Bộ giáo dục và đào tạo Bộ giáo dục và đào tạoBộ giáo dục và đào tạo Bộ giáo dục và đào tạo Trờng đại học kinh tế quốc dân Trờng đại học kinh tế quốc dânTrờng đại học kinh tế quốc dân Trờng đại học kinh tế quốc dân Chu thị bích ngọc HOàN THIệN PHƯƠNG PHáP TíNH Và PHÂN TíCH GIá TRị GIA TĂNG NGàNH VậN TảI VIệT NAM Hà nội, năm 2014 Bộ giáo dục và đào tạo Bộ giáo dục và đào tạoBộ giáo dục và đào tạo Bộ giáo dục và đào tạo Trờng đại học kinh tế quốc dân Trờng đại học kinh tế quốc dânTrờng đại học kinh tế quốc dân Trờng đại học kinh tế quốc dân Chu thị bích ngọc HOàN THIệN PHƯƠNG PHáP TíNH Và PHÂN TíCH GIá TRị GIA TĂNG NGàNH VậN TảI VIệT NAM CHUYấN NGNH: KINH T HC (THNG Kấ KINH T) Mó s: 62.31.01.01 Ngi hng dn khoa hc: 1. PGS. TS Bùi Đức Triệu 2. GS.TS Phan Công Nghĩa Hà nội, năm 2014 i LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi. Các số liệu sử dụng trong Luận án là hoàn toàn trung thực. Những kết luận khoa học của Luận án chưa từng được công bố trong bất kỳ công trình nào khác. Hà nội, ngày tháng năm 2014 TÁC GIẢ LUẬN ÁN Chu Thị Bích Ngọc ii MỤC LỤC TRANG PHỤ BÌA LỜI CAM ĐOAN i MỤC LỤC ii DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT v DANH MỤC BẢNG BIỂU, BIỂU ĐỒ VÀ SƠ ĐỒ vi PHẦN MỞ ĐẦU 1 1.Tính cấp thiết của đề tài 1 2. Mục tiêu nghiên cứu của đề tài 8 3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu 8 4. Phương pháp nghiên cứu 9 5. Những đóng góp của Luận án 10 6. Kết cấu của luận án 11 CHƯƠNG 1 TỔNG QUAN PHƯƠNG PHÁP TÍNH GIÁ TRỊ GIA TĂNG NGÀNH VẬN TẢI THEO HỆ THỐNG TÀI KHOẢN QUỐC GIA 12 1.1.Tổng quan Hệ thống Tài khoản quốc gia 12 1.1.1 Quá trình hình thành và phát triển SNA 12 1.1.2 Vai trò của SNA 13 1.1.3 Các khái nệm cơ bản của SNA 14 1.1.4 Các phân tổ chủ yếu của SNA 16 1.1.5 Nội dung cơ bản của SNA 18 1.2 Những vấn đề chung về ngành Vận tải 21 1.2.1 Vận tải và vai trò của vận tải 21 1.2.2 Phân loại vận tải 22 1.2.3 Hệ thống ngành Vận tải Việt Nam 24 1.3 Phương pháp tính giá trị gia tăng ngành Vận tải theo SNA 25 1.3.1 Một số nguyên tắc thống kê đối tượng vận tải 25 1.3.2 Nguyên tắc tính giá trị gia tăng ngành vận tải 27 1.3.3. Phương pháp tính giá trị gia tăng ngành Vận tải theo SNA 28 1.3.4. Nguồn thông tin phục vụ tính VA ngành Vận tải theo SNA 32 Tóm tắt chương 1 33 iii CHƯƠNG 2 HOÀN THIỆN PHƯƠNG PHÁP TÍNH VÀ PHÂN TÍCH GIÁ TRỊ GIA TĂNG NGÀNH VẬN TẢI VIỆT NAM HIỆN NAY 35 2.1 Khái quát chung thống kê SNA ở Việt Nam 35 2.1.1 Sơ lược về tổ chức thống kê của Việt Nam 35 2.1.2 Cơ quan biên soạn số liệu thống kê SNA của Việt Nam 36 2.1.3 So sánh mức độ thực hiện thống kê SNA của Việt Nam với qui định của IMF 37 2.2 Hoàn thiện phương pháp tính giá trị gia tăng ngành Vận tải Việt Nam trên phạm vi cả nước hiện nay 39 2.2.1 Thực trạng phương pháp tính giá trị gia tăng ngành Vận tải cho phạm vi cả nước ở Việt Nam hiện nay 39 2.2.2 Hoàn thiện phương pháp tính giá trị gia tăng ngành Vận tải trên phạm vi cả nước ở Việt Nam hiện nay 43 2.3 Hoàn thiện phân tích giá trị gia tăng ngành Vận tải Việt Nam hiện nay 46 2.3.1 Thực trạng phân tích giá trị gia tăng ngành Vận tải Việt Nam hiện nay 47 2.3.2 Hoàn thiện phân tích giá trị gia tăng ngành Vận tải Việt Nam hiện nay 48 2.4 Hoàn thiện nguồn thông tin, đảm bảo cho việc vận dụng phương pháp tính và phân tích giá trị gia tăng ngành Vận tải Việt nam 54 2.4.1 Thực trạng thông tin thống kê vận tải ở Việt Nam hiện nay 54 2.4.2 Hoàn thiện nguồn thông tin đảm bảo tính và phân tích giá trị gia tăng ngành Vận tải trên phạm vi cả nước 63 Tóm tắt chương 2 69 CHƯƠNG 3 THỬ NGHIỆM TÍNH VÀ PHÂN TÍCH GIÁ TRỊ GIA TĂNG NGÀNH VẬN TẢI ĐƯỜNG SẮT VIỆT NAM GIAI ĐOẠN 2008 – 2012 72 3.1 Tổng quan về đường sắt trên thế giới và ở Việt nam 72 3.1.1 Tổng quan về đường sắt thế giới 72 3.1.2 Xu hướng phát triển đường sắt trên thế giới 73 3.1.3 Kinh nghiệm của các nước về phát triển đường sắt 74 3.1.4 Tổng quan Đường sắt Việt Nam 74 3.2 Tính giá trị gia tăng ngành Vận tải Đường sắt 80 iv 3.2.1 Tính giá trị gia tăng ngành Vận tải Đường sắt theo cách tính của Vụ Hệ thống Tài khoản quốc gia Tổng cục Thống kê 80 3.2.2 Tính VA ngành Vận tải Đường sắt theo hướng hoàn thiện 85 3.2.3 So sánh kết quả tính giá trị gia tăng ngành Vận tải Đường sắt của tác giả và Vụ Hệ thống Tài khoản quốc gia Tổng cục Thống kê 89 3.3 Phân tích giá trị gia tăng ngành Vận tải Đường sắt 91 3.3.1 Phân tích biến động VA ngành Vận tải Đường sắt theo thời gian 91 3.3.2 Phân tích cơ cấu VA ngành Vận tải Đường sắt theo các yếu tố 92 3.3.3 Phân tích thị phần vận tải Đường sắt Việt Nam giai đoạn 2008-2012 93 3.3.4 Phân tích nhân tố ảnh hưởng đến giá trị gia tăng ngành Vận tải Đường sắt 100 Tóm tắt chương 3 110 KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ 112 DANH MỤC CÁC CÔNG TRÌNH CỦA TÁC GIẢ ĐÃ CÔNG BỐ CÓ LIÊN QUAN ĐẾN LUẬN ÁN 115 TÀI LIỆU THAM KHẢO 116 PHỤ LỤC v DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT Ký hiệu Diễn giải C1 Khấu hao tài sản cố định CPI Consumer Price Index – Chỉ số giá tiêu dùng GDP Gross Domestic Product - Tổng sản phẩm trong nước GNI Gross National Incom - Thu nhập quốc dân GTVT Giao thông vận tải GO Gross Output – Tổng giá trị sản xuất IC Intermediate Consumption- Chi phí trung gian MPS Meterial Product system – Hệ thống sản phẩm vật chất PPI Production Price Index – Chỉ số giá sản xuất SNA System of National Account - Hệ thống Tài khoản Quốc gia SUT Supply And Úse Tables VA Value Added - Giá trị gia tăng VSIC The Vietnam System of Industrial Classification - Phân ngành kinh tế Việt Nam vi DANH MỤC BẢNG BIỂU, BIỂU ĐỒ VÀ SƠ ĐỒ Bảng biểu: Bảng 2.1: Nhóm chỉ tiêu sử dụng trong phân tích VA ngành Vận tải do ảnh hưởng bởi các nhân tố 51 Bảng 2.2: Hoàn thiện các chỉ tiêu trong biểu số 01-CS/VTKB 64 Bảng 3.1: Khối lượng luân chuyển hàng hóa, hành khách vận tải Đường sắt giai đoạn 2008-2012 81 Bảng 3.2: Kết quả tính VA ngành Vận tải Đường sắt giai đoạn 2008-2012 theo cách tính của Vụ Hệ thống Tài khoản quốc gia 84 Bảng 3.3: Nhóm chỉ tiêu cơ bản để tính VA vận tải Đường sắt giai đoạn 2008- 2012 85 Bảng 3.4: Kết quả tính VA ngành Vận tải Đường sắt giai đoạn 2008-2012 86 Bảng 3.5: Kết quả tính VA ngành Vận tải Đường sắt giai đoạn 2008-2012 88 Bảng 3.6: Kết quả tính VA – 1 và VA - 2 89 Bảng 3.7: Biến động VA vận tải Đường sắt theo giá hiện hành giai đoạn 2008-2012 91 Bảng 3.8: Cơ cấu VA ngành Vận tải Đường sắt theo các yếu tố giai đoạn 2008-2012 92 Bảng 3.9: Tỷ trọng VA vận tải Đường sắt theo giá hiện hành giai đoạn 2008-201294 Bảng 3.10: Thị phần vận tải hàng hóa theo ngành đường giai đoạn 2008-2012 94 Bảng 3.11: Thị phần vận tải hàng hóa luân chuyển theo ngành đường giai đoạn 2008-2012 95 Bảng 3.12: Thị phần vận tải hành khách theo ngành đường giai đoạn 2008-2012 . 96 Bảng 3.13: Thị phần vận tải hành khách luân chuyển theo ngành đường giai đoạn 2008-2012 97 Bảng 3.14: Hệ số hành khách sử dụng phương tiện các ngành Vận tải giai đoạn 2008-2012 98 Bảng 3.15: Nhóm chỉ tiêu sử dụng phân tích VA vận tải Đường sắt theo giá hiện hành do ảnh hưởng các chỉ tiêu kết quả vận tải hiện vật 101 vii Bảng 3.16: Kết quả phân tích VA vận tải Đường sắt giá hiện hành do ảnh hưởng các chỉ tiêu kết quả vận tải hiện vật theo phương pháp chỉ số 102 Bảng 3.17: Kết quả phân tích VA vận tải Đường sắt theo giá hiện hành do ảnh hưởng của các chỉ tiêu kết quả vận tải tính bằng hiện vật theo phương pháp phân tích tổng hợp từng phần biến động 104 Bảng 3.18: Nhóm chỉ tiêu sử dụng phân tích VA vận tải Đường sắt theo giá hiện hành do ảnh hưởng các chỉ tiêu chi phí 105 Bảng 3.19: Kết quả phân tích VA vận tải Đường sắt theo giá hiện hành do ảnh hưởng các chỉ tiêu chi phí theo phương pháp chỉ số 105 Bảng 3.20: Kết quả phân tích VA vận tải Đường sắt giá hiện hành do ảnh hưởng các chỉ tiêu chi phí vận tải hiện vật theo phương pháp phân tích tổng hợp từng phần biến động 106 Bảng 3.21 : Bảng tính phân tích biến động VA vận tải Đường sắt do ảnh hưởng bởi 3 nhân tố 107 Biểu đồ: Biểu đồ 3.1: Kết quả tính VA – 1 và VA – 2 90 Biểu đồ 3.2: Biến động của GO, IC, VA theo giá hiện hành ngành Vận tải Đường sắt giai đoạn 2008-2012 92 Biểu đồ 3.3: Cơ cấu VA vận tải đường sắt theo các yếu tố 93 Sơ đồ: Sơ đồ 2.1: Quy trình tính giá trị gia tăng ngành Vận tải Việt Nam hiện nay 39 Trong sơ đồ trên: 40 Sơ đồ 2.2: Quy trình tính giá trị gia tăng ngành Vận tải đối với các doanh nghiệp vận tải Nhà nước 43 Sơ đồ 2.3: Quy trình tính giá trị gia tăng ngành Vận tải đối với các doanh nghiệp vận tải ngoài nhà nước và các cơ sở kinh tế vận tải cá thể 45 1 PHẦN MỞ ĐẦU 1.Tính cấp thiết của đề tài Hệ thống Tài khoản quốc gia (SNA - System of National Accounts) của Liên Hợp Quốc được các nhà kinh tế hàng đầu thế giới đứng đầu là Richard Stone (giải Nobel về Kinh tế năm 1984) đưa ra. Hệ thống này tập hợp một cách hệ thống các chỉ tiêu kinh tế vĩ mô quan trọng nhằm mô tả và phân tích các các hiện tượng kinh tế cơ bản. SNA mô tả quá trình lưu chuyển sản phẩm và tiền tệ trong một quốc gia. SNA là một tập hợp đầy đủ, phù hợp và linh hoạt các chỉ tiêu kinh tế vĩ mô, những chỉ tiêu này được xây dựng trên các khái niệm, định nghĩa và quy tắc chuẩn mực được thừa nhận trên phạm vi toàn thế giới. SNA phục vụ nhiều mục đích khác nhau, trong đó mục đích cơ bản là cung cấp thông tin để phân tích và hoạch định chính sách kinh tế vĩ mô làm cơ sở cho các nhà quản lý và lãnh đạo các cấp giám sát, nghiên cứu, điều hành và ứng xử với nền kinh tế. Đầu năm 1993, bằng Quyết định số 183-TTg ngày 25/12/1992 của Thủ tường Chính phủ, SNA được chính thức thống nhất áp dụng trên phạm vi cả nước thay cho hệ thống các bảng cân đối vật chất (MPS - Material Product Balance System). Mặc dù hai hệ thống (SNA và MPS) có sự giống nhau về mục đích, đối tượng nghiên cứu và nguyên tắc xây dựng, nhưng lại khác nhau cơ bản về nội dung, phạm vi nghiên cứu và hình thức mô tả. Trong điều kiện hội nhập kinh tế quốc tế ngày nay, Việt Nam cần sử dụng thước đo chung về hoạt động kinh tế với các nước thành viên trong các tổ chức quốc tế. Do đó, cùng với sự chuyển đổi cơ chế kinh tế, việc chuyển từ hệ thống MPS sang hệ thống SNA là một tất yếu khách quan. MPS là hệ thống bảng đã được sử dụng trong cơ chế kế hoạch tập trung của các nước XHCN và Việt Nam. SNA là hệ thống tài khoản được Liên Hợp Quốc khuyến nghị các nước thành viên sử dụng từ năm 1953. SNA là cơ sở quan trọng để xác định các chỉ tiêu tổng hợp của nền kinh tế như tổng giá trị sản xuất (GO), tổng sản phẩm quốc nội (GDP), tổng thu nhập quốc dân (GNI) và thu nhập quốc dân sử dụng (NDI); xác định tốc độ tăng trưởng và sự chuyển dịch cơ cấu kinh tế; xác định [...]... Hoàn thiện phương pháp tính giá trị gia tăng ngành Vận tải Việt Nam (4) Nghiên cứu thực trạng và đề xuất hoàn thiện phân tích giá trị gia tăng ngành Vận tải Việt Nam (5) Nghiên cứu thực trạng và đề xuất hoàn thiện hệ thống thông tin thống kê phục vụ tính và phân tích giá trị gia tăng ngành Vận tải Việt Nam (6) Thử nghiệm tính và phân tích giá trị gia tăng ngành Vận tải Đường sắt Việt Nam giai đoạn 2008-2012... trạng phân tích giá trị gia tăng ngành Vận tải cho phạm vi cả nước ở Việt Nam hiện nay - Hoàn thiện cách tính giá trị gia tăng ngành Vận tải theo ngành đường hiện nay của Vụ Hệ thống Tài khoản quốc gia Tổng cục Thống kê theo phương pháp sản xuất - Hoàn thiện phân tích giá trị gia tăng ngành Vận tải Việt Nam theo ngành đường - Hoàn thiện nguồn thông tin phục vụ cho tính và phân tích giá trị gia tăng. .. đích, đối tượng, phạm vi, phương pháp nghiên cứu Nội dung chính của Luận án bao gồm 3 chương Chương 1: Tổng quan phương pháp tính giá trị gia tăng ngành Vận tải theo Hệ thống Tài khoản quốc gia Chương 2: Hoàn thiện phương pháp tính và phân tích giá trị gia tăng ngành Vận tải Việt Nam hiện nay Chương 3: Thử nghiệm tính và phân tích giá trị gia tăng ngành Vận tải Đường sắt Việt Nam giai đoạn 2008 -2012 Kết... giá trị gia tăng ngành Vận tải trên phạm vi cả nước hiện nay mà Vụ Hệ thống Tài khoản Quốc gia Tổng cục Thống kê đang gặp phải (3) Các phương pháp thông kê mô tả, phân tích thống kê: kỹ thuật bảng, đồ thị thống kê, phân tổ thống kê, phân tích cơ cấu, phân tích nhân tố, phân tích biến động theo thời gian, phương pháp mô hình hóa- sơ đồ được sử dụng trong Luận án để tính và phân tích giá trị gia tăng ngành... giá trị gia tăng ngành Vận tải Việt Nam hiện nay của Tổng cục Thống kê (5) Hoàn thiện phương pháp tính và phân tích giá trị gia tăng ngành Vận tải của Vụ Hệ thống Tài khoản quốc gia Tổng cục Thống kê (6) Hoàn thiện hệ thống thông tin phục vụ việc tính và phân tích giá trị gia tăng ngành Vận tải theo hướng đã được hoàn thiện 11 (7) Thử nghiệm tính và phân tích VA ngành Vận tải Đường sắt Việt Nam giai... Việt Nam làm đề tài luận án tiến sĩ của mình 2 Mục tiêu nghiên cứu của đề tài Mục tiêu nghiên cứu của luận án là hoàn thiện phương pháp tính và phân tích giá trị gia tăng ngành vận tải Việt Nam, cụ thể gồm: (1) Làm rõ phương pháp tính giá trị gia tăng ngành Vận tải theo hệ thống tài khoản quốc gia (SNA) (2) Đánh giá phương pháp tính giá trị gia tăng ngành Vận tải hiện đang áp dụng tại Việt Nam (3)... đến phương pháp luận tính VA ngành Vận tải theo SNA (2) Phân tích thực trạng phương pháp tính giá trị gia tăng ngành Vận tải Việt Nam hiện nay cho phạm vi cả nước theo ngành đường của Vụ Hệ thống Tài khoản quốc gia Tổng cục Thống kê (3) Làm rõ thực trạng phân tích giá trị gia tăng ngành Vận tải Việt Nam hiện nay của Tổng cục Thống kê (4) Phân tích thực trạng hệ thống thông tin phục vụ việc tính và phân. .. và phạm vi nghiên cứu Đối tượng nghiên cứu là phương pháp tính và phân tích giá trị gia tăng ngành Vận tải Việt Nam 9 Phạm vi nghiên cứu: - Tập trung nghiên cứu phương pháp tính giá trị giá trị gia tăng ngành Vận tải Việt Nam hiện nay của Vụ Hệ thống Tài khoản quốc gia Tổng cục Thống kê theo ngành đường cho phạm vi cả nước, cụ thể cách tính giá trị gia tăng của các ngành: ngành Vận tải Đường sắt, ngành... xuất phương pháp tính và phân tích giá trị gia tăng ngành Vận tải Việt nam Với mong muốn thiết thực góp phần nâng cao tính chính xác, độ tin cậy của chỉ tiêu giá trị gia tăng ngành Vận tải, từ đó góp phần đáp ứng nhu cầu ngày càng cao về thông tin thống kê ngành Vận tải nói riêng và thông tin thống kê kinh tế nói chung, tác giả luận án chọn vấn đề“Hoàn thiện phương pháp tính và phân tích giá trị gia tăng. .. ngành Vận tải Phương pháp tính chỉ tiêu giá trị gia tăng ngành Vận tải theo chuẩn của hệ thống Tài khoản quốc gia được thể hiện chi tiết qua chương 1: “Tổng quan về phương pháp tính giá trị gia tăng ngành vận tải theo hệ thống tài khoản quốc gia Nội dung chi tiết của chương 1 bao gồm các phần chính: (1).Tổng quan hệ thống tài khoản quốc gia; (2).Những vấn đề chung về ngành Vận tải; (3) Phương pháp tính . thiện phân tích giá trị gia tăng ngành Vận tải Việt Nam hiện nay 46 2.3.1 Thực trạng phân tích giá trị gia tăng ngành Vận tải Việt Nam hiện nay 47 2.3.2 Hoàn thiện phân tích giá trị gia tăng. hoàn thiện phương pháp tính và phân tích giá trị gia tăng ngành vận tải Việt Nam, cụ thể gồm: (1) Làm rõ phương pháp tính giá trị gia tăng ngành Vận tải theo hệ thống tài khoản quốc gia (SNA). kê, phân tổ thống kê, phân tích cơ cấu, phân tích nhân tố, phân tích biến động theo thời gian, phương pháp mô hình hóa- sơ đồ được sử dụng trong Luận án để tính và phân tích giá trị gia tăng