DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT XHCN : Xã hội chủ nghĩa BLTTHS : Bộ luật tố tụng hình sự BLHS : Bộ luật hình sự HĐXX : Hội đồng xét xử TAND : Tòa án nhân dân VKSND : Viện kiểm sát nhân dân MỤC LỤC A. PHẦN MỞ ĐẦU 1 1. Tính cấp thiết của đề tài 1 2. Mục đích, nhiệm vụ nghiên cứu của đề tài: 2 3. Đối tượng, phạm vi nghiên cứu của đề tài 2 4. Cơ sở lý luận và phương pháp nghiên cứu: 3 5. Những đóng góp khoa học của đề tài 3 6. Kết cấu của đề tài 4 B. PHẦN NỘI DUNG 5 CHƯƠNG I: NHỮNG VẤN ĐỀ CHUNG VỀ THI HÀNH ÁN TỬ HÌNH 5 1.1. Khái niệm, các hình thức thi hành hình phạt tử hình và ý nghĩa của thi hành hình phạt tử hình: 5 1.1.1. Khái niệm thi hành hình phạt tử hình: 5 1.1.2. Ý nghĩa của thi hành hình phạt tử hình trong luật tố tụng hình sự Việt Nam 6 1.2. Nguyên tắc thi hành án tử hình: 7 1.3. Lịch sử hình thành và phát triển của chế định thi hành án tử hình: 10 1.3.1. Trên thế giới 10 1.3.2. Ở Việt Nam 14 CHƯƠNG II: PHÁP LUẬT HIỆN HÀNH VỀ THI HÀNH ÁN TỬ HÌNH VÀ THỰC TIỄN ÁP DỤNG TẠI TỈNH QUẢNG TRỊ TỪ NĂM 2009 - 6/2014 18 2.1. Những quy định của pháp luật tố tụng hình sự hiện hành về thi hành án tử hình . 18 2.2. Tình hình áp dụng thi hành án tử hình tại tỉnh Quảng Trị : 21 2.2.1. Đặc điểm tình hình an ninh - chính trị, kinh tế - xã hội của tỉnh Quảng Trị 21 2.2.2. Thực tiễn áp dụng thi hành án tử hình tại tỉnh Quảng Trị: 23 CHƯƠNG III: SỰ CẦN THIẾT HOÀN THIỆN PHÁP LUẬT VÀ HỆ THỐNG GIẢI PHÁP NÂNG CAO HIỆU QUẢ PHÁP LUẬT VỀ THI HÀNH ÁN TỬ HÌNH 32 3.1. Sự cần thiết hoàn thiện pháp luật về thi hành án tử hình 32 3.1.1. Định hướng của Đảng Cộng Sản Việt Nam về hoàn thiện pháp luật thi hành án tử hình 32 3.1.2. Phương hướng cho giải pháp 35 3.2. Hoàn thiện các giải pháp nâng cao hiệu quả áp dụng pháp luật về thi hành án tử hình 40 3.2.1. Về lập pháp 40 3.2.2. Đẩy mạnh công tác tuyên truyền, phổ biến, giáo dục những quy định của pháp luật tố tụng hình sự về thi hành hình phạt tử hình: 42 3.2.3. Giải pháp về công tác tổ chức, cán bộ có nhiệm vụ thi hành hình phạt tử hình 43 3.2.4. Tăng cường công tác hợp tác quốc tế trong thi hành hình phạt tử hình 44 C. KẾT LUẬN 47 DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO 50 A. PHẦN MỞ ĐẦU 1. Tính cấp thiết của đề tài Nhân đạo xã hội chủ nghĩa và chính sách khoan hồng được coi là một trong những nguyên tắc cơ bản chi phối mọi hoạt động của Đảng và nhà nước ta. Kể từ khi sự nghiệp đổi mới đất nước được Đảng và Nhà nước ta khởi xướng sau Đại hội VI của Đảng năm 1986, đặc biệt là hiện nay, khi chúng ta đang xây dựng Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa của nhân dân, do nhân dân, vì nhân dân. Vấn đề mở rộng nền dân chủ tăng cường pháp chế và các giá trị xã hội khác như công bằng, bình đẳng, nhân đạo, cũng như bảo vệ một cách đầy đủ các quyền của công dân, các quyền con người càng trở nên cấp bách. Điều đó đòi hỏi phải kịp thời hoàn thiện các quy định của pháp luật nói chung, pháp luật Hình sự nói riêng nhằm đảm bảo tính khoan hồng và nhân đạo xã hội chủ nghĩa. Trước yêu cầu trên, pháp luật về thi hành án tử hình đã không ngừng thay đổi và hoàn thiện nhằm bảo đảm tính nhân đạo, khoan hồng và phù hợp với mục đích răn đe, giáo dục của hình phạt này. Tử hình được coi là hình phạt nghiêm khắc nhất do nhà nước áp dụng đối với người phạm tội để loại trừ người đó ra khỏi đời sống xã hội. Điều này cho thấy, hình phạt tử hình không chỉ đơn thuần là một chế định pháp luật hình sự mà còn là một phạm trù thuộc về chính trị, văn hóa, đạo đức, tâm linh. Các quy định của pháp luật về hình phạt tử hình nói chung và thi hành hình phạt này nói riêng phải chứa đựng các giá trị xã hội, trong đó có giá trị nhân đạo. Chính vì vậy, nghiên cứu chế định thi hành hình phạt tử hình trong luật tố tụng hình sự Việt Nam là rất cần thiết để bảo vệ có hiệu quả các lợi ích xã hội, song phải đặt trong mối quan hệ lợi ích với người bị kết án nhằm đảm bảo tính khoan hồng của pháp luật Hình sự nước ta. Hơn nữa, thực tiễn thi hành hình phạt tử hình cũng đặt ra nhiều vấn đề vướng mắc đòi hỏi khoa học luật tố tụng hình sự giải quyết như: Đối tượng bị áp dụng hình phạt tử hình, vấn đề ân giảm án tử hình, việc gia đình người bị 1 kết án xin xác về mai táng…Trong khi đó, xét về mặt lí luận, chế định thi hành hình phạt tử hình chưa được quan tâm thỏa đáng, và xung quanh chế định này còn nhiều ý kiến khác nhau, thậm chí trái ngược nhau. Vì vậy, việc nghiên cứu đề tài “ THI HÀNH ÁN TỬ HÌNH VÀ THỰC TIỄN ÁP DỤNG TẠI TỈNH QUẢNG TRỊ TỪ NĂM 2008 - 6/2014” là mang tính cấp thiết, không những về lí luận, mà còn đòi hỏi về thực tiễn nhằm nâng cao hiệu quả thi hành hình phạt tử hình không chỉ tỉnh Quảng Trị nói riêng mà còn cả các địa phương khác trên cả nước. 2. Mục đích, nhiệm vụ nghiên cứu của đề tài: • Hiểu rõ hơn về hình phạt tử hình cũng như các biện pháp thi hành hình phạt tử hình của Việt Nam nói riêng và các nước trên thế giới nói chung; • Tìm hiểu và biết rõ hơn về việc áp dụng và thi hành hình phạt này trên thực tế; • Tìm hiểu quy định của nhà nước ta trong từng giai đoạn cụ thể về hình phạt này và tác dụng của nó; • Những điều đạt được, những mặt còn hạn chế, bất cập; • Đề xuất kiến nghị nhằm hoàn thiện các giải pháp nâng cao hiệu quả áp dụng pháp luật về thi hành án tử hình. 3. Đối tượng, phạm vi nghiên cứu của đề tài 3.1. Đối tượng nghiên cứu • Quy định pháp luật Tố tụng hình sự Việt Nam về thi hành hình phạt Tử hình và so sánh với tình hình áp dụng tại địa phương là TAND tỉnh Quảng Trị; • Sự cần thiết hoàn thiện pháp luật về thi hành án tử hình và hệ thống các giải pháp nâng cao hiệu quả áp dụng pháp luật về thi hành án tử hình. 3.2. Phạm vi nghiên cứu Niên luận nghiên cứu đề tài này dưới góc độ luật tố tụng hình sự. Niên luận nghiên cứu thực tiễn áp dụng những quy định của pháp luật tố tụng hình sự về thi hành hình phạt tử hình tại tỉnh Quảng Trị từ năm 2008 – 6/2014 2 4. Cơ sở lý luận và phương pháp nghiên cứu: 4.1. Cơ sở lý luận Cơ sở lý luận của đề tài là quan điểm của chủ nghĩa Mác -Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh và của Đảng Cộng Sản Việt Nam về xây dựng Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam của dân, do dân và vì dân, về chính sách đấu tranh phòng chống tội phạm nói chung, về thi hành hình phạt tử hình nói riêng. Đề tài được thực hiện trên cơ sở quán triệt các chỉ thị, nghị quyết của Đảng, các văn bản pháp luật Nhà nước về đấu tranh phòng, chống tội phạm. Đồng thời, ghi nhận những thành tựu của khoa học kỹ thuật như: khoa học pháp lý, triết học, logic học… 4.2. Phương pháp nghiên cứu • Phương pháp suy luận, phương pháp logic; • Phương pháp thống kê, tổng hợp; phân tích, xã hội học • Phương pháp so sánh, chứng minh; • Tham khảo tài liệu, sách báo, tạp chí… • Ngoài ra, còn sử dụng những phương pháp cần thiết khác. 5. Những đóng góp khoa học của đề tài • Làm sáng tỏ những vấn đề lý luận về thi hành hình phạt tử hình • Phân tích làm rõ thực trạng những quy định của pháp luật tố tụng hình sự hiện hành về thi hành hình phạt tử hình và thực tiễn áp dụng ở nước ta • Nghiên cứu, so sánh những quy định của pháp luật tố tụng hình sự Việt Nam về thi hành hình phạt tử hình với những quy định tương ứng trong pháp luật tố tụng hình sự của một số nước trên thế giới để rút ra những giá trị hợp lý về hoạt động lập pháp tố tụng hình sự • Đề xuất phương hướng nâng cao hiệu qủa việc áp dụng các quy định của pháp luật tố tụng hình sự về thi hành hình phạt tử hình 3 6. Kết cấu của đề tài Ngoài phần mở đầu, mục lục, danh mục tài liệu tham khảo và phần kết luận thì nội dung gồm 3 chương: Chương I: Những vấn đề chung về thi hành án tử hình Chương II: Pháp luật hiện hành về thi hành án tử hình và thực tiễn áp dụng tại tỉnh Quảng Trị từ năm 2008 – 6/2014 Chương III: Sự cần thiết hoàn thiện pháp luật và hệ thống các giải pháp nâng cao hiệu quả pháp luật về thi hành án tử hình 4 B. PHẦN NỘI DUNG CHƯƠNG I: NHỮNG VẤN ĐỀ CHUNG VỀ THI HÀNH ÁN TỬ HÌNH 1.1. Khái niệm, các hình thức thi hành hình phạt tử hình và ý nghĩa của thi hành hình phạt tử hình: 1.1.1. Khái niệm thi hành hình phạt tử hình: Trước hết, để có thể đưa ra khái niệm thi hành hình phạt tử hình cần phải làm rõ khái niệm hình phạt tử hình. Trong hệ thống hình phạt trong luật hình sự Việt Nam, Tử hình là hình phạt nghiêm khắc nhất, thể hiện mức độ trừng trị cao nhất của Nhà nước đối với người phạm tội, bởi lẽ nó cướp đi quyền sống của người bị kết án, loại bỏ sự tồn tại của họ trong xã hội. Theo Điều 35 BLHS năm 1999 được sửa đổi bổ sung năm 2009 thì: Tử hình là hình phạt đặc biệt, tước bỏ quyền sống của người bị kết án phạm tội đặc biệt nghiêm trọng. Vấn đề tiếp theo cần phải làm rõ đó là khái niệm thi hành án Hình sự: Thi hành án hình sự có thể được hiểu đó là việc các cơ quan nhà nước, các tổ chức xã hội, cá nhân có liên quan đưa bản án, quyết định Hình sự đã có hiệu lực pháp luật ra thi hành làm cho nó có hiệu lực trên thực tế. Thi hành án tử hình là một bộ phận của thi hành án Hình sự. Từ khái niệm thi hành án Hình sự nói trên, ta có thể đưa ra khái niệm về thi hành án tử hình như sau: “Thi hành hình phạt tử hình là hoạt động của cơ quan, cá nhân có thẩm quyền đưa bản án tử hình của tòa án đã có hiệu lực pháp luật ra thực hiện trên thực tế với những trình tự, thủ tục chặt chẽ do pháp luật tố tụng hình sự quy định”. Đặc điểm của thi hành hình phạt tử hình gồm: • Thi hành hình phạt tử hình là việc làm trên thực tế tước đi quyền sống của người phạm tội, cho nên cơ quan thi hành án phải tuân thủ những quy định hết sức nghiêm ngặt, chặt chẽ. Đây là đặc điểm chủ yếu để phân biệt hoạt động thi hành hình phạt tử hình so với các hoạt động thi hành án khác. 5 • Khác với việc thi hành các hình phạt, biện pháp tư pháp khác, nếu thi hành hình phạt tử hình có sai lầm thì không khắc phục được hậu quả. Đặc điểm này bắt nguồn từ bản chất của hình phạt tử hình là tước đi mạng sống của người bị kết án, vì vậy, nếu như thi hành không đúng đối tượng bị kết án thì sai lầm này không thể khắc phục được. • Việc thi hành hình phạt tử hình không những tước đi mạng sống của người bị kết án mà còn gây đau thương mất mát cho người thân của họ, đồng thời còn gây tâm lí tiêu cực nhất định lên những cá nhân trực tiếp thực hiện việc thi hành án tử hình. Đây là đặc điểm chúng ta cần lưu ý khi thực hiện công tác tư tưởng đối với người thân của người bị kết án cũng như đối với cán bộ chiến sĩ trực tiếp làm nhiệm vụ cướp đi sinh mạng của người bị kết án. 1.1.2. Ý nghĩa của thi hành hình phạt tử hình trong luật tố tụng hình sự Việt Nam Thi hành hình phạt tử hình lần đầu tiên được quy định trong Bộ luật tố tụng hình sự năm 1988 và được quy định tiếp trong Bộ luật tố tụng hình sự năm 2003 của nước ta, có ý nghĩa về mặt lập pháp hết sức to lớn. Nó đánh dấu sự trưởng thành về kỹ thuật lập pháp tố tụng hình sự của nước ta. Việc nhận thức và áp dụng đúng đắn chế định thi hành hình phạt tử hình trong thực tiễn là bảo đảm quan trọng cho việc thực hiện nguyên tắc pháp chế xã hội chủ nghĩa trong lĩnh vực thi hành án hình sự, nhằm thi hành hình phạt tử hình đúng người, không để xảy ra oan, sai trong lĩnh vực cực kỳ nhạy cảm này. Trong hoạt động điều tra, truy tố, xét xử và thi hành án hình sự nói chung, thi hành hình phạt tử hình nói riêng, đóng vai trò hết sức quan trọng trong việc bảo đảm hiệu quả đạt được của toàn bộ hoạt động tố tụng hình sự. Vì vậy, việc quy định chế định thi hành hình phạt tử hình trong luật tố tụng hình sự góp phần tích cực vào việc thực hiện nhiệm vụ bảo vệ sự an toàn, vững mạnh của chế độ xã hội chủ nghĩa, tính mạng, sức khỏe, danh dự, nhân phẩm, tài sản của công dân. Những hành vi vi phạm pháp luật về thi hành hình phạt tử hình không những xâm hại hoạt động đúng đắn của các cơ quan 6 bảo vệ pháp luật, xâm hại quyền bất khả xâm phạm về thân thể của công dân, mà còn làm giảm sút lòng tin của nhân dân đối với sự lãnh đạo của Đảng, sự quản lý của Nhà nước. Do vậy, việc quy định một cách chặt chẽ chế định thi hành hình phạt tử hình trong luật tố tụng hình sự thể hiện sự tôn trọng quyền con người của Nhà nước ta, bảo đảm sự giám sát của nhân dân, xã hội trong hoạt động thi hành án hình sự nói chung, thi hành hình phạt tử hình nói riêng. Việc quy định trình tự, thủ tục thi hành hình phạt tử hình trong luật tố tụng hình sự, ngoài ý nghĩa về mặt lập pháp tố tụng hình sự, còn có ý nghĩa nâng cao nhận thức của nhân dân nói chung, cán bộ các cơ quan bảo vệ pháp luật nói riêng về sự cần thiết phải tuân thủ các quy định chặt chẽ của pháp luật tố tụng hình sự trong lĩnh vực thi hành hình phạt tử hình. Thêm nữa, việc quy định trình tự, thủ tục thi hành hình phạt tử hình là cơ sở quan trọng cho việc nghiên cứu, đề xuất các hình thức thi hành hình phạt tử hình tiết kiệm, dễ áp dụng, "nhân đạo" nhất cho phù hợp với điều kiện chính trị, kinh tế và bản chất nhân đạo XHCN của Nhà nước ta. Ngoài ra, chế định thi hành hình phạt tử hình, còn có ý nghĩa là cơ sở pháp lý cho một số ngành khoa học pháp lý có liên quan chặt chẽ với khoa học luật tố tụng hình sự như tội phạm học, tâm lý học tư pháp, khoa học kỹ thuật hình sự 1.2. Nguyên tắc thi hành án tử hình: Luật thi hành án hình sự năm 2010 (có hiệu lực từ ngày 01/07/2011) đã quy định thi hành án tử hình là việc “tước bỏ quyền sống của người bị kết án tử hình về tội đặc biệt nghiêm trọng nhằm trừng trị người đó và giáo dục, phòng ngừa chung”. Việc thực thi án tử hình đối với một phạm nhân bị kết án tử hình (hay còn gọi là tử tù) thuộc về Hội đồng thi hành án tử hình. Theo quy định tại Điều 55 Luật Thi hành án hình sự 2010 và Khoản 2, Điều 6 thông tư liên tịch 05/2013 hướng dẫn tổ chức thi hành án tử hình bằng hình thức tiêm thuốc độc thì Hội đồng thi hành án tử hình gồm: 7 [...]... LUẬT HIỆN HÀNH VỀ THI HÀNH ÁN TỬ HÌNH VÀ THỰC TIỄN ÁP DỤNG TẠI TỈNH QUẢNG TRỊ TỪ NĂM 2009 - 6/2014 2.1 Những quy định của pháp luật tố tụng hình sự hiện hành về thi hành án tử hình Theo quy định chung, bản án và quyết định của Tòa án khi đã có hiệu lực pháp luật thì Tòa án sẽ ra quyết định thi hành, nhưng đối với bản án tử hình, pháp luật tố tụng hình sự quy định thêm thủ tục xem xét bản án tử hình trước... tự trong pháp luật thi hành án hình sự của Liên bang Nga 2.2 Tình hình áp dụng thi hành án tử hình tại tỉnh Quảng Trị : 2.2.1 Đặc điểm tình hình an ninh - chính trị, kinh tế - xã hội của tỉnh Quảng Trị Quảng Trị là một tỉnh ven biển thuộc vùng Bắc Trung Bộ Việt Nam, có diện tích 4.739,8 km², phía bắc giáp tỉnh Quảng Bình, phía nam giáp tỉnh Thừa Thi n Huế, phía tây giáp các tỉnh Savannakhet và Saravane... cước và lập biên bản) 3 Chủ tịch Hội đồng thi hành án tử hình công bố quyết định thi hành án và giao cho người sẽ bị tử hình đọc các văn bản sau (Nếu người bị thi hành án tử hình không biết chữ, không biết tiếng Việt thì Hội đồng thi hành án tử hình chỉ định người đọc hoặc phiên dịch các quyết định trên cho người đó nghe) : 8 - Quyết định thi hành án tử hình - Quyết định không kháng nghị của Chánh án. .. quan đến điều kiện không thi hành án tử hình theo quy định tại Bộ luật hình sự Theo đó, không thi hành tử hình đối với phụ nữ có thai, phụ nữ đang nuôi con dưới 36 tháng tuổi Trong trường hợp này án tử hình chuyển thành tù chung thân Việc thực hiện thi hành án tử hình gồm các bước và theo trình tự như sau: 1 Áp giải người sẽ bị tử hình đến nơi làm việc của Hội đồng thi hành án tử hình 2 Lăn tay, kiểm tra... Toà án đã ra quyết định thi hành án tử hình xem xét, quyết định 1.3 Lịch sử hình thành và phát triển của chế định thi hành án tử hình: 1.3.1 Trên thế giới Hình thức thi hành hình phạt tử hình là cách thức tước bỏ sự sống còn của người bị kết án do cơ quan nhà nước, cá nhân có thẩm quyền thực hiện theo quy định của pháp luật Trong lịch sử tồn tại và phát triển, loài người đã thi hành nhiều hình thức tử. .. việc này Sau khi thi hành xong án tử hình, Hội đồng thi hành án sẽ lập biên bản, báo cáo Toà án nhân dân tối cao, Viện kiểm sát nhân dân tối cao, cơ quan quản lý thi hành án hình sự và giao Uỷ ban nhân dân cấp xã nơi thi hành án làm thủ tục khai tử cho người bị tử hình Trong thời hạn 3 ngày sau khi bản án đã được thi hành, trại tạm giam thông báo cho thân nhân của người bị thi hành án tử hình biết, giao...a)Chánh án hoặc Phó Chánh án Tòa án đã ra quyết định thi hành án làm Chủ tịch Hội đồng; b)Đại diện Viện kiểm sát tham gia Hội đồng thi hành án tử hình là Viện trưởng hoặc Phó Viện trưởng Viện kiểm sát cùng cấp; c)Đại diện Cơ quan thi hành án hình sự Công an cấp tỉnh hoặc đại diện Cơ quan thi hành án hình sự cấp quân khu tham gia Hội đồng thi hành án tử hình là Thủ trưởng hoặc Phó Thủ trưởng Cơ quan thi. .. hiện và phân công trách nhiệm cho từng thành viên Hội đồng Các cuộc họp của Hội đồng thi hành án phải được lập biên bản, lưu hồ sơ thi hành án tử hình Hồ sơ thi hành án tử hình do cơ quan Công an, Quân đội có thẩm quyền quản lý Trước khi thực hiện việc thi hành án, Hội đồng thi hành án tử hình phải kiểm tra căn cước của người sẽ bị tử hình Nếu người bị kết án từ hình phụ nữ thì Hội đồng phải kiểm tra... xe chở từ tù sẽ rời khỏi trại giam 5 Theo lệnh của Chủ tịch Hội đồng thi hành án tử hình, Cảnh sát hỗ trợ tư pháp trong Công an nhân dân hoặc Cảnh vệ trong Quân đội nhân dân thực hiện việc tử hình đối với người bị thi hành án 6 Kiểm tra tình trạng của người đã bị thi hành án tử hình ( xem đã thực sự chết chưa) 7 Tổ chức táng người đã bị thi hành án tử hình Uỷ ban nhân dân cấp xã nơi thi hành án có trách... việc thi hành án tử hình tại Điều 6: "Mỗi khi đưa phạm nhân ra chịu án tử hình, Ban Giám thị phải xét kỹ căn cước để đề phòng nhầm lẫn" và tại Điều 21 quy định: "Khi thi hành xong một án tử hình, Tòa án phải báo cho Ủy ban hành chính sở tại để đăng ký việc tử" Vấn đề xét ân giảm án tử hình cũng đã được quy định trong Thông tư số 335/TTg ngày 6-7 -1 954 của Thủ tướng phủ: Sau khi Tòa án nhân dân đã lên án . Tình hình áp dụng thi hành án tử hình tại tỉnh Quảng Trị : 21 2.2.1. Đặc điểm tình hình an ninh - chính trị, kinh tế - xã hội của tỉnh Quảng Trị 21 2.2.2. Thực tiễn áp dụng thi hành án tử hình tại. II: PHÁP LUẬT HIỆN HÀNH VỀ THI HÀNH ÁN TỬ HÌNH VÀ THỰC TIỄN ÁP DỤNG TẠI TỈNH QUẢNG TRỊ TỪ NĂM 2009 - 6/2014 18 2.1. Những quy định của pháp luật tố tụng hình sự hiện hành về thi hành án tử hình. tình hình áp dụng tại địa phương là TAND tỉnh Quảng Trị; • Sự cần thi t hoàn thi n pháp luật về thi hành án tử hình và hệ thống các giải pháp nâng cao hiệu quả áp dụng pháp luật về thi hành án tử