KHÓA LUẬN TỐT NGHIỆP RÈN LUYỆN KỸ NĂNG ĐỌC DIỄN CẢM CHO HỌC SINH LỚP 4 TRƯỜNG TIỂU HỌC CHIỀNG SINH THÀNH PHỐ SƠN LA TỈNH SƠN LA

Với những lí do trên và bằng sự hiểu biết của mình, đồng thời dựa trên sự tiếp thu, học hỏi những thành tựu của các công trình nghiên cứu khác, tôi mạnh dạn lựa chọn và thực hiện đề tài:

Danh mục viết tắt

SGK: Sách giáo khoa NXB: Nhà xuất bản ĐHSP: Đại học Sư phạm

MỤC LỤC

MỞ ĐẦU 1

1 Lí do chọn đề tài 1

3 Mục đích nghiên cứu 4

4 Nhiệm vụ nghiên cứu 4

5 Phạm vi nghiên cứu 5

6 Phương pháp nghiên cứu ……… ………5

7 Giả thuyết khoa học 6

8 Những đóng góp của khóa luận 6

9 Cấu trúc khóa luận 6

NỘI DUNG 8

CHƯƠNG 1: CƠ SỞ LÍ LUẬN VÀ CƠ SỞ THỰC TIỄN 8

1.1 Cơ sở lí luận 8

1.1.1 Đọc và đọc diễn cảm ở nhà trường Tiểu học 8

1.1.2 Cơ sở tâm lí, sinh lí của việc dạy đọc 15

1.1.3 Cơ sở ngôn ngữ và văn học của việc dạy đọc 18

1.2 Cơ sở thực tiễn 21

1.2.1 Khảo sát chương trình sách lớp 4 21

1.2.2 Thực trạng của giáo viên lớp 4 trường Tiểu học Chiềng Sinh - thành phố Sơn La - tỉnh Sơn La 23

1.2.3 Thực trạng dạy - học đọc diễn cảm ở lớp 4 trường Tiểu học Chiềng Sinh - thành phố Sơn La - tỉnh Sơn La 25

Tiểu kết 32

CHƯƠNG 2: MỘT SỐ BIỆN PHÁP RÈN LUYỆN KỸ NĂNG ĐỌC DIỄN CẢM CHO HỌC SINH LỚP 4 TRƯỜNG TIỂU HỌC CHIỀNG SINH - THÀNH PHỐ SƠN LA - TỈNH SƠN LA 33

2.1 Rèn luyện kỹ năng đọc đúng cho học sinh 33

2.2 Rèn luyện kỹ năng đọc diễn cảm cho học sinh 36 2.2.1 Hướng dẫn học sinh cách xác định và thể hiện giọng đọc cho phù hợp với

2.2.2 Rèn luyện kỹ năng thể hiện ngữ điệu khi đọc 39

2.2.3 Sử dụng đồ dùng trực quan 43

Tiểu kết 50

CHƯƠNG 3: THỰC NGHIỆM 51

3.1 Mục đích thực nghiệm 51

3.2 Đối tượng, thời gian và địa bàn thực nghiệm 51

3.2.1 Đối tượng thực nghiệm 51

3.2.2 Thời gian và địa bàn thực nghiệm 51

3.3 Nội dung, phương pháp thực nghiệm 51

3.4 Kết quả thực nghiệm 59

Tiểu kết 61

KẾT LUẬN 62 TÀI LIỆU THAM KHẢO

PHỤ LỤC

MỞ ĐẦU

1 Lí do chọn đề tài

1.1 Như chúng ta đã biết, giáo dục bậc Tiểu học là một khoa học giáo dục

khó nhất Nó là nền móng đầu tiên để giúp con người tồn tại và phát triển, đặc biệt là môn Tiếng Việt có vị trí quan trọng trong tất cả các môn học ở trường, nó hình thành khả năng giao tiếp, là cơ sở để phát triển tư duy cho học sinh tiếp thu

và học các môn học khác

Ở cấp Tiểu học, khi dạy môn Tiếng Việt chủ yếu tập trung rèn cho học sinh bốn kỹ năng cơ bản: nghe, nói, đọc, viết; trong đó đọc là một hoạt động quan trọng và có ý nghĩa lớn đối với học sinh tiểu học Các kỹ năng đó được thực hiện bắt đầu từ lớp 1 đến lớp 5 và nâng dần từ thấp đến cao Đối với mỗi người, giao tiếp bằng chữ viết chỉ được thực hiện khi bắt đầu biết đọc Đó là yêu cầu cơ bản đầu tiên đối với mỗi học sinh khi bước vào Tiểu học

1.2 Đọc giúp học sinh chiếm lĩnh một ngôn ngữ để dùng trong giao tiếp

và học tập Nó là công cụ để học tập các môn học khác, nó tạo ra hứng thú và động cơ học tập Nó tạo điều kiện để học sinh có khả năng tự học và tinh thần học tập cả đời, nó là một khả năng không thể thiếu được của con người trong thời đại văn minh Đọc giúp học sinh hiểu biết hơn, bồi dưỡng ở các em lòng yêu cái thiện và cái đẹp Các em biết suy nghĩ một cách lôgic cũng như biết tư duy có hình ảnh Như vậy, đọc có một ý nghĩa to lớn vì nó bao gồm các nhiệm

vụ giáo dưỡng, giáo dục và phát triển

1.3 Dạy học Tiếng Việt ở Tiểu học thực chất là giao tiếp bằng ngôn ngữ

qua hệ thống câu hỏi và bài tập Việc rèn kỹ năng đọc cho học sinh tiểu học là một yêu cầu quan trọng cần thiết Đọc đúng, đọc diễn cảm là kỹ năng cơ bản mà người giáo viên cần giúp học sinh đạt được Kỹ năng và hình thức đọc gồm có nhiều phương diện như: đọc đúng, đọc thầm, đọc lướt, đọc thành tiếng, đọc hiểu, đọc diễn cảm; trong đó phương diện đọc diễn cảm là khó nhất đối với học sinh tiểu học Bởi lẽ, đọc diễn cảm là một hình thức đọc có tính đặc thù, nhằm rèn

đọc chuyển văn bản “viết” thành văn bản “âm thanh” một cách trung thực, nhằm truyền đến cho người nghe không chỉ nội dung thông tin mà còn cảm nhận được giá trị nội dung cũng như giá trị nghệ thuật của văn bản Một người đọc diễn cảm tốt tức là người đó đã truyền thụ được một phần nội dung và cảm xúc của bài đọc tới người nghe mà chưa cần đến giảng giải Đối với học sinh, khi đọc diễn cảm các bài đọc trong chương trình các em sẽ được tiếp thu với ngôn ngữ nghệ thuật và cảm thụ cái hay, cái đẹp của văn chương Như vậy, đọc diễn cảm không chỉ đơn thuần thuộc phạm trù ngôn ngữ mà còn thuộc cả phạm trù văn học, phạm trù nghệ thuật và thẩm mĩ

1.4 Trong thực tiễn hiện nay thì kỹ năng đọc diễn cảm trong giờ dạy Tập

đọc ở trường Tiểu học là một yêu cầu cao Đối với học sinh lớp 4 các giờ Tập đọc đòi hỏi các em phải thể hiện năng lực đọc diễn cảm của mình, nhưng khi thể hiện năng lực đó thì các em rất lúng túng thậm chí có em còn chưa đạt yêu cầu Lí do dẫn đến kết quả đó là do các em chưa có hoặc có rất ít về kỹ năng đọc diễn cảm

1.5 Trường Tiểu học Chiềng Sinh - thành phố Sơn La - tỉnh Sơn La là

trường có thuận lợi về cơ sở vật chất và đội ngũ giáo viên giảng dạy nhiệt tình Nhưng học sinh của trường có số lượng học sinh dân tộc thiểu số tương đối đông, nên khi áp dụng chương trình sách giáo khoa vào giảng dạy và học tập còn gặp nhiều khó khăn, trở ngại, chất lượng đọc diễn cảm của học sinh trong giờ Tập đọc chưa cao Với những lí do trên và bằng sự hiểu biết của mình, đồng thời dựa trên sự tiếp thu, học hỏi những thành tựu của các công trình nghiên cứu khác, tôi mạnh dạn lựa chọn và thực hiện đề tài: “Rèn luyện kỹ năng đọc diễn cảm cho học sinh lớp 4 trường Tiểu học Chiềng Sinh - thành phố Sơn La - tỉnh Sơn La” với mong muốn góp phần nâng cao hơn nữa chất lượng đọc và đọc diễn cảm cho học sinh lớp 4 trường Tiểu học Chiềng Sinh

2 Lịch sử nghiên cứu vấn đề

Tập đọc là phân môn thực hành có nhiệm vụ quan trọng là hình thành năng lực đọc cho học sinh Cao hơn nữa là hình thành cho học sinh kỹ năng đọc diễn cảm tức là đọc chính xác, rõ ràng, truyền cảm, có ngữ điệu đọc phù hợp với nội dung của văn bản; sao cho người nghe cảm nhận đầy đủ giá trị nội dung và

giá trị nghệ thuật của văn bản Vì vậy, việc vận dụng phương pháp, biện pháp dạy đọc diễn cảm là vấn đề mà nhiều nhà nghiên cứu quan tâm, tìm hiểu

Trong cuốn Phương pháp đọc diễn cảm của B.X.NAIDENOP, LIUKOKENHIUC,

R.R.MAIMAN, N.M.XOLOVEVA, TPH ZAVAIXKAIA đã đề cập đến phương pháp dạy đọc diễn cảm với các tác phẩm văn học nhưng tác giả lại đề cập đến phương pháp dạy đọc diễn cảm cho các cấp học chứ chưa đi sâu vào việc dạy đọc diễn cảm ở Tiểu học

Phương pháp dạy học tiếng Việt (giáo trình chính thức đào tạo giáo

viên Tiểu học hệ Cao đẳng sư phạm và sư phạm 12 + 2) của Lê A - Thành Thị Yên Mĩ - Lê Phương Nga - Nguyễn Trí - Cao Đức Tiến Trong cuốn này các tác giả đã đưa ra được cơ sở lí luận và một số phương pháp dạy học Tập đọc

ở Tiểu học

Trong cuốn Dạy học Tập đọc ở Tiểu học của tác giả Lê Phương Nga đã đi

sâu nghiên cứu về phân môn Tập đọc với các vấn đề lí luận chung, một số vấn

đề tổ chức dạy Tập đọc Đồng thời tác giả đã đưa ra một số biện pháp để hình thành và rèn luyện kỹ năng đọc cho học sinh Đây là cơ sở quan trọng để giáo viên vận dụng vào dạy Tập đọc nói chung và rèn luyện kỹ năng đọc diễn cảm nói riêng cho phù hợp với đối tượng học sinh của mình

Phương pháp dạy Tiếng Việt cho học sinh dân tộc cấp Tiểu học (Tài liệu

đào tạo giáo viên) của dự án phát triển giáo dục Tiểu học(NXB giáo dục - NXB ĐHSP - 2007) đã đề cập đến phương pháp dạy đọc diễn cảm đã quan tâm nghiên cứu cơ sở khoa học của việc dạy đọc diễn cảm, nhưng chưa đề xuất các biện pháp cụ thể để rèn luyện kỹ năng đọc diễn cảm cho học sinh lớp 4

Trong cuốn Phương pháp dạy tiếng Việt cho học sinh dân tộc cấp Tiểu học (Tài liệu bồi dưỡng giáo viên) của dự án phát triển giáo viên Tiểu học đã

nghiên cứu một số biện pháp và hình thức hướng dẫn học sinh trong giờ Tập đọc Đây là nhưng vấn đề có ý nghĩa thực tiễn có thể áp dụng vào dạy đọc - đọc diễn cảm không chỉ với học sinh dân tộc thiểu số mà ngay cả với học sinh dân tộc Kinh, thì những biện pháp này vẫn hoàn toàn có tác dụng tích cực

Cuốn Rèn kỹ năng sử dụng tiếng Việt (giáo trình đào tạo giáo viên Tiểu

học hệ Cao đẳng sư phạm và sư phạm 12 + 2) Tác giả Đào Ngọc - Nguyễn Quang Ninh đã đưa ra kĩ thuật đọc ở các hình thức đọc thành tiếng và đọc thầm Đây cũng là những gợi ý để chúng tôi đề xuất các biện pháp rèn luyện kỹ năng đọc diễn cảm cho học sinh lớp 4 trường Tiểu học Chiềng Sinh

Trong cuốn Dạy lớp 4 theo chương trình Tiểu học mới của dự án phát

triển giáo viên Tiểu học đã đề cập đến những phương pháp, biện pháp chủ yếu

để dạy đọc diễn cảm lớp 4, trong đó chú trọng đến phương pháp đọc theo mẫu, phương pháp thực hành giao tiếp, phương pháp sử dụng trò chơi học tập Nhưng mới chỉ đề cập đến vấn đề lí luận của phương pháp chưa hướng dẫn cụ thể

Và còn nhiều công trình nghiên cứu khác nữa Các công trình trên với các hướng nghiên cứu về phương pháp đọc và đọc diễn cảm khác nhau, song đều đưa đến những lí luận có tính thuyết phục cho dạy học Tập đọc nói chung và đọc diễn cảm nói riêng Đây là cơ sở quan trọng để chúng tôi đi sâu tìm hiểu và

đề xuất một số biện pháp rèn luyện kỹ năng đọc diễn cảm cho học sinh lớp 4 trường Tiểu học Chiềng Sinh - thành phố Sơn La - tỉnh Sơn La một cách hiệu quả nhất

3 Mục đích nghiên cứu

Dựa trên những lí luận chung về dạy học Tập đọc và căn cứ vào đặc điểm tâm lí, sinh lí của học sinh lớp 4 trường Tiểu học Chiềng Sinh- Thành phố Sơn La- Tỉnh Sơn La để đề xuất một số biện pháp nâng cao hiệu quả đọc diễn cảm cho học sinh lớp 4 trường Tiểu học Chiềng Sinh

4 Nhiệm vụ nghiên cứu

- Sưu tầm tài liệu, tìm hiểu cơ sở lí luận dạy Tập đọc và rèn luyện kỹ năng đọc diễn cảm cho học sinh lớp 4

- Điều tra khảo sát sách giáo khoa, thực trạng giáo viên hướng dẫn học sinh đọc diễn cảm và thực trạng đọc diễn cảm ở lớp 4 trường Tiểu học Chiềng Sinh

- Khảo sát kỹ năng đọc diễn cảm của giáo viên và học sinh trường Tiểu học Chiềng Sinh - thành phố Sơn La - tỉnh Sơn La

- Bước đầu đề xuất, xây dựng một số biện pháp rèn luyện kỹ năng đọc diễn cảm cho học sinh lớp 4 trường Tiểu học Chiềng Sinh- thành phố Sơn La- tỉnh Sơn La

- Vận dụng các biện pháp hướng dẫn học sinh đọc diễn cảm để xây dựng một số giáo án mẫu

- Thể nghiệm để khẳng định tính khả thi của đề tài

6 Phương pháp nghiên cứu

6.1 Phương pháp nghiên cứu lí luận

Tìm hiểu tài liệu, kết hợp phân tích, tổng hợp để xử lí tư liệu liên quan đến vấn đề đọc diễn cảm cho học sinh lớp 4

6.2 Phương pháp nghiên cứu thực tiễn

Thống kê, khảo sát thực tế bằng dự giờ, phiếu điều tra kết hợp với trò chuyện, trao đổi trực tiếp với giáo viên ở trường Tiểu học Chiềng Sinh về biện pháp đọc diễn cảm cho học sinh lớp 4

Tìm hiểu thực trạng đọc diễn cảm của học sinh lớp 4 trường Tiểu học Chiềng Sinh- thành phố Sơn La- tỉnh Sơn La

So sánh, đối chiếu, phân tích, tổng hợp những vấn đề lí luận và thực tiễn

từ đó khái quát rút ra kết luận và đề xuất

6.3 Phương pháp thống kê, xử lý số liệu

Sử dụng phương pháp thống kê để xử lý số liệu

6.4 Phương pháp thể nghiệm sư phạm

Thiết kế một số giáo án thể nghiệm và tiến hành dạy thể nghiệm

7 Giả thuyết khoa học

Vấn đề rèn luyện kỹ năng đọc diễn cảm cho học sinh lớp 4 ở các trường Tiểu học hiện nay vẫn còn chưa được chú trọng Nhiều giáo viên chưa nhận thức được tầm quan trọng của việc bồi dưỡng kỹ năng đọc diễn cảm cho học sinh Nếu đề tài đề xuất được những biện pháp rèn luyện kỹ năng đọc diễn cảm phù hợp thì sẽ phát huy hiệu quả cao nhất kỹ năng đọc diễn cảm cho học sinh

8 Những đóng góp của khóa luận

Trên cơ sở hệ thống hóa những vấn đề lí luận và thực tiễn, xây dựng một

số biện pháp đọc diễn cảm cho học sinh lớp 4 trường Tiểu học Chiềng Sinh- thành phố Sơn La- tỉnh Sơn La

Nếu đề tài được thực hiện thành công sẽ là tài liệu tham khảo cho công tác nghiên cứu đối với sinh viên khoa Tiểu học - Mầm non nói riêng cho giáo viên trường Tiểu học Chiềng Sinh - Sơn La để góp phần nâng cao hiệu quả đọc diễn cảm cho học sinh, giúp giáo viên có những biện pháp để rèn luyện kỹ năng đọc diễn cảm cho học sinh

9 Cấu trúc khóa luận

Ngoài phần mở đầu, phần kết luận, tài liệu tham khảo, nội dung của khóa luận gồm 3 chương

Chương 1: Cơ sở lí luận và cơ sở thực tiễn

Trong chương này chúng tôi đề cập đến cơ sở lí luận về: Đọc và đọc diễn cảm ở nhà trường Tiểu học; yêu cầu của việc đọc diễn cảm; cơ sở tâm lí, sinh lí

và cơ sở ngôn ngữ học của việc dạy đọc và cơ sở thực tiễn nhằm: khảo sát chương trình sách lớp 4; thực trạng của giáo viên lớp 4 và thực trạng đọc diễn cảm ở lớp 4 trường Tiểu học Chiềng Sinh - thành phố Sơn La - tỉnh Sơn La

Chương 2: Một số biện pháp rèn luyện kỹ năng đọc diễn cảm cho học sinh lớp 4 trường Tiểu học Chiềng Sinh - thành phố Sơn La - tỉnh Sơn La

Dựa trên những cơ sở đã nêu ở chương 1, ở chương này tôi mạnh dạn đề xuất một số biện pháp để rèn luyện kỹ năng đọc diễn cảm cho học sinh lớp 4 trường Tiểu học Chiềng Sinh - Sơn La để giúp các em có khả năng đọc diễn cảm tốt hơn

Chương 3: Thiết kế một số giáo án thể nghiệm

Ở chương này đề tài đi vào soạn một số giáo án thể nghiệm, dạy thể nghiệm, kiểm tra đánh giá kỹ năng đọc diễn cảm của học sinh để khẳng định tính khả thi của những biện pháp mà đề tài đề xuất

NỘI DUNG CHƯƠNG 1: CƠ SỞ LÍ LUẬN VÀ CƠ SỞ THỰC TIỄN

là đọc thành tiếng không thể tách rời với đọc đúng Nhưng với kỹ năng đọc có ý thức không được bộc lộ một cách trực tiếp, vì vậy có trường hợp học sinh đọc trơn tru nhưng đọc vẹt, không hiểu gì cả Khi đọc thầm chỉ được đo gián tiếp qua việc người đọc hiểu đúng văn bản hay không

“Đọc là một dạng hoạt động ngôn ngữ, là quá trình chuyển dạng hình thức chữ viết sang dạng lời nói có âm thanh và thông hiểu nó (hình thức đọc thành tiếng)

là quá trình chuyển trực tiếp từ hình thức chữ viết thành các đơn vị nghĩa không có

âm thanh (đọc thầm)” (Sổ tay thuật ngữ dạy học tiếng Nga của M.R.lô rốp năm

1988) Đây là một định nghĩa rất phù hợp với dạy học Tập đọc ở Tiểu học

Định nghĩa trên là một quan niệm đầy đủ về việc đọc, xem đó là một quá trình từ chữ viết đến âm thanh và chữ viết (âm thanh) đến nghĩa Như vậy, đọc không chỉ là đánh vần phát âm thanh thành tiếng theo đúng các kí hiệu chữ viết, cũng không phải là quá trình nhận thức để có kỹ năng thông hiểu những gì được đọc Mà đọc là một sự tổng hợp của hai quá trình này

Năng lực đọc của học sinh được cụ thể hóa thành các kỹ năng đọc, nhưng chỉ được hình thành khi học sinh thực hiện hai hình thức đọc này: đọc thành tiếng và đọc thầm Chỉ khi nào học sinh thực hiện thành thạo được hai hình thức đọc này thì mới được xem là biết đọc Vì vậy, việc tổ chức dạy Tập đọc cho học sinh chính là quá trình làm việc của thầy và trò để thực hiện hai hình thức đọc này Đọc thành tiếng là một hình thức đọc không thể thiếu được của dạy học

Đối với học sinh đầu cấp thì đọc thành tiếng còn là điều kiện cần thiết để rèn luyện tính tự giác trong quá trình học Từ lớp 3 trở lên, phần lớn học sinh đã có thể tiếp thu bài đọc ở hai hình thức đọc thầm và đọc thành tiếng như nhau

Trong mỗi cá thể thì hình thức đọc thầm xuất hiện sau sự chuyển hóa vào trong của đọc thành tiếng Nhưng trong một lớp học hai hình thức này thường được thực hiện đồng thời và gắn bó chặt chẽ với nhau, không chỉ xét ở thời gian học trên lớp học mà ở cả sự cộng tác để đạt mục đích cuối cùng của đọc là thông hiểu nội dung văn bản

1.1.1.2 Thế nào là đọc diễn cảm?

Đọc diễn cảm là hình thức đọc thành tiếng, không những đạt được yêu cầu của đọc đúng đã nêu ở trên mà còn có yêu cầu ngữ điệu đọc với các yếu tố kèm ngôn ngữ như nét mặt, cử chỉ, điệu bộ, ánh mắt góp phần diễn tả nội dung bài đọc và hướng tới người nghe

Đọc diễn cảm là một yêu cầu cao trong quá trình đọc và được đặt ra khi đọc các văn bản văn chương hoặc có các yếu tố của ngôn ngữ nghệ thuật Đó là việc đọc thể hiện ở kỹ năng làm chủ ngữ điệu, ngừng giọng, ngắt giọng, cường

độ giọng đọc,… để biểu đạt đúng nội dung, ý nghĩa và tình cảm mà tác giả đã gửi gắm trong bài đọc, đồng thời biểu hiện sự thông hiểu được nội dung thông điệp, cảm thụ của người đọc đối với tác phẩm Đọc diễn cảm thể hiện năng lực đọc ở trình độ cao và chỉ thực hiện trên cơ sở đọc đúng, đọc lưu loát

Việc rèn luyện có nhiều sắc thái khác nhau: rèn đọc đúng ngữ điệu, đọc nhấn mạnh vào các từ ngữ miêu tả, gợi tả, gợi cảm để làm nổi bật ý nghĩa của câu Ngắt nhịp đúng khi đọc văn, đọc thơ, diễn cảm được tình cảm của từng đoạn văn, đoạn thơ (vui buồn, tức giận, phấn khởi), thay đổi giọng đọc, ngữ điệu khi đọc lời đối thoại theo từng tính cách của nhân vật

Đọc diễn cảm là đọc đúng về mặt văn chương, là nghệ thuật biểu hiện một cách hợp lí mối quan hệ giữa khách quan và chủ quan trong phản ánh của tác giả Sự thể hiện phù hợp giữa chủ quan của người đọc và chủ quan của tác giả sẽ truyền được tiếng nói tâm tình của tác giả đến người nghe

Đọc diễn cảm chỉ có thể có được trên cơ sở hiểu thấu đáo bài đọc Đọc diễn cảm yêu cầu đọc đúng thể hiện giọng đọc như: vui, buồn, giận dữ, trang nghiêm… phù hợp với từng ý cơ bản của bài đọc, phù hợp với kiểu câu, thể loại Đọc có cảm xúc cao, biết nhấn giọng ở những từ ngữ biểu cảm, gợi tả, phân biệt lời nhân vật, lời tác giả Để đọc được diễn cảm người đọc phải làm chủ giọng đọc của mình, xác định được chỗ ngắt giọng, ở đây muốn nói đến kĩ thuật ngắt giọng biểu cảm, làm chủ tốc độ đọc (độ nhanh, chậm, chỗ nhấn hay việc giảm nhịp đọc), làm chủ được cường độ giọng đọc (đọc to hay nhỏ, nhấn giọng hay không nhấn giọng) và làm chủ ngữ điệu cao độ của giọng đọc (lên giọng hay xuống giọng)

Cần hiểu rằng “Đọc diễn cảm” không phải là đọc sao cho “điệu” , thiếu tự nhiên, dựa vào ý thích chủ quan của người đọc Mà đọc diễn cảm là sử dụng ngữ điệu để phô diễn cảm xúc của bài học Vì vậy, phải hòa nhập với câu chuyện, bài văn, bài thơ có cảm xúc mới tìm thấy ngữ điệu thích hợp Chính tác phẩm quy định ngữ điệu cho chúng ta chứ không phải chúng ta tự đặt ra ngữ điệu

1.1.1.3 Ý nghĩa của việc đọc và đọc diễn cảm

Như chúng ta đã biết đọc là một hoạt động vô cùng quan trọng trong hoạt động ngôn ngữ của con người Đọc trở thành một yêu cầu cần phải đạt đầu tiên đối với mỗi người đi học Trước tiên các em phải học đọc, sau đó các em phải đọc để học tập Đọc giúp các em chiếm lĩnh được ngôn ngữ để dùng trong giao tiếp và học tập Đọc sẽ tạo cho học sinh thông hiểu tư tưởng, tâm lí, tình cảm của người khác, đặc biệt là khi đọc các tác phẩm văn chương con người không chỉ phát triển về mặt nhận thức mà còn rung động về tình cảm, nảy nở những ước mơ tốt đẹp, khơi dậy năng lực hành động, sức mạnh sáng tạo cũng như bồi dưỡng tâm hồn cho các em Không biết đọc con người không có điều kiện tiếp xúc, hưởng thụ sự giáo dục mà xã hội đã dành cho họ, nên không thể hình thành một nhân cách toàn diện Đặc biệt trong thời đại khoa học công nghệ ngày càng phát triển,thời đại bùng nổ thông tin thì việc biết đọc ngày càng quan trọng vì nó giúp con người sử dụng các nguồn thông tin, đọc chính là học, học nữa, học mãi, đọc để tự học, đọc cả đời

Vì những điều nói trên ta thấy việc dạy đọc có một ý nghĩa rất to lớn ở Tiểu học Từ việc biết đọc sẽ giúp các em dễ dàng hơn khi rèn đọc diễn cảm Đọc còn là công cụ để học tập các môn học khác, nó tạo ra hứng thú và động cơ học tập, giúp học sinh có điều kiện tự học và tinh thần học tập cả đời

Đọc một cách có ý thức cũng sẽ tác động tích cực tới trình độ ngôn ngữ cũng như tư duy của người đọc Việc dạy đọc sẽ giúp học sinh hiểu biết hơn, bồi dưỡng ở các em lòng yêu cái thiện và cái đẹp, tránh xa cái xấu và cái ác, dạy cho các em biết suy nghĩ một cách lôgic cũng như biết tư duy có hình ảnh

Việc dạy đọc diễn cảm không đơn giản chỉ là giúp các em chuyển từ chữ viết thành âm thanh có vần, có điệu mà sâu hơn nữa là giúp các em chuyển văn bản viết (văn bản nghệ thuật và phi nghệ thuật) thành văn bản âm thanh nhằm truyền đến cho người nghe không chỉ nội dung thông tin và cả cảm xúc chủ quan của mình về giá trị nghệ thuật của văn bản Đối với học sinh tiểu học đọc diễn cảm vừa là hoạt động tiếp nhận thông tin, trong đó hoạt động phát tin có vai trò nổi trội hơn so với hoạt động nhận tin

Trong giờ Tập đọc học sinh trở thành nhân vật môi giới để nối liền các tác phẩm văn học với người nghe Khi các em đọc diễn cảm vừa có tác động tới lí trí, vừa tác động đến xúc cảm của các em và người nghe Đọc đúng rồi tiến tới đọc diễn cảm để thể hiện được tình cảm và cảm xúc của văn bản là một trong những đòi hỏi mà giờ tập đọc diễn cảm cần phải đạt được

1.1.1.4 Nhiệm vụ của việc đọc và đọc diễn cảm trong nhà trường Tiểu học a) Hình thành năng lực đọc cho học sinh

Dạy học Tập đọc trong nhà trường Tiểu học giúp các em hình thành và phát triển kỹ năng đọc một cách tốt nhất Để rèn luyện kỹ năng đọc diễn cảm cho học sinh tiểu học cần chú ý đến kỹ năng đọc đúng, đọc nhanh (đọc lưu loát, trôi chảy), đọc có ý thức (thông hiểu được nội dung mình đọc), và đọc hay (cao hơn là đọc diễn cảm) Muốn có được kỹ năng đọc diễn cảm thì trước hết học sinh tiểu học phải có được kỹ năng đọc đúng, đồng thời phải biết cảm thụ văn bản đọc và biết hướng tới người nghe để giọng đọc trở nên truyền cảm Năng

lực đọc của học sinh được thể hiện qua hai hình thức: đọc thành tiếng và đọc thầm Học sinh sử dụng thành thạo hai hình thức này được xem là biết đọc

Đọc thành tiếng là hình thức đọc phát ra âm thanh Hình thức đọc này dựa theo nghiên cứu quá trình của người mới tập đọc là hoạt động dùng mắt để nhận biết văn bản viết, đồng thời sử dụng cơ quan phát âm phát ra âm thanh để người khác nghe được Đọc thành tiếng chính là hoạt động chuyển văn bản ngôn ngữ viết thành văn bản ngôn ngữ âm thanh

Đọc thành tiếng bao gồm các mức độ sau:

+) Đọc rõ ràng và rành mạch: Là việc đọc tròn vành rõ tiếng, rõ câu, rõ chữ, rõ lời của văn bản Việc đọc này đòi hỏi học sinh phải biết ngừng nghỉ đúng chỗ, thời gian nghỉ phù hợp ở những chỗ có dấu câu hoặc có sự phân đoạn ngữ nghĩa và có giọng đọc vừa phải (không quá to hoặc quá nhỏ, không đọc ê a

mà phải đọc rõ chữ và tiếng, không đọc luyến thoáng)

+) Đọc lưu loát: Là đọc với tốc độ nhanh, phát âm rõ ràng và rành mạch, không bị vấp, biết ngừng nghỉ đúng dấu câu

+) Đọc diễn cảm: Là mức độ cao nhất của đọc đúng, giúp người đọc thể hiện được tâm tư, tình cảm của văn bản Đó là việc đọc với giọng đọc, ngữ điệu đọc, nét mặt, cử chỉ phù hợp với nội dung văn bản, phù hợp với những sắc thái khác nhau của phong cách văn bản Đọc diễn cảm chính là thể hiện được ý nghĩa của tâm tư, tình cảm, cảm xúc với người nghe Đọc diễn cảm chính là hình thức đọc rèn cho học sinh đọc đúng đồng thời phải cảm thụ được văn bản đọc và biết hướng tới người nghe để giọng đọc, ngữ điệu đọc, nét mặt, cử chỉ trở nên truyền cảm hơn

Như vậy, quá trình đọc phải tiến hành như thế nào để có hiệu quả cao, bước đầu tiên là chúng ta phải giúp học sinh luyện đọc đúng Học sinh khi đọc phải tái hiện lại mặt âm thanh của bài đọc một cách chuẩn xác không có lỗi, không đọc thừa hoặc đọc sót từng âm, vần, tiếng mà cần đọc đúng chính âm, ngắt nghỉ hơi đúng chỗ

Việc ngắt hơi phải phù hợp các dấu câu, nghỉ ít ở dấu phẩy, nghỉ lâu hơn

ở dấu chấm, đọc đúng các ngữ điệu câu, lên giọng ở cuối câu hỏi, hạ giọng ở

cuối câu kể, thay đổi giọng đọc cho phù hợp với tình cảm diễn đạt trong câu cảm Với câu cầu khiến cần nhấn giọng phù hợp để thấy rõ các nội dung cầu khiến khác nhau

b) Hình thành phương pháp và thói quen làm việc với văn bản, làm việc với sách cho học sinh

Thông qua hoạt động đọc và đọc diễn cảm cho học sinh, giúp các em có thói quen làm việc với văn bản, với sách một cách đầy hứng thú Làm cho học sinh thích đọc và thấy rằng khả năng đọc và đọc diễn cảm có lợi cho các em trong cả cuộc đời Làm cho học sinh thấy được lợi ích của việc làm quen với văn bản, với sách để lĩnh hội kiến thức một cách dễ dàng Phải làm cho học sinh thấy được đó là một trong những con đường đặc biệt tạo cho mình một cuộc sống trí tuệ đầy đủ và phát triển hơn

c) Làm giàu kiến thức về ngôn ngữ, đời sống và kiến thức văn học cho học sinh

Ngoài nhiệm vụ rèn đọc cho học sinh, phân môn Tập đọc còn có nhiệm vụ tích luỹ về nhiều mặt, đa dạng và phong phú, bên cạnh nhiệm vụ hình thành thế giới quan, giúp cho sự phát triển tư duy thính giác, thị giác, nó còn có nhiệm vụ làm giàu vốn kiến thức về ngôn ngữ, về đời sống và kiến thức văn học cho học sinh Yêu cầu về việc đọc là một yêu cầu đặt ra trước tiên đối với người đi học,

có đọc tốt và hiểu (cảm thụ) được văn bản thì mới có thể hiểu được nội dung của văn bản đó Đọc giúp cho các em có một lượng kiến thức ngôn ngữ phong phú hơn, khả năng đọc diễn cảm cũng tốt hơn, giúp các em có khả năng giao tiếp tốt hơn trong cuộc sống Khi các em có một khả năng đọc diễn cảm tốt sẽ giúp các

em được tiếp xúc với những bài viết hết sức phong phú và đa dạng thuộc nhiều thể loại, với các chủ điểm, các chủ đề khác nhau về cuộc sống, con người Vì thế các em có thêm nhiều hiểu biết về những vấn đề mà các em được học, về con người, cuộc sống, thiên nhiên, đất nước, văn hoá, lịch sử dân tộc và thế giới từ

đó tạo điều kiện cho các em mở rộng vốn sống và khả năng hiểu biết của mình Trong quá trình học tập cũng như trong cuộc sống các em có điều kiện tiếp xúc

các em cảm thụ đầy đủ và sâu sắc các tác phẩm nghệ thuật đó Từ đó khả năng cảm thụ văn học của các em được mở rộng và phát triển hơn và nó ngày càng được hoàn thiện hơn trong quá trình học tập Trong quá trình rèn luyện kỹ năng các em được từng bước hoàn thành khả năng về ngôn ngữ và văn học, vốn từ của các em ngày càng trở nên phong phú và đa dạng, khả năng tư duy của các

em được phát triển một cách lôgic, quá trình diễn đạt ngôn ngữ của các em được gọn gàng, trong sáng Khi kỹ năng đọc diễn cảm của các em tốt nó sẽ thúc đẩy khả năng thấu hiểu nội dung của văn bản Từ đó giúp các em càng yêu tiếng Việt, giữ gìn sự trong sáng của tiếng Việt và yêu nền văn học của nước nhà hơn

d) Đọc diễn cảm là một phương tiện giáo dục đạo đức, thẩm mĩ và giáo dục lao động, kích thích sự phát triển tư duy cho học sinh

Đọc diễn cảm hình thành, phát triển và giáo dục những tình cảm đạo đức cho học sinh là điều hết sức quan trọng Giáo dục lòng nhân ái, giáo dục đức tính thật thà, dũng cảm, kỉ luật, vâng lời cha mẹ sẽ giúp các em dễ hoà nhập vào cuộc sống và đón nhận những ảnh hưởng tốt đẹp của môi trường để phát triển nhân cách một cách tích cực

Người ta thường phân chia thẩm mĩ và đạo đức thành hai phần, thực tế việc đọc diễn cảm là một phần của chương trình giáo dục thẩm mĩ, nhưng giáo dục thẩm mĩ và giáo dục đạo đức bao giờ cũng gắn liền với nhau Trong giáo dục năng lực cảm thụ thẩm mĩ các tác phẩm văn học và năng khiếu thẩm mĩ, việc đọc diễn cảm sẽ làm tăng thêm và làm sâu sắc thêm sự xúc cảm Các em phải cảm thụ được từng lời nói của nhà thơ bằng cả trái tim và bằng cả tâm hồn, sự chân thành, rung cảm, những cảm xúc ngập tràn thì mới có được sự rung cảm sâu sắc và đúng đắn Đọc diễn cảm giúp cho các em cảm thụ được cái hay, cái đẹp của văn học, làm cho các em thêm yêu thích văn học, từ đó nảy sinh ra ý muốn đọc diễn cảm thật tốt các tác phẩm nghệ thuật mà mình đã rung động Kết quả đầu tiên đó sẽ là nhân tố tích cực cho quá trình hoàn thiện kỹ năng trong lĩnh vực đọc diễn cảm và phát triển những tình cảm đạo đức và thẩm mĩ của các em

Giáo dục thẩm mĩ thông qua việc dạy học đọc diễn cảm thực chất là giúp các em biết cảm thụ cái hay, cái đẹp của ngôn ngữ văn học, hình tượng văn học

thông qua mỗi bài đọc diễn cảm Từ đó, các em có sự cảm nhận sâu sắc các văn bản mà mình đọc

Giáo dục tình cảm và giáo dục thẩm mĩ là con đường đưa nghệ thuật đến với cuộc đời Văn học có một sức mạnh lớn, nó giáo dục con người không phải bằng những triết lí khô khan, cứng nhắc mà bằng những hình tượng văn học sinh động Từ sự rung cảm với tác phẩm văn học sẽ mang đến cho các em những tình cảm đạo đức cao cả, thiêng liêng, tình yêu cuộc sống, yêu thiên nhiên, yêu con người, gia đình, bạn bè, yêu quê hương đất nước Để có được những điều này thầy cô giáo chính là cầu nối đưa các em tiếp cận với cuộc sống bằng những tình cảm cao đẹp, trong sáng, lành mạnh có sức lay động sâu xa, truyền cảm của mình

Từ đó có tác dụng vun đắp, bồi dưỡng tình cảm, đạo đức sâu sắc cho học sinh

Mỗi bài tập đọc sẽ giúp học sinh nhận thức thêm một phần nhỏ bé của cuộc sống, từ đó sẽ giúp các em có thể mở rộng kiến thức và sự hiểu biết của mình hơn, ngôn ngữ của các em ngày càng phong phú hơn, nếu các em có được khả năng đọc diễn cảm tốt thì khả năng cảm thụ văn học của các em sẽ sâu sắc hơn Dạy học Tập đọc trong đó dạy đọc diễn cảm có giá trị thẩm mĩ cao sẽ có tác dụng ghi lại dấu ấn sâu sắc trong cuộc đời các em

1.1.2 Cơ sở tâm lí, sinh lí của việc dạy đọc

Để tổ chức dạy đọc cho học sinh, chúng ta cần hiểu rõ về quá trình đọc, nắm được bản chất kỹ năng đọc Đặc điểm tâm lí, sinh lí của học sinh khi đọc hay cơ chế của đọc là cơ sở của việc dạy đọc

Đọc là một hoạt động trí tuệ phức tạp mà cơ sở là việc tiếp nhận thông tin bằng chữ viết dựa vào hoạt động của cơ quan thị giác Quá trình này được thể hiện:

+) Đọc được xem như là một hoạt động có hai mặt quan hệ mật thiết với nhau Một mặt, là quá trình vận động của mắt, sử dụng bộ mã chữ, âm để phát ra một cách chuẩn xác những dòng và tự ghi lại lời nói âm thanh Mặt khác, là sự vận động của tư tưởng, mối quan hệ giữa các con chữ và ý tưởng, các khái niệm chứa đựng bên trong để nhớ và hiểu cho được nội dung những gì được đọc

+) Đọc bao gồm những yếu tố: Tiếp nhận bằng mắt, hoạt động của các cơ quan phát âm, cơ quan thính giác, cơ quan hô hấp và thông hiểu những gì được đọc Càng ngày những yếu tố này càng gần nhau hơn, tác động qua lại với nhau nhiều hơn

+) Thuật ngữ đọc được sử dụng trong nhiều nghĩa: Theo nghĩa hẹp, đọc là quá trình chuyển từ hình thức chữ viết của từ thành âm thanh Còn theo nghĩa rộng: đọc không chỉ hiểu nghĩa của những từ riêng lẻ mà là cả câu cả bài

+) Kỹ năng đọc là một kỹ năng phức tạp, muốn đọc tốt đòi hỏi một quá trình luyện đọc lâu dài Giai đoạn dạy học vẫn là sự phân tích các chữ cái và đọc từng tiếng theo các âm Giai đoạn tổng hợp thì đọc thành cả từ trọn vẹn, trong

đó sự tiếp nhận từ bằng thị giác và phát âm hầu như trùng với nhận thức, ý nghĩa

+) Việc đọc nhằm vào sự nhận thức Chỉ có thể xem là đứa trẻ biết đọc khi nó đọc mà hiểu được điều mình đọc, đọc là hiểu nghĩa của chữ viết Việc đọc không thể tách rời khỏi việc chiếm lĩnh một công cụ ngôn ngữ Mục đích này chỉ có thể đạt được thông qua con đường luyện giao tiếp có ý thức

+) Các công trình nghiên cứu về cơ chế đọc cho thấy khi đọc mắt ta lướt

từ dòng này sang dòng khác Hoạt động này không thể hiện thành một vận động đều liên tục mà diễn ra thành những bước nhảy kế tiếp nhau Ở mỗi bước, mắt dừng lại để bao quát và ghi nhận một đoạn, một mảng nhất định của dòng chữ, sau đó sẽ qua mảng tiếp theo Một mảng như thế, bao gồm một số lượng chữ thay đổi tuỳ theo người đọc

Quá trình hiểu văn bản bao gồm các bước sau:

- Hiểu nghĩa các từ

- Hiểu các câu

- Hiểu những tập hợp câu dùng để phát biểu một ý trọn vẹn

- Hiểu được các bài

Đối với học sinh lớp 4, tâm lí các em đã được hoàn thiện cấu trúc tâm lí, các em có ý thức về bản thân mình, tự ý thức được mình là ai, như thế nào Ở giai đoạn này ngôn ngữ của các em rất phát triển, các em đã sử dụng tiếng mẹ đẻ

trong sinh hoạt hàng ngày cũng như trong học tập nhiều hơn so với các lứa tuổi trước đó Các em phát âm đúng với phát âm của người lớn, ngữ điệu phù hợp với hoàn cảnh giao tiếp Đó là một bước ngoặt trong quá trình hình thành và phát triển tâm lí của các em Bước tiến về ngôn ngữ của các em được bộc lộ khi các em tiếp xúc với các tác phẩm văn học Đặc điểm tâm lí của các em là dễ tiếp thu, dễ cảm xúc, hồn nhiên, tư duy mang tính chất cụ thể và biểu cảm Nhờ vậy

đã giúp cho việc đọc diễn cảm rất dễ dàng

Học sinh tiểu học - con người với cấu tạo đầy đủ các bộ phận của một cơ thể đang phát triển Trong đó, cơ quan phát âm ngôn ngữ phát triển mạnh, phù hợp với sự tiếp nhận và thực hiện dễ dàng các hoạt động mới, theo chức năng của chúng Khả năng nhận thức, tư duy, tưởng tượng, tình cảm, trí nhớ và nhân cách học sinh đang được hình thành, tiềm tàng khả năng phát triển và đang phát triển Học sinh tiểu học hồn nhiên, ngây thơ, trong sáng, hiếu động, tò mò, thích hoạt động, khám phá thường độc lập, tự làm việc theo hứng thú của mình Thầy,

cô giáo là hình tượng mẫu mực nhất được trẻ tôn sùng nhất, mọi điều trẻ đều nhất nhất nghe theo Sự phát triển nhân cách của học sinh tiểu học phụ thuộc phần lớn vào quá trình dạy học và giáo dục của thầy cô ở nhà trường Tiểu học

Dạy Tập đọc cho học sinh tiểu học bước đầu đem đến sự vận động khoa học cho não bộ và các cơ quan phát âm, ngôn ngữ, đem đến những tinh hoa văn hoá, văn học nghệ thuật trong tâm hồn trẻ; rèn kỹ năng đọc - hiểu, cảm thụ văn học, rèn luyện tình cảm đạo đức, ý chí, ý thức, hành động đúng cho trẻ, phát triển khả năng học tập các môn khác, là điều kiện phát triển toàn diện cho học sinh tiểu học Nhân cách học sinh tiểu học phát triển đúng đắn hay lệch lạc phụ thuộc vào quá trình giáo dục của người thầy mà trong đó phương tiện nghe, nói, đọc, viết có được nhờ học Tập đọc Dạy Tập đọc đặc biệt là dạy đọc diễn cảm cho học sinh tiểu học đòi hỏi người thầy phải có phương pháp dạy học phù hợp với đặc điểm tâm sinh lí của học sinh tiểu học, phù hợp với sự phát triển tiến bộ của khoa học, xã hội, đáp ứng nhu cầu ham hiểu biết của học sinh tiểu học và tăng cường giáo dục đạo đức, nhân cách cho trẻ

Tuy nhiên, học sinh tiểu học không phải bao giờ cũng dễ dàng hiểu được những bài mình đọc Hầu như toàn bộ sức chú ý của các em đều tập trung vào việc nhận ra mặt chữ, đánh vần để phát thành âm Mặt khác, do vốn từ còn ít, năng lực liên kết thành câu, thành ý còn hạn chế nên việc hiểu và nhớ nội dung còn khó khăn Đây là cơ sở để đề xuất một số biện pháp rèn luyện kỹ năng đọc diễn cảm cho học sinh tiểu học

1.1.3 Cơ sở ngôn ngữ và văn học của việc dạy đọc

Chúng ta đều biết rằng, phương pháp dạy Tập đọc phải dựa trên cơ sở của ngôn ngữ học, nó có liên quan mật thiết đến một số vấn đề của ngôn ngữ học Ngôn ngữ học đã chỉ rõ những nội dung cụ thể về các vấn đề của ngôn ngữ chữ viết, chính âm, chính tả, nghĩa của từ, câu, đoạn, văn bản, ngữ điệu, nhịp điệu, tình cảm ngôn ngữ, các dấu câu, các kiểu câu Đó là những vấn đề gắn bó với việc dạy và học Tập đọc của thầy (cô) và trò ở bậc Tiểu học

Mặt khác, có thể thấy rằng hiện nay, những kết quả nghiên cứu của Việt ngữ học còn hạn chế, chưa đáp ứng được những đòi hỏi của phương pháp

Ví dụ: Việc chưa thống nhất một chuẩn chính âm, có rất ít những nghiên cứu về ngữ điệu tiếng Việt,… làm cho phương pháp dạy Tập đọc không tránh khỏi những vướng mắc về vấn đề đọc đúng, đọc diễn cảm, cũng như không giải quyết được vấn đề phát âm của địa phương, không có những chỉ dẫn cụ thể cho việc đọc diễn cảm đành theo những cách nói chung chung, hời hợt

a) Vấn đề về chính âm trong tiếng Việt

Chính âm là các chuẩn mực phát âm của ngôn ngữ có giá trị và hiệu lực

về mặt khoa học, xã hội Vấn đề về chuẩn mực phát âm tiếng Việt đang là vấn

đề thời sự và có nhiều ý kiến trái chiều khác nhau Nó liên quan đến nhiều vấn

đề khác nhau như: chuẩn hoá ngôn ngữ, giữ gìn sự trong sáng của tiếng Việt, mục đích của việc xây dựng chính âm Vấn đề đặt ra trước mắt là phải giải quyết như thế nào những nét khác biệt trên bình diện ngôn ngữ giữa các phương ngữ

và việc xác định chuẩn chính âm

Những nét khác biệt về phương ngữ giữa các vùng của nước ta

yếu được biểu hiện ở cao độ, trường độ, cường độ,…

Cấu trúc của ngữ điệu gồm hai phần chính là phần mềm và phần cứng: +) Phần cứng: Là những đặc trưng vốn có của các thành phần để tham gia cấu thành ngữ điệu như cao độ, cường độ, trường độ Phần cứng thì mang tính bắt buộc, tính xã hội và tính phổ quát

+) Phần mềm: Là sự sáng tạo của người nói, người đọc khi sử dụng ngữ điệu Phần mềm mang tính nghệ thuật, cá nhân, gắn với những tình huống giao tiếp cụ thể, trường hợp sử dụng cụ thể và mang tính sáng tạo

Theo nghĩa rộng:

Ngữ điệu là toàn bộ những phương tiện được sử dụng để đọc diễn cảm như những chỗ lên giọng, xuống giọng, chỗ ngừng, tốc độ,… được hệ thống lại thành một tổ hợp phản ánh đúng thái độ, tình cảm, cảm xúc của tác giả

Như vậy, là sự hoà đồng về âm hưởng của bài đọc, nó có giá trị lớn về bộc lộ tình cảm, cảm xúc mà tác giả muốn thể hiện Nên việc sử dụng ngữ điệu rất quan trọng trong việc đọc diễn cảm

c) Cơ sở văn học của việc dạy đọc

Văn học nghệ thuật là tinh hoa của ngôn ngữ, là tình cảm đạo đức lý tưởng của tình yêu, nó có được nhờ cảm xúc của tâm hồn, làm cho tâm hồn con người thêm phong phú và sâu sắc

Việc dạy học không thể không dựa trên lý thuyết về văn bản Những tiêu chuẩn để phân tích, đánh giá một văn bản nói chung cũng như lý thuyết để phân tích, đánh giá các tác phẩm văn chương nói riêng

Việc hình thành kỹ năng đọc đúng, đọc hiểu và đọc diễn cảm cho học sinh phải dựa trên những tiêu chuẩn đánh giá một văn bản tốt như: tính chính xác, đúng đắn và tính thẩm mĩ, đặc điểm về các kiểu ngôn ngữ, phong cách chức năng, thể loại văn học, các bảng điểm dùng làm ngữ liệu đọc ở Tiểu học

Việc luyện đọc cho học sinh phải dựa trên những hiểu biết về đặc điểm của ngôn ngữ văn học, tính hình tượng, tính tổ chức và tính hàm súc của nó

Dạy Tập đọc cho học sinh tiểu học là dạy cho học sinh biết đọc đúng tiếng, từ, câu, chữ, hiểu nội dung rồi đọc đúng ngữ điệu, nhịp điệu, diễn cảm,

cảm nhận được ý nghĩa tình cảm; biết tư duy, tưởng tượng, hình thành ý thức tốt đẹp trong tâm hồn và có hành động đẹp, học sinh biết chuẩn ngôn ngữ và biết cảm thụ văn học Dạy Tập đọc sẽ càng tinh tế, càng sáng tạo, càng hiệu quả hơn khi ta nghiên cứu vận dụng tốt những thành tựu của ngôn ngữ văn học

1.2 Cơ sở thực tiễn

1.2.1 Khảo sát chương trình sách lớp 4

Chương trình và sách giáo khoa, nội dung dạy học bắt đầu từ kì một lớp 1, mỗi tuần gồm 5 tiết ứng với 5 bài tập đọc (có 3 bài đọc thêm)

Ở các lớp 2, 3, 4, 5 chương trình cả năm đều gồm 33 tuần, sách giáo khoa

in đều thành hai tập Mỗi tuần ở lớp 4 có hai tiết Tập đọc, mỗi tiết có 40 phút Sách giáo khoa Tiếng Việt lớp 4 có cấu trúc gồm 10 đơn vị học, mỗi đơn vị ứng với một chủ điểm trong 3 tuần (riêng chủ điểm tiếng sáo diều học trong 4 tuần), mỗi tuần có 2 tiết tập đọc gồm 2 bài học

Nếu như ở các lớp dưới, chủ điểm học tập xoay quanh những lĩnh vực rất gần gũi với học sinh thì ở lớp 4 chủ điểm là những vấn đề đời sống tinh thần của con người như tính cách, đạo đức, năng lực, sở thích,… cụ thể:

Tập 1 gồm 5 chủ điểm, học trong 18 tuần:

- Thương người như thể thương thân (tuần 1, 2, 3)

- Măng mọc thẳng (tuần 4, 5, 6)

- Trên đôi cánh ước mơ (tuần 7, 8, 9)

- Có chí thì nên (tuần 11, 12, 13)

- Tiếng sáo diều (tuần 14, 15, 16, 17)

Tuần 10 dùng để ôn tập giữa học kì 1, tuần 18 ôn tập cuối học kì 1

Tập 2 gồm 5 chủ điểm, học trong 17 tuần

- Người ta là hoa đất (tuần 19, 20, 21)

- Vẻ đẹp muôn màu (tuần 22, 23, 24)

- Những người quả cảm (tuần 25, 26, 27)

- Khám phá thế giới (tuần 29, 30, 31)

- Tình yêu cuộc sống (tuần 32, 33, 34)

Như vậy, ta thấy sách giáo khoa lớp 4 có sự cụ thể Số lượng chủ điểm nhiều với những tên gọi phong phú, hấp dẫn hơn tạo ra hứng thú học tập cho học sinh, các chủ điểm được sắp xếp một cách hợp lí và nội dung phù hợp với trình

độ nhận thức của học sinh.Các bài tập đọc ở trong sách giáo khoa đa dạng và phong phú về các thể loại văn bản như: truyện ngắn, kịch, thơ, văn xuôi, văn bản khoa học, trích đoạn, thần thoại, ca dao, truyện dân gian, thư

Các bài tập đọc ở chương trình lớp 4 gồm:

- Trích đoạn

Gồm có 10 đoạn trích, bao gồm: “Dế Mèn bênh vực kẻ yếu” 2 bài (Tô Hoài), “Truyện cổ nước mình” (trích đoạn thơ - Lâm Thị Mĩ Dạ), “Tuổi ngựa” (trích đoạn thơ - Xuân Quỳnh), “Truyện cổ tích về loài người” (trích đoạn thơ - Xuân Quỳnh), “Chợ tết” (trích đoạn thơ - Đông Đắc Cù), “Khúc hát ru những

em bé lớn trên lưng mẹ” (trích đoạn thơ - Nguyễn Khoa Điềm), “Đoàn thuyền đánh cá” (thơ - Huy Cận), “Bài thơ về Tiểu đội xe không kính” (thơ - Phạm Tiến Duật), “Con chim chiền chiện” (thơ - Huy Cận)

- Kịch: có một bài: “Ở Vương quốc Tương Lai” (Mát-Téc-Lích)

Gồm có: “Mẹ ốm” (Trần Đăng Khoa), “Tre Việt Nam” (Nguyễn Duy),

“Gà trống và cáo” (La - phông - ten), “Nếu chúng mình có phép lạ” (Định Hải),

“Chuyện cổ tích về loài người” (Xuân Quỳnh), “Trăng ơi … từ đâu đến?” (Trần Đăng Khoa), “Dòng sông mặc áo” (Nguyễn Trọng Tạo), “Ngắm trăng Không đề” (Hồ Chí Minh)

- Thần thoại: gồm có một bài: “Điều ước của vua Mi-đát” (Thần thoại Hi Lạp)

- Truyện dân gian: gồm có 2 bài: “Những hạt thóc giống” (truyện dân gian Khơ-me), “Ăn “mầm đá”” (Truyện dân gian Việt Nam)

- Thư: “Thư thăm bạn”

- Truyện ngắn: gồm có 24 bài

“Người ăn xin” (Tuốc-ghê-nhép), “Một người chính trực” (Quỳnh Cư, Đỗ Đức Hùng), “Nỗi dằn vặt của An-đrây-ca” (Xu-khôm-lin-xki), “Chị em tôi” (Liên Hương), “Trung thu độc lập” (Thép mới), “Đôi giày ba ta màu xanh” (Hàng Chức Nguyên), “Thưa chuyện với mẹ” (Nam Cao), “Ông Trạng thả diều” (Trinh Đường), “Vua tàu thuỷ Bạch Thái Bưởi” (Theo từ điển nhân vật lịch sử Việt Nam), “Người tìm đường lên các vì sao” (Lê Nguyên Long - Phạm Ngọc Toàn), “Văn hay chữ tốt”, “Cánh diều tuổi thơ” (Tạ Duy Anh), “Kéo co” (Toàn Ánh), “Trong quán ăn “Ba cá bống”” (A-lếch-xây Tôn-xtôi), “Rất nhiều mặt trăng” (Phơ-Bơ), “Anh hùng Lao động Trần Đại Nghĩa” (theo từ điển nhân vật lịch sử Việt Nam), “Thắng biển” (Chu Văn), “Ga-Vrốt ngoài chiến luỹ” (Huy-Gô), “Dù sao trái đất vẫn quay !” (Lê Nguyên Long - Phạm Ngọc Toàn), “Con Sẻ” (Tuốc-ghê-nhép), “Đường đi Sa Pa” (Nguyễn Phan Hách), “Hơn một nghìn ngày vòng quanh trái đất” (Trần Diệu Tần - Đỗ Thái), “Con chuồn chuồn nước” (Nguyễn Thế Hội), “Vương quốc vắng nụ cười” (Trần Đức Tiến)

1.2.2 Thực trạng của giáo viên lớp 4 trường Tiểu học Chiềng Sinh - thành phố Sơn La - tỉnh Sơn La

Chúng tôi tiến hành điều tra 3 giáo viên đang trực tiếp giảng dạy khối lớp

4 trường Tiểu học Chiềng Sinh - thành phố Sơn La - tỉnh Sơn La

Kết quả điều tra thực trạng giáo viên lớp 4 trường Tiểu học Chiềng Sinh - thành phố Sơn La - tỉnh Sơn La đọc diễn cảm cụ thể như sau:

- Số lượng giáo viên trình độ cao đẳng có một giáo viên chiếm 33,3%, trình độ đại học có hai giáo viên chiếm 66,7%, giáo viên trình độ trung cấp không có giáo viên nào

- Số lượng giáo viên có năm công tác dưới 5 năm có một giáo viên chiếm 33,3%, từ 5 đến 15 năm có hai giáo viên chiếm 66,7%, trên 15 năm không có giáo viên nào

- Cả 3 giáo viên đều có nhận thức đúng về đọc diễn cảm chiếm 100%

- Số lượng giáo viên gặp khó khăn chủ yếu khi hướng dẫn học sinh đọc diễn cảm được biểu hiện như sau: Trong 3 giáo viên thì có 2 giáo viên gặp khó khăn về số lượng trẻ đông trong một lớp và 2 giáo viên gặp khó khăn về trẻ nói ngọng Còn những khó khăn khác không có giáo viên nào

- Về biện pháp giáo viên sử dụng trong hướng dẫn học sinh đọc diễn cảm được biểu hiện như sau: Cả 3 giáo viên đều biết cách hướng dẫn học sinh lựa chọn và thể hiện giọng đọc phù hợp; trong đó có 2 giáo viên biết phối hợp với gia đình; ngoài ra cả 3 giáo viên đều rèn cho học sinh kỹ năng thể hiện ngữ điệu khi đọc

- Về việc sử dụng các phương pháp sáng tạo khác không có giáo viên nào Tổng hợp ý kiến qua phiếu điều tra của 3 giáo viên dạy khối lớp 4 trường Tiểu học Chiềng Sinh - thành phố Sơn La - tỉnh Sơn La chúng tôi thấy:

- 100% giáo viên nhận thức đúng về đọc diễn cảm Đọc diễn cảm là người đọc sử dụng mọi sắc thái của giọng để trình bày tác phẩm, giúp cho người nghe

có thể “nhìn” thấy những cái đã được nghe và khơi gợi lên những rung động, những xúc cảm ở họ

- 100% giáo viên đã chú ý đến việc tạo điều kiện giúp cho học sinh có cơ hội và môi trường để đọc diễn cảm nhưng lại chưa biết khai thác triệt để hứng thú của học sinh một cách phù hợp nhất

- Chúng tôi có hỏi “Trong thực tế thầy (cô) đã gặp những khó khăn gì khi hướng dẫn học sinh đọc diễn cảm ?” thì 66,7% giáo viên cho rằng số học sinh quá đông và 66,7% giáo viên cho rằng học sinh nói ngọng nhiều nên rất khó khăn trong việc đọc diễn cảm Từ thực tế này chúng tôi đã đề ra biện pháp tổ chức cho học sinh đọc diễn cảm thành từng nhóm, thầy cô gây hứng thú và kích thích học sinh đọc, thầy cô chú ý sửa sai cho học sinh, giáo viên phải sửa lỗi đọc kịp thời và tập cho học sinh nhận xét cách đọc của từng bạn trong lớp hoặc nhận xét bạn đọc của mình theo cặp đôi

- Chúng tôi hỏi: “Thầy (cô) có thể đề xuất ra biện pháp gì để giúp học sinh đọc diễn cảm” thì 100% giáo viên đưa ra được biện pháp giúp học sinh đọc diễn cảm Các giáo viên cho rằng nên sử dụng các biện pháp sau:

+ Biện pháp học sinh cách lựa chọn và thể hiện giọng đọc phù hợp

+ Biện pháp rèn cho học sinh kỹ năng thể hiện ngữ điệu khi đọc

Đó là các biện pháp giáo viên thường sử dụng để dạy đọc diễn cảm cho học sinh Trong khoá luận này, chúng tôi vẫn tiếp tục sử dụng các biện pháp này nhưng chúng tôi đi sâu hơn để khai thác một cách sáng tạo nhất, hiệu quả nhất với từng biện pháp để giúp học sinh đọc diễn cảm một cách hiệu quả hơn

1.2.3 Thực trạng dạy - học đọc diễn cảm ở lớp 4 trường Tiểu học Chiềng Sinh - thành phố Sơn La - tỉnh Sơn La

1.2.3.1 Về phía học sinh

Trường có ba lớp 4, số học sinh của lớp 4A1 là 35 học sinh, 4A2 là 30 học sinh, 4A3 là 30 học sinh Trong tổng số các học sinh của khối 4 thì số lượng các học sinh dân tộc chiếm hơn 50% chủ yếu là dân tộc Thái, H’mông, Khơ mú, …

Qua quá trình dự giờ, khảo sát về hứng thú học tập và khả năng đọc diễn cảm của học sinh lớp 4 trường Tiểu học Chiềng Sinh - thành phố Sơn La - tỉnh Sơn La, chúng tôi thấy rằng:

Nhìn chung các em học sinh lớp 4 của trường đã có hứng thú học tập đối với môn Tập đọc, các em đều yêu thích môn này Đối với mỗi loại văn bản, mỗi học sinh lại có hứng thú và khả năng khác nhau Thơ, kịch, truyện ngắn là các dạng bài tập mà các em có hứng thú đọc nhất chiếm 70%, còn lại gần 30% các

em học sinh thích đọc các loại văn bản khác như báo chí, khoa học, … Điều này chứng tỏ rằng các bài tập đọc thuộc thể loại văn bản nghệ thuật vẫn hấp dẫn và thu hút sự hứng thú của học sinh, nó sẽ tạo điều kiện tốt cho các em cảm thụ những tác phẩm, những cảm xúc, tình cảm của tác giả gửi gắm trong các tác phẩm bằng khả năng đọc diễn cảm của mình

Hơn nữa, qua việc dự giờ khảo sát phân môn Tập đọc chúng tôi còn thấy rằng, trong quá trình đọc diễn cảm trên lớp học sinh cũng gặp phải một số khó khăn là: Sự chênh lệch giữa các học sinh trong cùng một lớp và giữa các lớp về khả năng đọc diễn cảm Có em đọc và vận dụng kỹ năng đọc vào việc học tập có hiệu quả rất cao, khả năng đọc diễn cảm của các em tốt nhưng số lượng này

chỉ dừng lại ở mức độ đọc đúng câu chữ thậm chí còn ngắc ngứ, phát âm chưa chuẩn một số phụ âm đầu như l/đ, l/n,… số học sinh đạt yêu cầu về kỹ năng đọc diễn cảm là rất thấp Mà số đông học sinh của trường là dân tộc thiểu số nên thường phát âm sai do lỗi cơ bản là chất giọng vùng miền, phụ huynh là người đồng bào dân tộc hầu như không có tác động gì đến việc học đọc của các em vì nhiều lí do: bản thân họ sử dụng tiếng Việt còn chưa chính xác, phát âm sai lỗi nhiều, quan niệm chăm sóc và giáo dục con cái của họ cũng hạn chế Kỹ năng đọc hiểu của các em còn yếu, đọc chỉ mang tính chất phát âm mà thôi Điều này ảnh hưởng đến khả năng đọc của các em cũng như giữ gìn sự trong sáng của tiếng Việt

Do nhận thức của học sinh về tầm quan trọng của môn học chưa đúng, các em thích học môn Toán hơn môn Tiếng Việt nên nhiều em còn ngại đọc bài và chưa có ý thức tự rèn đọc diễn cảm mà chỉ mang tính chất đối phó Và vốn từ ngữ của các em còn ít ỏi chưa hiểu hết nghĩa các từ, cụm từ trong bài đọc, các em ngắt nghỉ không đúng chỗ, nhiều lúc hiểu sai ý nghĩa của câu văn hay bài thơ

Giọng đọc của học sinh còn nhỏ, nhiều em chưa nắm được nội dung của bài đọc nên khi đọc các em chưa biết bộc lộ cảm xúc của bài đọc qua giọng đọc hoặc nếu có thể chỉ mang tính chất bắt chước giáo viên hoặc bạn bè Mặt khác,

do ảnh hưởng của tiếng địa phương và cách phát âm của mỗi em là khác nhau nên các em đọc còn sai các từ ngữ, sai nội dung ý nghĩa của văn bản

Khi điều tra về những điều kiện thuận lợi và khó khăn của học sinh lớp 4 khi rèn luyện kỹ năng đọc diễn cảm thì giáo viên cho rằng về cơ bản học sinh trong trường đều sống trong môi trường được đào tạo, được quan tâm chăm sóc

từ nhỏ nên khả năng đọc của các em tương đối tốt, các em đọc rõ ràng, lưu loát Đây là điều kiện thuận lợi lớn mà nhiều trường không thể có được, nhất là các trường ở vùng sâu, vùng xa ít được tiếp xúc với các phương tiện thông tin đại chúng Tuy nhiên, các em cũng gặp phải một số khó khăn khi đọc diễn cảm, chỉ

có một số em có khả năng cảm thụ tốt bài đọc nên khả năng đọc diễn cảm của các em còn thấp Một số giáo viên cho biết số lượng học sinh dân tộc thiểu số

của trường tương đối đông, khả năng đọc của các em chỉ dừng lại ở mức độ đọc trơn tru, lưu loát chứ chưa biết thể hiện tư tưởng, tình cảm mà tác giả gửi gắm trong tác phẩm Một số em sống trong bản vẫn còn chịu ảnh hưởng cách phát âm của gia đình, địa phương nên phát âm còn nhiều chỗ sai

Các tiêu chí đánh giá kỹ năng đọc diễn cảm được thực hiện trên 95 học sinh lớp 4 trường Tiểu học Chiềng Sinh - thành phố Sơn La - tỉnh Sơn La

Bảng: Các tiêu chi đánh giá kỹ năng đọc diễn cảm của học sinh lớp 4

sinh

Số lượng %

- Nhịp điệu đọc đúng yêu cầu

- Cao độ giọng phù hợp

- Cường độ giọng phù hợp

- Có kết hợp các yếu tố phi ngôn ngữ

10 10,5

- Một số chỗ chưa phù hợp

70 73,7

- Không xác định được

15 15,8

Qua bảng tiêu chí chúng ta thấy:

Số lượng các em đọc diễn cảm tốt chưa nhiều Các em biết đọc diễn cảm là các

em đã biết xác định giọng điệu, ngữ điệu phù hợp, phát âm chuẩn, tự tin, biết sử dụng phương tiện phi ngôn ngữ khi đọc

Ở mức độ đọc diễn cảm yếu còn khá nhiều Ở mức độ này các em phát

âm không chuẩn , còn ngọng, chưa biết xác định giọng điệu, ngữ điệu phù hợp, khả năng sử dụng các phương tiện phi ngôn ngữ rất khó khăn, các em chưa tự tin khi thể hiện

Ở mức độ trung bình - khá chiếm tương đối cao Ở mức độ này các em có thể đọc đúng chính âm, cơ bản biết xác định giọng điệu, ngữ điệu của tác phẩm

dù có đôi chỗ chưa phù hợp, các em có khả năng sử dụng các phương tiện phi ngôn ngữ khi đọc nhưng chưa được tốt

Như vậy, có thể thấy rằng mức độ các em biết đọc diễn cảm là chưa cao, kết quả chưa cao này do nhiều nguyên nhân Muốn khắc phục được tình trạng này giáo viên phải có phương pháp và hình thức tổ chức cho phù hợp

1.2.3.2 Về phía giáo viên

Ở chương trình tiếng Việt ở Tiểu học hiện nay, nội dung các bài đọc trong sách giáo khoa tương đối phù hợp với nhận thức của học sinh, các bài đọc được sắp xếp khá lôgic, chặt chẽ theo từng chủ điểm, đa dạng các thể loại và nội dung phong phú; hơn nữa giáo viên đã nắm được chuẩn cần đạt về kỹ năng đọc và

hiểu của học sinh Vì thế trong quá trình dạy phân môn Tập đọc thì người giáo viên đã hướng dẫn các em thực hiện khá nhịp nhàng giữa các hoạt động

Hiện nay, trong thực tế luyện đọc ở lớp 4, kỹ năng đọc diễn cảm của học sinh chưa cao, chưa đồng đều Đa số các em chỉ mới đọc đúng, số lượng học sinh biết đọc diễn cảm còn rất ít (thậm chí nhiều em còn chưa biết cách đọc diễn cảm hoặc còn xem nhẹ hoạt động này), số học sinh đọc chưa lưu loát và sai lỗi vẫn còn

Đa số các bài tập đọc ở lớp 4 tương đối dài mà thời gian một tiết học quá ít nên hầu như giáo viên chỉ mới dừng lại ở luyện đọc đúng cho các em, bước hướng dẫn các em đọc diễn cảm còn ít Chính vì thế, việc yêu cầu các em tham gia thể hiện đọc diễn cảm trước lớp chỉ thực hiện được ở một số học sinh khá, giỏi

Và một nguyên nhân quan trọng khác làm cho chất lượng dạy Tập đọc chưa tốt cũng chính là ở những hạn chế của giáo viên Nhìn chung hiện nay giáo viên của chúng ta còn thiếu hụt những kỹ năng đọc, vì vậy không chủ động được các nội dung dạy học Tập đọc Giáo viên chưa chú ý chữa các lỗi phát âm cho học sinh, không có biện pháp luyện cho học sinh đọc to, đọc nhanh, đọc diễn cảm Kĩ năng đọc diễn cảm là mục đích cuối cùng của chúng ta muốn có ở học sinh sau mỗi giờ học Những kỹ năng này trước hết phải có ở giáo viên, thầy cô giáo phải đọc được bài Tập đọc với giọng cần thiết, nắm chắc nội dung bài Tập đọc từ việc hiểu từ, câu đến việc hiểu ý, tình của văn bản Như vậy có nghĩa là để đạt được cái đích cuối cùng ấy của giờ dạy Tập đọc là học sinh phải đọc đúng, hay, đọc diễn cảm và hiểu nội dung văn bản, bên cạnh đó yêu cầu về kỹ năng đọc diễn cảm cần thiết đầu tiên là phải có kỹ năng đọc diễn cảm ở người giáo viên

Đối với học sinh tiểu học, tư duy của các em còn thiên về trực quan cụ thể, những gì các em nhìn thấy, nghe thấy sẽ giúp các em ghi nhớ và hứng thú hơn thì đồ dùng trực quan là yếu tố không thể thiếu trong giờ học Trong giờ Tập đọc các giáo viên thường sử dụng đồ dùng trực quan là tranh ảnh để minh hoạ, bởi đây là đồ dùng chủ yếu mà tiết Tập đọc nào giáo viên cũng cần khai thác Nếu đồ dùng này không được sử dụng thì rõ ràng giáo viên đã bỏ qua kênh

Sử dụng bảng phụ để ghi các đoạn văn (khổ thơ) luyện đọc diễn cảm Mục đích của việc sử dụng bảng phụ là giúp học sinh quan sát dễ hơn, lớp học tập trung hơn và góp phần tích cực vào việc luyện đọc diễn cảm cho học sinh Tuy nhiên số lượng giáo viên sử dụng bảng phụ là không nhiều và chất lượng sử dụng bảng phụ cũng chưa cao Còn phiếu học tập ít được giáo viên chú trọng đến Như vậy, có thể thấy rằng việc sử dụng đồ dùng trực quan trong việc rèn luyện kỹ năng đọc diễn cảm cho học sinh tiểu học lớp 4 trường Tiểu học Chiềng Sinh mặc dù đã được chú trọng song vẫn chưa được coi trọng một cách đúng mức, điều này gây ảnh hưởng không nhỏ tới việc rèn kỹ năng đọc cho học sinh

Việc sử dụng các phương pháp dạy học sao cho hiệu quả cũng là một vấn

đề đáng lưu ý Khảo sát vấn đề này chúng tôi có hỏi: “Khi dạy Tập đọc, thầy cô thường sử dụng các phương pháp nào?” thì 100% giáo viên trả lời thường xuyên

sử dụng phương pháp như trực quan, đàm thoại, thảo luận, luyện tập Còn phương pháp đọc theo thể loại thì 70% giáo viên sử dụng Đây là những phương pháp chính được sử dụng trong giờ dạy Tập đọc nên con số 100% giáo viên thường xuyên sử dụng không có gì đáng ngạc nhiên Tuy nhiên, việc vận dụng các phương pháp vào dạy học sao cho có hiệu quả mới là vấn đề lớn Vì vậy, trong quá trình rèn luyện kỹ năng đọc diễn cảm cho học sinh; giáo viên phải biết lựa chọn và sử dụng hợp lí, linh hoạt, có thể kết hợp các phương pháp để tăng tính hấp dẫn, hiệu quả khi dạy học

Như vậy, qua việc phân tích thực trạng rèn luyện kỹ năng đọc diễn cảm ở lớp 4 trường Tiểu học Chiềng Sinh Chúng tôi thấy rằng các giáo viên đã quan tâm, chú ý đến việc rèn luyện kỹ năng đọc cho học sinh và đạt được những kết quả nhất định Tuy nhiên, chúng tôi cũng thấy rằng việc tiếp cận hướng dẫn học sinh nhất là những em đọc chậm, đọc yếu còn chưa thật sự có hiệu quả Đồng thời việc tổ chức luyện đọc diễn cảm cho học sinh còn gặp nhiều khó khăn, nhiều khi còn theo khuôn mẫu, ít có sự sáng tạo nên chưa tạo được hứng thú và hiệu quả luyện đọc cho học sinh, việc sử dụng đồ dùng trực quan của giáo viên còn hạn chế,…

Trên cơ sở thực trạng đó, chúng tôi mạnh dạn đề xuất một số biện pháp góp phần khắc phục những hạn chế, nâng cao hiệu quả trong quá trình rèn luyện

kỹ năng đọc diễn cảm cho học sinh lớp 4 trường Tiểu học Chiềng Sinh - thành phố Sơn La - tỉnh Sơn La

Tiểu kết

Trong chương này, chúng tôi đề cập đến cơ sở lí luận về việc đọc diễn cảm cho học sinh lớp 4 trường Tiểu học Chiềng Sinh - thành phố Sơn La - tỉnh Sơn La Việc rèn luyện kỹ năng đọc diễn cảm còn phụ thuộc vào khả năng ngôn ngữ, khả năng nhận thức, tư duy, tình cảm, óc sáng tạo và các kỹ năng đọc đúng, đọc hiểu, đọc diễn cảm của học sinh Không chỉ có giờ Tập đọc mới giúp học sinh đọc diễn cảm mà qua các giờ học khác cũng giúp học sinh rất nhiều trong việc rèn luyện kỹ năng đọc diễn cảm

Kết quả điều tra thực trạng sử dụng biện pháp rèn luyện kỹ năng đọc diễn cảm cho học sinh lớp 4 phản ánh đúng thực trạng ở giáo viên là chưa thực sự chú trọng việc giúp học sinh đọc diễn cảm một cách hiệu quả nhất

Kết quả điều tra thực trạng học sinh lớp 4 đọc diễn cảm cho thấy mức độ học sinh biết đọc diễn cảm là chưa cao Kết quả này là do học sinh phần lớn các

em là người dân tộc nên chỉ dừng lại ở mức độ đọc đúng, thậm chí còn có nhiều

em chưa đọc thành thạo và thời gian để các em luyện đọc không nhiều nên mức

độ đọc diễn cảm của học sinh còn gặp nhiều khó khăn