1 MỞ ĐẦU 1. Lý do chọn đề tài 1.1 Ngƣời Thái là dân tộc thiểu số đông thứ hai ở Việt Nam.Với tên gọi “phủ Táy” (ngƣời Thái), họ đã có một ý niệm thống nhất về những ngƣời đồng tộc của mình; họ ý thức rất rõ về nguồn cội của mình “Cốc mướng té chụa pảu/Hảu mướng té chụa lang/Cai lai pang cái chiến thâng khạy” (Gốc mường từ thời cổ/Rễ mường từ thời xưa/Truyền bao đời để lại đến ngày nay). Ý thức này còn đƣợc thể hiện rất rõ trong tâm lý “hặc bản, panh mướng” (yêu bản, mến mường), quyết tâm xây dựng quê hƣơng thành một vùng đất giàu có của đất nƣớc. Theo thống kê mới nhất năm 2009, dân tộc Thái ở nƣớc ta có hơn một triệu năm trăm nghìn ngƣời, cƣ trú tập trung dọc dải miền Tây của tổ quốc, ở các tỉnh Lai Châu, Điện Biên, Sơn La, Hoà Bình, Yên Bái, Lào Cai, miền tây Thanh Hoá và Nghệ An. Sau năm 1954 có một số bộ phận đồng bào Thái di cƣ vào sinh sống tại các tỉnh Đắc Lắc, Lâm Đồng. Nhờ có chữ viết riêng, có ngôn ngữ, có văn tự, đồng bào Thái đã xây dựng đƣợc một nền văn học phong phú, lƣu truyền đƣợc nhiều tác phẩm, sổ sách, truyện kể ghi trên giấy bản hoặc trên lá cây. Đó là những tác phẩm do các nghệ nhân dân gian sáng tác, truyền thuyết dã sử về những nhân vật xuất chúng nhƣ Lò Lẹt, Lạng Chƣợng…truyện thơ nổi tiếng nhƣ “Xống chụ xon xao”,“Ý Nọi - Nàng Xưa”…những cuốn sách ghi lại phong tục, tập quán, đạo lý làm ngƣời nhƣ “Quám tô mương”, “Tay pú xấc”, “Quám xon cốn”, “Quám chiến láng” Văn học Thái là sự tổng kết quá trình tƣ duy về những sự vật, hiện tƣợng khách quan của tự nhiên và xã hội; có thể xem nó nhƣ một bức tranh lịch sử xã hội sinh động đƣợc khái quát hoá trong các hình tƣợng của nghệ thuật ngôn ngữ. Ngôn ngữ của ngƣời Thái nói chung và “quám chiến láng” nói riêng là một phần quan trọng trong nền văn hóa Thái. Vì vậy, nghiên cứu “quám chiến láng” của dân tộc Thái trƣớc hết là để hiểu sâu hơn về đặc điểm ngôn ngữ Thái và bản sắc văn hoá của dân tộc Thái ở Việt Nam, đồng thời góp phần giới thiệu và tôn vinh nền văn hóa độc đáo của dân tộc Thái, làm phong phú thêm bản sắc văn hóa của các dân tộc nói chung. 2 1.2 Một trong những luận điểm quan trọng trong chính sách đối với ngôn ngữ các dân tộc thiểu số Việt Nam của Đảng và Nhà nƣớc ta là thừa nhận và bảo đảm về mặt pháp lý quyền có ngôn ngữ riêng của các dân tộc sống trên lãnh thổ Việt Nam và quyền tự do phát triển ngôn ngữ các dân tộc: “Các dân tộc có quyền duy trì hoặc sửa đổi phong tục tập quán, dùng tiếng nói, chữ viết phát triển văn hoá dân tộc mình”. Luận điểm quan trọng khác trong chính sách ngôn ngữ của nhà nƣớc Việt Nam là tôn trọng và bảo vệ quyền bình đẳng giữa ngôn ngữ các dân tộc. Nhà nƣớc Việt Nam lƣu ý đúng mức các vấn đề duy trì và phát triển tiếng nói chữ viết các dân tộc thiểu số, quyền sử dụng ngôn ngữ các dân tộc trong mọi lĩnh vực của đời sống xã hội, khuyến khích nghiên cứu văn hoá dân tộc, sáng tác bằng tiếng dân tộc, xây dựng nền văn hoá và giáo dục song ngữ Hiến pháp năm 1960 của nƣớc Việt Nam dân chủ cộng hoà chính thức quy định: “Các dân tộc có quyền duy trì hoặc sửa đổi phong tục tập quán dùng tiếng nói, chữ viết phát triển văn hoá dân tộc”. Ngày 27 tháng 11 năm 1961, Hội đồng Chính phủ đã ban hành nghị định về việc phê chuẩn chính thức các phƣơng án chữ Tày-Nùng, Thái, Mông dùng làm chữ viết chính thức cho các dân tộc trên trong việc xoá nạn mù chữ và bổ túc văn hoá, trong các trƣờng phổ thông và các trƣờng chuyên nghiệp, trong các công văn, giấy tờ của các cơ quan nhà nƣớc trong các khu tự trị. Nhờ có chính sách đúng đắn nhƣ vậy mà các dân tộc ít ngƣời Việt Nam trong mấy chục năm qua đã không ngừng phát triển kinh tế, chính trị, văn hoá của mình, kề vai sát cánh cùng với dân tộc Kinh xây dựng và bảo vệ Tổ quốc. Có thể nói đây là một chính sách ngôn ngữ đúng đắn, rộng mở trong bối cảnh Việt Nam là một quốc gia đa dân tộc, đa ngôn ngữ; nó tạo điều kiện cho sự phát triển của ngôn ngữ các dân tộc thiểu số bên cạnh ngôn ngữ quốc gia là tiếng Việt. 1.3. Hơn nữa, vấn đề nghiên cứu ngôn ngữ trong quan hệ với văn hoá các dân tộc; dạy tiếng Việt cho học sinh các dân tộc đang là vấn đề nhận đƣợc sự quan 3 tâm rất lớn của các nhà Việt ngữ học nói chung và của các nhà giáo dục Việt Nam hiện nay. Ngày 3 tháng 2 năm 1997, Bộ Giáo dục và Đào tạo đã có Thông tƣ 01 hƣớng dẫn việc dạy tiếng nói và chữ viết của các dân tộc thiểu số, trong đó có đoạn: “ Sở Giáo dục đào tạo các tỉnh, thành phố có đồng bào các dân tộc thiểu số chịu trách nhiệm phối hợp với các cơ quan chức năng của Bộ để cụ thể hoá xây dựng chƣơng trình cho phù hợp với từng thứ tiếng và biên soạn tài liệu, đào tạo bồi dƣỡng giáo viên dạy tiếng dân tộc ” Theo chúng tôi nghĩ, muốn xây dựng đƣợc chƣơng trình, tài liệu dạy tiếng nói, chữ viết dân tộc thiểu số cho phù hợp với từng dân tộc thì đòi hỏi đầu tiên là phải hiểu đƣợc phong tục, tập quán, văn hoá truyền thống cũng nhƣ ngôn ngữ của dân tộc mà mình trực tiếp giảng dạy. Điều quan trọng nhất là chúng ta phải xây dựng đƣợc tài liệu giảng dạy đúng với ngôn ngữ của từng dân tộc. Có nhƣ vậy, việc dạy tiếng nói và chữ viết dân tộc thiểu số mới mang lại kết quả cao. 1.4. Là các cán bộ giảng dạy tiếng Việt ở Trƣờng Đại học Tây Bắc - đóng trên địa bàn tỉnh Sơn La, nơi có nhiều đồng bào Thái sinh sống, có nhiều sinh viên là con em dân tộc Thái, chúng tôi có nhiều điều kiện để tiếp xúc với vốn văn hoá, vốn ngôn ngữ của dân tộc Thái. Qua sự tiếp xúc này, chúng tôi nhận thấy nhiều điểm thú vị, ngôn ngữ và văn hoá của dân tộc Thái vừa có những điểm tƣơng đồng vừa có những nét khác biệt so với ngôn ngữ và văn hoá của các dân tộc khác đặc biệt là dân tộc Kinh (dân tộc Việt). Đây cũng chính là một trong những lý do quan trọng để chúng tôi thực hiện đề tài này nhằm khám phá những điểm tƣơng đồng và khác biệt trong ngôn ngữ của hai dân tộc này. Thực tế giảng dạy tiếng Việt cho đồng bào Thái cũng nhƣ việc giảng dạy tiếng Thái cho đồng bào Thái và đồng bào các dân tộc khác đòi hỏi có một cơ sở lý luận giúp soi sáng các điểm tƣơng đồng và khác biệt giữa các ngôn ngữ, giúp ngƣời dạy và ngƣời học tiếp thu có hiệu quả một ngôn ngữ. 1.5. “Quám chiến láng” đƣợc hiểu là tục ngữ của ngƣời Thái, là những lời truyền của ngƣời xƣa để lại. Đó là những lời nói, những câu nói quý hơn vàng bạc, 4 cần phải đƣợc lƣu giữ “quám chiến láng nha vang xịa lạ” (lời xƣa truyền lại chớ bỏ phí hoài). Đây là những câu (phát ngôn) ngắn gọn, có vần điệu, có cấu trúc tƣơng đối ổn định, đƣợc định hình trong lời nói và trong ký ức của cộng đồng dân tộc Thái thƣờng đƣợc cảm nhận theo cách loại suy và liên tƣởng. Việc đi sâu tìm hiểu trƣờng nghĩa chỉ động vật trong “quám chiến láng” của dân tộc Thái là một việc làm cần thiết không những có ý nghĩa về mặt khoa học thực tiễn mà nó còn góp phần quan trọng trong việc giáo dục thế hệ trẻ dân tộc Thái có ý thức gìn giữ và phát huy ngôn ngữ và bản sắc văn hóa dân tộc. 1.6. Là một ngƣời con của dân tộc Thái, tôi muốn bày tỏ tình yêu quê hƣơng và tiếng mẹ đẻ của mình bằng việc tìm hiểu “quám chiến láng”, nơi chứa đựng nhiều giá trị độc đáo mang đậm bản sắc văn hóa tộc ngƣời. Xuất phát từ tình hình nghiên cứu văn hoá, ngôn ngữ của dân tộc Thái trong mối quan hệ với ngôn ngữ , văn hoá của các dân tộc khác cùng với tất cả những lý do nêu trên, chúng tôi chọn đề tài: “Trƣờng nghĩa động vật trong “quám chiến láng” của dân tộc Thái ở Việt Nam” nhằm giới thiệu những đặc điểm riêng biệt của “quám chiến láng” của dân tộc Thái (trên cơ sở so sánh đối chiếu với trƣờng nghĩa chỉ động vật trong tục ngữ Việt). Đề tài này sẽ góp thêm một tiếng nói, một cách nhìn về văn hoá, ngôn ngữ của dân tộc Thái trong mối quan hệ với ngôn ngữ, văn hoá các dân tộc khác trên dải đất Việt. 2. Lịch sử vấn đề nghiên cứu Mỗi ngôn ngữ thông qua ngôn từ có những cấu trúc tạo nghĩa khác nhau. Những cấu trúc này thể hiện tƣ duy văn hóa dân tộc, tâm lý, trí thông minh và sự tài hoa của ngƣời bản ngữ. Tục ngữ là một trong những cấu trúc tạo nghĩa ấy. Tục ngữ không chỉ có tác dụng làm cho lời văn hay, hình tƣợng đẹp mà còn có tác dụng diễn tả ý tƣởng một cách sâu sắc, tế nhị, hàm súc. Đặc biệt là tục ngữ có yếu tố chỉ động vật. Tục ngữ không chỉ là đối tƣợng nghiên cứu của ngôn ngữ học mà còn là đối tƣợng nghiên cứu của các ngành khoa học xã hội và nhân văn khác. Việc sử dụng thành tố chỉ động vật trong các kết cấu tục ngữ thể hiện nét độc đáo của nhân 5 dân lao động, phản ánh tâm lý - văn hoá một dân tộc, góp phần tạo nên tính dị biệt trong cách diễn đạt bằng ngôn từ, trong cách nhìn, cách nghĩ của mỗi dân tộc đối với hiện thực khách quan. Cùng chỉ một khái niệm, một hiện tƣợng, một trạng thái tình cảm nhƣng mỗi dân tộc sử dụng những yếu tố động vật khác nhau để diễn đạt. Những yếu tố chỉ động vật này thể hiện nét ngữ nghĩa - văn hoá của từng dân tộc và thƣờng đƣợc gọi là thành tố văn hoá. Riêng về mảng thành ngữ có thành tố động vật trong tiếng Việt, Trịnh Cẩm Lan (1995) khi nghiên cứu “Đặc điểm cấu trúc – ngữ nghĩa và những giá trị biểu trưng của thành ngữ tiếng Việt trên cứ liệu thành ngữ có thành tố cấu tạo là tên gọi động vật” có đề cập đến thành ngữ động vật tiếng Việt nhƣng chƣa đi vào miêu tả cụ thể các nghĩa khác nhau của mỗi từ ngữ chỉ động vật trong thành ngữ. Nguyễn Thuý Khanh trong" Đặc điểm trường từ vựng - ngữ nghĩa tên gọi động vật (trên tư liệu đối chiếu tiếng Việt với tiếng Nga") (luận án phó tiến sĩ, 1996), đã nghiên cứu khá sâu ngữ nghĩa tên gọi các động vật trong tiếng Việt và có đề cập một phần “ý nghĩa biểu trưng của các thành ngữ so sánh có tên gọi động vật” [57]. Ngoài ra, có một số bài nghiên cứu đăng trên các tạp chí chuyên ngành nhƣ: - Một vài nhận xét về thành ngữ so sánh có tên gọi động vật tiếng Việt (Nguyễn Thúy Khanh, Ngôn ngữ, số 3, 1994). - Các con vật và một số đặc trưng của chúng được cảm nhận từ góc độ dân gian và khai thác để đưa vào kho tàng thành ngữ tiếng Việt (Phan Văn Quế, Ngôn ngữ, số 4, 1995). - Chú chuột trong kho thành ngữ, tục ngữ, ca dao tiếng Việt (Phƣơng Trang, Ngôn ngữ và đời sống, số 1, 1996). - Trường nghĩa của một thực từ (Dƣơng Kỳ Đức, Ngữ học trẻ, 1996). - Mối quan hệ giữa văn hoá và ngôn ngữ qua hình ảnh trâu bò trong thành ngữ Việt – Nga – Anh (Huỳnh Công Minh Hùng, Hội thảo ngôn ngữ và văn hóa, Hà Nội, 2000). 6 - Hình ảnh gấu trong thành ngữ (trên cứ liệu tiếng Việt-Nga-Anh-Pháp và một số tiếng Châu Âu khác) (Huỳnh Công Minh Hùng, T/c Khoa học ĐHSP- TP.HCM, số 24, 2000). - Ngựa trong thành ngữ và tục ngữ Việt Nam (Phong Hoá, Ngôn ngữ và đời sống, số 1+2, 2002). Về tiếng Anh, công trình nghiên cứu thành ngữ có thành tố chỉ động vật trong tiếng Anh tại Việt Nam đƣợc xem là tƣơng đối bao quát nhất cho đến bây giờ có lẽ là luận án phó tiến sĩ của Phan Văn Quế: “Ngữ nghĩa của thành ngữ – tục ngữ có thành tố chỉ động vật trong tiếng Anh (trong sự so sánh đối chiếu với tiếng Việt”). Luận án này đã đề cập đến thành tố chỉ động vật trong thành ngữ tiếng Việt khi phân tích bình diện ngữ nghĩa và so sánh, đối chiếu sự khác biệt về nghĩa giữa thành tố chỉ động vật trong thành ngữ - tục ngữ tiếng Anh và tiếng Việt nhƣng không vì mục đích nghiên cứu nó mà chỉ nhằm làm sáng tỏ ngữ nghĩa những thành ngữ có thành tố động vật trong tiếng Anh. Ngoài ra, có một số bài viết đăng trên các tạp chí chuyên ngành có đề cập đến thành tố chỉ động vật trong thành ngữ tiếng Anh: - Sơ bộ tìm hiểu các sắc thái ngữ nghĩa của những từ chỉ động vật trong thành ngữ tiếng Anh (Phan Văn Quế, Nội san Đại học Ngoại ngữ – Đại học quốc gia Hà Nội, số 1/1996). - Thành ngữ tiếng Anh và dạng đặc biệt của nó: cụm động từ - giới từ (Lê Hồng Lan, Ngôn ngữ và đời sống, số 2/1996). - Gà, khỉ, chuột, ngựa trong tục ngữ và thành ngữ tiếng Anh và tiếng Việt (Phan Văn Quế, Ngôn ngữ và đời sống, số 2, năm 2000). - Hình ảnh con chó trong thành ngữ và tục ngữ tiếng Anh (Phan Văn Quế, Ngôn ngữ và đời sống, số 2, năm 2000). . . Chúng tôi đã tiến hành khảo cứu nhiều công trình nghiên cứu về tục ngữ nói chung, về “quám chiến láng” Thái nói riêng, kết quả cho thấy: 7 - Có rất nhiều công trình nghiên cứu tục ngữ dựa trên cơ sở lí luận về tục ngữ của dân tộc Việt, có rất ít công trình nghiên cứu lấy “quám chiến láng” của dân tộc Thái làm đối tƣợng nghiên cứu một cách độc lập, riêng biệt. - Những công trình nghiên cứu tục ngữ Thái một cách độc lập, riêng biệt chƣa nhiều nếu không nói là quá ít ỏi. Những công trình nghiên cứu này chủ yếu đề cập đến phƣơng diện nội dung của tục ngữ Thái (ở góc độ này hay góc độ khác). - Cầm Trọng, tác giả ngƣời dân tộc Thái, với tác phẩm “Ngƣời Thái ở Tây Bắc Việt Nam” - một tác phẩm đƣợc đánh giá “là tác phẩm tốt, đem lại nhiều bổ ích cho khoa học” đã đề cập đến nhiều vấn đề quan trọng trong đời sống kinh tế, văn hóa, xã hội của ngƣời Thái ở Tây Bắc Việt Nam. Trong cuốn sách này, tác giả Cầm Trọng đã đề cập đến những đặc trƣng cơ bản của ngôn ngữ Thái nhƣ vấn đề nguồn gốc, loại hình ngôn ngữ, đặc điểm cấu tạo chữ Thái, hệ thống nguyên âm - phụ âm của chữ Thái. Tuy nhiên, nhƣ chính tác giả đã viết trong lời tựa cuốn sách, vấn đề mấu chốt mà tác giả muốn nêu lên ở đây là những nét lớn về cơ cấu kinh tế - xã hội cổ truyền, yếu tố chủ chốt đã cấu tạo nên cộng đồng Thái cho nên vấn đề ngôn ngữ chỉ đƣợc tác giả đề cập đến một cách chung chung. “Quám chiến láng” chƣa có vị trí riêng trong nghiên cứu của tác giả. - Tác giả Cầm DZịn trong bài “Tìm hiểu lời khuyên truyền thống về lao động nông nghiệp qua tục ngữ Thái” in trong cuốn “Văn hóa và lịch sử ngƣời Thái ở Việt Nam” [Tr. 216] đã nhấn mạnh đến vai trò của tục ngữ với nội dung đúc kết kinh nghiệm của cha ông, khuyên nhủ con cháu về ý thức và trách nhiệm đối với lao động sản xuất nông nghiệp. - Tác giả Anh Vũ trong bài “Giáo dục truyền thống của ngƣời Thái ở Việt Nam qua một số nghi lễ và phƣơng ngôn tục ngữ” đăng trên tạp chí Dân tộc học ( số 2/2001), đã dẫn giải một số câu phƣơng ngôn, tục ngữ Thái làm dẫn chứng cho luận điểm chính của bài viết “Mỗi gia đình Thái, mỗi bà mẹ Thái đều hết sức lƣu tâm nhắc nhở, giáo dục con em mình hàng ngày qua những câu căn dặn đã trở thành vần vè nhƣ phƣơng ngôn, tục ngữ” [Tr.31] 8 - Tác giả Tạ Văn Thông (Viện ngôn ngữ) lại đi sâu khai thác khía cạnh “Tục ngữ Thái về lời ăn tiếng nói”. Trong bài viết của mình, tác giả đã khẳng định: “Nội dung thƣờng gặp nhất trong các tục ngữ về lời ăn tiếng nói là những nhận xét sử dụng ngôn từ rất đa dạng của đời sống. Những nhận xét tỉnh táo và đôi khi nghiệt ngã nhƣ vậy có thể coi là những đúc kết tri thức về ngôn từ đƣợc rút ra từ những quan sát và sự trải nghiệm thực tế, đồng thời phản ánh những cơ sở xã hội - lịch sử văn hóa cũng nhƣ cách nhìn nhận thế giới khách quan của cộng đồng Thái”[Tr.30]. - Tác giả Cầm Cƣờng - là một ngƣời dành rất nhiều tâm huyết cho việc nghiên cứu văn học Thái - trong cuốn “Tìm hiểu văn học Thái ở Việt Nam” có đề cập đến tục ngữ Thái trong phần lý giải về nguồn gốc văn học Thái ở Việt Nam. Trong phần này, tác giả Cầm Cƣờng đã đi sâu vào việc phân tích, lý giải bƣớc phát triển từ “thành ngừ, tục ngữ đến thơ ca” [Tr.42). - Trong lời giới thiệu cuốn “Tục ngữ Thái”, nhóm tác giả sƣu tầm và biên soạn ít nhiều có đề cập đến nghệ thuật sử dụng ngôn ngữ dân tộc trong tục ngữ Thái: “Với những câu nói ngắn gọn, giàu hình ảnh; với lời nói chỉ sự việc cụ thể, tất yếu để diễn đạt ý lớn, có tính khái quát vừa sâu vừa rộng để phản ánh trạng thái tâm lý phức tạp của con ngƣời với con ngƣời Tục ngữ Thái đã chắt đọng đƣợc sự tinh túy của nghệ thuật sử dụng ngôn từ dân tộc” [Tr. 8]. - Trong chƣơng 3 luận văn thạc sĩ “Tục ngữ Thái Việt Nam: vần, nhịp và hệ thống hình ảnh”, tác giả Lò Thị Hồng Nhung đã thống kê và đƣa ra nhận xét về 9 nhóm hình ảnh thƣờng xuất hiện trong tục ngữ Thái trong đó có nhóm hình ảnh về động vật (291câu /1355 câu tục ngữ đã khảo sát có chứa các hình ảnh động vật). Tác giả luận văn cũng đã chỉ ra một số ý nghĩa biểu trƣng trong nội dung ngữ nghĩa của tục ngữ Thái thông qua hệ thống hình ảnh đó là tính cộng đồng bền vững, tính truyền thống bền chặt gia tộc, đề cao họ ngoại và các tàn dƣ mẫu hệ…Tuy nhiên đó là những biểu trƣng chung của tục ngữ Thái chứ tác giả chƣa đi sâu khám phá giá trị biểu trƣng của từ ngữ chỉ động vật trong tục ngữ Thái. Trong những năm gần đây, nhiều nhà nghiên cứu đã hƣớng đến kho tàng tục ngữ Thái, đã sƣu tầm và giới thiệu một số lƣợng rất lớn các câu tục ngữ Thái 9 và coi đó nhƣ những nguồn cứ liệu cực kì phong phú và sống động về phong tục, tập quán, tín ngƣỡng, về đời sống vật chất, đời sống tinh thần mà đồng bào dân tộc Thái đã lƣu giữ và truyền tụng qua nhiều thế hệ. Có thể kể đến một số tài liệu sau: - Trần Trí Dõi, Vi Khăm Mun (2012), Tục ngữ và thành ngữ người Thái Mương ở Tương Dương, Nghệ An. H., Nxb Lao động. - Phan Kiến Giang, Văn Pánh (2010), Thành ngữ, tục ngữ dân tộc Thái, Nxb Văn hóa dân tộc. - Quán Vi Miên (2010), Tục ngữ Thái: Giải nghĩa, Nxb Dân trí. - Thành ngữ, tục ngữ, câu đố các dân tộc Thái, Giáy, Dao, Nxb VHDT. - Tổng tập văn học dân gian các dân tộc thiểu số Việt Nam (tập 1+ 2), Viện nghiên cứu văn hóa (2008), Nxb KHXH. Đây thực sự là những nguồn tƣ liệu quý giá giúp cho chúng tôi có nhiều điều kiện để đi sâu nghiên cứu “quám chiến láng”. Qua khảo cứu các tƣ liệu nói trên chúng tôi nhận thấy một số vấn đề đáng chú ý sau: Thứ nhất, “Quám chiến láng” Thái là một thể loại quan trọng trong kho tàng văn chƣơng truyền khẩu của ngƣời Thái. Từ lâu, tục ngữ Thái đã trở thành mối quan tâm của các nhà nghiên cứu văn hóa dân gian, dân tộc học, ngôn ngữ học Đã có những công trình nghiên cứu về tục ngữ Thái đƣợc công bố. Nhìn chung, đó là nguồn tƣ liệu quý hiếm, là tài sản rất có giá trị của một cộng đồng dân tộc, rất hữu ích cho việc nghiên cứu tiếp theo về các đặc trƣng văn hóa của dân tộc Thái qua “quám chiến láng”. Thứ hai, dù đã đƣợc nhiều tác giả quan tâm song những công trình nghiên cứu trên phần lớn mới chỉ dừng lại ở việc tổng hợp, giới thiệu các câu tục ngữ Thái trên đất nƣớc Việt Nam, “quám chiến láng” của dân tộc Thái vẫn chƣa đƣợc nghiên cứu một cách toàn diện và sâu sắc. Chƣa có một công trình chuyên biệt nào nghiên cứu về trƣờng nghĩa động vật trong “quám chiến láng” của dân tộc Thái ở Việt Nam. 10 Vì vậy, chúng tôi mạnh dạn lựa chọn đề tài này để có thể khảo sát, nghiên cứu và giới thiệu một cách toàn diện nhất về “quám chiến láng” của dân tộc Thái dƣới góc độ ngôn ngữ học. Nhƣ vậy, theo chúng tôi đề tài này không chỉ có ý nghĩa trong lĩnh vực nghiên cứu ngôn ngữ của dân tộc thiểu số mà còn có ý nghĩa thiết thực cho việc giới thiệu và góp phần bảo tồn, gìn giữ và phát triển kho tàng về văn hoá vô giá của ngƣời Thái, góp phần làm phong phú thêm nền văn hóa nƣớc nhà. 3. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu 3.1. Đối tƣợng Nghiên cứu trƣờng nghĩa động vật trong “quám chiến láng” của dân tộc Thái ở Việt Nam. 3.2. Phạm vi nghiên cứu Đề tài tập trung chủ yếu vào việc xác lập trƣờng nghĩa động vật trong “quám chiến láng” và phân tích những giá trị biểu trƣng của chúng trong việc biểu hiện nếp cảm, nếp nghĩ, triết lí nhân sinh của dân tộc Thái. 4. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu 4.1. Mục đích nghiên cứu: Nghiên cứu đề tài “Trường nghĩa chỉ động vật trong “quám chiến láng” của dân tộc Thái ở Việt Nam”, chúng tôi hƣớng đến các mục đích sau: - Xác lập trƣờng nghĩa động vật trong tục ngữ của dân tộc Thái ở Việt Nam Từ việc xác lập trƣờng nghĩa, tìm hiểu quan hệ ngữ nghĩa và hoạt động ngữ nghĩa trong nghĩa động vật. Đồng thời đề tài nhằm làm rõ lý thuyết về trƣờng nghĩa. - Chỉ ra những giá trị biểu trƣng của trƣờng nghĩa động vật trong “quám chiến láng” của dân tộc Thái ở Việt Nam để hiểu rõ hơn những kinh nghiệm sống, về đặc trƣng văn hóa dân tộc, về triết lí nhân sinh đƣợc thể hiện trong “quám chiến láng”. [...]... thống của kho tàng quám chiến láng của dân tộc Thái nói riêng, của ngôn ngữ dân tộc nói chung 4.2 Nhiệm vụ nghiên cứu: - Từ các qua điểm trong nghiên cứu ngôn ngữ, hình thành các khái niệm cơ bản dùng trong đề tài: trƣờng nghĩa động vật, trƣờng nghĩa động vật trong quám chiến láng , trƣờng nghĩa gọi tên động vật, trƣờng nghĩa bộ phận động vật, trƣờng nghĩa hoạt động động vật - Dựa vào qua hệ ngữ nghĩa, ... Quám chiến láng ngày nay đuợc hiểu tƣơng đƣơng với khái niệm “tục ngữ”, là những câu tục ngữ do cộng đồng ngƣời Thái ở Việt Nam sáng tạo nên 1.3.2 Giá trị của quám chiến láng - Giá trị nội dung Nội dung của các câu quám chiến láng của dân tộc Thái rất phong phú và đa dạng, là kho tàng kinh nghiệm lâu đời của dân tộc Thái, mang đầy đủ tâm lý, tâm hồn của dân tộc Thái Khám phá kho tàng quám chiến. .. cơ sở kế thừa thành quả của các công trình nghiên cứu trƣớc, chúng tôi mong muốn luận án sẽ góp phần bổ sung vào các kết quả nghiên cứu về trƣờng nghĩa động vật và ý nghĩa biểu trƣng của trƣờng nghĩa động vật trong quám chiến láng của dân tộc Thái ở Việt Nam Qua đó làm sáng tỏ những đặc trƣng văn hóa của dân tộc Thái, quan niệm của ngƣời Thái về triết lý nhân sinh Bổ sung cơ sở lý luận và tƣ liệu nghiên... đến nay 1.3 Khái quát chung về quám chiến láng của dân tộc Thái 1.3.1 Về khái niệm quám chiến láng Thuật ngữ quám có nghĩa là tiếng nói (ngôn ngữ), chiến láng có nghĩa là lời truyền, lời để lại Quám chiến láng của dân tộc Thái đƣợc hiểu là những lời truyền của ngƣời xƣa để lại Đó là những lời nói, những câu nói quý hơn vàng bạc, cần phải lƣu giữ quám chiến láng nha vang xịa lạ” (lời xưa truyền... định hình trong lời nói và trong ký ức của cộng đồng dân tộc Thái thƣờng đƣợc cảm nhận theo cách loại suy và liên tƣởng Quám chiến láng của dân tộc Thái ở Việt Nam là một hiện tƣợng ngôn ngữ đặc biệt, là những phát ngôn đặc biệt Ngoài chức năng giao tiếp, quám chiến láng còn là một công cụ để tƣ duy, là phƣơng tiện nghệ thuật đặc biệt để truyền tải tƣ tƣởng tri thức, kinh nghiệm của dân tộc Thái đƣợc... hóa của ngƣời Thái qua quám chiến láng có sự so sánh tục ngữ Việt - Phƣơng pháp phân tích - tổng hợp: đƣợc sử dụng để phân tích ý nghĩa biểu trƣng của trƣờng nghĩa động vật trong quám chiến láng của dân tộc Thái, từ đó rút ra những dặc điểm cơ bản về tƣ duy và bản sắc văn hóa của ngƣời Thái 6 Đóng góp của đề tài Với đề tài này, chúng tôi dự kiến sẽ có những đóng góp sau: 6.1 Về lý luận Trên cơ sở... dung chính của đề tài dự kiến gồm 2 chƣơng: Chƣơng 1: Cơ sở lí luận Chƣơng 2: Trƣờng nghĩa động vật trong quám chiến láng của dân tộc Thái ở Việt Nam 14 CHƢƠNG 1: CƠ SỞ LÍ LUẬN 1 1 Cơ sở ngôn ngữ học 1.1 1 Lý thuyết về trƣờng nghĩa 1.1.1.1 Khái niệm trƣờng nghĩa Trƣờng nghĩa còn đƣợc gọi là trƣờng từ vựng đƣợc một số nhà nghiên cứu ngôn ngữ học Đức và Thụy Sĩ đƣa vào những năm 20 và 30 của thế kỉ... quả của việc nghiên cứu sẽ góp phần ứng dụng vào việc giải thích chính xác hơn, cụ thể hơn về ý nghĩa của quám chiến láng Đề tài không chỉ có ý nghĩa trong lĩnh vực nghiên cứu ngôn ngữ và văn học các dân tộc thiểu số mà còn có ý nghĩa thiết thực góp phần bảo tồn gìn giữ và phát triển kho tàng văn hóa vô giá của dân tộc Thái, làm phong phú bản sắc văn hóa của Việt Nam Kết quả nghiên cứu về quám chiến. .. nay, tộc ngƣời Thái có dân số khá đông Theo số liệu điều tra dân số và nhà ở công bố năm 2009 của Tổng cục Thống kê thì dân tộc Thái có khoảng 1.550.423 ngƣời, là dân tộc có số dân đông đứng thứ ba tại Việt Nam, cƣ trú tập trung tại các tỉnh Lai Châu, Điện Biên, Lào Cai, Yên Bái, Sơn La, Hòa Bình, Thanh Hóa, Nghệ An (số lƣợng ngƣời Thái tại 8 tỉnh này chiếm 97,6 % tổng số ngƣời Thái ở Việt Nam) Trong. .. Lịch sử dân tộc Thái Dân tộc Thái thuộc ngành phía Tây của nhóm các dân tộc thuộc ngôn ngữ Tày – Thái, trong ngữ hệ Nam – Thái (Austro – Thái) , tức là Thái – Kađai (cách gọi dựa theo ý kiến của nhà nghiên cứu D.Bradley) Trƣớc thời gian công bố danh mục các thành phần dân tộc Việt Nam (2/3/1979), các nhà khoa học đã xếp ngôn 29 ngữ Thái vào hệ Hán - Tạng (cách gọi dựa theo ý kiến của học giả ngƣời Pháp . của dân tộc Thái ở Việt Nam nhằm giới thiệu những đặc điểm riêng biệt của quám chiến láng của dân tộc Thái (trên cơ sở so sánh đối chiếu với trƣờng nghĩa chỉ động vật trong tục ngữ Việt) nhân sinh của dân tộc Thái. 4. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu 4.1. Mục đích nghiên cứu: Nghiên cứu đề tài Trường nghĩa chỉ động vật trong quám chiến láng của dân tộc Thái ở Việt Nam , chúng. biểu trƣng của trƣờng nghĩa động vật trong quám chiến láng của dân tộc Thái ở Việt Nam. Qua đó làm sáng tỏ những đặc trƣng văn hóa của dân tộc Thái, quan niệm của ngƣời Thái về triết lý nhân