ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN TRƢỜNG ĐẠI HỌC NÔNG LÂM ĐINH VIỆT HIỀN ĐÁNH GIÁ ẢNH HƢỞNG CỦA CÔNG TÁC GIẢI PHÓNG MẶT BẰNG ĐẾN ĐỜI SỐNG CỦA NGƢỜI DÂN TẠI MỘT SỐ DỰ ÁN TRÊN ĐỊA BÀN HUYỆN VÂN ĐỒN, TỈNH QUẢNG NINH Chuyên ngành : Quản lý đất đai Mã số : 60 85 01 03 LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC NÔNG NGHIỆP Người hướng dẫn khoa học : PGS.TS. Đặng Văn Minh Thái Nguyên, năm 2012 i LỜI CAM ĐOAN - Tôi xin cam đoan rằng, số liệu và kết quả nghiên cứu trong luận văn là trung thực và chưa được sử dụng để bảo vệ một học vị nào. - Tôi xin cam đoan rằng , mọi sự giúp đỡ cho việc thực hiện luận văn đã được cảm ơn và các thông tin trích dẫn trong luận văn đều được chỉ rõ nguồn gốc. Tác giả luận văn Đinh Việt Hiền ii LỜI CẢM ƠN Trong quá trình thực hiện nghiên cứu đề tài, tôi đã nhận được sự quan tâm giúp đỡ nhiệt tình, sự đóng góp quý báu của nhiều cá nhân và tập thể đã tạo điều kiện thuận lợi để tôi hoàn thành bản luận văn này. Lời đầu tiên tôi xin chân thành cảm ơn PGS-TS Đặng Văn Minh đã trực tiếp hướng dẫn em trong suốt thời gian nghiên cứu thực hiện đề tài. Em xin cảm ơn sự đóng góp ý kiến chân thành của các Thầy, Cô giáo khoa Quản lý đất đai, Trường Đại học Nông Lâm Thái Nguyên, Phng Quản lý đà o tạ o sau đại học - Trường Đại học Nông lâm Thái Nguyên đã tạo điều kiện cho em thực hiện đề tài. Tôi xin chân thành cảm ơn lãnh đạo UBND huyện Vân Đồn , UBND xã Đông Xá , UBND xã Ngọc Vừng , phng Tài nguyên và Môi trường huyện Vân Đồn, Trung tâm Phát triền quỹ đất, Ban quản lý dự án huyện Vân Đồn và các cá nhân, tập thể tại 2 địa bàn có dự án đã tạo điều kiện giúp đỡ tôi trong thời gian nghiên cứu thực hiện luận văn tại địa phương. Tôi xin cảm ơn tới gia đình, những người thân, đồng nghiệp và bạn bè đã giúp đỡ tôi trong quá trình thực hiện đề tài. Một lần nữa tôi xin trân trọng cảm ơn! Tác giả luận văn Đinh Việt Hiền iii MỤC LỤC MỞ ĐẦU 1 1.1. Tính cấp thiết của đề tài 1 1.2. Mục đích, yêu cầu của đề tài 3 1.3. Ý nghĩa khoa học và thực tiễn của đề tài 3 Chƣơng 1:TỔNG QUAN NGHIÊN CỨU ĐỀ TÀI 5 1.1. Cơ sở lý luận về chính sách bồi thường, hỗ trợ, tái định cư khi Nhà nước thu hồi đất 5 1.1.1 Cơ sở lý luận 5 1.1.2 Cơ sở pháp lý 5 1.1.3 Khái quát về bồi thường, hỗ trợ và tái đinh cư 6 1.1.4. Tầm quan trọng của quá trình bồi thường, GPMB 7 1.1.5. Một số vấn đề ảnh hưởng đến công tác bồi thường giải phóng mặt bằng, hỗ trợ, tái định cư khi Nhà nước thu hồi đất 7 1.1.6. Tác động của công tác bồi thường giải phóng mặt bằng đến sự phát triển cơ sở hạ tầng và đời sống xã hội 12 1.1.7. Chính sách bồi thường giải phóng mặt bằng của một số nước và các tổ chức ngân hàng quốc tế. 13 1.1.8. Chính sách bồi thường giải phóng mặt bằng của Việt Nam. 18 1.2. Cơ sở thực tiễn của công tác thu hồi đất 25 1.2.1. Thực trạng bồi thường giải phóng mặt bằng tại Việt Nam 25 1.2.2. Những ưu, nhược điểm về tình hình GPMB trong thời gian qua 28 1.2.3 Một số khó khăn, hạn chế chung trong quá trình thu hồi đất để phát triển các khu đô thị và các công trình công cộng. 30 1.2.4. Nghiên cứu trong nước về bồi thường giải phóng mặt bằng 31 1.2.5. Tình hình chung công tác bồi thường GPMB trên địa bàn huyện Vân Đồn tỉnh Quảng Ninh 34 1.2.6. Nhận xét chung về tổng quan các vấn đề nghiên cứu 38 iv Chƣơng 2: ĐỊA ĐIỂM, ĐỐI TƢỢNG, NỘI DUNG VÀ PHƢƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU 39 2.1. Địa điểm nghiên cứu 39 2.2. Thời gian nghiên cứu 39 2.3. Đối tượng nghiên cứu 39 2.4. Nội dung nghiên cứu 39 2.4.1. Điều kiện tự nhiên, kinh tế - xã hội và sử dụng đất của các địa phương có hoạt động GPMB. 39 2.4.2. Đánh giá việc thực hiện chính sách bồi thường giải phóng mặt bằng khi Nhà nước thu hồi đất để thực hiện Dự án GPMB xây dựng khu đô thị mới xã Đông Xá của Cty CP Phương Đông và dự án Hồ chứa nước Cầu Lẩu xã Ngọc Vừng, huyện Vân Đồn. 39 2.4.3. Điều tra tình hình đời sống việc làm của người dân trước và sau khi bị Nhà nước thu hồi đất để thực hiện các dự án đầu tư trên địa bàn nghiên cứu. 39 2.4.4. Đề xuất các giải pháp cần thực hiện trong thời gian tới nhằm ổn định và nâng cao đời sống của người dân có đất bị thu hồi cả trong hiện tại và tương lai. 40 2.5. Phương pháp nghiên cứu. 40 2.5.1. Phương pháp thu thập số liệu thứ cấ p 40 2.5.2. Phương pháp thu thập số liệu sơ cấ p 40 2.5.3 Phương pháp thống kê, phân tích, tổng hợp số liệu điều tra (sử dụng phần mềm Microsoft Word, Excel). 40 2.5.4 Phương pháp kế thừa, chuyên gia, chuyên khảo. 40 Chƣơng 3: KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU 41 3.1. Khái quát về điều kiện tự nhiên, kinh tế - xã hội 41 3.1.1. Điều kiện tự nhiên, tài nguyên và cảnh quan môi trường 41 3.1.2. Thực trạng phát triển kinh tế 47 3.1.3. Thực trạng phát triển xã hội 49 v 3.2. Hiện trạng sử dụng đất và chuyển dịch cơ cấu sử dụng đất của huyện Vân Đồn năm 2011 53 3.2.1. Hiện trạng quản lý và sử dụng đất 53 3.3. Đánh giá việc thực hiện chính sách bồi thường GPMB khi Nhà nước thu hồi đất và tác động của thu hồi đất tại một số dự án nghiên cứu trên địa bàn huyện Vân Đồn, tỉnh Quảng Ninh. 58 3.3.1. Khái quát về các dự án nghiên cứu. 58 3.3.2. Công tác bồi thường hỗ trợ khi Nhà nước thu hồi đất tại các dự án nghiên cứu. 58 3.3.4 Đánh giá việc thực hiện chính sách bồi thường thiệt hại khi Nhà nước thu hồi đất tiến hành ở 02 (hai) dự án. 60 3.3.5 Đánh giá chung việc thực hiện chính sách bồi thường giải phóng mặt bằng tại 2 dự án. 64 3.5. Tác động của việc thực hiện chính sách bồi thường giải phóng mặt bằng đến đời sống và việc làm của các hộ dân bị thu hồi đất. 65 3.5.1. Kết quả chi tiết điều tra, phỏng vấn các hộ dân về tình hình thu hồi đất, bồi thường và hỗ trợ tại 02 dự án. 65 3.5.2. Tác đng đến một số chỉ tiêu cơ bản 68 3.6. Đề xuất một số giải pháp. 83 3.6.1. Giải pháp về chính sách. 83 3.6.2. Giải pháp về đào tạo nghề, tạo việc làm, tăng thu nhập, ổn định cuộc sống cho người có đất bị thu hồi. 84 3.6.3. Giải pháp về tổ chức thực hiện. 85 KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ 87 1. Kết luận 87 2. Kiến nghị 89 TÀI LIỆU THAM KHẢO 90 vi DANH MỤC CÁC BẢNG BIỂU Bảng 1.1: Kết quả GPMB huyện Vân Đồn năm 2011 35 Bảng 3.1: Biều hiện trạng sử dụng đất hiện trạng sử dụng đất năm 2011 53 Bảng 3.2: Tổng hợp giá trị bồi thường về đất đai của 2 dự án: 60 Bảng 3.3: Tổng hợp bồi thường về vật kiến trúc, cây cối hoa màu 62 Bảng 3.4: Tổng hợp kinh phí bồi thường hỗ trợ GPMB 63 Bảng 3.5: Bảng tổng hợp chi tiết về thu hồi đất và bồi thường hỗ trợ của các hộ dân tại 2 dự án 65 Bảng 3.6: Phương thức sử dụng tiền của các hộ dân 66 Dự án khu đô thị mới xã Đông Xá 66 Bảng 3.7:. Phương thức sử dụng tiền của các hộ dân Dự án Hồ chứa nước Cầu Lẩu xã Ngọc Vừng 67 Bảng 3.8: Tình hình lao động và việc làm của các hộ dân bị thu hồi đất Dự án Khu đô thị mới xã Đông Xá 69 Bảng 3.9: Tình hình lao động và việc làm của các hộ dân bị thu hồi đất Dự án Hồ chứa nước Cầu Lẩu xã Ngọc Vừng 70 Bảng 3.10: Kết quả phỏng vấn về học vấn, giáo dục tại dự án xây dựng khu Đô thị mới xã Đông Xá 72 Bảng 3.11: Kết quả phỏng vấn về học vấn, giáo dục tại dự án Hồ chứa nước Cầu Lẩu xã Ngọc Vừng 73 Bảng 3.12: Tài sản sở hữu của các hộ điều tra phỏng vấn của Dự án khu đô thị mới xã Đông Xá 74 Bảng 3.13. Tài sản sở hữu của các hộ điều tra phỏng vấn của Dự án Hồ chứa nước Cầu Lẩu xã Ngọc Vừng 75 Bảng 3.14:Thu nhập bình quân của người dân 76 Bảng 3.15. Tình hình thu nhập của các hộ sau khi bị thu hồi đất Dự án Khu đô thị mới xã Đông Xá 77 vii Bảng 3.16: Thu nhập bình quân 1 nhân khẩu 1 năm phân theo nguồn thu Dự án Khu đô thị mới xã Đông Xá 78 Bảng 3.17: Tình hình thu nhập của các hộ sau khi bị thu hồi đất Dự án Hồ chứa nước Cầu Lẩu xã Ngọc Vừng 79 Bảng 3.18: Thu nhập bình quân 1 nhân khẩu 1 năm phân theo nguồn thu Dự án Hồ chứa nước Cầu Lẩu 79 Bảng 3.19: Tình hình tiếp cận các cơ sở hạ tầng, phúc lợi xã hội sau khi thu hồi đất 81 Bảng 3.20: Tình hình an ninh trật tự xã hội của người dân 77 viii DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT CNH-HĐH : Công nghiệp hóa - hiện đại hóa GPMB : Giải phóng mặt bằng TĐC : Tái định cư BT : Bồi thường GCN : Giấy chứng nhận WB : Ngân hàng Thế Giới BAH : Bị ảnh hưởng BNNPTNT : Bộ nông nghiệp phát triên nông thôn PTCS : Phổ thông cơ sở HTX : Hợp tác xã SXKD : Sản xuất kinh doanh CNH-HĐH : Công nghiệp hóa – hiện đại hóa GPMB : Giải phóng mặt bằng BT : Bồi thường GCN : Giấy chứng nhận WB : Ngân hàng Thế Giới GCNQSDĐ : Giấy chứng nhận quyền sử dụng đất QSD : Quyền sử dụng HTr : Hỗ trợ HSĐC : Hồ sơ địa chính UBND : Ủy ban nhân dân ADB : Ngân hàng Châu Á HĐBT : Hội đồng Bộ trưởng SXNN : Sản xuất nông nghiệp CN-TTCN : Công nghiệp, tiểu thủ công nghiệp TNMT : Tài nguyên môi trường CN-TTCN : Công nghiệp, tiểu thủ công nghiệp 1 MỞ ĐẦU 1.1. Tính cấp thiết của đề tài Trong những năm qua, trên khắp các vùng, miền của đất nước, nhiều khu công nghiệp, khu đô thị mới được xây dựng, hệ thống kết cấu hạ tầng kinh tế - xã hội được nâng cấp, xây mới ngày càng đồng bộ và hiện đại. Nhờ đó, bộ mặt của đất nước đã thay đổi nhanh chóng theo hướng công nghiệp hóa, hiện đại và văn minh. Việc thu hồi đất bao gồm cả đất ở và đất nông nghiệp cho xây dựng các khu công nghiệp, khu đô thị, kết cấu hạ tầng kinh tế - xã hội, các công trình công cộng, phục vụ lợi ích quốc gia dẫn đến đất cho sản xuất - kinh doanh của người dân bị thu hẹp, phải thay đổi chỗ ở và điều kiện sống. Chính sách thu hồi đất theo Luật Đất đai 2003 (LĐĐ 2003) có nhiều đổi mới về cơ chế, giá bồi thường, chính sách tái định cư được cụ thể hoá ở một số văn bản quy phạm pháp luật được ban hành: Nghị định số 197/2004/NĐ-CP ngày 03/12/2004 về bồi thường, hỗ trợ và tái định cư khi nhà nước thu hồi đất; Nghị định 84/2007/NĐ-CP ngày 25/5/2007 sửa đổi bổ sung một số điều Nghị định số 197/2004/NĐ-CP; Quyết định số 51/2005/QĐ- TTg ngày 18/4/2005 của Chính phủ về chính sách dạy nghề ngắn hạn cho lao động nông thôn trong đó có đối tượng ưu tiên là lao động bị thu hồi đất nông nghiệp; Chỉ thị số 11/2006/CT-TTg ngày 27/3/2006 của Thủ tướng Chính phủ về giải pháp hỗ trợ dạy nghề và việc làm cho lao động vùng chuyển đổi mục đích sử dụng đất nông nghiệp và thực hiện các quy hoạch phát triển kinh tế xã hội gắn với quy hoạch sử dụng đất nồng nghiệp; Thông tư số 116/2004/TT- BTC ngày 07/12/2004 của Bộ Tài chính về hướng dẫn thực hiện Nghị định số 197/2004/NĐ-CP; Nghị định số 69/2009/NĐ-CP ngày 13/08/2009 của Chính Phủ về quy định bổ sung về quy hoạch sử dụng đất, giá đất, thu hồi đất, bồi thường, hỗ trợ và tái định cư; Thông tư số 14/2009/TT-BTNMT ngày [...]... giải pháp tích cực trong việc quản lý, sử dụng đất đai có hiệu quả và giải quyết các vấn đề xã hội bức xúc hiện nay nhằm cải thiện, nâng cao đời 3 sống của người dân bị thu hồi đất, chúng tôi chọn đề tài: "Đánh giá ảnh hưởng của công tác giải phóng mặt bằng đến đời sống của người dân tại một số dự án trên địa bàn huyện Vân Đồn, tỉnh Quảng Ninh" 1.2 Mục đích, yêu cầu của đề tài * Mục đích Đánh giá tác. .. trợ về giá trị quyền sử dụng đất và tài sản trên đất là vấn đề xẩy ra thường xuyên Để rút kinh nghiệm và hoàn thiện chính sách pháp luật trong vấn đề này cho phù hợp với thực tiễn thì việc Đánh giá ảnh hưởng của công tác giải phóng mặt bằng đến đời sống của người dân tại một số dự án trên địa bàn huyện Vân Đồn, tỉnh Quảng Ninh" là vấn đề hết sức cần nghiên cứu 1.1.2 Cơ sở pháp lý - Quyết định số: 2728/QĐ-UB... đất là nhiệm vụ của cấp uỷ Đảng, chính quyền và toàn xã hội không chỉ riêng ở huyện Vân Đồn mà một số địa phương khác cũng đang gặp phải khó khăn trong việc thực hiện chính sách bồi thường giải phóng mặt bằng đến đời sống và việc làm của người dân khi Nhà nước thu hồi đất Để đánh giá đúng thực trạng đời sống và việc làm của người dân bị thu hồi đất ở một số dự án trên địa bàn huyện Vân Đồn và kịp thời... động của việc thực hiện bồi thường giải phóng mặt bằng (GPMB) đến đời sống và việc làm của người dân có đất bị thu hồi Đưa ra các kiến nghị và giải pháp cho việc thực hiện công tác giải phóng mặt bằng đạt kết quả và tác động tốt đến cuộc sống của người dân * Yêu cầu - Nắm vững chính sách, pháp luật đất đai, chính sách bồi thường, giải phóng mặt bằng và các văn bản có liên quan đến bồi thường, giải phóng. .. thường bằng nhà ở; - Bồi thường bằng giao đất ở mới; - Bồi thường bằng tiền mặt để người dân tự lo chỗ ở Tái định cư là một bộ phận không thể tách rời và giữ vị trí rất quan trọng trong chính sách giải phóng mặt bằng 1.1.4 Tầm quan trọng của quá trình bồi thường, GPMB Công tác bồi thường, giải phóng mặt bằng có tác động rất lớn đến sự phát triển kinh tế, xã hội Tác động trực tiếp đến đời sống của người dân, ... ngày 23/8/2004 của UBND tỉnh Quảng Ninh “Về việc phê duyệt Quy hoach chi tiêt xây dưng ty lê 1/500 - Khu đô thị ̣ ́ ̣ ̉ ̣ mới tại xã Đông Xá, huyện Vân Đồn, tỉnh Quảng Ninh - Quyết định số: 3956/QĐ-UB ngày 03/11/2004 của UBND tỉnh Quảng Ninh “ Về việc ban hành chính sách về đơn giá đến bù GPMB dự án đầu tư xây dựng - kinh doanh hạ tầng khu đô thị mới xã Đông Xá, huyện Vân Đồn” - Quyết định số 99/QĐ-UBND... thường, giải phóng mặt bằng của Đảng và Nhà nước từ trước đến nay - Các số liệu điều tra phải đầy đủ, chính xác, trung thực và khách quan - Dựa trên số liệu điều tra phân tích, đánh giá một cách tổng thể thực trạng đời sống, việc làm, thu nhập và các tiêu chí khác của đời sống xã hội, cộng đồng dân cư sau khi Nhà nước thu hồi đất của các dự án thuộc phạm vi nghiên cứu - Phải đưa ra các giải pháp cần thiết... 26/01/2007 của UBND huyện Vân Đồn “ Quyết định phê duyệt phuơng án bồi thường GPMB dự án đầu tư xây dựng - kinh doanh hạ tầng khu đô thị mới xã Đông Xá, huyện Vân Đồn” - Tờ trình số 178/TTr-TC ngày 17/3/2007 "V/v đề nghị phê duyệt chính sách và đơn giá đền bù giải phóng mặt bằng Dự án Hồ chứa nước Cầu Lẩu, xã Ngọc Vừng, huyện Vân Đồn" 6 - Quyết định số: 584/2007/QĐ-UBND ngày 27/4/2007 của UBND huyện Vân Đồn... các vùng, miền trên cả nước, đặc biệt tại các huyện lớn đã đóng góp vào sự thành công bước đầu của công cuộc Công nghiệp hoá, hiện đại hoá đất nước”, thúc đẩy kinh tế phát triển, đáp ứng nhu cầu vật chất, tinh thần của nhân dân Đạt được kết quả nêu trên công tác bồi thường GPMB đóng vai trò không nhỏ để các dự án phát huy hiệu quả 1.1.7 Chính sách bồi thường giải phóng mặt bằng của một số nước và các... những hộ nông dân bị thu hồi hết đất sản xuất, điều kiện sống và sản xuất của họ bị thay đổi hoàn toàn Mặc dù nông dân được giải quyết bồi thường bằng tiền, song họ vẫn chưa định hướng ngay được những ngành nghề hợp lý để có thể ổn định được cuộc sống Sau khi bị thu hồi đất, chỉ có 32,3% số hộ đánh giá là đời sống có tốt hơn trước, 42,3% số hộ cho rằng đời sống không có gì cải thiện, và số hộ còn lại . 3 sống của người dân bị thu hồi đất, chúng tôi chọn đề tài: " ;Đánh giá ảnh hưởng của công tác giải phóng mặt bằng đến đời sống của người dân tại một số dự án trên địa bàn huyện Vân Đồn,. hợp với thực tiễn thì việc Đánh giá ảnh hưởng của công tác giải phóng mặt bằng đến đời sống của người dân tại một số dự án trên địa bàn huyện Vân Đồn, tỉnh Quảng Ninh& quot; là vấn đề hết sức. ĐÁNH GIÁ ẢNH HƢỞNG CỦA CÔNG TÁC GIẢI PHÓNG MẶT BẰNG ĐẾN ĐỜI SỐNG CỦA NGƢỜI DÂN TẠI MỘT SỐ DỰ ÁN TRÊN ĐỊA BÀN HUYỆN VÂN ĐỒN, TỈNH QUẢNG NINH Chuyên ngành : Quản lý đất đai Mã số :