Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN TRƢỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ VÀ QUẢN TRỊ KINH DOANH ––––––––––––––––––––––––––– VŨ VĂN TIẾN THỰC TRẠNG VÀ GIẢI PHÁP NHẰM ỔN ĐỊNH, NÂNG CAO THU NHẬP CHO CÁC HỘ NÔNG DÂN SAU THU HỒI ĐẤT PHỤC VỤ CÁC KHU CÔNG NGHIỆP TRÊN ĐỊA BÀN HUYỆN YÊN DŨNG, TỈNH BẮC GIANG Chuyên ngành: Kinh tế nông nghiệp Mã số: 60 - 31 - 10 LUẬN VĂN THẠC SỸ KINH TẾ Ngƣời hƣớng dẫn khoa học: TS. BÙI ĐÌNH HOÀ Thái Nguyên, tháng 11 năm 2011 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn i LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi. Các số liệu, kết quả nêu trong luận văn là trung thực và chưa từng được ai công bố trong bất kỳ luận văn nào khác. Tôi xin cam đoan rằng các thông tin trích dẫn trong luận văn đều đã được chỉ rõ nguồn gốc. Tác giả luận văn Vũ Văn Tiến Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn ii LỜI CẢM ƠN Trong quá trình điều tra, nghiên cứu để hoàn thành luận văn, ngoài sự nỗ lực của bản thân, tôi đã nhận được sự hướng dẫn nhiệt tình, chu đáo của các nhà khoa học, các thầy cô giáo và sự giúp đỡ nhiệt tình, chu đáo của cơ quan, đồng nghiệp và nhân dân địa phương. Tôi xin bày tỏ sự cảm ơn trân trọng nhất tới giáo viên hướng dẫn khoa học Tiến sỹ Bùi Đình Hoà đã tận tình hướng dẫn giúp đỡ tôi trong suốt quá trình hoàn thành luận văn. Tôi xin trân trọng cảm ơn sự góp ý chân thành của các thầy, cô giáo Khoa kinh tế nông nghiệp - Trường Đại học kinh tế và quản trị kinh doanh Thái Nguyên, tập thể phòng Tài Nguyên và Môi trường huyện Yên Dũng, các phòng, ban, cán bộ và nhân dân các xã Song Khê, Nội Hoàng, Tiền Phong của huyện Yên Dũng đã nhiệt tình giúp đỡ tôi trong quá trình hoàn thành luận văn này. Tôi xin chân thành cảm ơn tới gia đình, những người thân, cán bộ đồng nghiệp và bạn bè đã tạo điều kiện về mọi mặt cho tôi trong quá trình thực hiện đề tài này. Một lần nữa tôi xin trân trọng cảm ơn! Tác giả luận văn Vũ Văn Tiến Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn iii MỤC LỤC LỜI CAM ĐOAN i LỜI CẢM ƠN ii MỤC LỤC iii DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT VÀ Ý NGHĨA vi DANH MỤC BẢNG vii MỞ ĐẦU 1 1. Tính cấp thiết của đề tài 1 2. Mục tiêu nghiên cứu của đề tài 2 3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu đề tài 2 4. Ý nghĩa khoa học và thực tiễn của luận văn. 3 Chƣơng 1: TỔNG QUAN TÀI LIỆU VÀ PHƢƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU 4 1.1. Cơ sở lý luận của đề tài 4 1.1.1. Vai trò của nông nghiệp, nông thôn và nông dân trong sự nghiệp phát triển kinh tế xã hội mỗi quốc gia 4 1.1.2. Một số vấn đề về công nghiệp hóa và hiện đại hoá. 6 1.1.3. Đất đai và những vấn đề có liên quan 10 1.1.4. Các vấn đề về thu hồi đất 11 1.1.5. Lao động, việc làm và các vấn đề liên quan 12 1.1.6. Thu nhập và các vấn đề liên quan đến thu nhập 17 1.2. Cơ sở thực tiễn 19 1.2.1. Kinh nghiệm về thu hồi đất và phục hồi kinh tế cho nông dân sau thu hồi đất của một số nước trên thế giới 19 1.2.2. Kinh nghiệm về thu hồi đất và phục hồi kinh tế cho nông dân sau thu hồi đất ở Việt Nam 28 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn iv 1.3. Phương pháp nghiên cứu 33 1.3.1. Câu hỏi của vấn đề nghiên cứu 33 1.3.2. Phương pháp nghiên cứu cụ thể 34 1.4. Hệ thống chỉ tiêu nghiên cứu 37 Chƣơng 2: KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU VÀ THẢO LUẬN 38 2.1. Đặc điểm địa bàn nghiên cứu 38 2.1.1 Điều kiện tự nhiên, kinh tế xã hội của huyện Yên Dũng, tỉnh Bắc Giang 38 2.1.2. Điều kiện kinh tế - Xã hội 43 2.1.3. Đánh giá chung về đặc điểm địa bàn nghiên cứu 51 2.2. Thực trạng về tình hình thu hồi đất để phục vụ xây dựng khu công nghiệp Song Khê - Nội Hoàng. 52 2.2.1. Vài nét về phát triển khu công nghiệp Song Khê - Nội Hoàng 52 2.2.2. Tình hình thu hồi đất của các xã để phục vụ khu công nghiệp 52 2.2.3. Tình hình thu hồi của các hộ trên địa bàn khu công nghiệp Song Khê - Nội Hoàng 54 2.3. Thực trạng về lao động, việc làm, thu nhập của các hộ dân sau thu hồi đất trên địa bàn 57 2.3.1. Thực trạng biến động ngành nghề của các hộ dân sau THĐ 57 2.3.2. Thực trạng lao động của các hộ dân sau THĐ trên địa bàn 60 2.3.3. Thực trạng việc làm của các hộ dân sau THĐ 66 2.3.4. Thực trạng thu nhập của các nhóm hộ sau THĐ 73 2.3.5. Tình hình chi phí hàng năm của các hộ dân trước và sau THĐ 79 2.3.6. Chính sách bồi thường giải phóng mặt bằng đối với các hộ có đất bị thu hồi và tình hình thực hiện các chính sách này. 82 2.3.7. Tình hình sử dụng tiền đền bù của các hộ dân sau THĐ 89 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn v Chƣơng 3: ĐỊNH HƢỚNG VÀ ĐỀ XUẤT MỘT SỐ GIẢI PHÁP NHẰM ỔN ĐỊNH CUỘC SỐNG, NÂNG CAO THU NHẬP CHO CÁC HỘ NÔNG DÂN SAU THU HỒI ĐẤT TRÊN ĐỊA BÀN KCN SONG KHÊ - NỘI HOÀNG HUYỆN YÊN DŨNG, TỈNH BẮC GIANG 93 3.1. Quan điểm, định hướng và mục tiêu phát triển các KCN huyện Yên Dũng đến năm 2015 và tầm nhìn đến năm 2020 93 3.1.1. Tiếp tục đẩy mạnh thu hút đầu tư 93 3.1.2. Tiếp tục phát triển các khu, cụm công nghiệp trên địa bàn 93 3.2. Quan điểm và định hướng sử dụng đất đai của huyện Yên Dũng đến năm 2015 và tầm nhìn đến năm 2020 94 3.2.1. Quan điểm sử dụng đất 94 3.2.2. Định hướng sử dụng đất đến năm 2015 và giai đoạn tiếp theo 95 3.3. Một số giải pháp chủ yếu nhằm ổn định và nâng cao thu nhập cho các hộ nông dân sau thu hồi đất 95 3.3.1.Giải pháp chung 95 3.3.2. Giải pháp về quy hoạch 100 3.3.3. Giải pháp về chính sách đền bù và giải phóng mặt bằng 101 3.3.4. Giải pháp về phục hồi kinh tế cho từng nhóm hộ chịu ảnh hưởng của việc thu hồi đất 104 KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ 109 1. Kết luận 109 2. Kiến nghị 110 DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO 114 PHIẾU ĐIỀU TRA THÔNG TIN HỘ 117 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn vi DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT VÀ Ý NGHĨA STT Chữ viết tắt Ý nghĩa 1 KCN Khu công ngiệp 2 CNH - HĐH Công nghiệp hóa - hiện đại hóa 3 CN - TTCN Công nghiệp - tiểu thủ công nghiệp 4 CP Chính phủ 5 THĐ Thu hồi đất 6 GPMB Giải phóng mặt bằng 7 HĐND Hội đồng nhân dân 8 UBND Ủy ban nhân dân 9 KTXH Kinh tế xã hội 10 NN Nông nghiệp 11 QĐ - UB Quyết định ủy ban 12 CMKT Chuyên môn kỹ thuật 13 TĐC Tái định cư Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn vii DANH MỤC BẢNG Bảng 2.1: Tình hình đất đai và sử dụng đất đai của huyện Yên Dũng năm 2008 - 2010 42 Bảng 2.2: Tình hình lao động và sử dụng lao động của huyện Yên Dũng năm 2008 - 2010 44 Bảng 2.3: Giá trị sản xuất các ngành kinh tế huyện Yên Dũng năm 2008 - 2010 50 Bảng 2.4. Tình hình thu hồi đất nông nghiệp của các xã điều tra 53 Bảng 2.5. Hiện trạng sử dụng đất trước và sau thu hồi đất của các hộ điều tra 55 Bảng 2.6 Tình hình biến động ngành nghề của các hộ trước và sau thu hồi đất 59 Bảng 2.7. Độ tuổi lao động của các nhóm hộ điều tra 61 Bảng 2.8. Trình độ văn hoá, chuyên môn kỹ thuật của lao động ở các nhóm hộ 65 Bảng 2.9. Hiện trạng việc làm của các nhóm hộ điều tra trước và sau thu hồi đất 68 Bảng 2.10. Tổng hợp tình hình biến động về việc làm của lao động trong các nhóm điều tra trước và sau THĐ 71 Bảng 2.11. Cơ cấu thu nhập bình quân của các nhóm hộ điều tra trước và sau THĐ 74 Bảng 2.12. Tổng hợp sự biến động thu nhập của các hộ điều tra sau THĐ 77 Bảng 2.13. Bình quân chi phí hàng năm của các nhóm hộ trước và sau THĐ 80 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn viii Bảng 2.14: Tổng hợp đơn giá bồi thường, hỗ trợ khi thu hồi đất nông nghiệp năm 2008 86 Bảng 2.15: Tổng hợp đơn giá bồi thường, hỗ trợ khi thu hồi đất nông nghiệp năm 2009 87 Bảng 2.16: Tổng hợp đơn giá bồi thường, hỗ trợ khi thu hồi đất nông nghiệp năm 2010 88 Bảng 2.17. Thực trạng sử dụng tiền đền bù của các nhóm hộ điều tra 91 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn 1 MỞ ĐẦU 1. Tính cấp thiết của đề tài Theo thống kê của Bộ Nông nghiệp và phát triển nông thôn trong giai đoạn từ 2001 - 2005 trên địa bàn cả nước đã thu hồi 360 ngàn ha đất nông nghiệp (chiếm 3,89% diện tích đất nông nghiệp của cả nước) để phục vụ khu công nghiệp, xây dựng đô thị, xây dựng kết cấu hạ tầng. Như vậy bình quân mỗi năm diện tích thu hồi là 73 ngàn ha. Việc thu hồi đất nói trên đã ảnh hưởng tới 627.945 hộ, 950 nghìn lao động nông nghiệp và 2,5 triệu nông dân. Theo một số kết quả nghiên cứu cho thấy 53% số hộ nông dân sau thu hồi đất có thu nhập giảm sút so với trước thu hồi đất. Một nguyên nhân cơ bản dẫn tới tình trạng trên là: Sử dụng tiền đền bù không hợp lý, lao động không có trình độ và tay nghề phù hợp với lĩnh vực phi sản xuất nông nghiệp vì vậy nghề nghiệp cho người lao động sau thu hồi đất vẫn là 67% tiếp tục làm nghề nông, 13% có nghề mới, 20% không có việc làm [1]. Một bài toán đặt ra cho các địa phương là: Đâu là giải pháp để ổn định và nâng cao thu nhập cho người nông dân sau khi thu hồi đất, để hộ nông dân sẵn sàng thực hiện việc thu hồi đất của nhà nước phục vụ cho các khu công nghiệp và đô thị. Với huyện Yên Dũng tỉnh Bắc Giang bài toán trên càng cấp bách hơn vì hiện nay trên địa bàn huyện đã và đang hình thành các khu công nghiệp, cụm công nghiệp đã và đang trong giai đoạn giải phóng mặt bằng. Để có được "đất sạch" phục vụ cho các khu, cụm công nghiệp tập trung và thu hút được nhiều dự án đầu tư trong và ngoài nước đến với huyện Yên Dũng tỉnh Bắc Giang cần thiết phải có hàng loạt các giải pháp để người nông dân sau khi bị thu hồi đất có thu nhập ổn định và phát triển bền vững. Xuất phát từ thực tiễn đó tác giả thực hiện nghiên cứu đề tài: "Thực trạng và giải pháp nhằm ổn định, nâng cao thu nhập cho các hộ nông dân sau thu hồi đất phục vụ các khu công nghiệp tại huyện Yên Dũng, tỉnh Bắc Giang". [...]... Trên cơ sở đánh giá thực trạng về thu hồi đất để phát triển công nghiệp, ảnh hưởng đến thu nhập của nông dân trên địa bàn huyện Yên Dũng từ đó đề ra một số giải pháp nhằm ổn định đời sống nâng cao thu nhập cho nông dân sau thu hồi đất ở huyện Yên Dũng tỉnh Bắc Giang 2.2 Mục tiêu cụ thể + Hệ thống được các vấn đề lý luận và thực tiễn liên quan đến vấn đề lao động, việc làm, thu nhập và ổn định thu nhập. .. hưởng của việc thu hồi đất đến đời sống và thu nhập của nông dân + Phân tích, đánh giá được thực trạng lao động, việc làm, thu nhập và đời sống của người dân sau thu hồi đất trên địa bàn KCN Song Khê - Nội Hoàng huyện Yên Dũng + Đề xuất ra một số giải pháp nhằm giải quyết việc làm, ổn định và nâng cao thu nhập cho người dân sau thu hồi đất trên địa bàn nghiên cứu, đáp ứng được tình hình thực tế đang... nghiên cứu các vấn đề về thực trạng lao động, việc làm, thu nhập của các hộ dân trên địa bàn để thấy được những khó khăn, bất cập mà người dân gặp phải sau khi bị thu hồi đất, để từ đó đề xuất một số giải pháp nhằm giải quyết vấn đề lao động, việc làm, đảm bảo ổn định và nâng cao thu nhập cho người dân sau thu hồi đất trên địa bàn khu công nghiệp Song Khê - Nội Hoàng nói riêng và các KCN đã và đang quy... hình thực tế đang diễn ra 3 Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu đề tài 3.1 Đối tượng nghiên cứu Là các hộ nông dân có đất bị thu hồi, các chính sách bồi thường giải phóng mặt bằng, các chính sách hỗ trợ, chuyển đổi nghề nghiệp, ổn định đời sống và nâng cao thu nhập cho các hộ nông dân sau khi thu hồi đất được áp dụng trên địa bàn khu công nghiệp Song Khê - Nội Hoàng huyện Yên Dũng 3.2 Phạm vi nghiên cứu +... TSX: Thu sản xuất C1: Khấu hao tài sản cố định - Thu nhập ổn định: Là khả năng tạo thu nhập một cách ổn định, lâu dài qua các năm, đảm bảo ổn định cuộc sống lâu dài thông qua các hoạt động sản xuất, kinh doanh của hộ - Phân loại thu nhập: Theo mức độ, thì thu nhập bao gồm: Thu nhập thường xuyên và thu nhập không thường xuyên + Thu nhập thường xuyên: Là các khoản thu nhập có tính chất lặp đi lặp lại và. .. ổn định như: Tiền lương, tiền công, tiền trợ cấp, các khoản thu nhập do tổ chức cá nhân chi trả, + Thu nhập không thường xuyên: Là các khoản thu nhập không ổn định, đột xuất như: Quà biếu tặng, thu nhập từ các hoạt động khoa học, * Vấn đề thu nhập đối với người dân sau thu hồi đất Việc thu hồi đất tác động rất lớn tới đời sống của người dân, biểu hiện rõ rệt nhất ở thu nhập và việc làm của người dân. .. dụng và trợ giá nông nghiệp, đưa giáo dục nông học vào trường phổ thông, hình thành các trung tâm nghiên cứu và trạm ứng dụng thử nghiệm phục vụ nông dân Những chương trình này đã tạo thêm việc làm và thu nhập cho nông dân Sức mua ở các khu vực nông thôn tăng lên, tạo điều kiện để phát triển kinh tế phi nông nghiệp, từ đó thu nhập của các hộ nông dân đã không ngừng tăng lên Một nguyên nhân thành công. .. nghèo đói sau thu hồi đất 1.2 Cơ sở thực tiễn 1.2.1 Kinh nghiệm về thu hồi đất và phục hồi kinh tế cho nông dân sau thu hồi đất của một số nước trên thế giới - Kinh nghiệm của Cộng hòa Liên bang Đức: Công tác khuyến khích phát triển kinh tế đô thị là một trọng tâm được ưu tiên ở tất cả các đô thị của nước Đức Công tác lãnh đạo và quản lý các khu công nghiệp đều chú ý tập trung khai thác các tiềm năng... người dân sau thu hồi đất Sau khi bị thu hồi đất, người dân với trình độ hạn chế nên họ rất khó tìm kiếm được việc làm mới, và họ cũng không định hướng được nên chuyển sang làm việc gì để có thể tạo được thu nhập một cách ổn định, do vậy rất nhiều người dân trong vùng thu hồi đất chỉ mong muốn làm sao có được việc làm đem lại thu nhập ổn định cho dù thu nhập đó có thấp hơn chút ít so với thu nhập trước... Quốc nhằm giải quyết vấn đề việc làm nông thôn - Xây dựng các đô thị quy mô vừa và nhỏ để giảm bớt lao động nhập cư ở các thành phố lớn; Sự phát triển các đô thị nhỏ ở các vùng nông thôn cùng với công nghiệp hoá nông thôn sẽ là một giải pháp để thu hút lao động dư thừa, góp phần tối đa hoá việc phân bổ các nguồn lực ở các khu vực và thu hẹp khoảng cách giữa các thành phố và vùng nông thôn Những người nông . PHÁP NHẰM ỔN ĐỊNH, NÂNG CAO THU NHẬP CHO CÁC HỘ NÔNG DÂN SAU THU HỒI ĐẤT PHỤC VỤ CÁC KHU CÔNG NGHIỆP TRÊN ĐỊA BÀN HUYỆN YÊN DŨNG, TỈNH BẮC GIANG Chuyên ngành: Kinh tế nông nghiệp Mã số: 60. Đâu là giải pháp để ổn định và nâng cao thu nhập cho người nông dân sau khi thu hồi đất, để hộ nông dân sẵn sàng thực hiện việc thu hồi đất của nhà nước phục vụ cho các khu công nghiệp và đô. nhằm ổn định, nâng cao thu nhập cho các hộ nông dân sau thu hồi đất phục vụ các khu công nghiệp tại huyện Yên Dũng, tỉnh Bắc Giang& quot;. Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên