BỘ GIÁO DỤC VÀ ðÀO TẠO TRƯỜNG ðẠI HỌC NÔNG NGHIỆP HÀ NỘI oOo VÕ CHÍ HÙNG NGHIÊN CỨU ðẶC ðIỂM SINH VẬT HỌC, SINH THÁI HỌC CỦA LOÀI RỆP BÔNG (Aphis gossypii Glover) HẠI DƯA CHUỘT VÀ BIỆN PHÁP PHÒNG CHỐNG TẠI Xà HÒA BÌNH, CHỢ MỚI, AN GIANG VỤ HÈ THU 2012 LUẬN VĂN THẠC SĨ HÀ NỘI, NĂM 2013 BỘ GIÁO DỤC VÀ ðÀO TẠO TRƯỜNG ðẠI HỌC NÔNG NGHIỆP HÀ NỘI oOo VÕ CHÍ HÙNG NGHIÊN CỨU ðẶC ðIỂM SINH VẬT HỌC, SINH THÁI HỌC CỦA LOÀI RỆP BÔNG (Aphis gossypii Glover) HẠI DƯA CHUỘT VÀ BIỆN PHÁP PHÒNG CHỐNG TẠI Xà HÒA BÌNH, CHỢ MỚI, AN GIANG VỤ HÈ THU 2012 CHUYÊN NGÀNH: BẢO VỆ THỰC VẬT Mà SỐ: 60.62.10 Người hướng dẫn khoa học: PGS.TS. NGUYỄN THỊ KIM OANH HÀ NỘI, NĂM 2013 Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội – Luận văn thạc sỹ khoa học Nông nghiệp ……………………… i Lời cam ñoan Tôi xin cam ñoan số liệu và kết quả nghiên cứu trong luận văn này là hoàn toàn trung thực và chưa từng ñược sử dụng hoặc công bố trong bất kỳ công trình nào khác. Tôi xin cam ñoan rằng mọi sự giúp ñỡ cho việc thực hiện luận văn này ñã ñược cám ơn và các thông tin trích dẫn trong luận văn ñều ñược ghi rõ nguồn gốc. Tác giả luận văn Võ Chí Hùng Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội – Luận văn thạc sỹ khoa học Nông nghiệp ……………………… ii Lời cám ơn ðể hoàn thành bản luận văn này, trước hết tôi xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc trước sự quan tâm, dìu dắt và tận tình giúp ñỡ của PGS.TS. Nguyễn Thị Kim Oanh. Tôi xin chân thành cám ơn Ban Giám hiệu nhà trường và quý Thầy Cô thuộc Viện ðào tạo sau ñại học, trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội ñã tận tình giảng dạy và truyền ñạt những kiến thức quý báo trong các năm học vừa qua. Tôi xin chân thành cảm ơn thầy Lăng Cảnh Phú và các bạn sinh viên lớp BVTV K35 thuộc Bộ môn Bảo Vệ Thực Vật, Khoa Nông Nghiệp và Sinh Học Ứng Dụng, Trường ðại học Cần Thơ ñã tạo mọi ñiều kiện thuận lợi, giúp ñỡ tôi trong suốt thời gian thực hiện luận văn này. Tôi xin bảy tỏ lòng biết ơn ñến các lãnh ñạo và các anh chị em nhân viên Công ty TNHH Map Pacific Việt Nam ñã nhiệt tình giúp ñỡ và tạo ñiều kiện thuận lợi cho tôi trong quá trình thực hiện ñề tài nghiên cứu và hoàn thành khóa học này. ðể hoàn thành luận văn, tôi còn nhận ñược sự ñộng viên, khích lệ của bạn bè và những người thân trong gia ñình. Cuối cùng tôi xin chân thành cảm ơn tất cả những tình cảm cao quý ñó. Hà Nội, ngày 4 tháng 11 năm 2013 Tác giả luận văn Võ Chí Hùng Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội – Luận văn thạc sỹ khoa học Nông nghiệp ……………………… iii MỤC LỤC Lời cam ñoan i Lời cám ơn ii Mục lục iii Danh mục các bảng vi Danh mục các hình vii Danh mục các ký hiệu, các chữ viết tắt viii MỞ ðẦU 1 Chương 1 TỔNG QUAN TÀI LIỆU 4 1.1. Những nghiên cứu ở nước ngoài 4 1.1.1. Thành phần sâu hại dưa chuột và thiên ñịch của chúng 4 1.1.2. Thành phần loài rệp bông và phổ ký chủ 4 1.1.3. Một số ñặc ñiểm hình thái, sinh vật học của rệp bông A . gossypii 7 1.1.4. Biện pháp phòng trừ 8 1.2. Những nghiên cứu ở trong nước 11 1.2.1. Thành phần sâu hại dưa chuột và thiên ñịch của chúng 11 1.2.2. Thành phần loài rệp bông và phổ ký chủ 13 1.2.3. Một số ñặc ñiểm hình thái, sinh vật học của rệp bông Aphis gossypii 14 1.2.4. Biện pháp phòng trừ 16 Chương 2 ðỊA ðIỂM, VẬT LIỆU, NỘI DUNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU 18 2.1. ðịa ñiếm nghiên cứu 18 2.2. Thời gian nghiên cứu 18 2.3. ðối tượng, vật liệu và dụng cụ nghiên cứu 18 2.4. Nội dung nghiên cứu 18 2.5. Phương pháp nghiên cứu 19 2.5.1. ðiều tra thành phần sâu, nhện hại và thiên ñịch của chúng trên cây dưa chuột vụ Hè Thu 2012 tại xã Hòa Bình, Chợ Mới, An Giang 19 2.5.2. Phương pháp ñiều tra diễn biến mật ñộ của rệp bông Aphis gossypii Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội – Luận văn thạc sỹ khoa học Nông nghiệp ……………………… iv Glover vụ Hè Thu 2012 tại Hòa Bình, Chợ Mới, An Giang 19 2.5.3. Phương pháp xác ñịnh vị trí gây hại của rệp trên cây ký chủ 20 2.5.4. Phương pháp nghiên cứu ñặc ñiểm sinh học của loài rệp bông Aphis gossypii hại dưa chuột 20 2.5.5. Thử nghiệm một số biện pháp phòng trừ rệp bông Aphis gossypii 22 2.5.6. Phương pháp bảo quản mẫu 25 2.5.7. Phương pháp tính toán số liệu 25 2.5.8. Phương pháp xử lý số liệu 26 Chương 3 KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU VÀ THẢO LUẬN 27 3.1. Thành phần, mức ñộ phổ biến của sâu, nhện hại và thiên ñịch trên cây dưa chuột tại Hòa Bình, Chợ Mới, An Giang vụ Hè Thu 2012 27 3.1.1. Thành phần sâu, nhện hại trên cây dưa chuột tại Hòa Bình, Chợ Mới, An Giang vụ Hè Thu 2012 27 3.1.2. Thành phần thiên ñịch của sâu, nhện hại trên cây dưa chuột tại Hòa Bình, Chợ Mới, An Giang vụ Hè Thu 2012 31 3.2. Diễn biến mật ñộ rệp bông A. gossypii hại trên các giống dưa chuột, ñất trồng, thời vụ tại xã Hòa Bình, Chợ Mới, An Giang vụ Hè Thu 2012 36 3.2.1. Diễn biến mật ñộ rệp bông A. gossypii hại dưa chuột trồng trong vườn và ngoài ñồng tại Hòa Bình, Chợ Mới, An Giang vụ Hè Thu 2012 36 3.2.2. Diễn biến mật ñộ rệp bông A. gossypii hại trên các giống dưa chuột trồng tại Hòa Bình, Chợ Mới, An Giang vụ Hè Thu 2012 39 3.2.3. Diễn biến mật ñộ rệp bông A. gossypii hại trên dưa chuột trồng ở 2 vụ tại Hòa Bình, Chợ Mới, An Giang vụ Hè Thu 2012 40 3.3. Một số ñặc ñiểm hình thái, sinh học của rệp bông A. gossypii hại dưa chuột 442 3.3.1. ðặc ñiếm hình thái của rệp bông A. gossypii 442 3.3.2. Thời gian phát dục của các pha, vòng ñời của rệp bông A. gossypii 48 3.3.3. Sức sinh sản và thời gian sinh sản của rệp bông A. gossypii nuôi bằng lá dưa chuột ở ñiều kiện nhiệt ñộ phòng thí nghiệm 52 3.3.4. Vị trí sống của rệp bông A. gossypii hại dưa chuột 54 Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội – Luận văn thạc sỹ khoa học Nông nghiệp ……………………… v 3.4. Kết quả nghiên cứu một số biện pháp phòng chống rệp A. gossypii 56 3.4.1. Hiệu lực phòng trừ rệp bông A. gossypii của một sổ loại thuốc BVTV trong phòng thí nghiệm 56 3.4.2. Xác ñịnh ảnh hưởng của mầu màng phủ lên mật ñộ rệp bông A. gossypii tại Hòa Bình, Chợ Mới, An Giang vụ Hè Thu 2012 59 3.4.3. Hiệu quả của hương pháp treo bẫy dính mầu vàng ñể phòng trừ rệp bông A. gossypii tại Hòa Bình, Chợ Mới, An Giang vụ Hè Thu 2012 62 KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ 66 Kết luận 66 Kiến nghị 67 TÀI LIỆU THAM KHẢO 68 Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội – Luận văn thạc sỹ khoa học Nông nghiệp ……………………… vi DANH MỤC BẢNG STT Tên bảng Trang Bảng 2.1.Các công thức thuốc BVTV trừ rệp bông A. gossypii trong phòng thí nghiệm 222 Bảng 3.1. Thành phần, mức ñộ phổ biến sâu, nhện hại dưa chuột tại Hòa Bình, Chợ Mới, An Giang vụ Hè Thu 2012 29 Bảng 3.2. Thành phần, mức ñộ phổ biến của thiên ñịch trên dưa chuột tại Hòa Bình, Chợ Mới, An Giang vụ Hè Thu 2012 332 Bảng 3.3. Diễn biến mật ñộ rệp bông A. gossypii hại dưa chuột trồng trong vườn và ngoài ñồng tại xã Hòa Bình, Chợ Mới, An Giang vụ Hè Thu 2012 37 Bảng 3.4. Diễn biến mật ñộ rệp bông A. gossypii hại trên các giống dưa chuột tại xã Hòa Bình, Chợ Mới, An Giang vụ Hè Thu 2012 39 Bảng 3.5. Diễn biến mật ñộ rệp bông A. gossypii hại dưa chuột ở 2 vụ tại xã Hòa Bình, Chợ Mới, An Giang vụ Hè Thu 2012 41 Bảng 3.6. Kích thước các giai ñoạn phát triển của rệp bông A. gossypii trong phòng thí nghiệm Bộ môn BVTV, ðại học Cần Thơ 2012 4343 Bảng 3.7. Vòng ñời và thời gian phát dục của rệp bông A. gossypii trong ñiều kiện phòng thí nghiệm Bộ môn BVTV, ðại học Cần Thơ 2012 4949 Bảng 3.8. Sức sinh sản của rệp bông A. gossypii trưởng thành không cánh trong phòng thí nghiệm Bộ môn BVTV, ðại học Cần Thơ 2012 53 Bảng 3.9. Vị trí sống của rệp bông A. gossypii trên cây dưa chuột ở các giai ñoạn sinh trưởng tại Hòa Bình, Chợ Mới, An Giang vụ ðông Xuân 2013 55 Bảng 3.10. Hiệu lực của 4 loại thuốc BVTV phòng trừ rệp bông A. gossypii trong phòng thí nghiệm Bộ môn BVTV, ðại học Cần Thơ 2012 57 Bảng 3.11. Hiệu quả của MP mầu xám bạc trong phòng trừ rệp bông A. gossypii tại Hòa Bình, Chợ Mới, An Giang vụ Hè Thu 2012 59 Bảng 3.12. Hiệu quả của bẫy dính mầu vàng ñể phòng trừ rệp bông A. gossypii tại Hòa Bình, Chợ Mới, An Giang vụ Hè Thu 2012 63 Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội – Luận văn thạc sỹ khoa học Nông nghiệp ……………………… vii DANH MỤC HÌNH STT Tên hình Trang Hình 1.1. Khóa phân loại trưởng thành không cánh Aphis gossypii Glover và Aphis craccivora Koch 6 Hình 2.1. Nghiên cứu ñặc ñiểm sinh học của rệp bông A. gossypii trong phòng thí nghiệm bộ môn BVTV, trường ðại học Cần Thơ 2012 21 Hình 2.2. Vị trí ño kích thước cơ thể rệp bông A. gossypii 222 Hình 3.1. Một số loài sâu, nhện hại cây dưa chuột tại xã Hòa Bình, Chợ Mới, An Giang 30 Hình 3.2. Một số loài thiên ñịch ăn mồi trên cây dưa chuột tại xã Hòa Bình, Chợ Mới, An Giang 31 Hình 3.3. ðiều tra thành phần sâu nhện hại dưa chuột và thiên ñịch của chúng tại xã Hòa Bình, Chợ Mới, An Giang vụ Hè Thu 2012 34 Hình 3.4. Vị trí và triệu chứng rệp bông A. gossypii hại dưa chuột tại xã Hòa Bình, Chợ Mới, An Giang vụ Hè Thu 2012 35 Hình 3.5. Diễn biến mật ñộ rệp bông A. gossypii hại dưa chuột trồng trong vườn và ngoài ñồng tại xã Hòa Bình, Chợ Mới, An Giang vụ Hè Thu 2012 38 Hình 3.6. Diễn biến mật ñộ rệp bông A. gossypii hại trên các giống dưa chuột tại xã Hòa Bình, Chợ Mới, An Giang vụ Hè Thu 2012 40 Hình 3.7. Diễn biến mật ñộ rệp bông A. gossypii hại dưa chuột ở 2 vụ tại xã Hòa Bình, Chợ Mới, An Giang vụ Hè Thu 2012 41 Hình 3.13. Vòng ñời của rệp bông A. gossypii 50 Hình 3.15. Trưởng thành không cánh A. gossypii Glover ñang ñẻ con 53 Hình 3.16. Vị trí sống của rệp bông A. gossypii trên cây dưa chuột ở các giai ñoạn sinh trưởng tại Hòa Bình, Chợ Mới, An Giang vụ ðông Xuân 2013 56 Hình 3.17. Hiệu lực của 4 loại thuốc BVTV phòng trừ rệp bông A. gossypii trong phòng thí nghiệm Bộ môn BVTV, ðại học Cần Thơ 2012 58 Hình 3.18. Hiệu quả của mầu màng phủ ñể phòng trừ rệp bông A. gossypii tại Hòa Bình, Chợ Mới, An Giang vụ Hè Thu 2012 60 Hình 3.20. Hiệu quả của bẫy dính mầu vàng ñể phòng trừ rệp bông A. gossypii tại Hòa Bình, Chợ Mới, An Giang vụ Hè Thu 2012 64 Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội – Luận văn thạc sỹ khoa học Nông nghiệp ……………………… viii DANH MỤC CÁC KÝ HIỆU CHỮ VIẾT TẮT BVTV : Bảo vệ thực vật ctv : Cộng tác viên CV : Hệ số biến ñộng ðBSCL : ðồng bằng sông Cửu Long ðC : ðối chứng EC : Nhũ dầu LSD 0,05 : ðộ tin cậy ở mức ý nghĩa 5% MP : Màng phủ NSG : Ngày sau gieo n : Số cá thể nuôi RH 0 : Ẩm ñộ tb : Trung bình T : Nhiệt ñộ WG : Hạt thấm nước [...]... c u ñ tài: Nghiên c u ñ c ñi m sinh v t h c, sinh thái h c c a loài r p bông (Aphis gossypii Glover) h i dưa chu t và bi n pháp phòng ch ng t i xã Hòa Bình, Ch M i, An Giang v Hè Thu 2012 M c ñích và yêu c u c a ñ tài * M c ñích Trên cơ s ñi u tra xác ñ nh thành ph n sâu, nh n h i dưa chu t và thiên ñ ch c a chúng ñ ng th i xác ñ nh ñư c ñ c ñi m sinh h c, sinh thái c a r p bông Aphis gossypii Glover... các lo i dưa, b u b , bông, c , dưa chu t và khoai s Còn theo nghiên c u c a Tr n Th Lâm và Ph m Văn L m (2011) trong ñi u ki n Ninh Thu n và Bình Thu n ñã phát hi n ñư c 25 loài cây tr ng và cây d i thu c 11 h th c v t là ký ch c a r p bông Trong các lo i cây ký ch ñã ghi nh n ñư c thì các cây dưa chu t, ñ u ng , bí ñ , dưa h u, b u, mư p, cây t… là các cây th c ăn ưa thích nh t c a r p bông Trư... môn BVTV, khoa Nông nghi p và Sinh h c ng d ng, trư ng ð i h c C n Thơ - ði u tra thành ph n, di n bi n m t ñ c a sâu, nh n h i, thiên ñ ch c a chúng và th nghi m bi n pháp treo b y dính m u vàng, màng ph nilon t i xã Hòa Bình, Ch M i, An Giang 2.2 Th i gian nghiên c u ð tài ñư c ti n hành t tháng 6 /2012 – 5/2013 2.3 ð i tư ng, v t li u và d ng c nghiên c u *ð i tư ng nghiên c u - Sâu, nh n h i và thiên... nghiên c u - V t, kính lúp, kéo, h p nuôi r p, túi nilon, gi y th m, c n 70% - Các d ng c pha thu c tr sâu, bình phun thu c (lo i 1 lít dùng trong phòng thí nghi m ), c c thí nghi m, lư i nilon và b ng bi u, máy nh… 2.4 N i dung nghiên c u - Xác ñ nh thành ph n, m c ñ ph bi n c a các loài sâu, nh n h i trên dưa chu t và thiên ñ ch c a chúng t i vùng nghiên c u t ñó xác ñ nh loài sâu, nh n h i dưa chu t ch... hình thái, sinh v t h c c a r p bông Aphis gossypii * ð c ñi m hình thái Theo Nguy n Văn Huỳnh và Lê Th Sen (2011 ), Nguy n Th Kim Oanh (1996) r p bông Aphis gossypii thu c H Aphididae, B Homoptera, r p trư ng thành có 2 d ng là không cánh và có cánh R p không cánh, cơ th dài t 1,5 - 1,9 mm và r ng t 0,6 - 0,8 mm Toàn thân m u xanh ñen, xanh th m, m t ít cá th có d ng m u vàng xanh R p có cánh, cơ th... cơ th dài t 1,2 - 1,8 mm và r ng t 0,4 - 0,7 mm, ñ u và ng c m u nâu ñen, b ng m u vàng nh t, xanh nh t, có khi có xanh ñ m, phi n lưng ng c trư c m u ñen, m t kép to, ng b ng ñen Theo Vũ Th Nga và ctv (2011 ), Nguy n Th Kim Oanh (1996) r p bông Aphis gossypii thu c côn trùng bi n thái không hoàn toàn, vòng ñ i ch g m pha u trùng và pha trư ng thành, u trùng ít di chuy n Trư ng thành r p bông có hai... dưa h u, dưa chu t, dưa lê và các loài bí Nh ng loài rau qu khác chúng cũng là lo i gây h i quan tr ng như: cà tím, t, ñ u ngô và măng tây Ngoài ra chúng còn gây h i trên cây có múi, cây bông và bông b p (John, 2000) Theo Donald Nafus (2000) Hawaii có hơn 70 cây ký ch c a r p bông, nh ng cây ký ch ph bi n b r p t n công vùng Thái Bình Dương là cây h b u b , cam quýt, cây c , dưa chu t Ai C p r p bông. .. n pháp qu n lý chúng ñ t hi u qu cao * Yêu c u - Xác ñ nh thành ph n sâu, nh n h i và thiên ñ ch c a chúng trên dưa chu t t i xã Hòa Bình, huy n Ch M i, t nh An Giang - Nghiên c u ñ c ñi m sinh h c cơ b n và gây h i c a loài r p bông Aphis gossypii Glover - Xác ñ nh ñư c nh hư ng các y u t sinh thái ñ n di n bi n m t ñ c a loài r p bông Aphis gossypii Glover trên các gi ng dưa chu t, th i v tr ng,... nghi p ……………………… 18 - Nghiên c u ñ c ñi m hình thái, sinh v t h c c a r p bông Aphis gossypii Glover gây h i trên cây dưa chu t - ði u tra di n bi n m t ñ c a loài r p bông Aphis gossypii Glover (trên các gi ng, th i v , chân ñ t tr ng dưa chu t) - Xác ñ nh hi u qu phòng tr r p bông Aphis gossypii Glover b ng bi n pháp thu c BVTV, màng ph nilon và b y dính m u vàng 2.5 Phương pháp nghiên c u 2.5.1 ði... Myzus R p bông Aphis gossypii là loài gây h i trên dưa chu t và nhi u lo i cây tr ng khác, ph m vi ký ch r ng và chúng xu t hi n kh p nơi R p chích hút nh a cây các b ph n như: l , thân cành, n hoa, làm cây sinh trư ng còi c c, lá quăn queo, vàng úa, qu kém phát tri n và d hình (Lê Lương T , 2005) Theo Nguy n Văn Huỳnh và Lê Th Sen (2011) r p bông Aphis gossypii phân b r t r ng và ña ký ch , t n công