BỘ TÀI CHÍNH HỌC VIỆN TÀI CHÍNH KHOA KẾ TOÁN *** HOÀNG MAI HOA Lớp: CQ 46/22.06 Đề tài: Hoàn thiện quy trình kiểm toán chu kỳ tiền lương và nhân sự trong kiểm toán Báo cáo tài chính do Công ty TNHH Kiểm toán và Tư vấn tài chính Quốc tế thực hiện 1 LUẬN VĂN CUỐI KHÓA Chuyên ngành: KIỂM TOÁN Người hướng dẫn khoa học: PGS.TS Thịnh Văn Vinh Hà Nội 2012 2 LỜI MỞ ĐẦU 1. Tính cấp thiết của đề tài Hơn một thập kỉ qua, thực hiện đường lối đổi mới mở cửa và hội nhập của Đảng và Nhà nước nền kinh tế nước ta đã thu được những thành tựu được cả thế giới công nhận. Một trong những hoạt động ấy chính là hoạt động tài chính ở các doanh nghiệp thuộc mọi thành phần kinh tế ngày càng trở nên minh bạch và lành mạnh, tuân theo pháp luật và chuẩn mực quốc tế. Góp phần không nhỏ vào thành tựu ấy là hoạt động của các công ty kiểm toán. Thời hội nhập người ta coi kiểm toán như là công cụ để thực hiện công tác kiểm tra, giám sát hoạt động tài chính, kế toán, thuế của các doanh nghiệp. Trên cơ sở đó góp phần đánh giá mức độ trung thực hợp lí của các BCTC của các đơn vị kinh tế. Điều đó là nguyên nhân cho việc ra đời của kiểm toán độc lập là tất yếu khách quan. Qua quá trình tồn tại và phát triển, kiểm toán độc lập đã chứng minh sự tồn tại thiết yếu của mình trong nền kinh tế, giúp kinh tế phát triển ngày càng nhanh, mạnh và vững chắc. Báo cáo tài chính là bản mô tả tình hình chung của đơn vị, cũng như kết quả hoạt động kinh doanh của công ty trong cả năm tài chính. Kiểm toán Báo cáo tài chính là sự tổng hợp kết quả kiểm toán của nhiều chu kỳ khác nhau, trên cơ sở đó đưa ra các kết luận về sự trung thực và hợp lý của BCTC trên các khía cạnh trọng yếu. Việc kiểm toán báo cáo tài chính của công ty không những đưa ra được lời nhận xét về tính trung thực hợp lý của thông tin được trình bày trên đó mà còn thực hiện chức năng tư vấn giúp doanh nghiệp hoàn chỉnh bộ máy kế toán và tìm ra được những yếu điểm trong quá trình sản xuất và quản lí của mình từ đó tư vấn cho doanh nghiệp các giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả quá trình hoạt động kinh doanh. 3 Một trong những vấn đề được chú ý trong kiểm toán BCTC đó là kiểm toán chi phí. Trong đó chi phí nhân công chiếm tỷ trọng tương đối lớn ở đa số các doanh nghiệp và có ảnh hưởng lớn tới tính chính xác của chi phí, giá thành cũng như lợi nhuận của doanh nghiệp. Tiền lương liên quan đến các chỉ tiêu trên báo cáo tài chính như: chỉ tiêu nợ phải trả, hàng tồn kho… trên bảng cân đối kế toán; chỉ tiêu lưu chuyển tiền thuần từ hoạt động kinh doanh trên báo cáo lưu chuyển tiền tệ, cụ thể là chỉ tiêu tiền đã trả cho công nhân viên hoặc chỉ tiêu tăng giảm các khoản phải trả; các chỉ tiêu chi phí và lợi nhuận trên báo cáo kết quả hoạt động kinh doanh. Bên cạnh đó, tiền lương và các khoản trích theo lương là một khoản liên quan tới thu nhập của người lao động cũng như một khoản liên quan trực tiếp tới quyền lợi của người lao động, nó quyết định mức độ nhiệt tình cống hiến trong công việc. Do vậy, việc kiểm toán chu kỳ tiền lương và nhân sự mang một ý nghĩa rất quan trọng, giúp phát hiện sai sót ở các chỉ tiêu nói trên và giúp doanh nghiệp quản lí tốt nguồn nhân lực này. Nhận thức được tầm quan trọng của kiểm toán chu kỳ tiền lương và nhân sự, trong thời gian thực tập tại Công ty TNHH Kiểm toán và Tư vấn tài chính quốc tế IFC, bên cạnh tìm hiểu chung về hoạt động kiểm toán của công ty em đã đi sâu tìm hiểu công tác kiểm toán chu kỳ tiền lương và nhân sự trong kiểm toán Báo cáo tài chính do công ty IFC thực hiện. Trên cơ sở đó, em đã chọn đề tài: “Hoàn thiện quy trình kiểm toán chu kỳ tiền lương và nhân sự trong kiểm toán báo cáo tài chính do Công ty TNHH Kiểm toán và Tư vấn tài chính Quốc tế thực hiện” làm đề tài luận văn cuối khóa của mình. 2. Mục đích nghiên cứu Làm rõ thêm về mặt lý luận đối với kiểm toán chu kỳ tiền lương và nhân sự trong kiểm toán BCTC. 4 Vận dụng lý thuyết kiểm toán đặc biệt là lý thuyết kiểm toán chu kỳ tiền lương và nhân sự trong kiểm toán BCTC để xem xét thực tiễn công tác kiểm toán chu kỳ tiền lương và nhân sự trong kiểm toán BCTC do Công ty TNHH Kiểm toán và Tư vấn tài chính Quốc tế thực hiện. Kiến nghị hoàn thiện quy trình kiểm toán chu kỳ tiền lương và nhân sự cho Công ty TNHH Kiểm toán và Tư vấn tài chính Quốc tế. 3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu của đề tài Đề tài nghiên cứu về lý luận và thực tiễn quy trình kiểm toán chu kỳ tiền lương và nhân sự trong kiểm toán BCTC do Công ty TNHH Kiểm toán và Tư vấn tài chính Quốc tế thực hiện. Phạm vi nghiên cứu của đề tài là quy trình kiểm toán chu kỳ tiền lương và nhân sự trong kiểm toán BCTC do chủ thể là kiểm toán độc lập – Công ty TNHH Kiểm toán và Tư vấn tài chính Quốc tế thực hiện tại một đơn vị khách hàng điển hình. 4. Phương pháp nghiên cứu Luận văn được vận dụng kết hợp nhều phương pháp nghiên cứu khác nhau như:  Phương pháp duy vật biện chứng  Phương pháp duy vật lịch sử  Phương pháp tổng hợp  Phương pháp so sánh  Phương pháp khảo sát thực tiễn để đi từ lý luận tới thực tiễn, lấy thực tiễn để kiểm tra lý luận và ngược lại từ lý luận đưa ra phương hướng giải quyết để hoàn thiện thực tiễn. 5. Kết cấu của luận văn 5 Ngoài phần mở đầu và kết luận, kết cấu của đề tài gồm ba chương: Chương 1: Cơ sở lý luận về kiểm toán báo cáo tài chính và quy trình kiểm toán chu kỳ tiền lương và nhân sự trong kiểm toán Báo cáo tài chính tại các Công ty kiểm toán độc lập. Chương 2: Thực trạng quy trình kiểm toán chu kỳ tiền lương và nhân sự trong kiểm toán BCTC do Công ty TNHH Kiểm toán và Tư vấn tài chính Quốc tế thực hiện. Chương 3: Đánh giá và những giải pháp đề xuất nhằm hoàn thiện quy trình kiểm toán chu kỳ tiền lương và nhân sự trong kiểm toán BCTC do Công ty TNHH Kiểm toán và Tư vấn tài chính Quốc tế thực hiện. Do hạn chế về kiến thức, kinh nghiệm cũng như thời gian nghiên cứu nên bài luận văn của em không tránh khỏi những thiếu sót nhất định. Em rất mong nhận được những ý kiến đóng góp của Quý thầy cô, các anh chị trong Công ty TNHH Kiểm toán và Tư vấn tài chính Quốc tế để em hoàn thiện khóa luận tốt hơn đồng thời củng cố thêm kiến thức hướng tới những mục tiêu lớn hơn trong tương lai. Em xin chân thành cảm ơn! Hà Nội ngày 28 tháng 3 năm 2011 6 CHƯƠNG 1 CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ KIỂM TOÁN BÁO CÁO TÀI CHÍNH VÀ QUY TRÌNH KIỂM TOÁN CHU KỲ TIỀN LƯƠNG VÀ NHÂN SỰ TRONG KIỂM TOÁN BÁO CÁO TÀI CHÍNH TẠI CÁC CÔNG TY KIỂM TOÁN ĐỘC LẬP 1.1. KHÁI QUÁT CHUNG VỀ CHU KỲ TIỀN LƯƠNG VÀ NHÂN SỰ 1.1.1. Đặc điểm về tiền lương  Khái niệm và bản chất của tiền lương Lao động của con người cùng với đối tượng lao động và tư liệu lao động hợp thành ba yếu tố của quá trình sản xuất. Ở đó, con người thông qua hoạt động chân tay và trí óc đã sử dụng các tư liệu lao động tác động, biến đổi các đối tượng lao động thành các vật phẩm có ích phục vụ cho nhu cầu sinh hoạt của con người. Trong mọi chế độ xã hội, ngay cả khi chuyển sang nền kinh tế công nghiệp việc sáng tạo ra của cải vật chất đều không tách rời lao động. Do đó, lao động là điều kiện đầu tiên cần thiết cho sự tồn tại và phát triển của xã hội loài người, là yếu tố quan trọng nhất, quyết định nhất trong quá trình sản xuất. Để cho quá trình tái sản xuất xã hội nói chung và quá trình sản xuất kinh doanh ở các doanh nghiệp nói riêng được diễn ra thường xuyên, liên tục thì vấn đề thiết yếu là phải tái sản xuất sức lao động, nghĩa là sức lao động mà con người bỏ ra phải được bồi hoàn dưới dạng thù lao lao động. Cái mà người ta gọi là “giá trị lao động” thực tế là “giá trị sức lao động”. Trong nền kinh tế hàng hóa, thù lao lao động được biểu hiện bằng thước đo giá trị và được gọi là tiền lương. Như vậy, tiền lương là biểu hiện bằng tiền của hao phí lao động sống cần thiết mà doanh nghiệp trả cho người lao động căn cứ vào số lượng và chất lượng lao động mà họ đóng góp cho doanh nghiệp. 7 Về bản chất, tiền lương là biểu hiện bằng tiền của giá cả sức lao động. Theo nghĩa rộng, tiền lương của doanh nghiệp bao gồm: lương nhân viên hành chính, lương trả cho người lao động sản xuất theo sản lượng, công việc đã hoàn thành hay thời gian lao động thực tế, các khoản tiền thưởng, hoa hồng, các khoản phúc lợi và các khoản trích theo lương như bảo hiểm xã hội (BHXH), bảo hiểm y tế (BHYT), kinh phí công đoàn (KPCĐ), bảo hiểm thất nghiệp (BHTN) mà doanh nghiệp phải trả cho người lao động theo quy định của pháp luật hiện hành về lương và các khoản trích theo lương và theo hợp đồng lao động hoặc sự thỏa thuận của đôi bên.  Các hình thức tiền lương trong doanh nghiệp Thông thường ở các doanh nghiệp áp dụng các hình thức trả lương sau: • Hình thức tiền lương theo thời gian: Là hình thức tiền lương theo thời gian làm việc, cấp bậc kỹ thuật và thang lương của người lao động. Theo hình thức này thì tiền lương thời gian, tiền lương phải trả cho người lao động được tính bằng: Thời gian làm việc thực tế * mức lương thời gian. Hình thức này thường áp dụng cho lao động làm công tác văn phòng như hành chính, quản trị, tổ chức lao động, thống kê, kế toán, tài vụ… Tuy đã tính đến thời gian làm việc thực tế song hình thức tiền lương thời gian vẫn còn những hạn chế nhất định, đó là chưa gắn được tiền lương với chất lượng và kết quả lao động. Vì vậy, khi áp dụng hình thức này các doanh nghiệp cần có các biện pháp khen thưởng, xử phạt nhằm nâng cao tinh thần trách nhiệm của người lao động đối với công việc. • Hình thức tiền lương theo sản phẩm: Là hình thức tiền lương tính theo số 8 lượng, chất lượng sản phẩm, công việc đã hoàn thành đảm bảo yêu cầu chất lượng và đơn giá tiền lương tính cho một đơn vị sản phẩm, công việc đó. Theo hình thức này thì tiền lương phải trả cho người lao động được tính bằng: (số lượng hoặc khối lượng công việc, sản phẩm hoàn thành đủ tiêu chuẩn chất lượng) * đơn giá tiền lương sản phẩm. Tiền lương sản phẩm có thể áp dụng đối với các đối tượng lao động khác nhau như: - Tiền lương sản phẩm trực tiếp: Là hình thức tiền lương trả cho người lao động được tính theo số lượng sản lượng hoàn thành đúng quy cách, phẩm chất và đơn giá lương sản phẩm. Đây là hình thức được các doanh nghiệp sử dụng phổ biến để tính lương phải trả cho người lao động trực tiếp sản xuất sản phẩm. - Tiền lương sản phẩm gián tiếp: Được áp dụng để trả lương cho người lao động gián tiếp phục vụ sản xuất sản phẩm như: công nhân vận chuyển nguyên vật liệu, thành phẩm, bảo dưỡng máy móc thiết bị, tổ trưởng phân xưởng sản xuất… Để khuyến khích người lao động nâng cao năng suất, chất lượng sản phẩm, doanh nghiệp có thể áp dụng các đơn giá sản phẩm khác nhau: - Tiền lương sản phẩm giản đơn: Là tiền lương tính theo đơn giá tiền lương cố định. - Tiền lương sản phẩm có thưởng: Là tiền lương sản phẩm giản đơn kết hợp với tiền thưởng trong sản xuất (thưởng tiết kiệm vật tư, thưởng tăng năng suất lao động, thưởng nâng cao chất lượng sản phẩm…) - Tiền lương sản phẩm lũy tiến: Là tiền lương sản phẩm tính theo đơn giá lương sản phẩm tăng dần áp dụng theo mức độ sản phẩm hoàn thành vượt mức khối lượng sản phẩm. 9 - Tiền lương sản phẩm khoán: Là hình thức tiền lương trả cho những công việc lao động đơn giản, công việc có tính chất đột xuất như: khoán bốc vác, khoán vận chuyển nguyên vật liệu, thành phẩm. Hình thức này có thể khoán việc, khoán khối lượng, khoán sản phẩm cuối cùng. Ưu điểm của hình thức tiền lương sản phẩm: Đảm bảo nguyên tắc phân phối theo số lượng, chất lượng lao động, khuyến khích người lao động quan tâm đến kết quả và chất lượng sản phẩm. • Các hình thức đãi ngộ khác: Ngoài chế độ tiền lương, các doanh nghiệp còn tiến hành xây dựng chế độ tiền thưởng cho cá nhân, tập thể có thành tích trong hoạt động sản xuất kinh doanh như: thưởng thi đua, thưởng sản xuất kinh doanh, thưởng sáng kiến, Và các khoản phụ cấp, khoản phúc lợi nhằm khuyến khích người lao động như: phụ cấp ăn ca, cho công nhân viên đi nghỉ mát…  Quỹ tiền lương Là toàn bộ tiền lương tính theo người lao động của doanh nghiệp do doanh nghiệp quản lý và chi trả. Quỹ tiền lương của doanh nghiệp được chia thành: tiền lương chính và tiền lương phụ. Trong đó: + Tiền lương chính: Là tiền lương trả cho người lao động được tính theo khối lượng công việc hoàn thành hoặc tính theo thời gian mà họ làm nhiệm vụ chính tại doanh nghiệp bao gồm: tiền lương theo sản phẩm, tiền lương theo thời gian và các khoản phụ cấp kèm theo. 10 [...]... để giảm rủi ro trong kiểm toán chu kỳ tiền lương và nhân sự thì KTV thực hiện kiểm toán chu kỳ này cần đặc biệt chú ý tới những sai phạm này trong quá trình kiểm toán 1.3 QUY TRÌNH KIỂM TOÁN CHU KỲ TIỀN LƯƠNG VÀ NHÂN SỰ TRONG KIỂM TOÁN BCTC 27 Các phương pháp kiểm toán được áp dụng kết hợp chặt chẽ trong quy trình kiểm toán, giúp KTV hạn chế được các rủi ro kiểm toán, tăng tính hiệu quả và tiết kiệm... kiểm toán. Việc xây dựng được quy trình kiểm toán chu kỳ này một cách khoa học và hợp lý là vấn đề rất quan trọng mà KTV cần quan tâm Quy trình kiểm toán bao gồm 3 giai đoạn : Lập kế hoạch kiểm toán, Thực hiện kiểm toán và Kết thúc kiểm toán 1.3.1 Lập kế hoạch kiểm toán Lập kế hoạch kiểm toán được coi là bước đầu tiên và căn bản của quá trình kiểm toán mọi chu kỳ, nó quy t định tới chất lượng kiểm toán, ... KIỂM TOÁN TIỀN LƯƠNG VÀ NHÂN SỰ 1.2.1 Ý nghĩa của kiểm toán chu kỳ tiền lương và nhân sự trong kiểm toán BCTC Tiền lương có ý nghĩa đặc biệt quan trọng Nó là khoản chi phí sản xuất chiếm tỷ trọng tư ng đối lớn và có ảnh hưởng lớn tới tính chính xác của chi phí, giá thành cũng như lợi nhuận doanh nghiệp Chu kỳ tiền lương và nhân sự có mối quan hệ mật thiết với các chu kỳ khác như: chu kỳ Hàng tồn kho –... và báo cáo về quy trình nhân sự tiền lương: Bảng chấm công và bảng thanh toán lương không đầy đủ chữ kí cần thiết như chữ kí của người nhận, của kế toán trưởng, có hiện tư ng kí nhận hộ; hạch toán tạm ứng lương vào TK 141 mà không hạch toán giảm khoản phải trả công nhân viên chức theo quy định; sai sót trong việc chuyển sổ các nghiệp vụ tiền lương phải trả, chi lương và phân bổ chi phí tiền lương Do. .. với chu kỳ tiền lương và nhân sự của khách hàng và đánh giá rủi ro kiểm soát đối với chu kỳ này: Dựa trên những thông tin thu được, KTV xác định được mức độ tin cậy vào hệ thống KSNB đối với chu kỳ tiền lương và nhân sự, cụ thể về sự thiết kế các yếu tố kiểm soát như: quy chế tiền lương, thưởng, phụ cấp trong đơn vị; quy chế tuyển dụng lao động, quy chế trả lương cho nhân viên, hệ thống kế toán trong. ..+ Tiền lương phụ: Là tiền lương trả cho người lao động trong thời gian họ thực hiện các nhiệm vụ khác do doanh nghiệp điều động như: hội họp, tập quân sự, nghỉ phép năm theo chế độ… Việc phân chia tiền lương chính và phụ có ý nghĩa quan trọng trong công tác hạch toán kế toán tiền lương và phân tích các khoản mục chi phí tiền lương trong giá thành sản phẩm Trong công tác kế toán, tiền lương chính. .. quá mức ước lượng ban đầu Đối với chu kỳ tiền lương và nhân sự, mức trọng yếu được xây dựng dựa trên cơ sở: - Kinh nghiệm và khả năng xét đoán nghề nghiệp của KTV về sai sót của tiền lương và các khoản trích theo lương - Chi phí kiểm toán cho chu kỳ tiền lương và nhân sự Thông thường đối với chu kỳ tiền lương và nhân sự, KTV thường xác định mức trọng yếu với quy mô tư ng đối lớn, tổng thể Được chọn... 1.2.2 Mục tiêu quy trình kiểm toán chu kỳ tiền lương và nhân sự Phù hợp với mục tiêu chung của kiểm toán BCTC là đưa ra lời xác nhận về mức độ tin cậy của BCTC được kiểm toán; mục tiêu cụ thể của kiểm toán chu kỳ tiền lương và nhân sự là thu thập đầy đủ các bằng chứng thích hợp từ đó đưa ra lời xác nhận về mức độ tin cậy của thông tin có liên quan (tiền lương và các khoản trích theo lương) Đồng thời... định, quy chế và thủ tục về KSNB đối với tiền lương như: quy chế tuyển dụng và phân công lao động; quy định về quản lý và sử dụng lao động; quy chế tiền lương, tiền thưởng, quy định về tính lương, ghi chép lương, phát lương cho người lao động; quy định về quản lý và lưu trữ hồ sơ của công nhân viên… + Các tài liệu về phê chu n định mức lao động, tiền lương, kế hoạch chi phí nhân công - Các chứng từ, tài. .. như: sự thay đổi về chính sách tiền lương - nhân sự, sự biến động về nhân sự của công ty, có sự thay đổi về kế toán của công ty hay không, đặc biệt là kế toán tiền lương, sự biến động về quy mô sản xuất kinh doanh của doanh nghiệp vì điều này ảnh hưởng tới quy mô công nhân viên trong đơn vị…  Thu thập thông tin về tính tuân thủ pháp luật của khách hàng 28 Đó chính là việc thu thập thông tin về việc thực . Công ty TNHH Kiểm toán và Tư vấn tài chính Quốc tế thực hiện. Kiến nghị hoàn thiện quy trình kiểm toán chu kỳ tiền lương và nhân sự cho Công ty TNHH Kiểm toán và Tư vấn tài chính Quốc tế. 3 công ty IFC thực hiện. Trên cơ sở đó, em đã chọn đề tài: Hoàn thiện quy trình kiểm toán chu kỳ tiền lương và nhân sự trong kiểm toán báo cáo tài chính do Công ty TNHH Kiểm toán và Tư vấn tài. các Công ty kiểm toán độc lập. Chương 2: Thực trạng quy trình kiểm toán chu kỳ tiền lương và nhân sự trong kiểm toán BCTC do Công ty TNHH Kiểm toán và Tư vấn tài chính Quốc tế thực hiện.