Bộ y tế bộ khoa học và công nghệ Báo cáo tổng kết đề tàI nghiên cứu khoa học cấp nhà nớc Mã số KC 10 - 16 Nghiên cứu sức khoẻ tâm thần của ngời việt nam trong thời kỳ chuyển sang cơ chế kinh tế thị trờng và xây dựng các giảI pháp can thiệp Chủ nhiệm đề tàI PGS.TS. Trần Viết Nghị Cơ quan chủ trì viện sức khoẻ tâm thần - bệnh viện bạch mai 6497 05/9/2007 Hà nội 2005 Cơ quan quản lý đề tàI bộ khoa học công nghệ Cơ quan chủ trì đề tàI viện sức khoẻ tâm thần Cơ quan phối hợp nghiên cứu viện chiến lợc và chính sách y tế Viện y học lao động và vệ sinh môi trờng bệnh viện bạch mai Thời gian thực hiện : 10/2001 4/2005 Kinh phí đợc phê duyệt : 1.500.000.000 đồng Kinh phí đợc cấp thực tế : 1.500.000.000 đồng Ban chủ nhiệm đề tài 1. PGS.TS. Trần Viết Nghị Chủ nhiệm 2. PGS.TS. Nguyễn Viết Thiêm Phó chủ nhiệm Ban th ký và các thành viên tham gia chính TS. L Thị Bởi Th ký PGS. TS. Nguyễn Bạch Ngọc Th ký TS. Trần Thị Bình An Thành viên ThS. Trần Thanh Hà Thành viên ThS. Đinh Đăng Hoè Thành viên ThS. Nguyễn Hữu Chiến Thành viên CN. Đặng Viết Lơng Thành viên Lời cảm ơn Chúng tôi xin chân thành cảm ơn Bộ KH và CN, chơng trình KC 10 đã cho phép chúng tôi đợc tiến hành nghiên cứu đề tài KC10-16. Chúng tôi xin chân thành cảm ơn: Ban giám đốc bệnh viện Bạch Mai và các phòng ban của bệnh viện. Ban giám hiệu, bộ môn Tâm thần trờng đại học Y Hà Nội. Ban lãnh đạo viện sức khỏe tâm thần, viện chiến lợc và chính sách y tế, viện Y học lao động và vệ sinh môi trờng đã tạo điều kiện giúp đỡ chúng tôi trong quá trình thực hiện đề tài này. Chúng tôi xin chân thành cảm ơn. 1. Ban lãnh đạo công ty Gang thép Thái Nguyên. Ban lãnh đạo, ban y tế, Nhà máy luyện gang, luyện cốc, luyện cán thép Gia Sàng Thái Nguyên 2. Ban giám đốc Nhà máy thủy điện Hòa Bình 3. Ban lãnh đạo Bộ t lệnh Lăng Bác 4. Ban giám đốc tổng công ty vận tải Hà Nội và Ban giám đốc các xí nghiệp xe buýt : Thủ Đô, Thăng Long, 10 tháng 10, Hà Nội 5. Cục hàng không dân dụng Việt Nam.Trung tâm quản lí bay Việt Nam, cụm cảng hàng không phía Nam, cụm cảng hàng không phía Bắc. Trung tâm y tế hàng không Việt Nam 6. Trung tâm y tế dự phòng đờng sắt, các xí nghiệp đầu máy xe lửa: Hà Nội Sài Gòn, Vinh, Hà Lào. 7. Ban giám đốc Bệnh viện tâm thần TW I , TW II, Hà Nội 8. Ban giám đốc bệnh viện chống lao Phạm Ngọc Thạch. Bệnh viện lao và các bệnh phổi(K74), viện chống lao Trung Ương. 9. Ban giám đốc công ty xuất nhập khẩu thủy sản II, Quảng Ninh, Ban giám đốc công ty xuất nhập khẩu thuỷ sản Minh Phú Cà Mau 10. Ban giám đốc công ty da giày Hà Nội(Hanshoes), sở y tế Đồng Nai, công ty giày TAEKWANG Biên Hòa Đồng Nai 11. Tổng công ty dệt may Việt Nam. Bệnh viện dệt may Việt Nam. Công ty dệt may minh khai,công ty may Lê Trực, Việt Tiến Chúng tôi xin chân thành cảm ơn toàn thể cán bộ công nhân viên của các ngành, các cơ sở, nơi chúng tôi đến nghiên cứu đã tạo mọi điều kiện, đã hợp tác cùng chúng tôi hoàn thành tốt quá trình nghiên cứu. Đã đa ra đợc những đề xuất hợp lý, hoàn chỉnh để bảo vệ và chăm sóc tốt sức khoẻ ngời lao động nhằm mục tiêu cuối cùng nâng cao năng suất và chất l ợng thúc đẩy sự phát triển đáp ứng đợc nền công nghiệp hoá, hiện đại hoá đất nớc. Chúng tôi xin chân thành cảm ơn các Giáo S, Phó giáo s ,Tiến sĩ, Bác sĩ, các nhà nghiên cứu, nhân viên y tế, các cơ sở cộng tác, đã không tiếc sức mình làm việc cùng chúng tôi tiến hành nghiên cứu thành công đề tài này. Sản phẩm của đề tài 1. Luận văn thạc sỹ của bác sỹ Trần Nh Minh Hằng - Chuyên ngành tâm thần. Nghiên cứu đặc điểm dịch tễ lâm sàng rối loạn lo âu của công nhân may ở công ty may Lê Trực và Minh Khai TP Hà Nội. Bảo vệ tại Đại học Y Hà Nội. 2. Một luận án tiến sỹ của Th.s Đặng Huy Hoàng Chuyên ngành Y tế công cộng: Nghiên cứu nguy cơ căng thẳng nghề nghiệp ảnh hởng tới một số biểu hiện SKTT của ngời lao động trong ngành dệt may. Chuẩn bị bảo vệ. 3. Một báo cáo tại hội nghị khoa học của trờng Đại học Y Hà Nội 2004. 4. Đã công bố 6 công trình trên tạp chí Đại học Y Hà Nội và Chuyên đề tâm thần học quốc gia. 5. Hai tài liệu giáo dục sức khoẻ tâm thần: Sức khoẻ tâm thần cho nhân viên y tế phục vụ bệnh nhân tâm thần. Sức khoẻ tâm thần cho công nhân công ty gang thép Thái Nguyên. Mục lục Trang Đặt vấn đề 1 Chơng 1. Tổng quan 3 1.1. Stress và sức khoẻ tâm thần 3 1.2. Điều kiện lao động và stress nghề nghiệp 13 1.1.1. Điều kiện lao động 13 1.1.2. Stress nghề nghiệp 15 1.1.3. Các chỉ số đánh giá Stress nghề nghiệp 17 1.1.4. Stress nghề nghiệp và sức khoẻ tâm thần- gánh nặng không xác định và dấu mặt 23 1.3. Dự phòng và can thiệp nhằm cải thiện sức khoẻ tâm thần 23 1.4. Định hớng chiến lợc và chính sách về SKTT 24 1.4.1. Tổ chức y tế thế giới và chiến lợc SKTT 24 1.4.2. Chiến lợc SKTT của khu vực Tây Thái bình Dơng 26 Chơng 2. Đối tợng và Phơng pháp nghiên cứu 27 2.1. Đối tợng nghiên cứu 27 2.1.1. Chọn ngành 27 2.1.2. Chọn địa điểm nghiên cứu 27 2.1.3. Chọn cỡ mẫu 27 2.1.4. Tiêu chuẩn chọn đối tợng 28 2.1.5. Tiêu chuẩn loại trừ 28 2.2. Phơng pháp nghiên cứu 28 2.2.1. Thiết kế nghiên cứu 28 2.2.2. Điều tra phỏng vấn 28 2.2.3. Nghiên cứu trạng thái chức năng cơ thể 29 2.2.4. Xác định các rối loạn liên quan sức khoẻ tâm thần 30 2.2.5. Nghiên cứu can thiệp 35 2.2.6 Qui trình nghiên cứu 35 2.2.7 Nghiên cứu viên 36 2.2.8. Phơng pháp hạn chế sai số 36 2.3. Xử lý số liệu 36 2.4. Đạo đức trong nghiên cứu 37 38 Chơng 3. Kết quả nghiên cứu 3.1. Đặc điểm điều kiện môi trờng và quá trình lao động của các ngành nghề 38 3.1.1. Cơ khí luyện kim 38 3.1.2. May mặc 38 3.1.3. Chế biến thuỷ sản 39 3.1.4. Giày da 40 3.1.5. Lái tàu hoả 40 3.1.6. Lái xe buýt 41 3.1.7. Vận hành công trình 41 3.1.8. Kiểm soát không lu 42 3.1.9. Chuyên ngành tâm thần 43 3.1.10. Chuyên ngành lao & phổi 44 3.2. Trạng thái chức năng của ngời lao động 44 3.2.1. Cơ khí luyện kim 44 3.2.2. May mặc 49 3.2.3. Chế biến thuỷ sản 54 3.2.4. Giày da 59 3.2.5. Lái tàu hoả 64 3.2.6. Lái xe buýt 68 3.2.7. Vận hành công trình 73 3.2.8. Kiểm soát không lu 77 3.2.9. Chuyên ngành tâm thần 82 3.2.10. Chuyên ngành lao & phổi 88 3.2.11. Đánh giá chung về điều kiện lao động và trạng thái chức năng của ngời lao động trong các ngành nghề 92 3.3. Rối loạn tâm thần ở ngời lao động 99 3.3.1. Cơ khí luyện kim 99 3.3.2. May mặc 102 3.3.3. Chế biến thuỷ sản 106 3.3.4. Giày da 110 3.3.5. Lái tàu hoả 113 3.3.6. Lái xe buýt 116 3.3.7. Vận hành công trình 119 3.3.8. Kiểm soát không lu 123 3.3.9. Chu y ên n g ành tâm thần 125 3.3.10. Chuyên ngành lao & phổi 129 3.3.11. Tổng hợp các kết quả khám lâm sàng 132 3.4. Giải pháp can thiệp 145 3.4.1. Xây dng giải pháp can thiệp 145 3.4.2. Đánh giá hiệu quả can thiệp thử 148 Chơng 4. Bàn luận 160 4.1. Những yếu tố không thuận lợi/nguy cơ do điều kiện môi trờng và đặc điểm của quá trình lao động 160 4.1.1. Cơ khí luyện kim 160 4.1.2. May mặc 161 4.1.3. Chế biến hải sản 162 4.1.4. Giầy da 163 4.1.5. Lái tàu hoả 165 4.1.6. Lái xe buýt 167 4.1.7. Vận hành công trình 169 4.1.8. Kiểm soát không lu 171 4.1.9. Chuyên ngành tâm thần 173 4.1.10. Chuyên ngành lao & phổi 175 4.2. Mức độ căng thẳng trạng thái chức năng của ngời lao động 177 4.3. Kết quả khám lâm sàng 184 4.3 1. Về tỷ lệ các rối loạn tâm thần trong các quần thể nghiên cứu 184 4.3.2. Về tỷ lệ lao động nam và nữ mắc các RLTT 186 4.3.3. Về phân bố các RLTT theo tuổi 187 4.3.4. Về phân bố các RLTT theo trình độ văn hoá 187 4.3.5. Về các RLTT và thâm niên công tác 187 4.3.6. Về phân bố các loại RLTt 188 4.3.7. Về các bệnh cơ thể ở ngời có RLTT 188 4.3.8. Các yếu tố nghề nghiệp, gia đình và xã hội 190 4.3.9. Về đặc điểm lâm sàng chung các RLTT 191 4.3.10. Về tình hình nghiện rợu và hút thuốc lá 192 4.4. Hiệu quả bớc đầu của việc áp dụng thử nghiệm giải pháp can thiệp 192 4.4.1. Cách lựa chọn giải pháp can thiệp 192 4.4.2. Các triệu chứn g lâm sàn g sau can thiệ p 193 Kết luận 198 Khuyến nghị 201 Tài liệu tham khảo 202 Phụ lục Bảng chữ viết tắt CBNV Cán bộ nhân viên NT Nội tiết CBTS Chế biến thuỷ sản PGC Phó giao cảm CFF Tần số nhấp nháy tới hạn RLĐKNT Rối loạn điều khiển nhịp tim CKLK Cơ khí luyện kim RLDT Rối loạn dẫn truyền CN Công nhân RLGN Rối loạn giấc ngủ CNLP Chuyên ngành Lao & Phổi RLTT Rối loạn tâm thần CNTT Chuyên ngành tâm thần SCNN Sang chấn nghề nghiệp CSCT Chỉ số căng thẳng SCTT Sang chấn tâm thần CSCY Chỉ số chú ý SN Suy nhợc CSTKTHNT Chỉ số thống kê toán học nhịp tim TB Trung bình D-C-X Da, cơ, xơng TC Trầm cảm GC Giao cảm TCVSCP Tiêu chuẩn vệ sinh cho phép ĐKLĐ Điều kiện lao động TD Theo dõi ĐTĐ Điện tâm đồ TGPX Thời gian phản xạ ĐVĐK Đơn vị điều kiện TH Tiêu hoá GD Giầy da THA Tăng huyết áp HA Huyết áp TKTƯ Thần kinh trung ơng HH Hô hấp TKTHNT Thống kê toán học nhịp tim KSKL Kiểm soat không lu TKTL Thần kinh tâmlý LĐ Lao động TKTV Thần kinh thực vật LA Lo âu TM Tim mạch LTH Lái tàu hoả TMCBCT Thiếu máu cục bộ cơ tim LXB Lái xe buýt TN Tiết niệu MM May mặc TPHCM Thành phố Hồ Chí Minh MTLĐ Môi trờng lao động VTLĐ Vị trí lao động NLK Nghề luyện kim [...]... tới sức khoẻ tâm thần của ngời lao động có ý nghĩa thiết thực trong sự nghiệp phát triển kinh tế đất nớc, đề tài nghiên cứu sức khoẻ tâm thần của ngời việt nam trong thời kỳ chuyển sang cơ chế kinh tế thị trờng và xây dựng giải pháp can thiệp đợc thực hiện nhằm: Mục đích chung: nghiên cứu xác định các yếu tố nguy cơ ảnh hởng đến sức khoẻ tâm thần và xây dựng các giải pháp can thiệp mục tiêu cụ thể... tâm thần cho cộng đồng 25 9 Giám sát sức khoẻ tâm thần của cộng đồng: bằng cách đa các chỉ số về SKTT vào hệ thống thông tin và báo cáo, đặc biệt số ngời bị rối loạn sức khoẻ tâm thần , chất lợng chăm sóc 10 Hỗ trợ các nghiên cứu khoa học: những nghiên cứu về phơng diện sinh học và tâm lý của sức khoẻ tâm thần cần đợc hỗ trợ nghiên cứu để tăng thêm hiểu biết về bệnh này, trên cơ sở đó sẽ có các can thiệp. .. giá thực trạng sức khoẻ tâm thần của những ngời lao động trong 10 ngành nghề lao động đặc biệt 2 Xác định các yếu tố nguy cơ do điều kiện lao động ảnh hởng đến sức khoẻ tâm thần 3 Xây dựng các giải pháp can thiệp (can thiệp thử cho hai ngành nghề) 2 Chơng 1 Tổng quan 1.1 Stress và sức khoẻ tâm thần 1.1.1 Khái niệm về stress Theo định nghĩa của Tổ chức y tế thế giới (TCYTTG), sức khoẻ tâm thần là " Một... khó khăn đối với các nhà chuyên môn và các nhà chiến lợc là phân biệt ranh giới giữa khái niệm về sức khỏe tâm thần và bệnh tâm thần, giữa dự phòng các rối loạn tâm thần và tăng cờng sức khoẻ tâm thần Theo Tổ chức y tế thế giới, tăng cờng sức khoẻ (TCSK) thờng đợc hiểu theo nghĩa tích cực, coi đó là nguồn lực, giá trị và quyền cơ bản của con ngời cần thiết đối với sự phát triển kinh tế - xã hội TCSK... văn; Tăng cờng các nghiên cứu nguyên nhân của các rối loạn tâm thần và hành vi, phát triển các liệu pháp điều trị hiệu quả, đồng thời giám sát và đánh giá hệ thống SKTT Tổ chức Y tế thế giới khuyến cáo mời hành động để nâng cao sức khoẻ tâm thần cho cộng đồng, gồm: 1 Cung cấp dịch vụ điều trị trong CSSK ban đầu: quản lý và điều trị các rối loạn sức khoẻ tâm thần trong CSSK ban đầu là bớc cơ bản để nhiều... quả sang kinh tế thị trờng hiệu quả Cùng với những mặt tích cực của nền kinh tế mới này đối với đất nớc, chúng ta đang phải đối mặt với những thách thức do những mặt trái của quá trình này Theo kinh nghiệm của các nớc đi trớc, hậu quả này sẽ đợc hạn chế nếu nh chúng ta có các giải pháp can thiệp dự phòng sớm và thích hợp trớc khi xuất hiện bệnh lý Trong những năm gần đây, sự chuyển đổi sang cơ chế thị. .. Mục tiêu chính của chiến lợc này là: 1 Giảm gánh nặng về con ngời, xã hội và kinh tế do các rối loạn tâm thần và thần kinh, bao gồm cả mất khả năng trí tuệ và d thừa chất, 2 Tăng cờng sức khỏe tâm thần 3 Gây sự quan tâm thích hợp về tâm lý trong Chăm sóc sức khỏe và Cải thiện chất lợng cuộc sống Để đạt đợc các mục tiêu trên, Tổ chức y tế thế giới khu vực Tây Thái bình dơng đã đề xuất 6 cách tiếp cận... đoán có rối loạn vào thời điểm đó Mô hình chăm sóc SKTT hơn một nửa thế kỷ qua đã thay đổi từ chỗ đa các bệnh nhân bị rối loạn tâm thần vào sống trong các cơ sở từ thiện sang chăm sóc tại cộng đồng và chỉ đa vào bệnh viện các trờng hợp bị cấp Sự thay đổi này dựa trên 23 cơ sở tôn trọng nhân quyền của các bệnh nhân và dựa trên việc sử dụng các phơng pháp và kỹ thuật can thiệp tiên tiến Trong chăm sóc... những nghiên cứu mối liên quan căng thẳng của stress nghề nghiệp và sức khoẻ tâm thần của ngời lao đông việt nam hầu nh cha đợc đề cập đến Chỉ có một số công trình nghiên cứu về mức độ căng thẳng nghề nghiệp thông quâ nghiên cứu trạng thái chức năng của các hệ tim mạch, thần kinh, và sức khoẻ tâm thần ngời lao động ở một vài ngành nghề với số lợng đối tợng nghiên cứu cha nhiều Khi cuộc sống công nghiệp... và rối loạn về sức khoẻ tâm thần, bao gồm cả căng thẳng sức khoẻ và các hội chứng liên quan đến tình trạng mệt mỏi tạm thời hoặc dai dẳng Do vậy các giải pháp can thiệp phải nhằm vào làm giảm các yếu tố nguy cơ và tăng cờng các yếu tố bảo vệ liên quan Theo Mrazek, Haggerty và cộng sự (1994), Dự phòng rối loạn SKTT nhằm mục đích làm giảm tỷ lệ mắc phải và tỷ lệ hiện mắc, tỷ lệ tái mắc rối loạn tâm thần, . thiết thực trong sự nghiệp phát triển kinh tế đất nớc, đề tài nghiên cứu sức khoẻ tâm thần của ngời việt nam trong thời kỳ chuyển sang cơ chế kinh tế thị trờng và xây dựng giải pháp can thiệp. đích chung: nghiên cứu xác định các yếu tố nguy cơ ảnh hởng đến sức khoẻ tâm thần và xây dựng các giải pháp can thiệp. mục tiêu cụ thể : 1. Đánh giá thực trạng sức khoẻ tâm thần của những ngời. tế bộ khoa học và công nghệ Báo cáo tổng kết đề tàI nghiên cứu khoa học cấp nhà nớc Mã số KC 10 - 16 Nghiên cứu sức khoẻ tâm thần của ngời việt nam trong thời kỳ chuyển sang cơ