i LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu khoa học độc lập của tôi với sự hướng dẫn của PGS.TS Bùi Quang Bình và TS. Ninh Thị Thu Thủy. Các thông tin, số liệu, kết quả nêu trong luận án là trung thực. Các tài liệu tham khảo trích dẫn trong luận án đều được chú thích nguồn gốc rõ ràng, minh bạch. Những kết quả nghiên cứu của luận án chưa từng được công bố trong bất cứ một công trình nghiên cứu nào khác. NGHIÊN CỨU SINH Nguyễn Chín ii MỤC LỤC LỜI CAM ĐOAN i MỤC LỤC ii DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT vii DANH MỤC BẢNG x DANH MỤC HÌNH VẼ xii MỞ ĐẦU 1 1. Tính cấp thiết của đề tài 1 2. Mục tiêu nghiên cứu 4 3. Các câu hỏi nghiên cứu 4 4. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu 4 4.1. Đối tƣợng nghiên cứu 4 4.2. Phạm vi nghiên cứu 5 5. Phƣơng pháp nghiên cứu 5 6. Những đóng góp mới của đề tài 5 7. Tổng quan tình hình nghiên cứu liên quan đến đề tài 8 8. Kết cấu của luận án 24 CHƢƠNG 1 CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN VỀ MÔ HÌNH TĂNG TRƢỞNG KINH TẾ 25 1.1. TỔNG LUẬN VỀ MÔ HÌNH TĂNG TRƢỞNG KINH TẾ 25 1.1.1. Tăng trƣởng kinh tế và chất lƣợng tăng trƣởng kinh tế 25 1.1.2. Tổng quan các mô hình tăng trƣởng kinh tế 26 1.2. MÔ HÌNH TĂNG TRƢỞNG KINH TẾ VÀ MÔ HÌNH TĂNG TRƢỞNG KINH TẾ ĐỊA PHƢƠNG 33 1.2.1. Các quan niệm về mô hình tăng trƣởng kinh tế 33 1.2.2. Quan niệm về mô hình tăng trƣởng kinh tế địa phƣơng 45 1.2.3. Quan niệm về mô hình tăng trƣởng kinh tế theo chiều rộng và mô hình tăng trƣởng kinh tế theo chiều sâu 48 1.3. MỘT SỐ KINH NGHIỆM THỰC TIỄN VỀ ĐỔI MỚI MÔ HÌNH TĂNG TRƢỞNG KINH TẾ QUỐC GIA VÀ ĐỊA PHƢƠNG 49 iii 1.3.1. Mô hình công nghiệp hóa của các quốc gia trên thế giới 50 1.3.2. Mô hình kinh tế mới của Malaysia (NEM – New economic model) 53 1.3.3. Kinh nghiệm tăng trƣởng kinh tế của tỉnh Bắc Ninh, Việt Nam 56 CHƢƠNG 2 KHUNG NGHIÊN CỨU ĐÁNH GIÁ MÔ HÌNH TĂNG TRƢỞNG KINH TẾ ĐỊA PHƢƠNG 62 2.1. QUY TRÌNH NGHIÊN CỨU 62 2.2. NỘI DUNG PHÂN TÍCH, ĐÁNH GIÁ MÔ HÌNH TĂNG TRƢỞNG KINH TẾ ĐỊA PHƢƠNG 63 2.2.1. Đánh giá chung tình hình tăng trƣởng kinh tế 64 2.2.2. Đánh giá mô hình tăng trƣởng kinh tế theo góc độ sản xuất 65 2.2.3. Đánh giá mô hình tăng trƣởng theo góc độ cơ cấu 68 2.2.4. Đánh giá mô hình tăng trƣởng kinh tế theo góc độ chi tiêu 69 2.2.5. Đánh giá mô hình tăng trƣởng kinh tế theo góc độ tạo động lực 69 2.3. NGUỒN DỮ LIỆU 70 2.4. PHƢƠNG PHÁP PHÂN TÍCH DỮ LIỆU 73 2.4.1. Thống kê mô tả 73 2.4.2. Dãy số thời gian 73 2.4.3. Kiểm định giả thuyết 73 2.4.4. Phƣơng pháp hồi qui và tƣơng quan 73 2.4.5. Phân tích phƣơng sai 76 CHƢƠNG 3 KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU MÔ HÌNH TĂNG TRƢỞNG KINH TẾ TỈNH QUẢNG NAM 78 3.1. ĐÁNH GIÁ CHUNG TÌNH HÌNH TĂNG TRƢỞNG KINH TẾ TỈNH QUẢNG NAM GIAI ĐOẠN 1997-2013 78 3.1.1. Khái quát về điều kiện tự nhiên và xã hội tỉnh Quảng Nam 78 3.1.2. Đánh giá chung tình hình tăng trƣởng kinh tế tỉnh Quảng Nam giai đoạn 1997-2013 79 iv 3.2. ĐÁNH GIÁ MÔ HÌNH TĂNG TRƢỞNG KINH TẾ TỈNH QUẢNG NAM GIAI ĐOẠN 1997-2013 THEO GÓC ĐỘ SẢN XUẤT 85 3.2.1. Kết quả tính toán 85 3.2.2. Đóng góp của vốn vào tăng trƣởng kinh tế của tỉnh Quảng Nam giai đoạn 1997-2013 91 3.2.3. Đóng góp của lao động vào tăng trƣởng kinh tế của tỉnh Quảng Nam giai đoạn 1997-2013 97 3.2.4. Đóng góp của năng suất các nhân tố tổng hợp vào tăng trƣởng kinh tế của tỉnh Quảng Nam giai đoạn 1997-2013 103 3.3. ĐÁNH GIÁ MÔ HÌNH TĂNG TĂNG TRƢỞNG KINH TẾ TỈNH QUẢNG NAM TRONG GIAI ĐOẠN 1997-2013 THEO GÓC ĐỘ CƠ CẤU 108 3.3.1. Đánh giá cơ cấu ngành kinh tế 108 3.3.2. Đánh giá cơ cấu thành phần kinh tế 110 3.4. ĐÁNH GIÁ MÔ HÌNH TĂNG TĂNG TRƢỞNG KINH TẾ TỈNH QUẢNG NAM TRONG GIAI ĐOẠN 1997-2013 THEO GÓC ĐỘ CHI TIÊU 111 3.4.1. Đóng góp của tiêu dùng cuối cùng vào tăng trƣởng 113 3.4.2. Đóng góp của đầu tƣ vào tăng trƣởng 114 3.4.3. Đóng góp của xuất nhập khẩu vào tăng trƣởng 116 3.4.4. Đóng góp của chi tiêu chính phủ vào tăng trƣởng 118 3.5. ĐÁNH GIÁ MÔ HÌNH TĂNG TĂNG TRƢỞNG KINH TẾ TỈNH QUẢNG NAM TRONG GIAI ĐOẠN 1997-2013 THEO GÓC ĐỘ ĐỘNG LỰC PHÁT TRIỂN 121 3.5.1. Đánh giá tác động của nhân tố cơ chế, chính sách đến tăng trƣởng kinh tế tỉnh Quảng Nam trong giai đoạn 1997-2013 121 3.5.2. Đánh giá tác động của tăng trƣởng kinh tế đến giảm nghèo, phát triển con ngƣời và bảo vệ môi trƣờng sinh thái 125 3.6. ĐÁNH GIÁ TỔNG QUÁT MÔ HÌNH TĂNG TRƢỞNG KINH TẾ TỈNH QUẢNG NAM 136 CHƢƠNG 4 HÀM Ý CHÍNH SÁCH 139 v 4.1. NHỮNG TIỀN ĐỀ CHUYỂN ĐỔI MÔ HÌNH TĂNG TRƢỞNG KINH TẾ TỈNH QUẢNG NAM 139 4.2. ĐỊNH HƢỚNG CHUYỂN ĐỔI MÔ HÌNH TĂNG TRƢỞNG KINH TẾ TỈNH QUẢNG NAM TRONG GIAI ĐOẠN TỪ NAY ĐẾN NĂM 2020 141 4.3. CÁC GIẢI PHÁP CHỦ YẾU CHUYỂN ĐỔI MÔ HÌNH TĂNG TRƢỞNG KINH TẾ TỈNH QUẢNG NAM GIAI ĐOẠN TỪ NAY ĐẾN 2020 142 4.3.1. Nâng cao hiệu quả huy động và sử dụng các nguồn lực sản xuất 142 4.3.2. Đẩy mạnh chuyển dịch cơ cấu theo hƣớng nâng cao năng suất 153 4.3.3. Nâng cao nội lực và khả năng tích lũy của nền kinh tế 155 4.3.4. Tạo tạo cơ chế, chính sách đổi mới mô hình tăng trƣởng 157 4.3.5. Nâng cao hiệu quả giảm nghèo, phát triển con ngƣời và bảo vệ môi trƣờng sinh thái 162 KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ 166 DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO 169 PHỤ LỤC 181 A. Kết quả tính toán một số mô hình biến động kết quả sản xuất 181 A1. Cả nền kinh tế 181 A2. Khu vực CN-XD 181 A3. Khu vực DV 181 A4. Khu vực NLTS 182 B. Phân tích tổng cung lao động 182 B1.Cả nền kinh tế 182 B2. Khu vực NLTS 183 B3. Khu vực CN-XD 183 B4. Khu vực DV 184 C. Phân tích tổng cung vốn sản xuất 185 C1. Cả nền kinh tế 185 vi C2. Khu vực CN-XD 185 C3. Khu vực NLTS 186 C4. Khu vực DV 186 D. Phân tích chênh lệch năng suất lao động giữa các khu vực 187 E. Dữ liệu và phƣơng pháp tính tỷ phần thu nhập của vốn bằng ƣớc lƣợng OLS với hàm sản lƣợng thực tế trên một lao động 188 E1. Dữ liệu và phương pháp 188 E2. Số liệu và kết quả tính toán 189 F. Kết quả hạch toán tăng trƣởng với giả định tỷ phần thu nhập của vốn bằng với cả nƣớc dựa trên số liệu các bảng I/O cả nƣớc 202 F1. Tỷ phần thu nhập của vốn và lao động cả nƣớc 202 F2. Kết quả tính toán tỷ lệ đóng góp của các nhân tố sản xuất vào tăng trƣởng 202 G. Dữ liệu và phƣơng pháp tính toán các thành tố tổng cầu 203 G.1. Phƣơng pháp tính toán các thành tố tổng cầu 203 G.2. Kết quả tính toán số liệu các thành tố tổng cầu giá thực tế 205 G.3. Số liệu tiêu dùng và thu nhập khả dụng hộ gia đình giá thực tế 205 G.4. Kết quả ƣớc lƣợng OLS tiêu dùng theo thu nhập bằng Eview 5.1 206 vii DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT Chữ viết tắt Tiếng Anh Tiếng Việt APC Average Propensity to Consume Khuynh hƣớng tiêu dùng trung bình APO Asian productivity organization Tổ chức năng suất châu Á C Consumtion Tiêu dùng của hộ gia đình CD Cobb - Douglass Cobb - Douglass CN-XD Công nghiệp – Xây dựng DNVVN Doanh nghiệp vừa và nhỏ DV Dịch vụ G Government expenditure Tiêu dùng của chính phủ FDI Foreign direct investment Đầu tƣ trực tiếp nƣớc ngoài GDP Gross Domestic Products Tổng sản phẩm quốc nội GNI Gross national income Tổng thu nhập quốc dân GO Gross Output Tổng giá trị sản xuất GRDP Gross Region Domestic Products Tổng sản phẩm trong vùng/tỉnh HDI Human Development Index Chỉ số phát triển con ngƣời I Investment Đầu tƣ ICOR Incremental capital-output ratio Hệ số gia tăng vốn trên sản lƣợng I/O Input/Output Bảng I/O K Capital stock Vốn sản xuất KCN Khu công nghiệp KH&CN Khoa học và Công nghệ viii KHTN Khoa học tự nhiên KHXH&NV Khoa học xã hội và nhân văn L Labor Lao động MPC Marginal Propensity to Consume Khuynh hƣớng tiêu dùng biên NEAC National economic advisory council Hội đồng cố vấn kinh tế quốc gia NEM New economic model for Malaysia Mô hình kinh kinh tế mới của Malaysia NLTS Nông, lâm, thủy sản NICs New Industrilize Countries Các nƣớc công nghiệp mới NX Net Exports Xuất khẩu ròng OECD Organization for Economic Co-operation and development Tổ chức hợp tác và phát triển kinh tế OLS Ordinary least square Phƣơng pháp bình phƣơng nhỏ nhất PAPI Viet Nam Provincial Governance and Public Administration Performance Index Chỉ số Hiệu quả Quản trị và Hành chính công cấp tỉnh ở Việt Nam PCI Provincial Competitiveness Index Chỉ số năng lực cạnh tranh cấp tỉnh PPP Purchasing power parity Sức mua tƣơng đƣơng R&D Research & development Nghiên cứu và phát triển S Saving Tiết kiệm ix TFP Total factor productivity Năng suất các nhân tố tổng hợp TSCĐ Tài sản cố định VA Value added Giá trị gia tăng VHLSS Vietnam Household Living Standards Survey Khảo sát mức sống hộ gia đình Việt Nam Y Output Sản lƣợng đầu ra WB World bank Ngân hàng thế giới x DANH MỤC BẢNG Bảng 1 Tóm tắt một số nghiên cứu điển hình về vai trò các nhân tố sản xuất 9 Bảng 1-1. So sánh phương pháp tiếp cận tăng trưởng của NEM 54 Bảng 3-1. Tốc độ tăng tổng sản phẩm trên địa bàn 1997-2013 81 Bảng 3-2. Tỷ lệ VA/GO tỉnh Quảng Nam giai đoạn 1997-2013 82 Bảng 3-3. So sánh tổng sản phẩm bình quân đầu người năm 2013 (triệu đồng) 84 Bảng 3-4. Giá trị tỷ phần thu nhập của vốn và lao động cả nước 85 Bảng 3-5. Đóng góp của các nhân tố sản xuất và tăng trưởng (sử dụng tỷ phần α và β của cả nước) 86 Bảng 3-6. Giá trị tỷ phần thu nhập của vốn và lao động của tỉnh Quảng Nam 87 Bảng 3-7. Đóng góp của các nhân tố sản xuất vào tăng trưởng của cả nền kinh tế 88 Bảng 3-8. Đóng góp của các nhân tố sản xuất vào tăng trưởng khu vực NLTS 89 Bảng 3-9. Đóng góp của các nhân tố sản xuất vào tăng trưởng khu vực CN- XD 90 Bảng 3-10. Đóng góp của các nhân tố sản xuất vào tăng trưởng khu vực DV 90 Bảng 3-11.Tỷ lệ vốn đầu tư trên GRDP giai đoạn 1997-2013 91 Bảng 3-12. Cơ cấu đầu tư theo ngành kinh tế 92 Bảng 3-13. Cơ cấu đầu tư theo thành phần kinh tế 93 Bảng 3-14. Chỉ số ICOR các giai đoạn 94 Bảng 3-15. Đóng góp của vốn vào tăng trưởng kinh tế tỉnh Quảng Nam 95 Bảng 3-16. Vốn sản xuất bình quân trên một lao động theo giá 1994 (triệu/ng) 96 Bảng 3-17.Cơ cấu lao động tỉnh Quảng Nam giai đoạn 1997-2013 98 Bảng 3-18. Năng suất lao động bình quân giá thực tế - Tr/ng 99 [...]... trƣởng kinh tế của tỉnh Quảng Nam trong thời gian tới 3 Các câu hỏi nghiên cứu Luận án tập trung trả lời những câu hỏi sau: - Mô hình tăng trƣởng kinh tế là gì? - Thế nào là mô hình tăng trƣởng kinh tế theo chiều rộng và mô hình tăng trƣởng kinh tế theo chiều sâu? - Nội dung, tiêu chí nào để đánh giá mô hình tăng trƣởng kinh tế địa phƣơng? - Mô hình tăng trƣởng kinh tế tỉnh Quảng Nam đang vận hành theo mô. .. đổi mô hình tăng trƣởng nền kinh tế cả nƣớc, vấn đề đặt ra cho Quảng Nam là: Mô hình tăng trưởng kinh tế là gì ?; Nền kinh tế Quảng Nam đang vận hành theo mô 3 hình, phương thức nào?; Nguồn và động lực chính của tăng trưởng là gì?; Vì sao phải chuyển đổi mô hình tăng trưởng và chuyển đổi như thế nào? Đã có nhiều nghiên cứu về mô hình tăng trƣởng kinh tế trên phạm vi thế giới và cả nền kinh tế Việt Nam. .. tăng trƣởng kinh tế từ chủ yếu dựa vào tăng quy mô các yếu tố đầu vào sang chủ yếu dựa vào tăng hiệu quả, tăng năng suất trong nền kinh tế. [3] 7.4 Các nghiên cứu về chuyển đổi mô hình tăng trưởng kinh tế của Việt Nam 19 Gần đây đã có một số hội thảo khoa học quốc gia và quốc tế về mô hình tăng trƣởng kinh tế, tái cơ cấu nền kinh tế Việt Nam nhƣ Hội thảo khoa học quốc tế do Ủy ban Kinh tế Quốc hội,... đầu tƣ nhằm hình thành cơ cấu kinh tế hợp lý hơn, hiệu quả hơn; thay đổi động lực của tăng trƣởng kinh tế từ chủ yếu dựa vào tăng quy mô các yếu tố đầu vào sang chủ yếu dựa vào tăng hiệu quả, tăng năng suất trong nền kinh tế. [3] 7.5 Các nghiên cứu về tăng trưởng kinh tế và mô hình tăng trưởng kinh tế địa phương ở Việt Nam Những năm gần đây đã có một số ít nghiên cứu về tăng trƣởng kinh tế địa phƣơng... tăng trƣởng kinh tế của tỉnh Quảng Nam từ năm 1997 đến năm 2013 4.2 Phạm vi nghiên cứu Mô hình tăng trƣởng là đề tài rộng lớn, bao hàm nhiều nội dung và nhiều cách tiếp cận Luận án dựa trên cơ sở tổng hợp lý thuyết tăng trƣởng kinh tế, kinh tế vĩ mô cùng với thực tiễn về mô hình tăng trƣởng kinh tế trên thế giới và Việt Nam để xây dựng khung nghiên cứu và các tiêu chí đánh giá mô hình tăng trƣởng kinh. .. trên một lao động 97 Hình 3-8 Cơ cấu lao động tỉnh Quảng Nam giai đoạn 1997-2013 99 Hình 3-9 Năng suất lao động bình quân của tỉnh Quảng Nam 100 Hình 3-10 Đóng góp của các nhân tố sản xuất vào tăng trưởng tỉnh Quảng Nam 104 Hình 3-11 Đóng góp của TFP vào tăng trưởng các khu vực 106 Hình 3-12 Cơ cấu kinh tế tỉnh Quảng Nam theo khu vực giai đoạn 108 Hình 3-13 Đóng góp của các... với Quảng Nam, hiện chƣa có những nghiên cứu cụ thể, hoàn chỉnh về mô hình tăng trƣởng và chuyển đổi mô hình tăng trƣởng Đây là vấn đề rất cấp thiết Nhằm góp phần giải quyết những vấn đề đặt ra từ thực tiễn, đề tài nghiên cứu Mô hình tăng trƣởng kinh tế tỉnh Quảng Nam thực hiện hệ thống hóa những vấn đề lý luận và thực tiễn về mô hình tăng trƣởng kinh tế trên thế giới và ở Việt Nam; đánh giá mô hình. .. tích tăng trƣởng kinh tế, nguồn dữ liệu phục vụ cho phân tích, phƣơng pháp và công cụ phân tích Chương 3 Kết quả nghiên cứu mô hình tăng trƣởng kinh tế tỉnh Quảng Nam Chƣơng này tập trung đánh giá thực trạng mô hình tăng trƣởng kinh tế tỉnh Quảng Nam qua các năm theo các góc độ khác nhau Chương 4 Hàm ý chính sách Trong chƣơng này, luận án trình bày những tiền đề chuyển đổi mô hình tăng trƣởng kinh tế, ... và công bố, nhƣ: Sách chuyên khảo “Các mô hình tăng trưởng kinh tế (2005) và giáo trình “ Các mô hình tăng trƣởng kinh tế (2010) - Trần Thọ Đạt chủ biên đã giới thiệu chuyên sâu các lý thuyết, mô hình tăng trƣởng trong lịch sử kinh tế, các thực tiễn trên thế giới và ở Việt Nam Nguyễn Văn Nam và Trần Thọ Đạt trong “Tốc độ và chất lượng tăng trưởng kinh tế ở Việt Nam (2006) đã hệ thống hóa những vấn... mô hình nào? - Những nhân tố nào là động lực chính của tăng trƣởng kinh tế tỉnh Quảng Nam trong thời gian qua? - Định hƣớng và những giải pháp chủ yếu nào để thực hiện chuyển đổi mô hình tăng trƣởng kinh tế tỉnh Quảng Nam trong thời gian đến? 4 Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu 4.1 Đối tƣợng nghiên cứu 5 Luận án nghiên cứu lý thuyết và thực tiễn về mô hình tăng trƣởng kinh tế, đánh giá thực trạng mô hình . 25 1.1.1. Tăng trƣởng kinh tế và chất lƣợng tăng trƣởng kinh tế 25 1.1.2. Tổng quan các mô hình tăng trƣởng kinh tế 26 1.2. MÔ HÌNH TĂNG TRƢỞNG KINH TẾ VÀ MÔ HÌNH TĂNG TRƢỞNG KINH TẾ ĐỊA PHƢƠNG. về mô hình tăng trƣởng kinh tế 33 1.2.2. Quan niệm về mô hình tăng trƣởng kinh tế địa phƣơng 45 1.2.3. Quan niệm về mô hình tăng trƣởng kinh tế theo chiều rộng và mô hình tăng trƣởng kinh tế. kinh tế theo chiều rộng và mô hình tăng trƣởng kinh tế theo chiều sâu? - Nội dung, tiêu chí nào để đánh giá mô hình tăng trƣởng kinh tế địa phƣơng? - Mô hình tăng trƣởng kinh tế tỉnh Quảng Nam