáy s (đa giác Wilis): ni nhiu nhánh tn cùng ca đng mch cnh trong vi nhau và vi h thng nn qua trung gian các đng mch thông trc và thông sau. + Mng li tng nông b mt v não: Ni gia các nhánh nông ca các đng mch não trc, não gia, và đng mch não sau. + Không có s tip ni gia các ngành nông và sâu ca đng mch não. Cng không có s tip ni gia các ngành sâu trong đng mch não vi nhau. Do vy gia các khu vc nông và sâu hình thành đng ranh gii không có mch ni quan trng gi là vùng “vùng gii hn” hay vùng nhn não lan ta. + Tun hoàn não khu vc nông gm các nhánh nông ca đng mch não ti máu cho v não và lp cht trng di v có áp lc thp vì có s phân nhánh và ni vi nhau phong phú. + Tun hoàn não khu vc sâu gm các nhánh sâu ca đng mch não ti máu cho vùng nhân xám trung ng [8,10]. 1.1.4/ PHÂN LOI TAI BIN MCH MÁU NÃO. TBMMN thc ra là mt nhóm bnh lý phc tp do nhiu nguyên nhân tn thng (đng mch, tnh mch,) và c ch bnh sinh (chy máu, thiu máu)…thng phân TBMMN thành hai loi [18]: - Nhi máu não hoc thiu máu não cc b (nhn não): Thng gp là chy máu não vùng bao trong – nhân đu do tng huyt áp  ngi cao tui (75%). Xy ra khi mt nhánh mch máu não b tc nghn, khu vc ti máu bi nhánh đó b thiu máu và hoi t. 7 Hình nh 1.2 : Nhi máu não  Thiu máu cc b thoáng qua: Là tình trng mt chc nng   não hoc mt vi các triu chng khi hoàn toàn trong 24h. Loi này coi là yu t nguy c ca thiu máu cc b hình thành.  Thiu máu cc b não hi phc: Nu quá trình phc hi quá 24h không di chng hoc di chng không đáng k.  Thiu máu cc b hình thành: Không phc hi, di chng nhiu. - Xut huyt não (chy máu não): Xy ra khi máu thoát khi thành mch chy vào nhu mô não. Hình nh1. 3 : Chy máu não Thang Long University Library [...]... Trong khi tròn trên b 16 PHÁP NGHIÊN C ên c - ên c B TBMMN có bi r òn 2.1.1/ Tiêu chu -T TBMMN thông qua lâm sàng và hình r ão khoa Trung tròn -B õ ràng có àng, c - B àng ên c 2.1.2/ Tiêu chu -R òn do các các nguyên nhân khác không ph u não, u ti àng quang, phì àng, li -B õ ràng -B ên c 2.2/ 2.2.1/ Thi ên c S 2.2.2/ C T êu chu b vi êu trên c ên c ão khoa Trung n 03/2011 2.2.3/ ành Khai thác h nhân b òng... nhóm khó ti % [23] Tác gi Jame switt ã nghiên c 21 bí ti ình não bao g ão [26] Các khu v Kruse A: Táo bón là k nhân h ão t ho ão ph trái [28] Nhóm nghiên c Bracci F, Badiali D nghiên c à 37% bán c ão ên 81 b ãi 48.5% [22] Tác gi BS t ên c àng ngày, ph thu [25] C ti Wyler T.B: M ài 7- 10 ngày sau TBMMN là y h - ti òn và ì các ch àng [32] 1.4.2/ T V r òn là m ài nghiên c 15 Thang Long University Library... LU ên c à gi Theo k - 80 tu 3% K l ùh ên 50 thì t ên c ên 70% [5]., Nguy trong nghiên c 17] Còn àng trên 55 tu c 7] Nghiên c ghìn ng >55 l ày không k Theo k ên c ± 11.2 tu p nh ình c à 50 tu à 69 à 92 K nghiên c ùh ình 61.1± 11.2 [11] Phù h nghiên c à Cs tu à 73.4 tu à các tác gi V ình ng àng cao t TBMMN càng nhi chi Trong nghiên c là 1.22 K ùh ên c àN là 1.48 hay c Kh 5], Hoàng Khánh 1.55 [13], Ph... nhi bi òng, s th àng Vì v nh nhân quá s ãi, à theo dõi - à mi - c ti ên bàng quang - àng ngày N ì nam, v àng quang ho - òng nh Theo dõi tình tr 14 à Theo dõi tính ch àu s ùi v 1-2 ml/kg cân n ình s ình n Theo dõi d ài ti vùng bàng quang, vùng th Luôn gi Th -V B ày/ 1 l hình thành tr ã bi 1.4/ CÁC NGHIÊN C ÊN QUAN 1.4.1/ Trên th Trên th ên c TBMMN: Tác gi Breslow RA òn trên b ên 41 b ra 3 nhóm khó ti... K ch ão (chi 3.2/ R òn trên nhóm b lo ên c òn bàng quang òn trên nhóm b B RLCT bàng quang Ti khó Bí ti Ti T T ên c T 16 25 19 60 26.7 41.7 31.7 100 41.7 45 40 31.7 35 26.7 30 25 20 15 10 5 0 Bi : RLCT bàng quang trên nhóm b ên c Nh Trong 60 b là: Ti khó ( 26.7%); bí ti ên c t (41,7%); ti b r òn bàng quang ( 31.7%) 23 Thang Long University Library òn h 45% 55% Bi RLCT h 5: trên nhóm b ên c Nh ên c... 38% là 27% Hi tuy nhiên 32 trong nghiên c r Phan Thái Nguyên, V : Ý th àng x òn càng cao Theo k (36.7%) T à 1.72 K ùh ên c CMN là 19.7% [9], Nguy (24.04%) C và c ên c ình S à 1.4 [9 19], Ph Hà là 1.40 [6] ên c àng v NMN là 45.31% và CMN (60%) hay Hà H t qu (60%) [7] Có s ên c ành trong th nghiên c 4.2/ R Nguy lo àng, Hà H ki òn trên nhóm b ên c òn bàng quang Trong 60 b h nhân t i khó bí ti h Ti ãi B ti... 19 Thang Long University Library ph ày, li +Ð ãi ( phân t òn h vãi r àb uôn m òn này c C à già 2.3/ Cách th Mô t t ê: tính 2 ình, ki 2.4 b ên c Nghiên c s ã lãnh ão khoa õv và có s ên c Trong quá trình nghiên c n êu phát hi à, b b v chúng tôi, t òn - th ên c - Nghiên c - Th ên c ành t b vi ên c ão khoa Trung 3/2011 20 K ÊN C ên c 3.1.1/ Phân b à gi Phân b B à gi N Gi Nam S T S T T T Tu (n) (%) (n) 50... à áo niêm m [8] 1.2.3/ HO ÌNH TH ÒN òn ho não (ti nhung ti ão, t ho c ùy c c àh Bình th ùy ên mà trung tâm là S2-S4 thông qua 11,T12,L1, - Ho à chóp c S2, S3, S4 ình th àng quang àng quang g + Thì ch ì: àng quang giãn ra, ch xu ão b ãn ra, c giác mót ti + Thì t : Khi mót ti ão s àng quang co, cùng lúc v ài [1] 9 Thang Long University Library à D: Nhân v O: Nhân v ành bàng quang ành ni thùy trán ão... Th th òn ãi, bí Tuy nhiên s à CMN không có ý ngh êv 3.7/ Liên quan gi sau tai bi 3.7.1/ Liên quan gi B àng quang 11: Liên quan gi àng quang Th ày Th S ày S T T T T (%) (n) (n) 8 21.1 8 36.4 16 26.7 Bí ti 17 44.7 8 36.4 25 41.7 Ti 13 34.2 6 27.3 19 31.7 T 38 100 22 100 60 100 Ti p khó p = 0.434 (p>0.05) 30 Nh - Sau 7 ngày b ti - Trên 8 ngày b %) h chi (36.4%) Có s ên s ngh êv ày không có ý >0.05 3.7.2/... kho ành, ên (kho à d ên g t gi tràng T là c -10 n ùng c àng và các bó s H thành h àm òng dày 5-8 mm bao quanh ¾ trên c – tr àng t ài là m th à bao quanh toàn b à bao quanh toàn b àm 3 ph ên xu ph h rong [8] 1.2 ÀNG QUANG Bàng quang ch ên v ình th ên trong và tình tr Khi r h à tr àng quang trên ành b bình th àng quang r ng khi bàng quang ch – ti ì có c ên t ình th àng quang r ình t àm quang khi không . TBMMN. Trên c s đó chúng tôi tin hành nghiên cu đ tài: “ Nghiên cu mt s đc đim ri lon c tròn trên bnh nhân tai bin mch máu não vi mc tiêu: 1/ Xác đnh t l RLCT trên bnh nhân. TAI BIN MCH MÁU NÃO. 3 1.1.1/ C IM DCH T HC. 3 1.1.2/ NH NGHA TAI BIN MCH MÁU NÃO. 4 1.1.3/ S LC GII PHU CHC NNG TUN HOÀN NÃO. 4 1.1.4/ PHÂN LOI TAI BIN MCH MÁU NÃO. ch bnh sinh (chy máu, thiu máu) …thng phân TBMMN thành hai loi [18]: - Nhi máu não hoc thiu máu não cc b (nhn não) : Thng gp là chy máu não vùng bao trong – nhân đu do tng huyt