BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO BỘ Y TẾ TRƯỜNG ĐẠI HỌC Y HÀ NỘI *** VIẾT THỊ DƯƠNG THùC TR¹NG BÖNH §AU TH¾T L¦NG CñA NG¦êI LAO §éNG §ÕN §IÒU TRÞ T¹I BÖNH VIÖN DÖT MAY, N¡M 2012 KHÓA LUẬN TỐT NGHIỆP BÁC SỸ Y KHOA KHÓA 2007 – 2013 HÀ NỘI 2013 1 BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO BỘ Y TẾ TRƯỜNG ĐẠI HỌC Y HÀ NỘI *** VIẾT THỊ DƯƠNG THùC TR¹NG BÖNH §AU TH¾T L¦NG CñA NG¦êI LAO §éNG §ÕN §IÒU TRÞ T¹I BÖNH VIÖN DÖT MAY, N¡M 2012 KHÓA LUẬN TỐT NGHIỆP BÁC SỸ Y KHOA KHÓA 2007 – 2013 Người hướng dẫn: TS. NGUYỄN ĐÌNH DŨNG PGS.TS. KHƯƠNG VĂN DUY HÀ NỘI 2013 2 DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT CS Cộng sự ĐTL Đau thắt lưng 3 DANH MỤC CÁC BẢNG VÀ BIỂU ĐỒ ĐẶT VẤN ĐỀ Vận động là một chức năng quan trọng của các khớp trên cơ thể con người, nhờ chức năng này mà con người thực hiện được các hoạt động trong sinh hoạt, lao động, thể dục thể thao Khi các khớp bị thay đổi cấu trúc hay chức năng thì các hoạt đông bình thường của con người bị ảnh hưởng và ngược lại những hoạt động không phù hợp của con người cũng có thể tác động làm thay đổi cấu trúc và chức năng bình thường của khớp. Các kết quả nghiên cứu cho thấy các bệnh lý về xương khớp chiếm tỉ lệ cao. Ở bệnh viện Bạch Mai bệnh nhân tới khám và điều trị bệnh xương khớp chiếm 10,4% tổng số [7]. Chỉ riêng ở Mỹ có tới 21 triệu người mắc bệnh thoái hóa khớp, tỉ lệ mắc viêm khớp dạng thấp chiếm 0,5% dân số châu Âu, khoảng 0,17 – 0,3 %ở các nước châu Á [9]. Đau thắt lưng là hiện tượng đau ở vùng được giới hạn từ ngay đốt sống thắt lưng 1 ở phía trên và ngay đĩa đệm của đốt sống thắt 5 - cùng 1 ở phía dưới. Đau có thể kèm theo biến dạng, hạn chế vận động vùng thắt lưng hoặc không. Đau do nhiều nguyên nhân khác nhau gây nên, bệnh có thể xảy ra ở mọi lứa tuổi, mọi giới và bất kỳ nghề nghiệp nào. Bệnh có tỉ lệ mắc cao nhất trong các nhóm bệnh về khớp, 60-90% dân số trong cuộc đời đã từng đau thắt lưng, khoảng 50% số người trong độ tuổi lao động bị đau thắt lưng [16, 19]. Chi phí điều trị đau thắt lưng khá cao, theo ước tính của Mỹ tổng chi phí điều trị, đền bù sức lao động và thiệt hại về sản phẩm lao động do đau thắt lưng gây ra khoảng 63-84 tỉ USD [15] Lao động trong các nhà máy công nghiệp có đặc điểm nặng nhọc, tư thế gò bó, tần suất hoạt động cao, động tác hoạt động lặp đi lặp lại Đây là những 6 yếu tố làm tăng gánh nặng có thể dẫn tới đau thắt lưng nói riêng và rối loạn cơ xương khớp nói chung. Như tỉ lệ đau thắt lưng ở công nhân lắp ráp xe tải 65% [17], công nhân là hơi là 45,8% [4], người lao động lái xe là 59,5% [6]. Theo số liệu thống kê của trung tâm y tế Dệt May Việt Nam một số năm gần đây qua khám sức khỏe định kỳ phát hiện bệnh nghề nghiệp cho công nhân toàn nghành May thấy tỉ lệ công nhân bị bệnh cơ xương khớp khá cao 10-20% và trong đó công nhân bị đau thắt lưng chiếm phần lớn (40-50%) ảnh hưởng không nhỏ tới năng suất và sức khỏe người lao động. Với những lý do đó, chúng tôi thực hiện nghiên cứu đề tài: “Nghiên cứu thực trạng bệnh đau thắt lưng của người lao động đến điều trị tại Bệnh viện Dệt May, năm 2012”, với mục tiêu: 1. Mô tả thực trạng bệnh đau thắt lưng liên quan tới nghề nghiệp của bệnh nhân vào điều trị tai bệnh viện Dệt May từ 1/1/2012 tới 31/12/2012. 2. Mô tả một số yếu tố nghề nghiệp liên quan tới bệnh đau thắt lưng của bệnh nhân vào điều trị tại Bệnh viên Dệt May từ 1/1/2012 tới 31/12/2013. Từ đó đề xuất giải pháp nhằm hạn chế những yếu tố nguy cơ về nghề nghiệp ảnh hưởng tới bệnh đau thắt lưng nâng cao sức khỏe cho người lao động. 7 Chương 1 TỔNG QUAN 1.1. Nguyên nhân và các yếu tố liên quan tới bệnh đau thắt lưng. 1.1.1. Sơ lược về đặc điểm giải phẫu và sinh lý cột sông thắt lưng. Cột sống thắt lưng gồm 5 đốt sống được đánh số L1 -> L5, có 6 đĩa đệm trong đó có 2 đĩa đệm chuyển đoạn (Ngực - Thắt lưng và thắt lưng – cùng). Về đặc điểm giải phẫu cột sống thắt lưng và các thành phần liên quan cho thấy cột sống thắt lưng tương tự như các đoạn cột sống khác, có nhiệm vụ bao bọc tủy sống. Qua trung gian là xương chậu, cột sống thắt lưng làm thành một đoạn xương liên tục với các chi dưới và tham gia vào ận động của đoạn này. Với các dây chằng và cơ bao quanh, cột sống có một chức năng xác định. Cấu tạo nói chung gồm: thân đốt sống cứng, còn đĩa đệm, dây chằng và bao khớp thì đàn hồi, cho phép cột sống đảm bảo được chức năng của mình. Vùng cột sống thắt lưng phải gánh chịu sức nặng của cơ thể nên thành phần cấu tạo (cơ, dây chằng) chắc, khỏe, thân đốt sống và đĩa đệm có kích thước lớn hơn các đoạn cột sống khác. Phạm vi hoạt động của cột sống thắt lưng đa dạng: cúi, ngửa, nghiêng, quay, với biên độ hoạt đông rộng. Do đó các vòng xơ, nhân nhầy cấu tạo nên đĩa đệm vùng này cũng chắc, khỏe, để có thể chịu lực, đàn hồi và di chuyển đảm bảo chức năng hoạt động của cơ thể. Các đốt sống ở vùng cột sống thắt lưng có liên quan trực tiếp với tủy sống vùng đuôi ngựa và các rễ thần kinh. Vùng sâu của cột sống thắt lưng là các chuỗi thần kinh giao cảm, động - tĩnh mạch chủ bụng. Các tạng trong ổ bụng và tiểu khung cũng có liên quan với các thần kinh ở vùng này. Với đặc 8 điểm giải phẫu như vậy, các nguyên nhân gây đau Cột sống thắt lưng rất đa dạng và phức tạp. Diện khớp: là mặt trên và mặt dưới 2 thân đốt sống kề nhau. Hai mặt này lõm, giữa hai mặt có đĩa gian đốt trong khớp có mâm sụn. Mâm sụn gắn chặt với tận cùng thân đốt sống bằng một lớp can xơ có nhiều lỗ nhỏ giúp cho việc dinh dưỡng ở gian khớp. Mâm sụn là cấu trúc thuộc về thân đốt sống nhưng có lien quan đến chức năng trực tiếp với đĩa đệm. Đĩa gian đốt sống (đĩa đệm): cấu tạo bằng xơ sụn có hình thấu kính hai mặt lồi, đĩa đệm nằm trong khoang gian đốt sống có vòng sợi và nhân nhầy. Đĩa đêm vùng thắt lưng có chiều cao 9mm (trong khi đó đĩa đệm vùng lưng cao 5mm, vùng cổ 3mm) Vòng sợi gồm những sợi xơ sụn rất chắc và đàn hồi đan ngoắc lấy nhau theo kiểu xoáy ốc tạo thành hàng loạt các vòng sợi chạy dọc từ trên thân đốt sống này đến mặt dưới thân đốt sống phía dưới. Giữa các vòng sợi có các vách ngăn gọi là yếu tố đàn hồi. Vòng sợi phía trước thường dày hơn phía sau và sau bên. Phía sau và phía sau bên của vòng sợi được cấu trúc bởi các bó mạch tương đối mảnh, đây là điểm yếu về giải phẫu thuận lợi cho việc phát sinh ra lồi hoặc thoát vị đĩa đệm. Nhân nhầy được cấu tạo bằng một màng liên kết có hình giống như hình cúc áo nằm ở trong vòng sợi. Nhân nhầy không được nuôi dưỡng bằng mạch máu. Mạch máu nuôi dưỡng đĩa đệm nghèo nàn, chỉ có một số nhánh nhỏ ở xung quanh vòng sợi, do đó đĩa đệm trong đó có nhân nhầy được nuôi dưỡng bằng phương thức khuếch tán. Các chất dinh dưỡng được vận chuyển từ khoang tủy của đốt sống thong qua những lỗ sang của bề mặt thân đốt sống và lớp canxi dưới mâm sụn. Việc nuôi dưỡng này có thể bị ảnh hưởng bởi khả năng thẩm thấu của đĩa đệm. 9 Đĩa đệm người trẻ chiếm 80 - 5% là nước, nhân nhầy chứa nhiều nước hơn bao sợi. Ở những người trẻ khỏe nhân nhầy trong đĩa đệm luôn có áp lực dương ở tư thế nghỉ. Khi có áp lực ép lên cột sống đĩa đệm phản ứng lại bằng sự căng của các vòng sợi và sự tăng áp lực trong nhân nhầy. Khi cột sống vận động về một phía (nghiêng, ngửa, cúi, ưỡn…) thì nhân nhầy chuyển về phá bên đối diện đồng thời vòng sợi cũng bị giãn ra. Trong động tác xoay cột sống một cách quá mức hay đột ngột, các vòng sợi ở phía trực tiếp sẽ bị căng ra trong khi đó các vòng sợi bên đối diện sẽ bị chun lại. Sự xoắn vặn sẽ gây sang chấn tập trung ở những vòng sợi sau bên làm rạn nứt các vòng sợi, đây là vị trí dễ bị thoát vị đĩa đệm. Dây chằng: các dây chằng cột sống có cấu trúc chắc và khỏe, giữ vài trò chủ yếu cho sự bền chắc của cột sống. Chúng hoạt động như những dây cương đàn hồi ngăn cản một cách thụ động sự vận động quá mức. Gồm có các dây chằng dọc trước phủ mặt trước thân đốt sống và phần trước các vòng sợi đĩa đệm, dây chằng dọc sau phủ mặt sau của vòng sợi đĩa đệm nhưng không phủ kín để lại vùng sau bên của vòng sợi tự do đây là vị trí thoát vị đĩa đệm hay xảy ra. Những dây chằng còn lại hỗ trợ nối liền các thành phần sau đốt sống. Hệ thống cơ: là một trong các cấu trúc cốt yếu của cột sống. Điều quan trọng nhất chúng là những động cơ để vận động cột sống dưới sự điều khiển có ý thức. Hệ thống cơ quyết đinh tư thế của cột sống làm cho cột sống làm cho cột sống vững chắc trong điều kiện không thuận lợi và cung cấp lực cần thiết cho khuân vác và nâng. Những thay đổi về cơ lực hoặc về sự thăng bằng của hệ cơ cột sống có thể dẫn tới nguy cơ đau thắt lưng. Các lỗ liên đốt sống: được giới hạn phía trước bởi thân đốt sống và đĩa đệm, phía trên và dưới là các cuống đốt sống (hai đốt sống kề nhau) và phía sau là các khớp liên cuống đốt sống. Các lỗ liên đốt vùng thắt lưng nằm ở 10 [...]... 31 4.1 Thực trạng bệnh đau thắt lưng liên quan tới nghề nghiệp của bệnh nhân vào điều trị tại bệnh viện Dệt May từ 1/9 /2012 tới 31/3/2013 4.2 Một số yếu tố nghề nghiệp liên quan tới bệnh đau thắt lưng của bệnh nhân vào điều trị tại Bệnh viên Dệt May từ 1/9 /2012 tới 31/3/2013 32 DỰ KIẾN KẾT LUẬN 1 Thực trạng bệnh đau thắt lưng liên quan tới nghề nghiệp của bệnh nhân vào điều trị tại bệnh viện Dệt May... pháp nghiên cứu 2.3.1 Thiết kế nghiên cứu Thiết kế nghiên cứu mô tả cắt ngang có hồi cứu 2.3.2 Cỡ mẫu và cách chọn mẫu - Cỡ mẫu: lấy tất cả những bệnh nhân vào điều trị tại Bệnh viện Dệt May từ ngày 1 tháng 1 năm 2012 đến 31 tháng 12 năm 2012 có đầy đủ tiêu chuẩn lựa chọn đối tượng nghiên cứu - Cách chọn mẫu: chọn mẫu có chủ định 2.3.3 Biến số nghiên cứu 1 Biến số thông tin chung về đối tượng nghiên cứu. .. trương của Đảng và Nhà nước Sự nỗ lực phấn đấu nỗ lực không ngừng của cán bộ, y bác sỹ Bệnh viện đã được Đảng và Nhà nước ghi nhận và tặng nhiều phần thưởng cao quý 20 Chương 2 ĐỐI TƯỢNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU 2.1 Địa điểm và thời gian nghiên cứu 2.1.1 Địa điểm nghiên cứu: Tại Bệnh viện Dệt May 2.1.2 Thời gian nghiên cứu: Nghiên cứu được tiến hành từ 1/1 /2012 tới 31/12 /2012 2.2 Đối tượng nghiên cứu Bệnh. .. trên cơ sở các biến số và mục tiêu nghiên cứu, đảm bảo thu thập được đầy đủ thông tin cần thiết cho nghiên cứu từ bệnh án của bệnh viện 2.3.5 Kỹ thuật thu thập thông tin Do phải sử dụng một số bệnh án của những bệnh nhân vào điều trị từ năm 2012, kỹ thuật thu thập thông tin phải lấy thông tin cần thiết từ những bệnh án của những bệnh nhân này chuyển sang bệnh án nghiên cứu, thu thập những thông tin liên... Tuổi nghề • Tiền sử bệnh tật 2 Biến số nghiên cứu về ĐTL của đối tượng • Thời gian mắc bệnh • Tần suất đau trong năm • Điều kiện xuất hiện đau • Nhóm nguyên nhân gây ĐTL • Phương pháp điều trị • Kết quả điều trị 22 23 3 Biến số về các yếu tố nghề nghiệp liên quan tới ĐTL • Nhóm nghề • Thâm niên trong nghề • Tư thế lao động • Thời điểm đau 2.3.4 Công cụ thu thập thông tin Bệnh án nghiên cứu được xây dựng... trị tại bệnh viện Dệt May từ 1/9 /2012 tới 31/3/2013 2 Một số yếu tố nghề nghiệp liên quan tới bệnh đau thắt lưng của bệnh nhân vào điều trị tại Bệnh viên Dệt May từ 1/9 /2012 tới 31/3/2013 33 DỰ KIẾN KIẾN NGHỊ TÀI LIỆU THAM KHẢO TÀI LIỆU TIẾNG VIỆT 1 Nguyễn Đình Dũng, nghiên cứu môi trường lao động gây nguy cơ đến sức khỏe công nhân và đáp ứng dịch vụ y tế trong nghành Dệt sợi – Luận án tiến sỹ khoa... Đánh giá gánh nặng lao động ở công nhân là hơi của các công ty May – Báo cáo khoa học toàn văn.Nhà xuất bản y học, Hà Nội tr 204-211 5 Nguyễn Thu Hà và cộng tác viên Tình hình đau thắt lưng của công nhân làm việc với tư thế bất lợi tại một cơ sở Báo cáo kết quả đề tài nghiên cứu cấp viện 9/1998 6 Nguyễn Thu Hà (2002) Nghiên cứu điều kiện lao động đặc thù và tình hình đau thắt lưng ở công nhân lái... đấu thành Bệnh Viện đa khoa hạng I của nghành Công Thương Việt Nam tại Hà Nội với mục tiêu phát triển bệnh viện phù hợp với thị trường theo định hướng XHCN, 19 đa dạng hóa sở hữu nhằm đáp ứng nhu cầu khám chữa bệnh ngày càng cao của nhân dân nhưng vẫn mang đặc thù bệnh viện chuyên ngành Trong những năm qua, Bệnh viện đã thực hiện tốt nhiệm vụ của ngành Dệt May cũng như của Bộ Y tế giao cho, thực hiện... và 79% hiện tại ĐTL [5] Trịnh Hồng Lân và công sự đã tiến hành nghiên cứu điều kiện lao động của công nhân cắt ống tiêm Kết quả nghiên cứu cho thấy có tới 17/18 công nhân xuất hiện ĐTL sau ca lao động Và nguyên nhân là do người lao động phải liên tục làm việc ở tư thế ở tư thế ngồi gò bó kéo dài và thường xuyên xoay vặn người sang bên phải khi bốc ống tiêm [8] Dương thế Vinh (2001) nghiên cứu trên công... nhiều nhà khoa học trên thế giới nghiên cứu, với các nhóm người lao động nghề nghiệp khác nhau và điều kiện lao động khác nhau Các nghiên cứu dịch tễ học về ĐTL đã chỉ ra rằng có một mối liên quan rõ ràng giữa ĐTL với các công việc lao động thể lực nặng nhọc, thường xuyên phải gập lưng, xoay vặn người và nâng nhấc nhiều [23] Về các yếu tố góp phần gây ĐTL, kết quả nghiên cứu của Akihumi.K cho thấy 60,3% . đau thắt lưng của người lao động đến điều trị tại Bệnh viện Dệt May, năm 2012 , với mục tiêu: 1. Mô tả thực trạng bệnh đau thắt lưng liên quan tới nghề nghiệp của bệnh nhân vào điều trị tai bệnh. người trong độ tuổi lao động bị đau thắt lưng [16, 19]. Chi phí điều trị đau thắt lưng khá cao, theo ước tính của Mỹ tổng chi phí điều trị, đền bù sức lao động và thiệt hại về sản phẩm lao động. trị tai bệnh viện Dệt May từ 1/1 /2012 tới 31/12 /2012. 2. Mô tả một số yếu tố nghề nghiệp liên quan tới bệnh đau thắt lưng của bệnh nhân vào điều trị tại Bệnh viên Dệt May từ 1/1 /2012 tới 31/12/2013.