Website: http://www.kilobooks.com Email : care@kilobook.com Định hướng giá trị của sinh viên về những phẩm chất quan trọng của người phụ nữ (Qua khảo sát tại khoa Văn học, Đông phương học, Xã hội học, Trường Đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn – Đại học Quốc gia Hà Nội) PHẦN MỞ ĐẦU 1. Lý do chọn đề tài Chủ tịch Hồ Chí Minh đã từng nói “Con người là nhân tố chìa khoá” chính vì lẽ đó mà việc phát triển con người luôn là một vấn đề được quan tâm hàng đầu của các quốc gia. Trong xu hướng thế mở cửa hội nhập hiện nay, việc phát triển về nhân cách, phẩm chất của con người là một việc làm hết sức cần thiết để mỗi người có thể tự khẳng định phong cách của chính mình. Đặc biệt là đội ngũ tri thức trẻ- chủ nhân tương lai của đất nước, cần có định hướng đúng đắn về các giá trị trong cuộc sống. Trong văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ VIII của Đảng Cộng Sản Việt Nam (trang 124) cũng đã đề cập tới vai trò quan trọng của đội ngũ trí thức trong giai đoạn cách mạng mới- giai đoạn công nghiệp hoá và hiện đại hoá đất nước. Việc nghiên cứu định hướng giá trị của sinh viên tri thức trẻ có một ý nghĩa quan trọng nhằm tìm hiểu những quy luật tiềm ẩn trong thế giới tinh thần của họ, từ đó nắm vững những phẩm chất cần phải đào tạo để đáp ứng nhu cầu của xã hội. Trong báo cáo này, chúng tôi nhấn mạnh vào việc tìm hiểu những phẩm chất quan trọng của người phụ nữ thông qua nhận xét, đánh giá của tầng lớp sinh viên. Có thể nói, trong sự vận động và phát triển đi lên của của thế giới nói chung và Việt Nam nói riêng không thể không kể đến vai trò to lớn của người phụ nữ. Từ thời phong kiến do nặng tâm lý trọng nam khinh nữ nên người phụ nữ luôn phải cam chịu và chấp nhận số phận. Song từ những năm 60, 70 “phong trào giải phóng phụ nữ mới” đã cuốn hút việc nghiên cứu phụ nữ với ý nghĩa giáo dục và nhân văn sâu sắc. 1 Website: http://www.kilobooks.com Email : care@kilobook.com Sự phát triển của kinh tế văn hoá xã hội và việc thay đổi cách suy nghĩ đã khiến cho người phụ nữ dần dần được giải phóng được học hành, tham gia hoạt động xã hội nhiều hơn và họ đã gặt hái đượckhông ít những thành công trong mọi lĩnh vực của đời sống xã hội. Năm 1958, Liên Hợp Quốc đã tổ chức hội nghị tại Narabi (thủ đô Kênia) và vạch ra “chiến lược vì sự tiến bộ của phụ nữ”. Vì thế của người phụ nữ ngày càng được nâng cao, đòi hỏi họ phải có những phẩm chất cần thiết, đáp ứng được với nhu cầu của xã hội. Những lý do trên cho thấy việc định hướng về các phẩm chất của người phụ nữ là vấn đề thiết thực mà đội ngũ sinh viên tri thức trẻ cần phải được quan tâm. Chính vì lẽ đó mà chúng tôi đã đi sâu vào nghiên cứu đề tài “Định hướng giá trị của sinh viên vì những phẩm chất quan trọng của người phụ nữ”. 2. Ý nghĩa của đề tài * Ý nghĩa lý luận Bằng việc tìm hiểu thực tế, vận dụng các phương pháp đã được học, báo cáo này góp phần giúp cho sinh viên hoàn thiện hơn các kiến thức chuyên ngành: Xã hội học Văn hoá, Xã hội học về Giới. Trong quá trình viết bào cáo thực tập đề tài còn giúp cho sinh viên nâng cao khả năng vận dụng các lý thuyết của xã hội học vào nghiên cứu thực tiễn như tương tác xã hội, cơ cấu – chứa năng, biến đổi xã hội. * Ý nghĩa thực tiễn Đề tài “Định hướng giá trị của sinh viên về những phẩm chất quan trọng của người phụ nữ” là một tìm hiểu bước đầu về quan điểm, đánh giá của sinh viên trường Đại học Khoa học xã hội Nhân văn về những phẩm chất quan trọng của người phụ nữ, từ đó tìm ra một hình ảnh người phụ nữ Việt Nam hội tụ đầy đủ những phẩm chất tốt đẹp, lý tưởng, phù hợp với sự phát triển của xã hội ngày nay. 2 Website: http://www.kilobooks.com Email : care@kilobook.com Kết quả của báo cáo này cũng góp phần giúp các bạn sinh viên trau dồi và hoàn thiện bản thân, hướng tới mẫu hình người phụ nữ lý tưởng với các phẩm chất, nhân cách tốt đẹp. 3. Đối tượng, khách thể, phạm vi nghiên cứu * Đối tượng nghiên cứu Định hướng giá trị của sinh viên về những phẩm chất quan trọng của người phụ nữ, * Khách thể nghiên cứu. Sinh viên trừờng Đại học Khoa học Xã hội Nhân văn (qua khảo sát tại 3 khoa: Văn học, Đông Phương, Xã hội học). *Phạm vi nghiên cứu. - Không gian: Tập trung nghiên cứu chủ yếu tại 3 khoa trường Đại học KHXH&NV. - Thời gian: từ 31/12 đến 20/2/2004 * Mẫu nghiên cứu. Do thời gian hạn hẹp, chúng tôi chỉ tiến hành khảo sát 65 phiếu, và thu về 58 phiếu. Trong đó: * Cơ cấu năm học và ngành học. 3 Website: http://www.kilobooks.com Email : care@kilobook.com * Cơ cấu giới * Cơ cấu nơi ở trước khi vào đại học. 4. Mục đích nghiên cứu - Tìm hiểu quan điểm, đánh giá của sinh viên về những phẩm chất quan trọng của người phụ nữ. - Việc giữ gìn và phát huy các phẩm chất truyền thống tốt đẹp, đồng thời tiếp thu những phẩm chất mới phù hợp với điều kịên tự nhiên, kinh tế- xã hội hiện nay. - Vấn đề tự hoàn thiện bản thân của sinh viên nhằm hướng tới mẫu hình người phụ nữ với các phẩm chất lý tưởng. 5. Phương pháp nghiên cứu * Phương pháp luận: 4 Website: http://www.kilobooks.com Email : care@kilobook.com Dựa trên nguyên tắc lý luận và phương pháp luận của chủ nghĩa duy vật lịch sử, chủ nghĩa duy vật biện chứng. Bên cạnh đó, áp dụng các lý thuyết của nhiều môn học như: xã hội học Văn hoá, Đạo đức học, Tâm lý học * Phương pháp thực nghiệm. - Phương pháp phỏng vấn bảng hỏi. Đây là phương pháp cơ bản mà chúng tôi sử dụng khảo sát thực tế nhằm thu thập thông tin. Kết cấu bảng hỏi gồm 10 câu, xoay quanh vấn đề cần nghiên cứu. - Phương pháp phỏng vấn sâu. Trong quá trình thu thập thông tin, kết hợp với phỏng vấn bảng hỏi, chúng tôi tiến hành phỏng vấn sâu đối tượng về vấn đề quan tâm. Qua đó khai thác sâu hơn về đề tài cũng như bổ sung thêm nhiều thông tin mà việc điều tra bằng bảng hỏi không thể thực hiện được. - Phương pháp quan sát. Là một trong những phương pháp thu thập thông tin thực nghiệm mà thông qua tri giác nghe, nhìn để thu thập thông tin về quá trình các hiện tượng xã hội. Phương pháp quan sát là cách thức quan trọng cho việc thu thập thoong tin từ thực tế và là phương tiện cần thiết cho các nhà xã hội học tiếp cận với thực tế. Phương pháp này được kết hợp với quá trình đi phỏng vấn bằng bảng hỏi và phỏng vấn sâu, từ đó có được những thông tin chính xác nhằm cung cấp, trợ giúp cho đề tài nghiên cứu. Chúng tôi đã tiến hành quan sát hành vi, lối sống, hoạt động, giao tiếp, mối quan hệ xã hội của sinh viên, qua đó thấy được các phẩm chất cũng như việc định hướng giá trị về các phẩm chất quan trọng của người phụ nữ. - Phương pháp phân tích tài liệu. Phương pháp phân tích tài liệu thực chất là cải biến mục đích của thông tin có sẵn trong các tài liệu, hay nói cách khác là xem xét các thông tin có sẵn trong 5 Website: http://www.kilobooks.com Email : care@kilobook.com các tài liệu để rút ra những thông tin cần thiết nhằm đáp ứng những mục tiêu nghiên cứu của một đề tài nhất định. Trong báo cáo này, chúng tôi đã sử dụng những kiến thức và thông tin có được trong các tài liệu, sách báo, đề tài nghiên cứu về định hướng giá trị và các phẩm chất quan trọng của người phụ nữ. 6. Giả thuyết nghiên cứu - Quan điểm của sinh viên về các phẩm chất truyền thống của người phụ nữ đã có sự thay đổi. - Sinh viên đánh giá cao các phẩm chất hiện đại của người phụ nữ nhằm đáp ứng sự phát triển của nền kinh tế- văn hoá- xã hội ngày nay. - Xu hướng kết hợp các phẩm chất truyền thống và phẩm chất hiện đại để có được phẩm chất lý tưởng, tiến tới hoàn thiện mẫu hình người phụ nữ trong tương lai. 7. Khung lý thuyết 6 Website: http://www.kilobooks.com Email : care@kilobook.com CHƯƠNG I: CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN CỦA ĐỀ TÀI 1. Tổng quan vấn đề nghiên cứu “Phụ nữ là một nửa bầu trời”, do đó vấn đề nghiên cứu về phụ nữ là rất cần thiết. Bà Joan Kelly- sử gia nổi tiếng người Anh đã từng nói: “ Chúng ta có thể phải khôi phục địa vị của người phụ nữ trong lịch sử vì phụ nữ phải xây dựng lại lịch sử của chúng ta”. Điều đó đã khẳng định vai trò to lớn của người phụ nữ trong xã hội. Các điều kiện KT- XH Gia đình Nhà trường Môi trường xã hội Định hướng giá trị của sinh viên Phẩm chất truyền thống Phẩm chất hịên đại Phẩm chất lý tưởng 7 Website: http://www.kilobooks.com Email : care@kilobook.com Ở nước ta hiện nay, người phụ nữ đang ngày càng tham gia đông đảo, tích cực và thành công trong mọi lĩnh vực của đời sống xã hội, xứng đáng với danh hiệu “Anh hùng, bất khuất, trung hậu, đảm đang”. Mặc dù vị thế của người phụ nữ đang ngày càng được nâng cao. song không vì thế mà họ quên đi vai trò, bổn phận làm con, làm vợ, làm mẹ của mình. Họ vẫn không ngừng học hỏi và trau dồi bản thân để khẳng định phẩm chất đáng quý của người phụ nữ không chỉ “giỏi việc nước” mà còn “đảm việc nhà”. Tầng lớp tri thức trẻ- sinh viên cần nhận thức và định hướng đúng đắn về những phẩm chất quan trọng của người phụ nữ. Đã có một số cuốn sách, bài viết quan tâm đến vấn đề này như : - Cuốn sách “ Giá trị- định hướng giá trị nhân cách và giáo dục nhân cách”- PGS PTS Nguyễn Quang Uẩn, PGS PTS Nguyễn Thạc, PGS PTS Mạc Văn Trang- Hà Nội 1995. - Cuốn sách “ Định hướng giá trị của sinh viên- con em cán bộ khoa học”- PGS TS Vũ Hào Quang- NXB Đại học Quốc Gia Hà Nội 2001. Bài viết “Những phẩm chất nhân cách cần giáo dục cho sinh viên”- Mạc Văn Trang- Nghiên cứu định hướng và giáo dục con người số 4/1994. Trong các cuốn sách, bài viết đó, các tác giả đã đề cập đến vấn đề định hướng về phẩm chất, nhân cách của con người nói chung và của sinh viên nói riêng. Qua nghiên cứu thực tế tại ba khoa thuộc trường Đại học Khoa học xã hội và Nhân văn đã giúp chúng tôi tìm hiểu rõ hơn về vấn đề này. 2. Cơ sở lý luận Chủ nghĩa duy vật biện chứng và chủ nghĩa duy vật lịch sử được vận dụng làm phương pháp luận nhận thức và giải thích các vấn đề xã hội một cách khách quan và khoa học. Quá trình nhận thức trong xã hội chỉ dừng lại xem xét bên ngoài sự vật, hiện tượng mà việc cần thiết là phải nhận thức được bản chất bên trong hoặc 8 Website: http://www.kilobooks.com Email : care@kilobook.com chỉ ra được tính quy luật vốn có của nó. Mặt khác, các sự kiện, hiện tượng trong đời sống con người phải được nhìn nhận trong mối quan hệ biện chứng. Lý thuyết cơ cấu- chức năng: Theo lý thuyết này, xã hội được nhìn nhận như một hệ thống hoàn chỉnh của sự quan hệ qua lại giữa các bộ phận. Các nghiên cứu thường xem xã hội giống như cơ thể con người, trong đó các bộ phận có những chức nãng riêng và những chức năng này thoả mãn nhu cầu của hệ thống và bộ phận. Theo Talcoltt Pasons, một hệ thống phải có khả năng duy trì hoạt động theo một mô hình xã hội, trên cơ sở đó sẽ đổi mới động cơ, hoạt động hay trong hoạt động của chính thành viên để tạo ra một hoạt động hài hoà, đồng thời có khả năng tiếp thu cái mới đối với sự biến đổi của môi trường. Lý thuyết biến đổi xã hội: Mọi xã hội cũng giống như tự nhien- không ngừng biến đổi. Sự ổn định của xã hội chỉ là sự ổn định của bề ngoài, còn thực tế nó không ngừng thay đổi bên trong bản thân nó. Do đó, bất cứ xã hội nào và bất cứ nền văn hoá nào cho dù nó có bảo thủ và cổ truyền đến đâu chăng nữa cũng luôn luôn biến đôỉ. Và sự biến đổi đó trong xã hội hiện đại ngày càng rõ hơn, nhanh hơn, và điều này làm cho ta thấy sự biến đổi đó không còn là điều mới mẻ, nó đã trở nên dường như chuyện thường ngày. Có nhiều cách quan niệm về sự biến đổi xã hội. Một cách hiểu rộng nhất, cho đó là sự thay đổi so sánh với một tình trạng xã hội hoặc một nếp sống có trước. Biến đổi xã hội là một quá trình qua đó những khuôn mẫu của các hành vi xã hội, các quan hệ xã hội, các thiết chế xã hội và các hệ thống phân tầng xã hội được thay đổi qua thời gian. 3. Các khái niệm công cụ 3.1. Khái niệm “Giá trị” Khái niệm giá trị được đề cập đến và nghiên cứu trong nhiều lĩnh vực khoa học: Triết học, kinh tế học, đạo đức học, mĩ học, tâm lý học, xã hội học Đây là 9 Website: http://www.kilobooks.com Email : care@kilobook.com một khái niệm đã từng được tranh luận quyết liệt nhất trong Xã hội học. Có rất nhiều định nghĩa khác nhau về khái niệm “Giá trị”. Từ điển Bách khoa toàn thư Xô Viết định nghĩa: “Giá trị là sự khẳng định hoặc phủ định ý nghĩ của các đối tượng thuộc thế giới chung quanh đối với con người, giai cấp, nhóm hoặc toàn bộ xã hội nói chung. Giá trị được xác định không phải bởi bản thân các thuộc tính tự nhiên mà là bởi tính chất cuốn hút ( lôi cuốn) của các thuộc tính ấy vào phạm vi hoạt động sống của con người, phạm vi các hứng thú và nhu cầu, các mối quan hệ xã hội, các chuẩn mực và phương thức đánh giá ý nghĩa nói trên được biểu hiện trong các nguyên tắc và chuẩn mực đạo đức, trong lý tưởng, tâm thể và mục đích”. Trong từ điển Triết học của Liên Xô do N.M.Rozental chủ biên, định nghĩa “Giá trị- những định nghĩa về mặt xã hội của các khách thể trong thế giới chung quanh, nhằm nêu bật tác dụng tích cực hoặc tiêu cực của các khách thể ấy đối với con người và xã hội (cái lợi, cái thiện và ác, cái xấu nằm trong những hiện tượng xã hội hoặc đời sống tự nhiên)”. Từ điển Đức có nêu: “Giá trị (Triết học) là ý nghĩa tích cực của một chủ thể hoặc khách thể trong mối quan hệ với những chủ thể hoặc khách thể khác” Trong Từ điển Tiếng Việt, giá trị được định nghĩa như sau: 1. Cái gì làm cho một vật có ích lợi, có nghĩa là đáng quý về một mặt nào đó. 2. Tác dụng, hiệu lực. 3. Lao động xã hội, kết tinh trong sản phẩm hàng hoá. 4. Số đo của một đại lượng. Theo I.H.Fichter- nhà xã hội học Hoa Kỳ: “Tất cả cái gì có ích lợi, đáng ham chuộng, đáng kính phục đối với cá nhân hoặc xã hội đều có một giá trị” Còn theo Durkheim thì “Giá trị dù có đặc tính bề ngoài đối với tất cả các thành viên của xã hội, giá trị xã hội có thuộc tính ép buộc về mặt đạo đức vì bản 10 [...]... có một số sinh viên cho rằng người phụ nữ ngày nay phải mạnh mẽ, sáng tạo, cá tính Điều này chứng tỏ sinh viên rất quan tâm tới việc định hướng các giá trị về phẩm chất quan trọng của người phụ nữ Xã hội càng tiến bộ thì xu hướng đánh giá cao vai trò, vị trí của người phụ nữ càng lớn mạnh 3 Định hướng giá trị của sinh viên về những phẩm chất lý tưởng của người phụ nữ Người phụ nữ lý tưởng là người hội... vai trò rất quan trọng Không chỉ đánh giá về các đức tính tốt đẹp của người phụ nữ, sinh viên còn thông qua đó để phấn đấu, tu dưỡng bản thân, phát huy những phẩm chất đáng quý của người phụ nữ Việt Nam 2 Định hướng giá trị của sinh viên về những phẩm chất hiện đại của người phụ nữ Người ta thường nói Phụ nữ chiếm nửa phần nhân loại”- đó là nửa phần nhân loại với những chức năng mà nửa kia của nhân loại... lớp sinh viên có xu hướng đề cao phẩm chất chung thuỷ, điều này có ý nghĩa rất quan trọng Phẩm chất nhân hậu, vị tha được sinh viên đánh giá là rất cần thiết (53,5%) và cần thiết (43,1%) Như vậy có thể thấy rõ định hướng giá trị của sinh viên về những phẩm chất truyền thống của người phụ nữ Những phẩm chất “lỗi thời” đã không được sinh viên ủng hộ, tuy nhiên chắt lọc từ những giá trị lâu đời, sinh viên. .. http://www.kilobooks.com Email : care@kilobook.com của sinh viên đã có sự tập trung vào một số phẩm chất quan trọng Đây là cơ sở để đánh giá định hướng của sinh viên về các phẩm chất lý tưởng của người phụ nữ, đồng thời cũng là mẫu hình người phụ nữ mà sinh viên hướng tới Các ý kiến đánh giá tập trung nhiều vào 5 phẩm chất sau Bảng 7 Các phẩm chất lý tưởng của người phụ nữ đơn vị: % Phẩm chất Năng động, tự tin Đảm đang,... người hội tụ tất cả những phẩm chất tốt đẹp Điều quan trọng không phải là tìm ra người phụ nữ đó mà đưa ra một mẫu hình chung dựa trên sự đánh giá của mọi người Sinh viên cần có định hướng đúng về các phẩm chất được coi là lý tưởng của người phụ nữ, từ đó học tập và rèn luyện bản thân nhằm hướng tới mẫu hình người phụ nữ mà mình mong muốn Bảng 6 Những phẩm chất lý tưởng của người phụ nữ đơn vị: % 26 Website:... thông thoáng hơn về phẩm chất đạo đức của người phụ nữ, song sinh viên vẫn có đánh giá cao về phẩm chất này Xét theo tương quan nam nữ, chúng ta thấy nam sinh viên đánh giá rất cao về phẩm chất chung thuỷ của người phụ nữ (70%) so với 60,4% sinh viên nữ có cùng ý kiến Trong bối cảnh nền kinh tế mở cửa và sự giao thoa của nhiều nền văn hoá khác nhau, vấn đề quan hệ nam nữ đã được nhiều người nhìn nhận... họ cần phải có nhiều phẩm chất tốt đẹp đáp ứng với yêu cầu của thời đại Sinh viên đã có những định hướng vào các phẩm chất hiện đại của người phụ nữ như: năng đông, tự tin; học vấn cao; biét xã giao; biết ăn mặc, làm đẹp Sinh viên khi đánh giá về các phẩm chất lý tưởng của người phụ nữ có xu hướng kết hợp các phẩm chất truyền thống và hiện đại Đây là mẫu hình người phụ nữ mà sinh viên mong muốn Bên... tốt đẹp của người phụ nữ Bên cạnh đó, sinh viên nam cũng đã đánh giá về người phụ có nhiều phẩm chất tốt đẹp chính là bạn gái, người yêu của mình Việc trau dồi kiến thức, rèn luyện bản thân là rất cần thiết đối với sinh viên nói chung và sinh viên nữ nói riêng Định hướng của sinh viên về các phẩm chất 20 Website: http://www.kilobooks.com Email : care@kilobook.com truyền thống của người phụ nữ có vai... Chính vì lẽ đó mà người phụ nữ dù ở thời đại nào cũng cần phải chú ý đến cách ăn nói, cư xử của mình Xét theo tương quan giơi tính, ta thấy : Sinh viên nam và sinh viên nữ có sự lựa chọn, đánh giá khác nhau về các phẩm chất lý tưởng Biểu 5: Đánh giá của nữ sinh viên về các phẩm chất lý tưởng của người phụ nữ 29 Website: http://www.kilobooks.com Email : care@kilobook.com Sinh viên nữ đã có sự lựa chọn... vẫn coi trọng các 19 Website: http://www.kilobooks.com Email : care@kilobook.com phẩm chất tốt đẹp của người phụ nữ Đặc biệt, tầng lớp tri thức lại có xu hướng lựa chọn mẫu hình người phụ nữ có nhiều phẩm chất truyền thống Biểu 2 Đánh giá về người phụ nữ có phẩm chất tốt đẹp Qua điều tra cho thấy, có 63,8% sinh viên cho rằng đối với họ người phụ nữ có nhiều phẩm chất tốt đẹp nhất chính là người mẹ, . Định hướng giá trị của sinh viên về những phẩm chất quan trọng của người phụ nữ là một tìm hiểu bước đầu về quan điểm, đánh giá của sinh viên trường Đại học Khoa học xã hội Nhân văn về những. cứu về định hướng giá trị và các phẩm chất quan trọng của người phụ nữ. 6. Giả thuyết nghiên cứu - Quan điểm của sinh viên về các phẩm chất truyền thống của người phụ nữ đã có sự thay đổi. - Sinh. rõ định hướng giá trị của sinh viên về những phẩm chất truyền thống của người phụ nữ. Những phẩm chất “lỗi thời” đã không được sinh viên ủng hộ, tuy nhiên chắt lọc từ những giá trị lâu đời, sinh